HR, 20-05-2022, nr. 20/04404

Deze zaak, die een voorlopig getuigenverhoor betreft, is het vervolg op de beschikking van de Hoge Raad van 7 september 2018, ECLI:NL:HR:2018:1433.1.Na cassatie en verwijzing heeft het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden de beschikking van de kantonrechter bekrachtigd waarbij het verzoek van Box Consultants c.s. om (onder anderen) twee officieren van justitie, twee medewerkers van de FIOD en vijf belastingambtenaren als getuige te mogen horen, was toegewezen.

In de voorlopige getuigenverhoren die vervolgens ten overstaan van de kantonrechter hebben plaatsgevonden, hebben de getuigen zich op een verschoningsrecht beroepen. De kantonrechter heeft het beroep op een verschoningsrecht met betrekking tot verschillende vragen afgewezen. In de daartegen door de getuigen ingestelde hoger beroepen heeft het gerechtshof ’s-Hertogenbosch, samengevat, geoordeeld dat de getuigen een verschoningsrecht toekomt, hetzij gebaseerd op de Algemene Wet inzake Rijksbelasting (AWR), hetzij gebaseerd op de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (Wjsg), hetzij op beide regelingen, en niet op grond van de Wet politiegegevens (Wpg), en vervolgens marginaal getoetst of de getuige zich terecht op het verschoningsrecht heeft beroepen.

Box Consultants c.s. hebben tegen de negen afzonderlijke beschikkingen van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch cassatieberoep ingesteld. Ook vier van de getuigen – de officieren van justitie en de medewerkers van de FIOD – hebben (eveneens principaal) cassatieberoep ingesteld, ieder steeds tegen de beschikking die op hem of haar betrekking heeft.

[verzoekster] is een FIOD-ambtenaar.De onderhavige conclusie betreft het door [verzoekster] ingestelde beroep tegen de beschikking van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch van 24 september 2020, ECLI:NL:GHSHE:2020:2941 (hierna: de bestreden beschikking).Deze zaak hangt samen het cassatieberoep van Box Consultants c.s. tegen de bestreden beschikking (zaak 20/04358), alsmede met de cassatieberoepen van Box Consultants c.s. in de zaken van de andere getuigen2.en met de cassatieberoepen van drie andere getuigen.3.In die zaken concludeer ik vandaag eveneens.

2. Feiten en procesverloop4.

In cassatie kan mijns inziens worden uitgegaan van de volgende feiten, die zijn ontleend aan rov. 3.1 van de hiervoor in noot 1 genoemde beschikking van de Hoge Raad van 7 september 2018.5.

Box Consultants is een vermogensbeheerder en beleggingsonderneming. Zij beheert het vermogen van particulieren, charitatieve instellingen en stichtingen. Daarnaast adviseert zij haar cliënten over financiële en juridische vraagstukken die met vermogensbeheer samenhangen.

[verweerder 3] is middellijk aandeelhouder van Box Consultants. Hij houdt zijn aandelen in Box Consultants via zijn vennootschappen Pro Rata N.V. (hierna: Pro Rata) en Boulder.

[betrokkene 1] is van 2002 tot 2012 werknemer geweest bij Box Consultants. Hij was werkzaam bij de financiële administratie.

De Belastingdienst heeft in augustus 2009 een brief ontvangen die afkomstig zou zijn van de federale belastingdienst (de IRS) van de Verenigde Staten (hierna: de IRS-brief). In deze brief is [verweerder 3] ervan beschuldigd door middel van Pro Rata, met transacties via de Bank of America, in totaal $ 9.200.000,-- te hebben verduisterd en witgewassen.

In 2011 is de Belastingdienst bij Box Consultants c.s. een boekenonderzoek gestart. Nadien is een strafrechtelijk onderzoek gestart. Box Consultants c.s. worden verdacht van valsheid in geschrift en witwassen.

Box Consultants c.s. hebben onderzoek verricht naar de authenticiteit van de IRS-brief. Daaruit is hun duidelijk geworden dat het om een vervalsing gaat. De Amerikaanse federale belastingdienst heeft bevestigd dat de IRS-brief niet van hem afkomstig is.

[betrokkene 1] heeft bekend de schrijver van de IRS-brief te zijn. [betrokkene 1] stelt de brief te hebben geschreven om misstanden bij Box Consultants c.s. aan de orde te stellen.

[betrokkene 1] heeft met ambtenaren van de Belastingdienst over Box Consultants c.s. gesproken.

Box Consultants c.s. hebben een voorlopig getuigenverhoor verzocht. In hun verzoekschrift hebben zij [betrokkene 1] als wederpartij aangewezen. Aan hun verzoek hebben zij ten grondslag gelegd dat zij nader bewijs willen vergaren (i) over alle feiten en omstandigheden met betrekking tot de IRS-brief en (ii) over welke vertrouwelijke bedrijfsgegevens van Box Consultants c.s. [betrokkene 1] beschikt en welke van die gegevens hij buiten de controlesfeer van Box Consultants heeft gebracht door deze aan derden te verstrekken, en wat met de gegevens is gebeurd dan wel gebeurt. Volgens Box Consultants c.s. verspreidt [betrokkene 1] , met gebruik van deze bedrijfsgegevens, laster over hen. Zij willen door het voorlopig getuigenverhoor bewijs verkrijgen met het oog op vorderingen die zij overwegen in te stellen tegen [betrokkene 1] dan wel eventueel andere betrokken personen.Als te horen getuigen hebben Box Consultants c.s. opgegeven [betrokkene 1] en de deurwaarder die op verzoek van Box Consultants c.s. bewijsbeslag ten laste van [betrokkene 1] heeft gelegd (hierna: de deurwaarder), alsmede medewerkers van de Belastingdienst en de FIOD en twee officieren van justitie die betrokken zijn (geweest) bij het hiervoor onder 2.6 genoemde (strafrechtelijke) onderzoek tegen Box Consultants c.s.6.

Bij beschikking van 15 mei 2017 heeft de kantonrechter in de rechtbank Oost-Brabant, zittingsplaats Eindhoven, het verzoek toegewezen.

De Staat heeft tegen de beschikking van de kantonrechter hoger beroep ingesteld als belanghebbende.7.

Het gerechtshof ’s-Hertogenbosch heeft bij beschikking van 5 oktober 2017 de beschikking van de kantonrechter vernietigd en, opnieuw rechtdoende, een voorlopig getuigenverhoor bevolen tot het horen van uitsluitend [betrokkene 1] en de deurwaarder.8.Daartoe heeft het gerechtshof ’s-Hertogenbosch onder meer als volgt geoordeeld: (i) de door Box Consultants c.s. ten behoeve van het voorlopig getuigenverhoor geformuleerde onderzoeksvragen zijn onaanvaardbaar ruim, (ii) er bestaat het gevaar van doorkruising van de strafrechtelijke procedure en (iii) in verband met dat gevaar is het verzoek onvoldoende concreet en terzake doende voor zover het anderen dan [betrokkene 1] en de deurwaarder betreft, en daarmee dient het verzoek af te stuiten op een zwaarwichtig bezwaar.9.

Box Consultants c.s. hebben tegen de beschikking van 5 oktober 2017 beroep in cassatie ingesteld.Bij beschikking van 7 september 201810.heeft de Hoge Raad deze beschikking vernietigd, maar uitsluitend voor zover het verzoek tot een voorlopig getuigenverhoor van Box Consultants c.s. is afgewezen en Box Consultants c.s. zijn veroordeeld in de kosten van het hoger beroep. De Hoge Raad heeft het geding ter verdere behandeling en beslissing verwezen naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.De Hoge Raad heeft met betrekking tot onderdeel 1, dat was gericht tegen het hiervoor onder 2.13 onder (iii) genoemde oordeel, het volgende overwogen:

‘3.6.2 Een voorlopig getuigenverhoor is uitsluitend toelaatbaar met het oog op een geding voor de burgerlijke rechter. Indien dat verhoor wordt verzocht om feiten te doen ophelderen of vaststellen ten behoeve van een procedure bij een andere rechter, is het derhalve niet toewijsbaar (HR 15 juli 1987, ECLI:NL:HR:1987:AC4268, NJ 1988/2, rov. 3.1, HR 20 april 1990, ECLI:NL:HR:1990:AD1094, NJ 1990/825 en HR 11 februari 2000, ECLI:NL:HR:2000:ZC3132, NJ 2001/137).

3.6.3 De Staat heeft aan zijn hoger beroep onder meer ten grondslag gelegd dat het verzoek van Box Consultants c.s. op de hiervoor in 3.6.2 genoemde grond moet worden afgewezen, omdat, naar hij stelt, het Box Consultants c.s. uitsluitend is te doen om bewijs voor de strafzaak (zie hiervoor in 3.2.3). Box Consultants c.s. hebben deze stelling van de Staat bestreden, onder verwijzing, kort gezegd, naar hun hiervoor in 3.2.1 weergegeven stellingen. Het hof heeft de juistheid van de stelling van de Staat en van de bestrijding daarvan door Box Consultants c.s. in het midden gelaten. In cassatie moet bij de beoordeling van het middel daarom veronderstellenderwijs ervan worden uitgegaan dat het Box Consultants c.s. niet te doen is om bewijs voor de strafzaak en dat de hiervoor in 3.6.2 genoemde afwijzingsgrond zich dus niet voordoet.

3.6.4 Een verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor kan, als het overigens aan de eisen voor toewijzing daarvan voldoet, worden afgewezen op de grond dat van de bevoegdheid tot het bezigen van dit middel misbruik wordt gemaakt, op de grond dat het verzoek strijdig is met een goede procesorde, en op de grond dat het verzoek afstuit op een ander, door de rechter zwaarwichtig geoordeeld bezwaar; voorts bestaat geen bevoegdheid tot het verzoeken van een voorlopig getuigenverhoor indien de verzoeker bij toewijzing daarvan onvoldoende belang heeft (vgl. onder meer de hiervoor in 3.5.2 genoemde beschikking van 22 december 2017, rov. 4.2.3).

3.6.5 Het hof heeft het verzoek van Box Consultants c.s. bij zijn door het onderdeel bestreden oordeel niet toewijsbaar geoordeeld wegens een zwaarwichtig bezwaar in de hiervoor in 3.6.4 bedoelde zin. Daarvoor heeft het verwezen naar het “gevaar van doorkruising” van de strafrechtelijke procedure. Bij dit gevaar heeft het hof kennelijk daarop het oog dat het voorlopig getuigenverhoor weliswaar is bedoeld ten behoeve van een geding voor de burgerlijke rechter, maar mogelijk geheel of ten dele betrekking heeft op dezelfde feiten of vragen als aan de orde zijn in de strafrechtelijke procedure.

3.6.6 De enkele omstandigheid dat in het voorlopig getuigenverhoor dezelfde vragen aan de orde (kunnen) komen of dezelfde feiten (kunnen) worden onderzocht als in een procedure bij een andere rechter, kan echter geen grond voor afwijzing van het verzoek zijn. Daarmee zou immers een algemene beperking op het recht op een voorlopig getuigenverhoor worden aanvaard die de wettelijke regeling daarvan niet kent en die in veel gevallen niet is gerechtvaardigd.

3.6.7 Een beperking in verband met een procedure voor een andere rechter kan echter wel gerechtvaardigd zijn ingeval aannemelijk is dat de omstandigheid dat in het voorlopig getuigenverhoor dezelfde vragen aan de orde (kunnen) komen of dezelfde feiten (kunnen) worden onderzocht als in een procedure bij een andere rechter, zal leiden tot een daadwerkelijke verstoring van het onderzoek dat plaatsvindt bij die andere rechter. Het belang dat die verstoring achterwege blijft, kan onder omstandigheden zo zwaarwegend zijn dat het belang van de verzoeker bij het desbetreffende voorlopige getuigenverhoor daarvoor moet wijken, zolang dat zwaarwegende belang dat vergt. In dat geval bestaat een zwaarwichtig bezwaar in de hiervoor in 3.6.4 bedoelde zin en dient het verzoek om een voorlopig getuigenverhoor om die reden te worden afgewezen. Een en ander vergt een afweging van de betrokken belangen.

3.6.8 Het oordeel van het hof berust enkel op de hiervoor aan het slot van 3.6.5 genoemde mogelijkheid en dus niet mede daarop dat aannemelijk is dat daadwerkelijk een verstoring zal plaatsvinden van het strafrechtelijke onderzoek naar Box Consultants c.s. en dat een zodanig zwaarwegend belang bij het achterwege blijven van die verstoring bestaat, dat het belang van Box Consultants c.s. bij het voorlopig getuigenverhoor daarvoor moet wijken. Gelet op hetgeen hiervoor in 3.6.6 is overwogen, klaagt onderdeel 1 dan ook terecht dat het hof heeft blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting.

(…)

De beschikking van het hof kan op grond van het vorenstaande niet in stand blijven. (…)’

Vervolgens heeft de Hoge Raad, samengevat, de volgende vingerwijzingen gegeven met het oog op de procedure na verwijzing en een eventueel te houden voorlopig getuigenverhoor:

- na verwijzing zal onder meer alsnog het in 3.6.3 genoemde verweer van de Staat moeten worden beoordeeld, alsmede het beroep op verstoring van de strafrechtelijke procedure dat besloten ligt in het door de Staat ingeroepen “gevaar van doorkruising” van die procedure. Voor het slagen van het in 3.6.3 genoemde verweer volstaat dat bij summier onderzoek aannemelijk is te achten dat het voorlopig getuigenverhoor uitsluitend is verzocht voor het verkrijgen van bewijs voor de strafrechtelijke procedure (rov. 3.8.1-3.8.2);

- indien het in 3.6.3 genoemde verweer ongegrond wordt geoordeeld, staat dat niet eraan in de weg dat de rechter het verzoek ten aanzien van bepaalde onderwerpen, vragen of getuigen afwijst op de grond, kort gezegd, dat zich een afwijzingsgrond voordoet met betrekking tot dat onderwerp of die vraag, dan wel dat de desbetreffende getuige niet iets kan verklaren dat voor het geding voor de burgerlijke rechter van belang is. De bevoegdheid om een getuige op deze grond niet te horen, komt ook toe aan de rechter ten overstaan van wie het verhoor moet plaatsvinden (rov. 3.8.3);

- wordt een getuige gehoord, dan kan de rechter op de voet van art. 179 lid 2 Rv in verbinding met art. 189 Rv beletten dat vragen worden beantwoord die niet van belang zijn voor het geding bij de burgerlijke rechter, maar uitsluitend voor de strafzaak. Van deze bevoegdheid kan de rechter ook gebruik maken indien een zwaarwegend maatschappelijk belang bestaat bij geheimhouding van bepaalde feiten, zoals het geval kan zijn in verband met een lopend strafrechtelijk onderzoek. Hetzelfde geldt indien de getuige terzake een geheimhoudingsplicht heeft en zich op die grond kan verschonen van beantwoording van de betrokken vragen, maar geen beroep doet op die bevoegdheid (rov. 3.8.4);

- van de in 3.8.3 en 3.8.4 genoemde mogelijkheden tot beperking van het verhoor kan ook gebruik worden gemaakt op de grond dat het verhoor van de getuige of de beantwoording van bepaalde vragen leidt tot de in 3.6.7 bedoelde verstoring van het strafrechtelijke onderzoek en een zwaarwegend belang bij het achterwege blijven daarvan bestaat, waarvoor het belang van verzoeker bij beantwoording van die vraag moet wijken (rov. 3.8.5).

Na verwijzing heeft het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden bij beschikking van 30 januari 2019 de beschikking van de kantonrechter van 15 mei 2017 bekrachtigd.11.Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft daartoe, voor zover van belang en kort samengevat, geoordeeld dat bij summier onderzoek onvoldoende aannemelijk is geworden dat het voorlopig getuigenverhoor uitsluitend is verzocht voor het verkrijgen van bewijs voor de strafrechtelijke procedure (rov. 2.6) en overwogen dat het bij de huidige stand van zaken niet kan vaststellen dat sprake zal zijn van een daadwerkelijke verstoring van het onderzoek dat plaatsvindt in de strafrechtelijke procedure (rov. 2.7). Het hof heeft verder, onder verwijzing naar de overwegingen van de Hoge Raad met betrekking tot de bevoegdheden die toekomen aan de rechter ten overstaan van wie het verhoor moet plaatsvinden, overwogen dat het zich, bij gebreke van een concreet daarop gericht debat, niet in staat acht om per getuige, per onderwerp en per vraag te beoordelen of een zwaarwegend belang aan (delen van) het verhoor in de weg staat (rov. 2.8).

De kantonrechter heeft vervolgens de verhoren bepaald op 9, 10 en 11 juli 2019.12.Op 10 juli 2019 is [verzoekster] als getuige gehoord. Van het besprokene tijdens het voorlopig getuigenverhoor is een algemeen proces-verbaal opgemaakt, alsmede een aparte getuigenverklaring.13.

[verzoekster] heeft zich op een verschoningsrecht beroepen. In de getuigenverklaring is in dat verband onder meer het volgende vermeld:

‘Ik hoor u zeggen dat u mij de volgende vragen wilt stellen:- Heeft u de IRS-brief ontvangen?- Wanneer heeft u de IRS-brief ontvangen?

- Wat is er vervolgens met de IRS-brief gedaan?- Wanneer en hoe werd de valsheid van de IRS-brief duidelijk?(…)

(…) U vraagt mij of ik [betrokkene 1] concreet gevraagd heb of hij de brief had vervalst. Met betrekking tot deze vraag wil ik graag even overleggen met mijn advocaat over mijn verschoningsrecht.

Ik beroep mij met betrekking tot de laatste vraag op mijn verschoningrecht van artikel 7 WPG omdat ik deze informatie niet aan derden wil verstrekken.(…)Ik beroep mij op het verschoningsrecht voor alle inhoudelijke informatie in het kader van de strafzaak. Over de IRS-brief kon ik wel verklaren omdat ik daar niet zoveel over weet. En wat ik daarover kon vertellen, daarop rust geen geheimhoudingsplicht.Mr. Doorenbos [advocaat van Box Consultants c.s., A-G]:

U vraagt mij wie de passage over de IRS-brief heeft opgesteld in het overzichtsproces-verbaal, ik of mijn collega [betrokkene 2] . Ik beroep mij op mijn verschoningsrecht.

Mr. Winkels [advocaat van Box Consultants c.s., A-G] houdt mij een verklaring voor van [betrokkene 1] waarin staat dat hem is bevestigd dat al jaren bekend was dat de IRS-brief vervalst was. Zij vraagt mij of ik hem dat heb bevestigd. Ik beroep mij op mijn verschoningsrecht.(…)De getuige merkt op dat zij betwijfelt of hetgeen is opgenomen over de geheimhoudingsverplichting van de IRS-brief wel goed haar standpunt verwoordt. Zij wil dat die passage verwijderd wordt omdat dat niet overeenkomt met hoe zij daar tegenover staat. De algemene informatie, bijvoorbeeld wanneer zij de IRS-brief heeft gezien, wil zij wel prijs geven. Maar niet de inhoudelijke informatie over de IRS-brief.’14.

De kantonrechter heeft het beroep van [verzoekster] op een verschoningsrecht afgewezen. In het algemene proces-verbaal is het volgende vermeld:

‘Met betrekking tot het beroep op het verschoningsrecht ex art. 7 Wpg ten aanzien van de vraag of de getuige [betrokkene 1] concreet gevraagd heeft of hij de brief heeft vervalst; de vraag wie de passage over de IRS-brief heeft opgesteld in het overzichtsproces-verbaal, de getuige of haar collega [betrokkene 2] ; of de getuige [betrokkene 1] heeft bevestigd dat al jaren bekend was dat de IRS-brief vervalst was en ten aanzien van alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak:De kantonrechter: Het beroep op het verschoningsrecht wordt afgewezen op de gronden zoals hiervoor weergegeven.’15.

[verzoekster] en de Staat zijn bij het gerechtshof ’s-Hertogenbosch (hierna: het hof) in hoger beroep gekomen van, kort gezegd, de als beschikking aan te merken afwijzende beslissing van 10 juli 2019 op het beroep van [verzoekster] op een verschoningsrecht.16.Daarbij hebben zij, voor zover van belang en samengevat, verzocht voormelde beschikking te vernietigen en het beroep van [verzoekster] op haar verschoningsrecht te honoreren ten aanzien van een specifieke categorie vragen.17.

Box Consultants c.s. hebben een ‘verweerschrift tevens houdende verzoek ex artikel 360 lid 2 Rv’ ingediend. Box Consultants c.s. hebben verzocht, voor zover van belang, zoveel als mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

- appellanten niet-ontvankelijk te verklaren in hun hoger beroep en de grieven van appellanten te verwerpen; en

- de voortzetting van de bevolen voorlopig getuigenverhoren uitvoerbaar bij voorraad te verklaren.18.

Het hof heeft de zaak op 11 december 2019 mondeling behandeld.19.

Van het verhandelde ter zitting is proces-verbaal opgemaakt.

Bij de bestreden beschikking heeft het hof:

- de Staat niet-ontvankelijk verklaard in zijn beroep; en

- de beslissing van de kantonrechter vernietigd voor zover betrekking hebbend op de beslissing dat aan de Wjsg geen verschoningsrecht kan worden ontleend en voor zover betrekking hebbend op de vragen bedoeld in onderdelen 3.14.4, 3.14.5 en 3.14.6;

en in zoverre opnieuw rechtdoende:

- verstaan dat [verzoekster] een op haar geheimhoudingsplicht uit hoofde van artikel 52 Wjsg gebaseerd verschoningsrecht toekomt;

- het door [verzoekster] gedane beroep op haar verschoningsrecht gehonoreerd ten aanzien van de vragen als bedoeld in onderdelen 3.14.4 en 3.14.5;

- de overige beslissingen waarvan beroep bekrachtigd; en

- het anders of meer verzochte afgewezen.

De dragende overwegingen van het hof met betrekking tot het verschoningsrecht20.laten zich als volgt samenvatten.a. Voor art. 52 lid 1 Wet justitiële gegevens en art. 30 Wet politieregisters (de voorlopers van de Wjsg en de Wpg) gold dat de geheimhoudingsplicht door de betreffende ambtenaar kon worden ingeroepen in een civiel getuigenverhoor, nu de wetgever in de betreffende wet zelf de afweging heeft gemaakt welke uitzondering(en) zou(den) gelden, en het optreden als getuige niet genoemd staat. (3.8.2.7)b. Ook in de huidige tekst van art. 52 Wjsg staat dat alleen uitzonderingen aan de orde zijn waarin de Wjsg zelf voorziet. (3.8.2.9)c. Art. 39b Wjsg gaat (slechts) over gegevensverwerking. De regels met betrekking tot gegevensverstrekking staan in art. 39f Wjsg, met daarbij horend uitgebreid gereglementeerd verstrekkingsregime. In de aan partijen in deze zaak bekende uitspraak van dit hof van 6 augustus 2020 (zaaknummer 200.265.410/01)21.is dit uitgebreid geschetst, en uit een en ander blijkt geen onbeperkte getuigplicht zoals door Box Consultants c.s. voorgestaan. (3.8.2.10) d. De opvolger van de Wet Politieregisters (Wpr), de Wpg, lijkt in art. 7 sinds 1 januari 2008 iets anders te bepalen dan in art. 30 Wpr, nu volgens de bepaling sprake is van een uitzondering op de geheimhoudingsplicht ‘voor zover een bij of krachtens de wet gegeven voorschrift tot verstrekking verplicht’. ‘[D]eze wet’ uit het voormalige art. 30 Wpr is aldus vervangen door ‘de wet’ (onderstreping GHSHE). (3.8.2.11-3.8.3.12) e. Uit de parlementaire geschiedenis van de Wpg blijkt dat in art. 7Wpg niet langer een geheimhoudingsplicht is vervat die ook boven bepalingen die een getuigplicht bevatten gaat. (3.8.2.13) f. In algemene zin komt in ieder geval op grond van art. 52 Wjsg aan de officieren en opsporingsambtenaren als getuige in een civiel getuigenverhoor een inroepbaar verschoningsrecht toe ter borging van deze geheimhoudingsplicht. De afweging wat in geval van een civiel getuigenverhoor zwaarder weegt (waarheidsvinding of geheimhouding) is door de wetgever al gemaakt. Aan een belangenafweging komt het hof niet toe. (3.8.3) g. Of dit verschoningsrecht als gebaseerd op de Wjsg wordt ingeroepen, is aan de getuige. Indien de getuige het verschoningsrecht eerder niet heeft ingeroepen, betekent dit niet dat is erkend dat een verschoningsrecht niet van toepassing is. Het hof leest overigens in de door Box Consultants c.s. geciteerde passages uit het verhoor door de rechter-commissaris van getuigen [betrokkene 3] en [betrokkene 4] in het kader van de strafzaak geen enkele erkenning of afstand. (3.8.4) h. Dat Box Consultants c.s. mede degenen betreffen waar de verzochte informatie over gaat, doet aan de mogelijkheid het verschoningsrecht in te roepen niet af. Voor het feit dat [betrokkene 1] geen bezwaar zou maken geldt hetzelfde, nog los van het feit dat geen bezwaar maken niet hetzelfde is als 'instemmen’. (3.8.5) i. De aan te leggen maatstaf is in civiele zaken en fiscale zaken (zie A-G IJzerman in de zogenaamde (fiscale) tipgeverszaak) dat de rechter een beroep op een verschoningsrecht tamelijk marginaal moet toetsen. Verder moet ten aanzien van de belastingambtenaar dezelfde conclusie worden getrokken als ten aanzien van de officier van justitie en de opsporingsambtenaar is getrokken in relatie tot de Wjsg. Voor het geval door betreffende ambtenaren van justitie ook werkzaamheden zijn verricht die kwalificeren als werkzaamheid in de zin van art. 67 AWR bestaat er voorts een dubbele grondslag voor een in te roepen verschoningsrecht. (3.8.7) j. Aan de getuigen en dus ook [verzoekster] komt een verschoningsrecht toe, hetzij gebaseerd op de AWR, hetzij gebaseerd op de Wjsg, hetzij op beide regelingen, en niet op grond van de Wpg. Per vraag kan de getuige zich op genoemd verschoningsrecht beroepen en zal moeten worden beoordeeld in hoeverre zulks terecht is. (3.9.1) k. In zoverre slaagt grief 3 en zal het vonnis van de kantonrechter worden vernietigd voor zover het betrekking heeft op het afwijzen van het ingeroepen verschoningsrecht gebaseerd op de Wjsg. De voorwaarde waaronder de voorwaardelijke grief 4 is geformuleerd, is niet vervuld. (3.9.2-3.9.3) l. [verzoekster] heeft bij grief 2 geen belang in het geval blijkt dat de kantonrechter per concrete vraag een oordeel heeft gegeven over het ingeroepen verschoningsrecht. Voor zover de kantonrechter in algemene zin heeft beslist over ‘alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak’ zal grief 2 worden betrokken bij de beoordeling van grief 3. Grief 2 faalt voor die vragen die concreet zijn gesteld. (rov. 3.12.1) m. [verzoekster] heeft met een beroep op art. 7 Wpg geweigerd de vraag te beantwoorden of zij [betrokkene 1] concreet heeft gevraagd of hij de IRS-brief heeft vervalst. De kantonrechter heeft dit beroep verworpen nu door haar geen algemeen verschoningsrecht als gebaseerd op een geheimhoudingsplicht krachtens de Wpg aanwezig werd geacht. Het hof oordeelt in gelijke zin ten aanzien van de vraag of de Wpg een verschoningsrecht kan opleveren. Het op het verschoningsrecht van art. 7 Wpg gedane beroep faalt. (3.13) n. [verzoekster] heeft geweigerd vragen te beantwoorden over of aan [betrokkene 1] is gevraagd of hij de brief heeft vervalst en wie de passage in het proces-verbaal heeft opgesteld over de IRS-brief (vraag 1), of [verzoekster] aan [betrokkene 1] heeft bevestigd dat al jaren bekend was dat de IRS-brief was vervalst (vraag 2) en ten aanzien van alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak (vraag 3).22.(3.14.1)o. Het hof begrijpt de beslissing van de kantonrechter aldus dat zij ieder beroep op één van beide wetten (Wpg en Wjsg) niet vindt leiden tot een verschoningsrecht en dat haar afwijzing [van het beroep van [verzoekster] op een verschoningsrecht, A-G] op pagina 6 van het proces-verbaal daarop is gebaseerd. De Wpg levert geen verschoningsrecht op. De Wjsg levert wel een verschoningsrecht op, als per vraag in te roepen en te beoordelen. (3.14.2-3.14.3)p. Resteert de marginale toets. Vragen aangaande het verloop en de inhoud van het strafrechtelijk onderzoek vallen in dit geval buiten redelijke twijfel onder hetgeen niet onthuld mag worden, respectievelijk nog niet onthuld mag worden. Daar valt ook onder wie welke handeling in het kader van het overzichtsproces-verbaal heeft verricht, alsmede een bevestiging van de gestelde mededeling aan [betrokkene 1] ter zake van, althans samenhangend met het verloop van betreffend strafrechtelijk onderzoek. Een verdere belangenafweging is niet aan de orde. In deze zaak is in ieder geval geen sprake van zodanig uitzonderlijke omstandigheden dat op het verschoningsrecht een uitzondering moet worden gemaakt, waarbij het belang van de waarheidsvinding voorrang behoort te krijgen. Het beroep op het verschoningsrecht gebaseerd op de Wjsg slaagt derhalve ten aanzien van de vragen 1 en 2. (3.14.4 en 3.14.5)q. Ten aanzien van vraag 3 laat zich de marginale toets niet aanleggen. Vragen aangaande het verloop en de inhoud van het strafrechtelijk onderzoek vallen in dit geval buiten redelijke twijfel onder hetgeen niet onthuld mag worden, respectievelijk nog niet onthuld mag worden. Dat hoeft echter niet samen te vallen met ‘alle inhoudelijke informatie in het kader van de strafzaak’. Grief 3 faalt in zoverre dat een toets met betrekking tot het aan de orde zijnde verschoningsrecht per nader te stellen vraag nog niet heeft plaatsgevonden. Grief 2 slaagt in zoverre dat een algemeen oordeel als door de kantonrechter gegeven in deze zaak niet kan. In het vervolg zullen concrete vragen steeds moeten worden getoetst, als in dat kader gericht een beroep wordt gedaan op het aan de orde zijnde verschoningsrecht. Het beroep op het verschoningsrecht gebaseerd op de Wjsg faalt derhalve ten aanzien van vraag 3. Grief 3 faalt in zoverre. Grief 2 slaagt voor zover het ziet op vraag 3 en de afwijzing van het verschoningsrecht is gebaseerd op de Wjsg. (3.14.6)

[verzoekster] heeft tegen de bestreden beschikking tijdig23.beroep in cassatie ingesteld en verzocht om vernietiging van de bestreden beschikking en hoofdelijke veroordeling van Box Consultants, Boulder en [verweerder 3] in de proceskosten.Box Consultants c.s. hebben verzocht het cassatieberoep te verwerpen.

Voordat ik overga tot een inhoudelijke beoordeling van de klachten merk ik het volgende op ten aanzien van het belang bij het onderdeel.

Onderdeel I richt zich, zoals onder 3.1 reeds aangegeven, tegen het oordeel van het hof dat in de geheimhoudingsplicht van art. 7 Wpg geen verschoningsrecht besloten ligt (zie nader onder 4.5 e.v.). Onderwerp van deze procedure is of het beroep van [verzoekster] op een verschoningsrecht slaagt ten aanzien van de gestelde vragen. Partijen verschillen daarbij van opvatting over de vraag of aan de geheimhoudingsplichten in de Wjsg, Wpg (en/of AWR) een verschoningsrecht kan worden ontleend, omdat de wetgever de daartoe vereiste afweging heeft gemaakt, dan wel of dat recht uit een belangenafweging voortvloeit. Genoemde geheimhoudingsplichten hebben betrekking op verschillende groepen gegevens die elkaar (slechts) gedeeltelijk overlappen. Ik meen dat als de getuige zich van de gehele beantwoording van een vraag kan verschonen op grond van één verschoningsrecht, bij het oordeel over zijn of haar beroep op mogelijke al dan niet overlappende andere verschoningsrechten in beginsel geen belang bestaat.

Met betrekking tot het onderhavige beroep op het verschoningsrecht heeft [verzoekster] blijkens haar ook hiervoor onder 2.18 aangehaalde getuigenverklaring tijdens het getuigenverhoor onder meer het volgende verklaard.

‘Ik hoor u zeggen dat u mij de volgende vragen wilt stellen:

(…)

Ik heb [betrokkene 1] ook verhoord. (…) U vraagt mij of ik [betrokkene 1] concreet gevraagd heb of hij de brief had vervalst. Met betrekking tot deze vraag wil ik graag even overleggen met mijn advocaat over mijn verschoningsrecht.

Ik beroep mij met betrekking tot de laatste vraag op mijn verschoningrecht van artikel 7 WPG omdat ik deze informatie niet aan derden wil verstrekken.(…)Mr. Doorenbos [advocaat van Box Consultants c.s., A-G]:

U vraagt mij wie de passage over de IRS-brief heeft opgesteld in het overzichtsproces-verbaal, ik of mijn collega [betrokkene 2] . Ik beroep mij op mijn verschoningsrecht.121.

De kantonrechter heeft het beroep op het verschoningsrecht met betrekking tot de hiervoor aangehaalde vragen afgewezen, alsmede met betrekking tot de vraag of de getuige [betrokkene 1] heeft bevestigd dat al jaren bekend was dat de IRS-brief vervalst was en ten aanzien van alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak.122.

Het hof heeft in rov. 3.13-3.13.3 het door [verzoekster] gedane beroep op haar verschoningsrecht uit hoofde van art. 7 Wpg met betrekking tot de vraag of zij [betrokkene 1] concreet heeft gevraagd of hij de brief heeft vervalst eveneens afgewezen.

In rov. 3.14-3.14.6.3 overwoog het hof, voor zover van belang, als volgt.

3.14. Het door [verzoekster] gedane beroep op haar verschoningsrecht uit hoofde van de [W]jsg

3.14.1. Blijkens het proces-verbaal van het uitgebreide verhoor van [verzoekster] op 11 juli 2019 (aparte getuigenverklaring, productie 5 bij het beroepschrift) blijkt dat [verzoekster] geweigerd heeft vragen te beantwoorden over of aan [betrokkene 1] is gevraagd of hij de brief heeft vervalst en wie de passage in het proces-verbaal heeft opgesteld over de IRS-brief (= vraag 1 ), of [verzoekster] aan [betrokkene 1] heeft bevestigd dat al jaren bekend was dat de IRS-brief was vervalst (= vraag 2) en ten aanzien van alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak (= vraag 3).

3.14.2 (…) Het hof begrijpt dan ook de beslissing van de kantonrechter aldus dat zij ieder beroep op één van beide wetten niet vindt leiden tot een verschoningsrecht, en dat haar afwijzing op pagina 6 van het algemeen proces-verbaal daarop gebaseerd is.

3.14.3. Het hof zal dan ook - in ieder geval volledigheidshalve en ook met het oog op

voortzetting van het getuigenverhoor - ook het beroep op de [W]jsg beoordelen.

(…)

Het hof oordeelt anders ten aanzien van de vraag of de [W]sjg een verschoningsrecht kan opleveren, zoals uit bovenstaande blijkt (onderdeel 3.8.3): het [W]jsg levert wel een verschoningsrecht op, als per vraag in te roepen en te beoordelen.

3.14.4. Allereerst het beroep op het verschoningsrecht ter zake vraag 1.

3.14.4.1. Resteert de marginale toets als bedoeld in onderdeel 3.8. Vragen aangaande het verloop en de inhoud van het strafrechtelijk onderzoek vallen in dit geval buiten redelijke twijfel onder hetgeen niet onthuld mag worden, respectievelijk nog niet onthuld mag worden. Naar het oordeel van het hof valt daar ook onder wie welke handeling in het kader van het overzichtsproces-verbaal heeft verricht.

Een verdere belangenafweging is niet aan de orde.

In deze zaak is in ieder geval geen sprake van zodanig uitzonderlijke omstandigheden dat op het weergegeven verschoningsrecht een uitzondering moet worden gemaakt, waarbij het belang van de waarheidsvinding voorrang behoort te krijgen.

3.14.4.2. Het beroep op het verschoningsrecht gebaseerd op de [W]jsg slaagt derhalve ten aanzien van vraag 1. In zoverre slaagt grief 3.

3.14.5. Vervolgens het beroep op het verschoningsrecht ter zake vraag 2.

3.14.5.1. Resteert de marginale toets als bedoeld in onderdeel 3.8. Vragen aangaande het verloop en de inhoud van het strafrechtelijk onderzoek vallen in dit geval buiten redelijke twijfel onder hetgeen niet onthuld mag worden, respectievelijk nog niet onthuld mag worden. Naar het oordeel van het hof valt daar ook onder een bevestiging van een gestelde mededeling aan [betrokkene 1] ter zake althans samenhangend met het verloop van betreffend strafrechtelijk onderzoek.

Een verdere belangenafweging is niet aan de orde.

In deze zaak is in ieder geval geen sprake van zodanig uitzonderlijke omstandigheden dat op het weergegeven verschoningsrecht een uitzondering moet worden gemaakt, waarbij het belang van de waarheidsvinding voorrang behoort te krijgen.

3.14.5.2. Het beroep op het verschoningsrecht gebaseerd op de [W]jsg slaagt derhalve

ten aanzien van vraag 2. In zoverre slaagt grief 3 ook.

3.14.6. Vervolgens het beroep op het verschoningsrecht ter zake vraag 3.

3.14.6.1. Ten aanzien van vraag 3 laat zich de marginale toets als bedoeld in onderdeel 3.8. niet aanleggen. (…)

3.14.6.2. Grief 3 faalt in zoverre dat een toets met betrekking tot het aan de orde zijnde verschoningsrecht per nader te stellen vraag nog niet heeft plaatsgevonden. (…)

3.14.6.3. Het beroep op het verschoningsrecht gebaseerd op de [W]jsg faalt derhalve ten aanzien van vraag 3. Grief 3 faalt in zoverre.

Grief 2 slaagt voor zover het ziet op vraag 3 en de afwijzing van het verschoningsrecht gebaseerd op de [W]jsg.

In het dictum heeft het hof opgenomen dat het hof het door [verzoekster] gedane beroep op haar verschoningsrecht honoreert ten aanzien van ‘de vraag als bedoeld in onderdeel 3.14.4’ en ‘de vraag als bedoeld in onderdeel 3.14.5’.

Hoewel het hof in rov. 3.14.4.1 bij toepassing van de marginale toets op ‘vraag 1’ alleen vaststelt dat ‘wie welke handeling in het kader van het overzichtsproces-verbaal heeft verricht’ naar het oordeel van het hof onder vragen aangaande het verloop en de inhoud van het strafrechtelijke onderzoek vallen, meen ik dat het hof bedoeld heeft mede te overwegen dat onder vragen aangaande het verloop en de inhoud van het strafrechtelijk onderzoek eveneens valt de vraag ‘of aan [betrokkene 1] is gevraagd of hij de brief heeft vervalst’. Ook deze vraag schaart het hof in rov. 3.14.1 immers onder ‘vraag 1’ en ook voor deze vraag heeft het hof beoogd het beroep op het op art. 52 Wjsg gebaseerde verschoningsrecht toe te wijzen. De vraag heeft op informatie van vergelijkbaar kaliber betrekking als de vraag aangaande het overzichtsproces-verbaal en aangenomen mag ook daarom worden dat ook deze vraag betrekking heeft op het verloop en de inhoud van het strafrechtelijke onderzoek. Door [verzoekster] is zulks ook gesteld.123.Hoewel antwoorden op ‘vragen aangaande het verloop en de inhoud van het strafrechtelijk onderzoek’ niet per definitie uit strafvorderlijke gegevens hoeven te bestaan (vgl. de definitie daarvan in art. 1 Wjsg), meen ik dat in het oordeel van het hof besloten ligt dat dat in dit geval wel zo is. Het hof heeft zodoende ten aanzien van alle genoemde vragen, met uitzondering van het als vraag 3 bestempelde beroep op het verschoningsrecht ‘ten aanzien van alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak,’ het beroep op het op art. 52 Wjsg gebaseerde verschoningsrecht gehonoreerd. Ten aanzien van alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak kon het hof het beroep op het verschoningsrecht niet beoordelen, omdat een beoordeling door de kantonrechter per te stellen vraag nog niet had plaatsgevonden. Voor het belang in cassatie is deze derde ‘vraag’ daarom niet relevant.Kortom, ten aanzien van alle vragen waarvoor het hof het beroep op het verschoningsrecht kon honoreren, heeft het dat ook gedaan, gelet op de herhaling van de vragen bij de marginale toets voor de gehele beantwoording van die vragen. Uitgaande van deze lezing van de overweging van het hof heeft [verzoekster] strikt genomen geen procesrechtelijk belang bij de behandeling van onderdeel I, in de veronderstelling dat het door Box Consultants c.s. ingestelde cassatieberoep met betrekking tot het honoreren van het beroep op het verschoningsrecht verbonden aan de Wjsg niet slaagt.124.De afwijzing van het beroep op het op art. 7 Wpg gebaseerde verschoningsrecht ten aanzien van deze vragen is in die zin voor [verzoekster] dus geen nadelige beslissing en krijgt daardoor tussen partijen ook geen gezag van gewijsde. Hoewel in theorie niet uitgesloten is dat beantwoording van een bepaalde vraag openbaring van informatie vraagt die wel onder de geheimhoudingsplicht van art. 7 Wpg valt, maar niet onder de geheimhoudingsplicht van art. 52 Wjsg, zoals ook in de toelichting bij het onderdeel is opgemerkt,125.doet deze situatie zich naar het oordeel van het hof in deze zaak kennelijk niet voor.Desalniettemin zie ik aanleiding zekerheidshalve het onderdeel wel te beoordelen met het oog op de mogelijke voortzetting van het getuigenverhoor en het eventuele beroep dat [verzoekster] daarbij wederom op haar verschoningsrecht gebaseerd op de geheimhoudingsplicht in de Wpg (en/of Wjsg en AWR) zou kunnen doen, alsmede voor het geval Uw Raad mijn conclusies in de onder 1.3 genoemde cassatieberoepen van Box Consultants c.s. niet zou volgen.

Onderdeel I

Onderdeel I is gericht tegen rov. 3.8.2.13 (en 3.8.2.11-3.8.2.12). Deze overwegingen dienen mede gelezen te worden in verband met rov. 3.8.2.7 waarin het hof – in navolging van Fernhout – aanneemt dat de geheimhoudingsplicht in art. 30 Wpr door de betreffende ambtenaar kon worden ingeroepen in een civiel getuigenverhoor, nu de wetgever in deze wet zelf de afweging heeft gemaakt welke uitzondering(en) zou(den) gelden, en het optreden als getuige niet als uitzondering genoemd wordt. In rov. 3.8.2.11 overweegt het hof dat de opvolger van de Wpr, de Wpg, ‘in artikel 7 sinds 1 januari 2008 (…) iets anders [lijkt] te bepalen.’ Het hof constateert in rov. 3.8.2.12 dat in art. 7 Wpg sprake is van een uitzondering op de geheimhoudingsplicht ‘voor zover een bij of krachtens de wet gegeven voorschrift tot verstrekking verplicht’. ‘“Deze wet” uit het voormalige art. 30 Wpr is aldus vervangen door “de wet” (onderstreping GHSHE).’, zo overweegt het hof. Het hof citeert daarna passages uit de parlementaire geschiedenis, waaronder de volgende passage uit de artikelsgewijze toelichting bij art. 7 Wpg (kamerstukken II 2005/06, 30 327, nr. 3, p. 37):

‘Op de geheimhoudingsplicht worden enkele uitzonderingen gemaakt. In het eerste lid is voor de ambtenaar van politie bepaald dat de geheimhoudingsplicht niet geldt voor zover een bij of krachtens de wet gegeven voorschrift tot verstrekking verplicht, de bepalingen van paragraaf 3 verstrekking toelaten of de politietaak in bijzondere gevallen tot verstrekking noodzaakt. (…)

Een bij of krachtens de wet gegeven voorschrift dat tot verstrekking verplicht, is bijvoorbeeld aan de orde in geval van een getuigenis van een ambtenaar van politie ten overstaan van een rechter-commissaris, op basis van artikel 213 van het Wetboek van Strafvordering, of de Nationale ombudsman, op basis van artikel 19, eerste en vierde lid, van de Wet Nationale ombudsman.’

In rov. 3.8.2.13 overweegt het hof:

‘3.8.2.13. Uit bovenstaande citaten uit de Parlementaire geschiedenis van de WPG blijkt dat in artikel 7WPG niet langer een geheimhoudingsplicht is vervat die ook boven bepalingen die een getuigplicht bevatten gaat. Integendeel, de door de wetgever gegeven voorbeelden duiden erop dat voortaan wel als getuige voor een rechter of vergelijkbare autoriteit gegevens als bedoeld in de WPG mogen worden verstrekt, zoals de kantonrechter op dit punt terecht heeft overwogen (proces-verbaal 11 juli 2019 p. 3, bijlage 5 bij beroepschrift). Dat dit alleen zou gelden voor zover de verstrekking van gegevens zou samenvallen met de politietaak, als door de getuige betoogd (beroepschrift p. 12), en niet in geval sprake is van een procedure waarbij de Staat geen partij is, vermag het hof niet in te zien. Voor die beperking op een wettelijke getuigplicht - zoals vervat in artikel 165 Rv - is geen grond te vinden in de wetgevingsgeschiedenis van de WPG.’

Het onderdeel klaagt dat het oordeel van het hof dat in de geheimhoudingsplicht van art. 7 Wpg geen verschoningsrecht besloten ligt, rechtens onjuist is. Volgens het onderdeel miskent het hof dat in die geheimhoudingsplicht wel een verschoningsrecht besloten ligt, omdat uit de bewoordingen, de strekking en/of de geschiedenis van art. 7 Wpg onmiskenbaar duidelijk blijkt dat de voor het aannemen van een dergelijk recht vereiste afweging door de wetgever is verricht.126.

Het onderdeel voert daartoe, samengevat, het volgende aan:

- Het hof heeft in rov. 3.8.2.7 terecht tot uitgangspunt genomen dat de geheimhoudingsplicht van art. 30 Wpr een verschoningsrecht in een civiel getuigenverhoor opleverde.127.De wetgever heeft met de invoering van de Wpg niet met dit uitgangspunt willen breken. Hoewel art. 7 Wpg tekstueel afwijkt van zijn voorganger art. 30 Wpr doordat de bewoordingen ‘deze wet’ zijn vervangen door ‘de wet’, blijkt uit de wetsgeschiedenis niet dat hiermee een inhoudelijke wijziging is beoogd.128.

- De formulering ‘de wet’ duidt er ook niet (noodzakelijkerwijs) op dat in de betrokken geheimhoudingsplicht geen verschoningsrecht besloten ligt. Het onderdeel wijst op art. 67 AWR dat een vergelijkbare redactie kent als art. 7 Wpg (‘enig wettelijk voorschrift’) en ten aanzien waarvan uit de rechtspraak van de Hoge Raad (zie par. 3.5) blijkt dat de belastingambtenaar zich gelet op de geheimhoudingsplicht in deze bepaling wel kan verschonen van de getuigplicht van art. 165 Rv.129.

- In de door het hof aangehaalde passage uit de wetsgeschiedenis van de Wpg waarin gevallen zijn genoemd waarin de betrokkene krachtens een wetsbepaling tot verstrekking verplicht is (de getuigenis van een ambtenaar van politie ten overstaan van (i) een rechter-commissaris in een strafzaak en (ii) de Nationale ombudsman), valt geen steun te vinden voor de door het hof aangenomen koerswijziging bij invoering van de Wpg. Een vergelijkbare passage is namelijk terug te vinden in de wetsgeschiedenis van de Wpr.130.

- Daar komt bij dat het uitzonderingen zijn die direct betrekking hebben op de uitoefening van de politietaak, resp. de controle daarop en dus uitzonderingen behelzen op de geheimhoudingsplicht die goed passen bij het gesloten verstrekkingsregime van de Wpg. Genoemde taakuitoefening is juist de reden dat de betrokken gegevens zijn verkregen en rechtvaardigt dat daar mogelijk dwangmiddelen voor zijn ingezet. De genoemde voorbeelden laten dan ook onverlet dat een ambtenaar van de politie (of iemand anders die kennis heeft van de gegevens, zoals een (voormalig) officier van justitie) in andere gevallen – zoals een civiele zaak tussen burgers die met de politietaak niets van doen heeft – wél een verschoningsrecht toekomt.131.

- De belangen die met de geheimhoudingsplicht zijn gediend, alsmede de strekking van (het gesloten verstrekkingsregime) van de Wpg, rechtvaardigen de aanvaarding van een verschoningsrecht in civiele getuigenverhoren. Het onderdeel wijst daartoe ten eerste op het gesloten karakter van het verstrekkingsregime in de Wpg en de strekking daarvan. Dat gesloten karakter is mede ingegeven door het (potentieel) gevoelige karakter van de betrokken gegevens en de wijze waarop die kunnen zijn verzameld (met toepassing van ingrijpende dwangmiddelen). De burger wiens gegevens het betreft, moet er daarom op kunnen vertrouwen dat de gegevens alleen worden gebruikt voor de aan de politie opgedragen taken (die toepassing van eventuele dwangmiddelen rechtvaardigen) en niet al te gemakkelijk bij derden terecht kunnen komen (en vervolgens kunnen worden gebruikt voor geheel andere doelen). Dat gevaar bestaat wel als degene die kennis heeft van de betrokken gegevens in een civiele procedure kan worden gedwongen om buiten de kaders van het gesloten regime daarover te verklaren.132.

- Het is tevens in het belang van de adequate uitoefening van de politietaak – en meer in het bijzonder de opsporing van strafbare feiten – dat de geheimhoudingsplicht van de Wpg niet wijkt voor de civiele getuigplicht. De eventuele verplichting om een verklaring af te leggen over (lopende) opsporingsonderzoeken kan daaraan (of aan de daaropvolgende strafrechtelijke procedure) ernstig afbreuk doen.133.

- Dat de belangen van de burger en van de goede uitoefening van de politietaak relevant zijn voor de aanvaarding van een verschoningsrecht, blijkt duidelijk uit de rechtspraak over art. 67 AWR. Gegevens waarop de Wpg ziet, zullen naar hun aard doorgaans gevoeliger zijn dan de gegevens waarvoor art. 67 AWR geldt. Ook dat rechtvaardigt om voor politiegegevens ten minste dezelfde waarborgen – en dus een verschoningsrecht – te aanvaarden als voor fiscale gegevens.134.

- Het zou ongerijmd zijn als in de Wjsg wel een verschoningsrecht besloten ligt – zoals het hof terecht heeft aangenomen – maar in de Wpg niet. Het gaat immers om sterk vergelijkbare verstrekkingsregimes ter zake van (overwegend) hetzelfde type (gevoelige) gegevens, die kunnen zijn vergaard door toepassing van ingrijpende bijzondere opsporingsbevoegdheden, zoals afluisteren, observeren of infiltreren. De Wjsg is ook van toepassing op gegevens die in een zeer vroeg stadium van een opsporingsonderzoek kunnen zijn verzameld. In dat vroege stadium is het doorgaans voor zowel de burger als de opsporing nog belangrijker dat de vertrouwelijkheid daarvan gewaarborgd blijft. Het feit dat doorgaans alleen gegevens die van belang zijn voor de strafzaak in het strafdossier terecht komen doet aan de gevoeligheid van gegevens die daarvoor niet van belang zijn (bijvoorbeeld omdat ze niet op de verdachte betrekking hebben) niets af.De situatie kan zich voordoen dat bepaalde politiegegevens wel met de officier van justitie zijn gedeeld, maar niet binnen het bereik van strafvorderlijke gegevens zijn komen te vallen. Het is dan van belang dat de officier van justitie voor die specifieke gegevens zich op grond van art. 7 lid 2 Wpg van een getuigplicht kan verschonen.135.

Onderdeel I bevat tevens een voortbouwklacht, inhoudende dat gegrondbevinding van hiervoor besproken klacht ook het oordeel van het hof in rov. 3.9.1, 3.13.2, 3.13.3 en 3.14.3 en het dictum raakt.136.

Mijns inziens blijkt uit de bewoordingen, de strekking en de geschiedenis van art. 7 Wpg niet onmiskenbaar duidelijk dat de voor het aannemen van een verschoningsrecht vereiste afweging door de wetgever is verricht.

De bewoordingen van art. 7 Wpg bieden voor het aannemen van een verschoningsrecht geen expliciete aanknopingspunten. Ten aanzien van de geheimhoudingsverplichting in art. 7 Wpg geldt voorts het volgende. Uit de formulering van de uitzondering op de geheimhoudingsplicht ‘voor zover een bij of krachtens de wet gegeven voorschrift tot verstrekking verplicht’ en de parlementaire geschiedenis over deze uitzondering, blijkt dat ook buiten de Wpg gegeven wetsbepalingen die tot verstrekking verplichten de doorbreking van de geheimhoudingsplicht kunnen rechtvaardigen. Anders dan het hof overweegt lijkt met de vervanging van het woord ‘deze’ (art. 30 Wpr) door ‘de’ (art. 7 Wpg) geen inhoudelijke wijziging beoogd. Daarvoor biedt de parlementaire geschiedenis onvoldoende aanknopingspunten. Integendeel, zowel in de parlementaire geschiedenis van de Wpr als in de parlementaire geschiedenis van de Wpg wordt bij wijze van voorbeeld gewezen op de – buiten de Wpg geregelde – plicht als getuige te verschijnen in een strafzaak of voor de Nationale ombudsman. Genoemde verplichtingen om te getuigen passen weliswaar, zoals ook het onderdeel betoogt, bij de uitoefening van de politietaak, resp. bij controle op de uitvoering daarvan, maar uit de wettekst van art. 7 lid 1 en 2 Wpg en de parlementaire geschiedenis blijkt niet dat de in die leden genoemde uitzondering op de geheimhoudingsplicht beperkt is tot voorschriften die (mede) betrekking hebben op de uitoefening van de politietaak (vgl. eerder onder 3.30 en 3.34). Een dergelijke beperking zou ook niet passen bij de strekking van art. 7 Wpg.

Ten aanzien van de strekking van art. 7 Wpg stel ik het volgende vast. Met de geheimhoudingsplicht van art. 7 Wpg is, net als met de Wpg in zijn geheel, zowel het belang van een goede uitoefening van politietaken, waaronder die van de opsporing van strafbare feiten, als het belang van bescherming van de persoonlijke levenssfeer gediend. Dit laatste belang verdient te meer bescherming, zoals de Memorie van Toelichting bij de Wpg ook vermeldt, vanwege de gevoeligheid van de gegevens waarop de Wpg betrekking heeft. Deze gevoeligheid vloeit voort uit het feit dat de politie (en bijzondere opsporingsambtenaren) persoonsgegevens zonder (impliciete) toestemming van de betrokkene vergaren en verwerken en soms ook zonder dat de betrokkene daar zelf kennis van heeft; dat de gegevens betrekking kunnen hebben op een onbepaalde groep personen; en dat de verwerking van persoonsgegevens door de politie consequenties kan hebben voor de betrokkene die hij veelal niet in zijn eigen belang acht, zeker wanneer het de opsporing van strafbare feiten betreft.137.Hoewel met de geheimhoudingsplicht zwaarwegende belangen gediend zijn, is bij en krachtens de Wpg wel voorzien in de verstrekking van politiegegevens aan derden, ook met het oog op de behartiging van – zwaarwegend geachte – particuliere, vermogensrechtelijke, belangen, en ook met het oog op een ander doel dan de uitvoering van de politietaak. Ik wijs op de onder 3.20-3.24 genoemde structurele mogelijkheid bij en krachtens art. 18 Wpg tot verstrekking van politiegegevens aan diverse instanties die hulp verstrekken en/of schadevergoeding toekennen aan slachtoffers, alsmede benadeelden van strafbare feiten en op de in art. 19 genoemde mogelijkheid van verstrekking op incidentele basis, voor zover noodzakelijk met het oog op een zwaarwegend algemeen belang en ten behoeve van onder andere het handhaven van de openbare orde of het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven. Onder het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven wordt blijkens de Memorie van Toelichting bij de Wpg mede verstaan het verstrekken van politiegegevens aan een slachtoffer met het oog op het claimen door het slachtoffer van vergoeding van diens schade.138.Onder een zwaarwegend algemeen belang wordt mede verstaan de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Hiernaast voorziet de Wpg in de mogelijkheid voor de betrokkene om inzage te krijgen in hem betreffende politiegegevens (zie onder 3.25-3.26). Aangezien het verstrekkingenregime waarvan art. 7 Wpg het sluitstuk vormt in deze mogelijkheden tot verstrekking van gegevens aan derden en de betrokkene voorziet, kan mijns inziens evenmin gezegd worden dat uit de strekking van art. 7 Wpg onmiskenbaar duidelijk blijkt dat de wetgever de voor het aannemen van een verschoningsrecht vereiste afweging heeft verricht.

Uit het voorgaande blijkt mijns inziens dat de wetgever niet beoogd heeft aan de geheimhoudingsplicht in art. 7 Wpg een verschoningsrecht te verbinden waarop voor de burgerlijke rechter een beroep kan worden gedaan. De afweging tussen het maatschappelijk belang van waarheidsvinding in rechte en het belang dat wordt gediend met de geheimhoudingsplicht is niet in algemene zin door de wetgever gemaakt.

Verder impliceert het feit dat het gesloten verstrekkingenregime niet voorziet in verstrekking van politiegegevens in een (voorlopig) getuigenverhoor voor de burgerlijke rechter op zichzelf evenmin dat in art. 7 Wpg, als sluitstuk op dit verstrekkingenregime, een verschoningsrecht besloten ligt dat in een getuigenverhoor voor de burgerlijke rechter kan worden ingeroepen. De Wpg voorziet immers alleen in verstrekking van politiegegevens langs publiekrechtelijke weg en heeft geen betrekking op de verplichting een getuigenis af te leggen op grond van art. (189 jo.) 165 lid 1 Rv. Voorts heeft een verstrekkingenregime (wanneer mogen gegevens worden verstrekt) een ander doel en strekking dan een verschoningsrecht. Het verschoningsrecht ontheft de geheimhouder van de verplichting als getuige te verklaren over iets wat onder zijn geheimhoudingsplicht valt.

Nu in de geheimhoudingsplicht van art. 7 Wpg geen verschoningsrecht besloten ligt, zal de rechter ten overstaan van wie een beroep op een verschoningsrecht wordt gedaan met betrekking tot politiegegevens, op basis van de onder 3.8 genoemde belangenafweging, moeten beoordelen of in het betreffende geval grond bestaat voor het aanvaarden van een op de geheimhoudingsplicht van art. 7 Wpg gebaseerd verschoningsrecht – in het onderdeel aangeduid als ‘incidenteel verschoningsrecht’. Daartoe zal hij per vraag het maatschappelijk belang van waarheidsvinding in rechte moeten afwegen tegen de hiervoor genoemde belangen waarmee de geheimhoudingsplicht van art. 7 Wpg is gediend.139.Mijns inziens vloeit uit het hiervoor onder 4.11 opgemerkte voort, dat niet in zijn algemeenheid kan worden aanvaard dat een beroep kan worden gedaan op een verschoningsrecht met betrekking tot politiegegevens.

Indien de rechter van oordeel is dat het beroep op het incidenteel verschoningsrecht niet moet worden gehonoreerd, dan wel wanneer op dit verschoningsrecht geen beroep wordt gedaan, heeft de rechter de mogelijkheid te beletten dat vragen worden beantwoord, onder meer omdat de vraag niet van belang is voor het geding bij de burgerlijke rechter, maar uitsluitend voor de strafzaak, of omdat de beantwoording van de vraag leidt tot verstoring van het strafrechtelijke onderzoek.140.

Met betrekking tot hetgeen in (de toelichting) op het onderdeel is betoogd, merk ik voorts het volgende op. Ik laat in het midden of het hof terecht heeft overwogen dat in art. 30 Wpr wel een verschoningsrecht besloten lag, nu dit oordeel als zodanig in cassatie niet is bestreden en het oordeel of in art. 7 Wpg een verschoningsrecht besloten ligt niet zonder meer afhankelijk is van de interpretatie die op dit punt aan art. 30 Wpr moet worden gegeven. Uit hetgeen ik hiervoor heb opgemerkt, kan evenwel worden afgeleid dat ik op zijn minst genomen enige twijfels heb bij de juistheid van voornoemd oordeel van het hof. Voorts kan art. 7 Wpg mijns inziens niet op een lijn worden gesteld met art. 67 AWR voor wat betreft de vraag of in de geheimhoudingsplichten van deze wetsbepalingen een verschoningsrecht besloten ligt. Art. 7 Wpg strekt niet, althans niet in dezelfde mate als art. 67 AWR, ter bescherming van het algemene belang dat het publiek niet van het verstrekkingen van inlichtingen en bescheiden aan – in dit geval – politie- en bijzondere opsporingsambtenaren wordt weerhouden. Tenslotte merk ik op dat het, gelet op de gemeenschappelijke achtergrond en ratio van de Wpg en de Wjsg,141.in de rede ligt dat het antwoord op de vraag of uit de bewoordingen, de strekking en de geschiedenis van art. 7 Wpg, resp. 52 Wjsg, onmiskenbaar duidelijk blijkt dat de voor het aannemen van een verschoningsrecht vereiste afweging door de wetgever is verricht, ten aanzien van beide bepalingen gelijkluidend is.142.Uit het feit dat het hof in de bestreden beschikking heeft geoordeeld dat de wetgever die afweging met betrekking tot art. 52 Wjsg wel heeft gemaakt en in art. 52 Wjsg wel een verschoningsrecht besloten ligt, kan op zichzelf echter niet worden afgeleid dat hetzelfde geldt voor art. 7 Wpg.

De slotsom luidt dat onderdeel I faalt.

Onderdeel II

Met onderdeel II klaagt [verzoekster] dat het hof verzuimd heeft haar vierde grief te behandelen, voor zover die betrekking had op de verwerping door de kantonrechter van het beroep van [verzoekster] op haar ‘incidentele verschoningsrecht’. Onderdeel II betoogt daartoe dat het oordeel van het hof in rov. 3.9.3, dat de voorwaarde waaronder grief 4 is geformuleerd, niet is vervuld, cq. de uitleg die het hof aan genoemde voorwaarde heeft gegeven, onbegrijpelijk is, mede in het licht van de beoordeling door het hof van grief 3. Het hof heeft weliswaar geoordeeld dat grief 3 slaagt, maar alleen voor zover die betrekking heeft op de Wjsg. Voor zover grief 3 in het teken staat van de Wpg heeft het hof geoordeeld dat die grief faalt en is de voorwaarde waaronder grief 4 is ingesteld (in zoverre) wél in vervulling gegaan.143.In de toelichting op het onderdeel merkt [verzoekster] op dat zij belang ‘had/heeft’ bij de beoordeling van haar beroep op het incidentele verschoningsrecht, aangezien niet is uitgesloten dat bepaalde gegevens waarover vragen worden gesteld, niet onder het bereik van de Wjsg vallen, maar wel van de Wpg.144.

In grief 2 kwam [verzoekster] op tegen het oordeel dat de FIOD-ambtenaar geen verschoningsrecht toekomt ten aanzien van alle inhoudelijke informatie die wordt gevraagd over de strafzaak en stelde [verzoekster] dat door de kantonrechter ten aanzien van het verschoningsrecht ten onrechte een oordeel is gegeven over een algemene categorie informatie in plaats van de beoordeling per vraag uit te voeren (rov. 3.2.1). Grief 3145.richtte zich tegen de overweging van de kantonrechter dat art. 7 Wpg en art. 52 Wjsg geen wettelijk verschoningsrecht meebrengen ten aanzien van een ambtenaar in een civiel geschil tussen derden (zie bestreden beschikking rov. 3.2.1). In het beroepschrift is in de paragraaf inhoudende grief 3 onder meer het volgende opgenomen:

‘3.3.1 De vraag die met deze grief voorligt is of de geheimhoudingsplichten van artikel 7 Wpg en artikel 52 Wjsg een wettelijk verschoningsrecht meebrengen voor een opsporingsambtenaar in een civiel geschil tussen derden ten aanzien van de hiervoor achter randnummer [2.9] weergegeven vragen a. t/m c. en alle inhoudelijke informatie over de strafzaak. (…)

De inhoud van grief 4146.geeft het hof in rov. 3.2.1 als volgt weer:

‘In een voorwaardelijke grief 4, te weten indien grief 3 niet slaagt, stellen appellanten dat er in ieder geval sprake is van een incidenteel verschoningsrecht, waarbij een afweging in algemene zin (en dus niet gebaseerd op feiten en belangen in een concreet geval, zoals de kantonrechter heeft gedaan), gemaakt moet worden. Deze afweging dient, anders dan de kantonrechter heeft beslist, niet in het nadeel van [verzoekster] uit te vallen, aldus appellanten.’

Het hof heeft in rov. 3.9.1-3.9.3 als volgt overwogen.

3.9.1. Gezien hetgeen hierboven is overwogen lenen de grieven van [verzoekster] zich voor een

gezamenlijke behandeling.

Aan de getuigen, en dus ook [verzoekster] komt een verschoningsrecht toe. hetzij gebaseerd op de AWR, hetzij gebaseerd op de [W]jsg, hetzij op beide regelingen, en niet op grond van de WPG. Per vraag kan de getuige zich op genoemd verschoningsrecht beroepen en zal moeten worden beoordeeld in hoeverre zulks terecht is.

3.9.2. In zoverre slaagt grief 3 en zal het vonnis van de kantonrechter worden vernietigd voor zover het betrekking heeft op het afwijzen van het ingeroepen verschoningsrecht gebaseerd op de [W]jsg.

3.9.3. De voorwaarde waaronder de voorwaardelijke grief 4 (zie 3.2.1) is geformuleerd is niet vervuld, dus kan deze grief verder buiten beschouwing blijven.

Uit de onder 4.4 aangehaalde passages uit de bestreden beschikking blijkt dat het hof eveneens per vraag heeft vastgesteld dat het beroep op het verschoningsrecht gebaseerd op de [W]jsg slaagt en dat in zoverre grief 3 slaagt, alsmede dat grief 2 slaagt voor zover die ziet op vraag 3 en de afwijzing van het verschoningsrecht gebaseerd op de Wjsg.

Bij de beoordeling van het onderdeel dient tot uitgangspunt dat de uitleg van processtukken, waaronder de grieven, van feitelijke aard is en in cassatie slechts op begrijpelijkheid kan worden onderzocht.147.Mijns inziens slaagt het onderdeel in zoverre dat het mede in het licht van de inhoud van het beroepschrift,148.het slagen van grief 2, de overweging in rov. 3.9.1 dat het hof per vraag zal beoordelen of het beroep op genoemd verschoningsrecht terecht is en de beoordeling van grief 3 per vraag in rov. 3.14 e.v. onbegrijpelijk is dat het hof in rov. 3.9.3 in algemene zin oordeelt dat de voorwaarde waaronder grief 4 is ingesteld, niet is vervuld. Uit genoemde vindplaatsen blijkt dat [verzoekster] heeft aangevoerd en het hof van oordeel is dat de beoordeling of een beroep op een verschoningsrecht slaagt, per vraag dient te geschieden.149.De voorwaarde waaronder grief 4 is geformuleerd, dient daarom zo te worden uitgelegd dat het hof het beroep op het incidentele verschoningsrecht in ieder geval had moeten beoordelen als noch het beroep op het op art. 7 Wpg gebaseerde verschoningsrecht, noch het beroep op het op art. 52 Wjsg gebaseerde verschoningsrecht voor de gehele of een gedeelte van de beantwoording van een vraag slaagt.Of grief 4 tevens zo moet worden uitgelegd dat de voorwaarde waaronder de grief is geformuleerd, is vervuld indien het beroep op het op art. 52 Wjsg gebaseerde verschoningsrecht voor de gehele vraag slaagt en het beroep op het op art. 7 Wpg gebaseerde verschoningsrecht niet slaagt en vice versa kan in het midden blijven. In dat geval heeft [verzoekster] mijns inziens namelijk geen belang bij de klacht. Deze situatie doet zich hier voor. Ik verwijs naar hetgeen ik daarover onder 4.1-4.4 heb opgemerkt.

Hoewel het onderdeel gedeeltelijk slaagt, strekt mijn conclusie ten aanzien van dit onderdeel dus tot verwerping, vanwege gebrek aan belang.