Rb. Utrecht, 18-05-2011, nr. 287163 / HA RK 10-196

De getuige heeft zich beroepen op zijn geheimhoudingsplicht, zoals die voortvloeit uit het bepaalde in artikel 30 van de voormalige Wet politieregisters en artikel 28 lid 1 Wet Bibob. Hij legt aan dit beroep kort gezegd ten grondslag dat in deze wetsbepalingen ondubbelzinnig is vastgelegd dat een ieder die krachtens die wetten gegevens omtrent derden ter beschikking krijgt, die gegevens niet mag meedelen aan anderen. De rechter-commissaris verstaat dit beroep op deze geheimhoudingsplichten als een beroep op een de getuige toekomend functioneel verschoningsrecht.

Voor een beroep op een functioneel verschoningsrecht is het uitgangspunt dat in ieder geval is vereist dat op de betrokkene een (wettelijke) geheimhoudingsplicht rust. Het bestaan van een geheimhoudingsplicht is op zichzelf onvoldoende. Alleen indien uit de bewoordingen, strekking of geschiedenis van een wetsbepaling inhoudende een geheimhoudingsplicht onmiskenbaar duidelijk blijkt dat de voor het aannemen van een verschoningsrecht vereiste afweging door de wetgever is verricht, ligt in een wettelijke geheimhoudingsplicht een verschoningsrecht besloten. Indien een zodanige duidelijkheid ontbreekt, kan het bestaan van een verschoningsrecht op grond van een geheimhoudingsplicht eerst worden aangenomen door afweging van enerzijds de belangen waarop de verplichting tot geheimhouding is gericht tegen anderzijds de zwaarwegende belangen die zijn gemoeid met waarheidsvinding in een burgerlijk proces (HR 22 december 1989, NJ 1990, 779). Indien de wet zwijgt over een aan een functionaris toekomende geheimhoudingsplicht, kunnen een zodanige functionele geheimhoudingsplicht en een daarop te baseren verschoningsrecht uitsluitend worden aanvaard op grond van de aard van de desbetreffende functie indien en voor zover moet worden aangenomen:

Op grond van hetgeen zojuist is overwogen moet derhalve vooreerst worden bezien of op de getuige in zijn algemeenheid uit hoofde van enige wettelijke bepaling een geheimhoudingsplicht rust.

Artikel 28 lid 1 Wet Bibob luidt:

In de Memorie van Toelichting bij de Wet Bibob, wordt vermeld:

De rechter-commissaris merkt op dat waar in de Memorie van Toelichting wordt gesproken van artikel 27, wordt bedoeld het uiteindelijke artikel 28.

In de toelichting op artikel 27, lees 28, staat in de Memorie van Toelichting vermeld:

Artikel 30 Wet politieregisters is per 1 januari 2008 vervallen. Daarvoor in de plaats is gekomen de Wet politiegegevens. In beide wetten is een gelijksoortige geheimhoudingsplicht vermeld. Voor de beoordeling van de voorliggende vraag zal de rechter-commissaris aansluiten aan de Wet politiegegevens.

Artikel 7 van laatstgenoemde wet luidt:

Uit de Memorie van Toelichting met betrekking tot artikel 7 van de Wet politiegegevens, Kamerstukken II 2005/06, 30 327, nr. 3, citeert de rechter-commissaris de volgende passages:

Uit de geciteerde wetsbepalingen en uit de wetsgeschiedenis blijkt naar het oordeel van de rechter-commissaris duidelijk dat op de getuige een wettelijke geheimhoudingsplicht rust met betrekking tot gegevens die hem krachtens de Wet Bibob ter beschikking zijn gekomen. De rechter-commissaris oordeelt dat uit de bewoordingen van deze wetsbepaling eveneens duidelijk blijkt dat de wetgever de voor het aannemen van verschoningsrecht vereiste afweging heeft verricht, zodat in deze wettelijke geheimhoudingsplicht een verschoningsrecht ligt besloten. Aan de rechter komt dan in beginsel geen eigen afweging toe.

De rechter-commissaris komt met betrekking tot de in artikel 7 Wet politiegegevens opgenomen geheimhoudingsplicht tot dezelfde conclusie.

Het in 3.9 gegeven oordeel leidt ertoe dat aan de getuige [A] in beginsel een verschoningsrecht toekomt waar het gaat om het beantwoorden van vragen die hem zouden nopen om gegevens kenbaar te maken die hem krachtens de Wet Bibob dan wel de Wet politiegegevens (of in 2005 en 2006 krachtens de Wet politieregisters) ter beschikking zijn gekomen. Dit betekent niet dat de getuige niet dient te verschijnen op de nog te bepalen zittingsdag. Immers, niet kan op voorhand worden vastgesteld of de door de Supportersvereniging te stellen vragen de getuige zullen nopen om in strijd met zijn geheimhoudingsplicht te antwoorden, bijvoorbeeld omdat de gevraagde antwoorden niet zien op krachtens de Wet Bibob of de Wet politiegegevens verkregen informatie, dan wel dat die antwoorden zien op gegevens die vallen onder de uitzonderingen, zoals bedoeld in beide wetten.

Wat die uitzonderingen betreft overweegt de rechter-commissaris dat op grond van de kamerstukken, zoals hiervoor weergegeven, volgt dat de uitzonderingen vooral zien op (persoons)gegevens die in het advies van het Bureau Bibob aan — in dit geval — de gemeente zijn vermeld. Andere gegevens vallen in beginsel onder de geheimhoudingsplicht van artikel 28 lid 1 Wet Bibob.

Eenzelfde conclusie dient te worden getrokken met betrekking tot artikel 7 Wet politiegegevens. Ook daarin staat vermeld dat de uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht slechts gelden met betrekking tot in de wet zelf vermelde uitzonderingen. Uitgangspunt is dat gegevens niet mogen worden verstekt, behoudens uitzonderingen. In de Memorie van Toelichting wordt voorts verwezen naar artikel 30 van de voormalige Wet politieregisters, waarin een — nog beperktere maar — vergelijkbare bepaling stond vermeld.

Ten aanzien van beide wettelijke geheimhoudingsbepalingen geldt dat de wetgever als uitgangspunt heeft genomen dat het kennelijk noodzakelijk is dat gegevens die in het kader van de uitvoering van de Wet Bibob zijn verkregen slechts in beperkte mate aan betrokkenen (in dit geval [X] Utrecht B.V.) of aan derden (zoals de Supportersvereniging) verstrekt mogen worden.

De rechter-commissaris kan zich echter thans geen oordeel vormen over de te stellen vragen en dus over de vraag of de getuige zich met betrekking tot die vragen tot beantwoording mag verschonen, omdat de Supportersvereniging in strijd met de ter zitting in goed overleg gemaakte afspraak bij brief van haar advocaat van 28 april 2011 heeft meegedeeld de te stellen vragen niet op voorhand aan de rechter-commissaris, de gemeente en de getuige ter hand te stellen.

De gemeente heeft door middel van de brief van haar advocaat van 5 mei 2011 meegedeeld het standpunt van de Supportersvereniging te betreuren, waarbij zij heeft vermeld te vrezen voor een lange duur van het getuigenverhoor, omdat per te stellen vraag zal moeten worden beoordeeld of het antwoord van de getuige al dan niet valt onder het hem toekomende verschoningsrecht en in hoeverre de te stellen vragen zien op antwoorden die binnen de door de rechtbank in haar beschikking van 29 september 2010 vastgestelde bewijsopdracht vallen. De gemeente heeft verzocht een ‘harde’ eindtijd voor verhoor van de getuige [A] vast te stellen.

De rechter-commissaris zal met het oog op een ordentelijke en zo voorspoedig mogelijke voortgang van het getuigenverhoor van [A] het volgende aan partijen voorhouden.

De rechtbank heeft in haar beschikking van 29 september 2010 in de overwegingen 5.3 en 5.4 de bewijsopdracht van dit voorlopig getuigenverhoor uitdrukkelijk beperkt tot de stelling van de Supportersvereniging, dat de gemeente jegens de Supportersvereniging onrechtmatig heeft gehandeld door te bewerkstelligen dat [X] Utrecht B.V. haar tweede vergunningaanvraag heeft ingetrokken. In beginsel, doch niet uitsluitend, betekent deze beperking van de bewijsopdracht dat slechts handelen van de gemeente, haar organen of ambtenaren die betrekking hebben op het intrekken van de tweede vergunningaanvraag door [X] Utrecht B.V. onderwerp van verhoor zijn. Zoals ook bij de verhoren van de getuigen [B] en [T] reeds is gebeurd, zal de rechter-commissaris bij het verhoor van de getuige [A] deze scheidslijn bewaken.

Uit het voorgaande blijkt dat er een ‘overloopgebied’ bestaat, hetgeen inhoudt dat onder beperkte omstandigheden ook vragen toegestaan kunnen worden die betrekking hebben op een tijdvak liggende voor de in de bewijsopdracht besloten liggende periode, te weten tussen 14 oktober 2005, de dag waarop [X] Utrecht B.V. de tweede vergunningaanvraag heeft ingediend, en 14 juni 2006, de dag waarop zij die aanvraag heeft ingetrokken. Die vragen dienen dan wel betrekking te hebben op een periode die direct voorafgaat aan 14 oktober 2005. Een exact tijdvak is niet aan te geven, doch de vragen moeten wel in direct verband staan met het intrekken van de tweede vergunningaanvraag. Ook deze scheidslijn dient de rechter-commissaris te bewaken.

Voorts dient de rechter-commissaris ter zitting te oordelen over de toelaatbaarheid van door de Supportersvereniging of de gemeente aan de getuige te stellen vragen, voor zover de getuige bij een of meerdere vragen een beroep doet op zijn verschoningsrecht, een en ander zoals hiervoor in 3.2 tot en met 3.9 is uiteengezet.

De rechter-commissaris dient, naast het belang van de Supportersvereniging bij het zo goed mogelijk kunnen inschatten van haar positie in een eventuele bodemprocedure tegen de gemeente, ook rekening te houden met de belangen van de gemeente en met die van de getuige. Dit uit zich onder meer hierin dat de rechter-commissaris een goed verloop van het getuigenverhoor zo veel als mogelijk dient te bewaken. Daartoe behoort ook het bewaken van het tijdsverloop van het verhoor. Teneinde dit belang te kunnen behartigen zal de rechter-commissaris de duur van het getuigenverhoor voorlopig vaststellen op een dagdeel, waarbij de rechtbank is uitgegaan van de door partijen opgegeven verhinderdata. Aan het voorgaande voegt de rechter-commissaris nog het volgende toe.

Onderwerp van gesprek aan het slot van de zitting van 26 april 2011 was de vraag of de aan de getuigen te stellen vragen tevoren aan de rechter-commissaris en aan de andere betrokkenen zouden worden toegezonden, zodat met betrekking tot de vraag over de toelaatbaarheid ervan in het kader van het verschoningsrecht daarover vóór het verhoor van de getuige een oordeel gegeven kon worden. Vanwege de Supportersvereniging is toen opgemerkt dat door het tevoren toesturen van de vragen het verrassingseffect voor de getuige zou wegvallen en dat dat niet in het belang is van de Supportersvereniging en van een — naar de rechter-commissaris aanneemt — onbevangen beantwoording van de vragen. Daarop is nader gesproken over dit punt, waarbij tevens aan de orde is geweest dat van een beslissing op het al dan niet gegrond verklaren van een beroep op een verschoningsrecht hoger beroep openstaat, door de getuige bij verwerping van zijn beroep, door (een van) partijen bij honorering van het beroep, zodat de positie van alle betrokkenen in processueel opzicht gewaarborgd is. Daarop is de in het proces-verbaal van 26 april 2011 weergegeven afspraak gemaakt.

De rechter-commissaris begrijpt de achtergrond van de huidige weigering van de Supportersvereniging om de door haar te stellen vragen tevoren toe te zenden aldus dat de Supportersvereniging is teruggekomen op haar instemming en zich opnieuw op eerder genoemd standpunt heeft gesteld.

De rechter-commissaris wijst erop dat een getuigenverhoor in een civiele zaak anders gaat dan in een strafzaak, er zijn ook andere processuele regels op van toepassing. Het belang van partijen bij een waarheidsgetrouwe verklaring van de getuige wordt reeds gewaarborgd doordat de getuige onder ede wordt gehoord. Vanuit dat oogpunt bezien doet de kennis over de te stellen vragen niet af aan het waarheidsgehalte van de verklaring van de getuige.

De rechter-commissaris acht het derhalve van belang dat er toch op voorhand door beide partijen vragen worden ingestuurd. In het voorgaande heeft de rechter-commissaris immers de kaders geschetst waarbinnen een eventueel beroep op een verschoningsrecht zal worden beoordeeld, zodat partijen thans mogelijk de kans op toelaatbaarheid van bepaalde vragen beter kunnen inschatten dan zonder die kaders. Het zal een voorspoedige voortgang van het verhoor ten goede komen, indien de vragen tevoren bekend zijn, zodat iedere betrokkene, waaronder ook de rechter-commissaris, zich een voorlopig oordeel kan vormen over de toelaatbaarheid van die vragen.

De rechter-commissaris verzoekt beide partijen deze vragen uiterlijk twee weken voor de zittingsdag aan de rechter-commissaris en aan de andere betrokkenen toe te sturen.

Voorts verzoekt de rechter-commissaris met het oog op een goed en ordentelijk verloop van het verhoor de advocaat van de Supportersvereniging en de (gemachtigde van de) Supportersvereniging de door hen aan de getuige te stellen vragen goed voor te bereiden, mede met het doel onnodige misverstanden te voorkomen.

Mocht het zo zijn — de rechter-commissaris weet dat vanzelfsprekend niet — dat de getuige bij meerdere vragen een beroep op zijn verschoningsrecht doet, zal de rechter-commissaris die vragen bij elkaar voegen en vervolgens afzonderlijk bij beschikking daarover oordelen. Of die beschikking mondeling ter zitting zal worden gegeven dan wel op korte termijn daarna schriftelijk, kan nu nog niet worden bepaald.

De vragen waarbij de getuige geen beroep op zijn verschoningsrecht doet, zullen dan wel beantwoord (behoren te) worden. Op de andere vragen zal de getuige antwoorden voor zover zijn beroep niet zal worden gehonoreerd.

Het voorgaande betekent dat iedere beslissing op het aangekondigde beroep op een verschoningsrecht door de getuige zal worden aangehouden.