HR, 02-04-2019, nr. 17/00331

Het middel gaat er terecht van uit dat voor de strafbaarheid van het onder 4 bewezenverklaarde is vereist dat de verdachte zich in meerdere of mindere mate bewust is geweest van de aanwezigheid van de stroomstootwapens in zijn woning.

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de verdachte aldaar, voor zover hier van belang, verklaard: ‘Toen ik in voorarrest zat, is in mijn woning huiszoeking gedaan. Er is toen van alles gevonden, onder meer (...) stroomstootwapens. Die spullen lagen er niet toen ik op 1 oktober 1995 was weggegaan (...)’.

Blijkens dat proces-verbaal heeft de raadsman ten aanzien van het onder 4 tenlastegelegde feit aangevoerd: ‘Ook geldt dat cliënt betwist dat hij deze wapens voorhanden heeft gehad. Zijns inziens zal waarschijnlijk Brian deze stroomstoten hebben achtergelaten: ze lagen er niet toen cliënt de dag voor de huiszoeking zijn woning verliet. Brian kwam immers wel vaker en de achterdeur was open: een plausibele verklaring voor de vondst van de wapens die onverenigbaar is met de bewezenverklaring en niet door (mogelijke) bewijsmiddelen kan worden uitgesloten’.

Het Hof heeft die gestelde toedracht kennelijk hoogst onwaarschijnlijk geacht. Dat oordeel is, nu het aangevoerde niet meer inhoudt dan de enkele, niet nader gespecificeerde bewering dat de stroomstootwapens waarschijnlijk door een zekere Brian in de woning van de verdachte zijn achtergelaten, ook zonder nadere motivering niet onbegrijpelijk. Dat brengt mee dat de bewezenverklaring ook in het licht van hetgeen aldus is aangevoerd toereikend is gemotiveerd en dat, anders dan het middel betoogt, het Hof dus niet de met de bewezenverklaring onverenigbare mogelijkheid heeft opengelaten dat de verdachte zich niet in meerdere of mindere mate bewust is geweest van de aanwezigheid van die stroomstootwapens in diens woning.

Het middel is dus tevergeefs voorgesteld.’

35. Een veroordeling wegens het voorhanden hebben van een vuurwapen en patronen hield evenwel geen stand in HR 19 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:680, NJ 2016/229. Het vuurwapen was, voorzien van munitie en doorgeladen, aangetroffen in een dikke opgevouwen jas die achter de bestuurdersstoel werd gevonden waar de verdachte plaats had genomen. In de auto zat ook een passagier. De raadsman van de verdachte had in hoger beroep (in lijn met de aldaar door de verdachte afgelegde verklaring) het verweer gevoerd dat de jas van de passagier was. De verdachte wist niet dat er een vuurwapen in de auto lag; daarom had hij de politie ook toestemming gegeven de auto te doorzoeken. Ook had hij toestemming gegeven DNA af te nemen, zodat vastgesteld kon worden dat hij niet in contact was geweest met het vuurwapen. Uw Raad oordeelde dat in het licht van hetgeen door en namens de verdachte was aangevoerd, ‘s hofs oordeel dat de verdachte zich ‘in meerdere of mindere mate bewust is geweest van de aanwezigheid van het wapen en de munitie, zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk’ was.8.

36. In HR 14 juni 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ3804, NJ 2011/287 bleef een veroordeling wegens het voorhanden hebben van een nepwapen in cassatie ook niet in stand. De raadsman had in hoger beroep het verweer gevoerd dat het wapen was aangetroffen op een plek waartoe diverse personen toegang hadden (een metalen kast in een kantoorruimte van een rijwielhandel). De verdachte (de eigenaar van het bedrijf) zou geen belang hebben gehad bij de aanwezigheid van een dergelijk wapen en er niets van weten. Uw Raad overwoog dat ’s hofs oordeel dat de verdachte zich in meerdere of mindere mate bewust was geweest van de aanwezigheid van dat wapen, niet zonder meer begrijpelijk was, ‘in aanmerking genomen hetgeen namens de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep is aangevoerd met betrekking tot de vindplaats van het wapen en de vele momenten dat andere personen toegang hadden tot de plek waar het wapen is aangetroffen.’9.

37. Uit de bewijsmiddelen in de onderhavige strafzaak blijkt dat het wapen en de munitie zijn aangetroffen in een plastic koffertje dat bij een doorzoeking van de woning aan de [A-straat 1] is gevonden (bewijsmiddel 15). Uit ’s hofs bewijsoverweging volgt dat de koffer met het wapen en de munitie is gevonden in de klerenkast in de slaapkamer van het pand. De verdachte heeft verklaard dat hij dat huis van een zekere [betrokkene 5] huurde. Daarin lijkt deze casus op die van HR 14 juni 2016, ECLI:NL:HR:2016:1194. Daarin werden (nep)wapens en munitie aangetroffen in de woning van de verdachte en de medeverdachte. Ook in HR 17 november 1998, ECLI:NL:HR:1998:ZD1403 werden stroomstootwapens aangetroffen in de woning van de verdachte. In beide andere arresten was sprake van een wapen dat zich in een auto (HR 19 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:680) respectievelijk een kast in een bedrijfspand (HR 14 juni 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ3804) bevond. De vindplaats is in zaken als de onderhavige een eerste factor die van belang is bij het beoordelen van de toereikendheid van de bewijsconstructie. Het hof wijst daar ook op, door te overwegen dat ‘(o)p grond van algemene ervaringsregels kan worden aangenomen, dat verdachte als huurder van de woning bekend was met de aanwezigheid van het wapen en de munitie’.

38. Uit het verweer wordt voorts niet duidelijk van wie het wapen en de munitie is, als beide niet aan de verdachte toebehoren. In hoger beroep is gesteld dat ‘meerdere personen toegang hadden tot de woning’. Dat is door het hof evenwel niet vastgesteld. Uit de bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte aan de verhuurder, [betrokkene 5] , de voorwaarde had gesteld dat hij er ‘dan alleen gebruik van (wilde) maken, zonder dat er anderen kwamen’.10.De raadsman heeft voorts aangevoerd dat [betrokkene 5] heeft verklaard dat hij ‘één keer in de twee/drie weken daar zijn post ophaalde’. Maar ook dat is door het hof niet vastgesteld. In twee van de arresten die ik hiervoor noemde waarin gecasseerd werd, was een ‘alternatieve bezitter’ duidelijker in beeld. In HR 19 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:680 ging het om de passagier in de auto. De jas achter de bestuurdersstoel waarin het wapen verstopt was kon ook van de passagier zijn. In HR 14 juni 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ3804 ging het om een kast in een kantoorruimte van een rijwielhandel. Ook daar is duidelijker in beeld wie het wapen daadwerkelijk in die kast zouden kunnen verstoppen en daarom alternatieve bezitters van het wapen zouden kunnen zijn; werknemers van de rijwielhandel bijvoorbeeld. De mate waarin een alternatieve bezitter van het wapen in beeld is, is een tweede factor die een rol speelt bij de beoordeling of de bewijsconstructie toereikend is. Daar heeft het hof ook nog afzonderlijk aandacht aan besteed, door te overwegen dat het ‘niet aannemelijk (is) geworden dat derden/de verhuurder het wapen en de munitie daar zou hebben neergelegd’.

39. Een bijzondere omstandigheid die het hof daarbij heeft laten meewegen is ‘de enorme hoeveelheid contant geld in die woning, waar de verdachte wetenschap van had’. Het hof leidt daaruit af dat er ‘kennelijk uit beveiligingsoogpunt voor is gekozen in de woning ook een vuurwapen voorhanden te hebben’. Die gevolgtrekking vindt steun in de aard van het wapen (een automatisch vuurwapen) en de aangetroffen hoeveelheid munitie.

40. Mij komt het geenszins onbegrijpelijk voor dat het hof uit de vastgestelde feiten en omstandigheden heeft afgeleid dat de verdachte zich in meerdere of mindere mate bewust is geweest van de aanwezigheid van het wapen en de munitie. Dat oordeel is ook toereikend gemotiveerd.

41. De steller van het middel klaagt voorts dat de verklaring van de verdachte die het hof als bewijsmiddel in de aanvulling heeft opgenomen is gedenatureerd. De verklaring die de verdachte tegenover de raadsheer-commissaris heeft afgelegd behelst veel meer dan de passage die als bewijsmiddel is gebruikt. Uit die verklaring zou volgen dat er tijdens het verhoor een misverstand is geweest over de als bewijsmiddel gebruikte passage. De verdachte zou tijdens het verhoor in een toelichting hebben aangegeven dat ook diverse andere personen buiten hem om toegang hadden tot het appartement.

42. De betreffende passage maakt onderdeel uit van de op 30 maart 2016 te Suriname door de verdachte ten overstaan van de raadsheer-commissaris afgelegde verklaring. Dit zich tussen de aan de Hoge Raad toegezonden stukken bevindende proces-verbaal houdt onder meer het volgende in:

‘Op vragen van de raadsheer-commissaris antwoord ik als volgt:

(…)

5.

(…)

Dat huis, we hadden allemaal een relatie, en we kwamen daar soms samen of alleen als we een vriendinnetje hadden. Er werd dus niet echt gewoond maar we kwamen er samen met vrienden en vriendinnen. Ik was niet op zoek naar een huis. [betrokkene 5] heeft buiten [betrokkene 22] om, hij was een goede vriend van hem, mij gevraagd om geld aan hem te lenen. Ik sprak met hem af dat (BFK: ik} zijn huis kon huren en een bijdrage kon doen. Ik bood hem 500 tot 600 euro per maand aan, maar ik wilde er dan alleen gebruik van maken, zonder dat er anderen kwamen. Het was ongeveer 3 of 4 maanden en daarvan heb ik hem twee of drie keer contant geld gegeven, mijn bijdrage. Eerst wilden we het met z’n drieën doen, maar [betrokkene 22] wist er niets vanaf en het ging niet door. De huur was rond de 500-600 euro. Toen hij vroeg om geld te lenen deed ik dit aanbod. (…) Mijn bijdrage was dat hij mij geld vroeg en ik bood hem een bijdrage aan. Ik heb hem ongeveer 3 keer een bedrag van 500 tot 600 euro betaald, contant. Ik had geen contract of zo. U zegt mij dat [betrokkene 5] over een huur van 1400 euro heeft verklaard. Nee, dat is teveel geld voor mij.

(…)

7.

U vraagt mij of ik er met meerdere of andere mensen kwam in de periode dat het geld werd aangetroffen, rond 23 april 2009. In de periode dat ik omging met [betrokkene 22] en [betrokkene 5] was een lange periode, toen waren we vaker daar. U vraagt mij over het appartement van de heer [betrokkene 5] en u vraagt of ik het gebruikte samen met anderen. Nee, ik leg het uit. De heer [betrokkene 5] was erbij toen ik met [betrokkene 22] omging. [betrokkene 5] had een tweede huis gekocht en hij wilde het andere huis verkopen, maar dat lukte niet. Andere mensen, [betrokkene 22] en ik en een andere voetballer, maakten er gebruik van. Ik herinner mij de naam van die voetballer niet meer. [betrokkene 5] vroeg of ik hem geld kon lenen. Toen zei ik dat ik geld kon bieden omdat ik toch gebruik maakte van het huis en wij betaalden er nooit iets voor. Hij betaalde alles en wij maakten er gebruik van dus ik vond het logisch dat hij mij dat vroeg. Wij maakten al ver voordat de lening ter sprake kwam gebruik van de woning. Ik kan het schatten. Langer dan een jaar. Voordat de politie er het geld aantrof maakten er meer mensen gebruik van het appartement. (…)

Op vragen van mr. Van den Berg antwoord ik als volgt:

(…)

28. U vraagt mij of er met de mensen die in de woning waren werd gecommuniceerd over wie er wanneer gebruik van maakte, tussen januari 2008 tot en met april 2009. Ik maakte gebruik van anderen van de woning. Bedoelt u [betrokkene 22] , [betrokkene 5] en mij? Er was er nog 1 die af en toe uit Engeland kwam. (…) U vraagt of ik dus nooit een sleutel aan [betrokkene 3] heb gegeven. Dat klopt. Ik heb hem ook nooit binnen gelaten. Ik heb ook niet van de anderen gehoord dat zij de sleutel aan hem hebben gegeven of binnen hebben gelaten. (…)

Op vragen van de advocaat-generaal antwoord ik als volgt:

(…)

39. U vraagt van wie ik wist wie de sleutel van de genoemde woning hadden. (…) Ik had een sleutel. De heer [betrokkene 5] had een sleutel, dat weet ik zeker omdat hij eigenaar was. Ik weet dat anderen binnen kwamen. [betrokkene 22] kon ook een sleutel vragen of zo. Ik weet van mezelf en anderen dat zij de sleutel hadden: [betrokkene 5] , [betrokkene 22] , ik en die andere voetballer waarvan ik de naam mij niet meer herinner op dit moment. Zijn naam is [betrokkene 23] . (…)

40. U zegt mij dat ik verklaarde dat ik geld ging geven aan [betrokkene 5] voor de woning en u zegt mij dat ik verklaarde dat ik wilde dat de woning vanaf toen alleen voor mij bestemd was en u vraagt of dat juist is. [betrokkene 5] vroeg mij geld te lenen aan hem. Ik wilde wel huren omdat wij al gebruik maakten van de woning. Ik bood hem toen 500-600 euro. Ik heb nooit het gevoel gehad van: hier zit ik, niemand kan bij mij binnen lopen. Er was ook geen contract.

(…)

Het verhoor wordt voor circa 1 uur geschorst voor het opmaken van het proces-verbaal.

43. Bij het doornemen van het dictaat merk ik op dat onder punt 5 staat vermeld ”Zonder dat er anderen kwamen.” Ik heb dat later in het verhoor nog toegelicht.”

43. Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld ‘dat het is voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt om, binnen de door de wet getrokken grenzen, van het beschikbare materiaal datgene tot het bewijs te bezigen wat deze uit een oogpunt van betrouwbaarheid daartoe dienstig voorkomt’.11.De vrijheid van de feitenrechter vindt haar grens daar waar het voor het bewijs gebezigde gedeelte door de uitsplitsing een andere betekenis krijgt dan het in het verband van de gehele verklaring had.12.

44. Het hof bezigde in verband met feit 2 tot het bewijs onder meer het gedeelte van verdachtes verklaring voor zover inhoudende dat de verdachte met de eigenaar (hierna: [betrokkene 5] ) van het pand aan het [A-straat 1] te Rotterdam overeenkwam die woning te huren onder de voorwaarde dat de verdachte er dan alleen gebruik van wilde maken. Deze tot het bewijs gebezigde passage is overgenomen uit verdachtes verklaring, de laatste beide zinnen letterlijk. Dat is al een belangrijke aanwijzing dat het hof aan dit onderdeel van de verklaring van de verdachte geen andere inhoud heeft gegeven dan deze in het geheel van de verklaring had.13.

45. Van belang lijkt mij voorts dat uit de verklaring van de verdachte niet (duidelijk) volgt dat hij de woning met anderen zou hebben gehuurd. Weliswaar beschrijft de verdachte dat zij het ‘met z’n drieën’ zouden doen, maar hij geeft meteen aan dat het met ‘ [betrokkene 22] ’ niet door ging. De verdachte noemt in het deel van zijn verklaring waar de voor het bewijs gebezigde passage aan is ontleend ook niet een andere medehuurder. In het vervolg van zijn verklaring geeft hij wel aan dat er door anderen gebruik is gemaakt van de woning, maar niet dat iemand anders ook huur zou hebben betaald. In zoverre uit het voor het bewijs gebezigde deel van de verklaring van de verdachte kan worden opgemaakt dat de verdachte de enige huurder was van de woning, staat dit derhalve niet op gespannen voet met de rest van zijn verklaring. Waarbij nog kan worden opgemerkt dat de enkele omstandigheid dat wel een dergelijke spanning bestaat nog niet meebrengt dat van het denatureren van een verklaring sprake is. De verdachte kan een aanvankelijke bekentenis bijvoorbeeld intrekken.

46. Dat de verdachte verderop in het betreffende verhoor onder meer heeft verklaard ‘dat diverse andere personen buiten hem om toegang tot het appartement hadden’, brengt naar het mij voorkomt ook niet mee dat het voor het bewijs gebezigde deel van de verklaring van de verdachte is gedenatureerd. De verdachte ontkent niet, dat hij tegenover [betrokkene 5] heeft verklaard zoals in het voor het bewijs gebruikte deel van zijn verklaring staat. Hij stelt alleen dat het (in de periode waarin hij de woning huurde) anders is gegaan: anderen zouden buiten hem om toegang tot de woning hebben gehad.14.Daar geldt, naar het mij voorkomt, dat de feitenrechter de vrijheid heeft om wel geloof te hechten aan het ene deel van de afgelegde verklaring, en niet aan andere delen.

47. Het middel klaagt er ten slotte over dat het hof ‘kennelijk voorbij is gegaan’ aan het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt van de verdachte dat hij niet de enige was die toegang had tot de woning.

48. De ter terechtzitting overgelegde en in het procesdossier gevoegde pleitnota houdt — kort gezegd — in dat de omstandigheid dat meerdere personen toegang tot de woning hadden ertoe leidt dat niet bewezen kan worden geacht dat de verdachte zich in voldoende mate bewust is geweest van de aanwezigheid van een vuurwapen en dat deze omstandigheid derhalve tot vrijspraak zou moeten leiden.

49. Uit de bewijsmiddelen die het hof in de aanvulling op het verkort arrest heeft opgenomen blijkt dat de verdachte tegen de verhuurder heeft gezegd dat hij zijn huis wilde huren maar dat hij er dan ‘alleen gebruik van (wilde) maken, zonder dat er anderen kwamen’. Het hof vestigt in de in het arrest opgenomen bewijsoverweging de aandacht op deze passage. Het hof stelt vervolgens in zijn nadere bewijsoverweging vast dat op grond van algemene ervaringsregels kan worden aangenomen dat de verdachte als huurder van de woning bekend was met de aanwezigheid van het wapen en de munitie. En het hof stelt in de derde plaats vast dat het niet aannemelijk is geworden dat een derde/de verhuurder het wapen en de munitie daar zou hebben neergelegd. Uit deze passage volgt naar het mij voorkomt dat het hof niet ‘voorbij is gegaan’ aan het standpunt van de verdachte.

50. Aan de steller van het middel kan worden toegegeven dat het hof niet expliciet heeft aangegeven of het al dan niet aannemelijk acht dat anderen dan de verdachte toegang hadden tot de woning. Naar het mij voorkomt behoefde het hof evenwel ook niet expliciet aan te geven of het aannemelijk achtte dat anderen dan de verdachte toegang hadden tot de woning. Waar het om gaat is of voldoende is uitgesloten dat de verdachte het wapen en de munitie die in het door hem gehuurde huis zijn aangetroffen daar niet voorhanden had.15.Naar het mij voorkomt volgt uit ’s hofs overwegingen dat dit in toereikende mate is uitgesloten. Daarbij kan ook ’s hofs vaststelling inzake de enorme hoeveelheid opgeslagen contant geld in die woning, waar de verdachte wetenschap van had, worden betrokken. Die vaststelling wijst niet in de richting van een woning waar verschillende mensen een sleutel van hadden en buiten de verdachte om naar believen gebruik van konden maken.

51. Ik begrijp het hof aldus dat het uit de tot het bewijs gebezigde passage van de verklaring van de verdachte heeft afgeleid dat deze, na het afsluiten van de huurovereenkomst, besliste wie er in de woning kwam. Het was na het sluiten van de huurovereenkomst geen huis waar iedereen naar believen naar binnen kon lopen zonder dat de verdachte daar van af wist. Het hof heeft voorts vastgesteld dat op grond van algemene ervaringsregels kan worden aangenomen dat de verdachte als huurder van de woning bekend was met de aanwezigheid van het wapen en de munitie. Daarmee zegt het hof niet dat het ondenkbaar is dat één of meer anderen, te denken valt aan één of meer van de medeverdachten die van de aanwezigheid van het geldbedrag op de hoogte waren, eveneens van het wapen en de munitie afwist(en). Dat een derde daar (buiten de verdachte om) een wapen voorhanden zou hebben waarvan de verdachte niet wist en waar de verdachte niet de voor voorhanden hebben vereiste macht over heeft, acht het hof, zo begrijp ik, tegen deze achtergrond evenwel in toereikende mate uitgesloten. Dat een derde het wapen en de munitie daar zou hebben neergelegd is, zo stelt het hof in aanvulling op het voorgaande nog vast, ook niet aannemelijk geworden. Naar het mij voorkomt heeft het hof daarmee toereikend beargumenteerd waarom hetgeen de raadsman naar voren heeft gebracht niet tot vrijspraak heeft geleid.

52. Het tweede middel faalt.

53. Het derde middel klaagt over de bewezenverklaring van feit 1. Het hof zou ten onrechte althans ontoereikend gemotiveerd bewezen hebben verklaard dat de verdachte van enig geldbedrag heeft verborgen en/of verhuld wie de rechthebbende(n) was/waren.

54. Het hof heeft onder 1 ten laste van de verdachte bewezen verklaard dat:

‘hij op tijdstippen in de periode van 14 februari 2009 tot en met 23 april 2009 in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander van het plegen van witwassen een gewoonte heeft gemaakt, immers hebben verdachte en zijn mededader toen en daar (telkens) meermalen (van) enige geldbedragen verborgen en/of verhuld wie de rechthebbende(n) was/waren van bovengenoemd(e) geldbedragen terwijl hij, verdachte en zijn mededader wisten dat de bovengenoemde geldbedragen - onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren van enig misdrijf,

en

verworven en voorhanden gehad terwijl hij, verdachte en zijn mededader ten tijde van het verwerven en het voorhanden krijgen van bovengenoemde geldbedragen wisten dat bovengenoemde geldbedragen – onmiddellijk of middellijk- afkomstig waren van enig misdrijf,

immers hebben verdachte en zijn mededader daarvan een gewoonte gemaakt door toen en daar (telkens) geldbedragen te ontvangen (van [betrokkene 1] en/of [betrokkene 2] en/of [betrokkene 3] ) en te vervoeren (naar een woning gelegen aan het [A-straat 1] te Rotterdam) en voornoemde geldbedragen (in voornoemde woning) te bewaren;’

55. Het hof heeft in de aan de bewezenverklaring van feit 1 gewijde bewijsoverwegingen onder meer overwogen:

‘6.1.2 Vaststaande feiten en omstandigheden

Het hof leidt uit de beschikbare bewijsmiddelen de volgende feiten en omstandigheden af.

Op 23 april 2009 is bij de doorzoeking van de woning aan het [A-straat 1] in Rotterdam een contant geldbedrag aangetroffen en inbeslaggenomen van € 4.578.360,-. Het geld bevond zich in één van de twee manshoge kluizen in een afgesloten kamer in de woning. De kluis is met geweld geopend. Het geld - in verschillende coupures - was verpakt in zeven oranje tassen en in een grijze papieren tas in deze afgesloten kluis. Er zaten 4241 briefjes van € 500,- bij het aangetroffen geld, een type biIjet dat veelal in het criminele circuit wordt gebruikt. In de woning werden ook twee geldtelmachines aangetroffen.

Deze woning werd gehuurd door de verdachte [verdachte] , maar volgens het GBA stonden er anderen ingeschreven op dat adres.

Na de inbeslagname heeft niemand zich als rechthebbende op dat geld gemeld bij de justitiële autoriteiten.

Op basis van telefoontaps, observaties en voorwerpen aangetroffen bij de verschillende doorzoekingen is naar voren gekomen dat in de ten laste gelegde periode door de medeverdachten [betrokkene 3] en [betrokkene 2] op verschillende data grote contante geldbedragen op verschillende locaties in Amsterdam Zuid-Oost zijn opgehaald en vervolgens naar Rotterdam zijn gebracht.

Uit getapte gesprekken vlak voorafgaand aan de ten laste gelegde periode tussen met name [betrokkene 3] en [betrokkene 9] komt naar voren dat er kennelijk ‘papieren’ (het hof begrijpt: geld) van [betrokkene 10] in Afrika via [betrokkene 3] naar [betrokkene 15] (het hof begrijpt: de medeverdachte [betrokkene 15] ) in Nederland moeten komen zodat er dan door [betrokkene 15] iets aan [betrokkene 10] kan worden gegeven.

Ook is vast komen te staan dat de contante geldbedragen vrijwel steeds werden gebracht naar het adres [B-straat 1] te Rotterdam. Dit appartement (dat gehuurd werd door verdachte [betrokkene 3] ) was de vaste verblijfplaats van verdachte [betrokkene 1] . Ook bij de doorzoeking in dat pand is een geldtelmachine aangetroffen.

Voorts is gebleken dat [betrokkene 1] het geld daar op verschillende momenten al dan niet samen met [betrokkene 2] heeft geteld, het geld bewaarde in de woning aan het [B-straat 1] , en ook een rol had bij het overdragen van contante bedragen aan de verdachte [verdachte] en/of [betrokkene 15] ( [betrokkene 15] ). Ook noteerde zij de in- en uitgaande bedragen op notitieblaadjes en onderhield zij daarover telefonisch contact met [betrokkene 3] en Wright.

In dat appartement zijn een aantal van deze notitieblaadjes - gestoken in het boek 'Menselijke anatomie voor kunstenaars' - aangetroffen met daarop verschillende berekeningen, telkens beginnend met een vermenigvuldiging (p x q) met een totaalbedrag waarvan vervolgens daaronder bedragen worden afgetrokken. Daarbij wordt in bijna alle gevallen een datum vermeld.

Dat de vermelde bedragen met 1000 vermenigvuldigd moeten worden, blijkt bij vergelijking van deze notitieblaadjes met andere op het [B-straat 1] aangetroffen notitieblaadjes (waar voor een deel dezelfde data staan vermeld maar waar de bedragen wel voluit zijn geschreven) in combinatie met informatie uit telefoontaps.

De afgetrokken bedragen op de notities komen overeen met bedragen genoemd in de getapte telefoongesprekken over de hoogte van de in Amsterdam opgehaalde bedragen (beslagcode [WI028.F.3.1.014], dit betreft de zogenaamde 'balans van [betrokkene 10] ') en die over de bedragen die zijn doorbetaald (al dan niet via [verdachte] ) aan [betrokkene 15] / [betrokkene 15] (beslagcode [WI028.F.3.1.012], in eerder genoemd gesprek wordt gesproken over 'wat ik [betrokkene 15] heb gegeven'). Ook is er een e-mail d.d. 4 mei 2009 die blijkens de getapte gesprekken door [betrokkene 1] in de mailbox van [e-mailadres 2] is gezet en waar de opgehaalde bedragen ook op staan vermeld.

De combinatie van informatie uit telefoontaps, genoemde notities en emailbericht kunnen naar het oordeel van het hof als volgt schematisch worden vertaald:

M= [betrokkene 3] , C- [betrokkene 2] , Z= [verdachte] , P= [betrokkene 15]

Het hof gaat er van uit dat enerzijds is witgewassen door het trio [betrokkene 3] , [betrokkene 2] en [betrokkene 1] en anderzijds door het duo [betrokkene 15] en verdachte [verdachte] , zodat er binnen het geschetste feitencomplex sprake is van twee groepen medeplegers.

Naar het oordeel van het hof zijn de volgende typologieën van witwassen op de onderhavige zaak van toepassing op basis waarvan een vermoeden van witwassen jegens de verdachte en zijn medeverdachte is gerechtvaardigd:

• het fysiek vervoeren (en het in huis bewaren) van grote bedragen in contanten brengt een aanzienlijk veiligheidsrisico met zich;

• het voorhanden hebben van grote hoeveelheden contant geld zonder noodzaak daartoe op grond van bedrijf of beroep;

• de geldbedragen van zeer grote omvang, in contante coupures, die niet terug zijn te vinden in (officiële) boeken van en evenmin kunnen worden verantwoord met stukken van reguliere handelsactiviteiten;

• er is geen of slechts summiere administratie waarin namen ontbreken;

Dit vermoeden van witwassen wordt versterkt door de telefoongesprekken met de verdachte als deelnemer waarbij versluierd taalgebruik wordt gehanteerd. De inhoud van een aantal voor het bewijs gebezigde telefoontaps gaat blijkens de context kennelijk over geld en de hoogte van de geldbedragen. Er wordt dan in termen gesproken als 'papieren', 'dingen oppakken, hier opgooien', 'dat: ding te hebben' en 'documenten voorschieten'.

Wetenschap ten aanzien van de criminele herkomst

Het hof is van oordeel dat, gelet op dit vermoeden van witwassen en de daarbij in aanmerking genomen feiten en omstandigheden, van de verdachte mag worden verlangd dat hij/zij een verklaring geeft voor de herkomst van het geld die concreet, min of meer verifieerbaar en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijk is.

Verdachte [betrokkene 15] heeft op 27 juli 2016 verklaard geen wetenschap te hebben gehad omtrent de aanwezigheid van het aangetroffen geldbedrag op het [A-straat 1] .

Het hof acht deze verklaring, gezien de bewijsmiddelen, echter ongeloofwaardig. Verdachte [verdachte] zelf heeft zich hieromtrent in zijn meest recente verklaring - die als getuige op 30 maart 2016 beroepen op zijn verschoningsrecht. De raadsvrouw van de verdachte heeft betoogd dat de verdachte is afgegaan op de verklaringen van [betrokkene 3] over de legale herkomst van het geld. Wat daar verder ook van zij, daarmee is nog niets gezegd over de legaliteit van de titel op grond waarvan het geld vervolgens door of namens [betrokkene 3] aan de verdachte werd overgedragen.

Aldus is door [verdachte] en [betrokkene 15] geen enkele - laat staan een aannemelijke - verklaring gegeven voor de (legale) herkomst van de gelden die werden bewaard in de kluis op het [A-straat 1] .

Het hof is daarom van oordeel dat er redelijkerwijze geen andere conclusie mogelijk is dan dat de ten laste gelegde geldbedragen onmiddellijk of middellijk uit enig misdrijf afkomstig zijn en dat de verdachte daarvan op de hoogte was.

Medeplegen

Voor de kwalificatie medeplegen is vereist dat sprake is van nauwe en bewuste samenwerking. Die kwalificatie is slechts gerechtvaardigd als de bewezenverklaarde - intellectuele en/of materiële - bijdrage aan het delict van de verdachte van voldoende gewicht is.

Naar het oordeel van het hof waren [verdachte] en [betrokkene 15] telkens als medeplegers betrokken bij het gewoontewitwassen in de tenlastegelegde periode van geldbedragen die van enig misdrijf afkomstig waren met een totaalbedrag van ruim 4,5 miljoen euro. Zoals hierboven omschreven had ieder van hen een eigen specifieke rol en werd nauw en bewust met elkaar samengewerkt teneinde de bedragen te verwerven, voorhanden te hebben en te verhullen wie de rechthebbende was van genoemd geldbedrag door telkens contante geldbedragen te ontvangen van de groep [betrokkene 3] / [betrokkene 2] / [betrokkene 1] en deze bedragen vervolgens te vervoeren en te bewaren in de kluis in de woning aan het [A-straat 1] . Zulks terwijl deze door [verdachte] onderhands gehuurde woning - waar in de gemeentelijke administratie een ander gezin op stond ingeschreven - door derden niet direct in verband kon worden gebracht met [betrokkene 15] .

Gewoontewitwassen

De bewezenverklaarde gedragingen moeten niet ieder voor zich worden bezien, maar worden beschouwd in hun onderlinge verband en samenhang. De duur van de periode waarin deze gedragingen gepleegd zijn, alsmede de stelselmatigheid waarmee deze witwasfeiten gepleegd zijn, brengt mee dat sprake is geweest van een gewoonte.’

56. Het middel klaagt blijkens de toelichting in het bijzonder over het onderdeel van de bewijsmotivering dat onder het kopje ‘6.1.4. Medeplegen’ is opgenomen. Voor zover het hof zou hebben geoordeeld dat de verdachte door het van misdrijf afkomstige geld van [betrokkene 15] enkel in een door hem gehuurde woning te bewaren, heeft verborgen en/of verhuld dat [betrokkene 15] de rechthebbende was van dat geld, zou dit oordeel op een onjuiste rechtsopvatting berusten en/of ontoereikend gemotiveerd zijn. Het enkele bewaren van geld voor een derde op een plaats die niet direct aan die derde kan worden gelinkt zou bezwaarlijk kunnen worden uitgelegd als een handeling waardoor wordt verborgen of verhuld wie de rechthebbende op dat geld is. In zaken waar de bewezenverklaring het verbergen en verhullen van de rechthebbende van een voorwerp betreft, zou het doorgaans gaan om het verrichten van handelingen die misleidend van aard zijn. De steller noemt ‘het op naam nemen van een auto terwijl een ander de feitelijke eigenaar is of het op de eigen rekening ontvangen van gelden die eigenlijk van een ander zijn’. Het enkele bewaren van goederen voor een ander op een niet openbare locatie, zonder daaraan ruchtbaarheid te geven, zou bezwaarlijk gezien kunnen worden als bedoeld om een vertekend beeld te geven van wie de rechthebbende is.

57. Voor zover het middel ervan uitgaat dat het hof in het enkel bewaren van het geld voor een ander op een niet openbare locatie, zonder daaraan ruchtbaarheid te geven, het verbergen en/of verhullen van de rechthebbende op dat geld zou hebben gezien, gaat het uit van een verkeerde lezing van ’s hofs overwegingen. Uit ’s hofs overwegingen komt naar voren dat het hof belang heeft gehecht aan de omstandigheid dat de door de verdachte ‘onderhands gehuurde woning – waar in de gemeentelijke basisadministratie een ander gezin stond ingeschreven – door derden niet direct in verband kon worden gebracht met [betrokkene 15] ’. Waar het om gaat is of de verdachte en zijn mededader ( [betrokkene 15] ) door geldbedragen te ontvangen van [betrokkene 1] , [betrokkene 2] en [betrokkene 3] , deze te vervoeren naar bedoelde woning en deze bedragen daar te bewaren de rechthebbende van deze geldbedragen hebben verborgen en/of verhuld.

58. Voor de interpretatie van de bewezenverklaarde delictsgedragingen is de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de Wet van 6 december 2001 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht en enkele andere wetten in verband met de strafbaarstelling van het witwassen van opbrengsten van misdrijven, Stb. 2001, 606 van belang. Deze houdt inzake het verbergen of verhullen van de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding of de verplaatsing van een voorwerp (art. 420bis, eerste lid, onderdeel a, Sr) het volgende in:

‘Bij de in het eerste lid, onderdeel a, strafbaar gestelde gedraging gaat het om al die handelingen die tot doel hebben èn geschikt zijn om de werkelijke aard, herkomst, vindplaats enzovoort van een voorwerp te verbergen of verhullen. De strafbaarstelling geeft niet nader aan om welke handelingen het allemaal kan gaan; bepalend voor de strafbaarheid is het effect van het handelen. De termen ‘verbergen’ en ‘verhullen’ impliceren dus een zekere doelgerichtheid: het handelen is erop gericht het zicht op de aard, herkomst, vindplaats enz. van voorwerpen te bemoeilijken en is ook geschikt om dat doel te bereiken. Veelal zal bij een enkele handeling ten aanzien van een voorwerp nog niet van een dergelijk doelgerichtheid kunnen worden gesproken. Vaak zal het gaan om een reeks van handelingen, die tezamen een geval van witwassen opleveren. Dit betekent dat voor het bewijs van het verbergen of verhullen vaak naar meer handelingen (transacties) in het witwastraject zal moeten worden gekeken. Uit alle stappen tezamen moet duidelijk worden dat er (zonder redelijke economische grond) met geld is geschoven op een manier die geschikt is het spoor aan de waarneming te onttrekken. Juist die ondoorzichtigheid van de opeenvolgende transacties brengt mee dat werkelijke aard, herkomst, vindplaats, rechten enzovoort buiten beeld blijven. Het voorgaande sluit niet uit dat onder omstandigheden ook een enkele handeling verbergen of verhullen zou kunnen opleveren, hoewel in zo'n geval waarschijnlijk eerder gesproken kan worden van een van de gedragingen genoemd in het eerste lid, onderdeel b, van de artikelen 420bis en 420quater (zie hierna).

Over de termen ‘verbergen of verhullen’ kan nog het volgende worden opgemerkt. In plaats van de in richtlijn 91/308/EEG voorkomende, wat verouderde term ‘verhelen’ is de term ‘verbergen’ gekozen. ‘Verbergen’ en ‘verhullen’ zullen elkaar grotendeels overlappen. Van een volstrekt onzichtbaar maken van de werkelijke aard, herkomst, vindplaats enzovoort behoeft geen sprake te zijn. Als dat zo zou zijn, zou het zelden tot een strafvervolging kunnen komen. Van ‘verhullen’ - volgens Van Dale synoniem voor ‘versluieren’ - zal al sprake kunnen zijn als door bepaalde constructies een mistgordijn wordt opgeworpen dat weliswaar enig zicht op het voorwerp en de daarbij betrokken personen toelaat, maar het niet mogelijk maakt om met enige zekerheid de (legale) herkomst en de rechthebbende vast te stellen. De trits feiten die volgens de richtlijn verhuld kunnen worden (werkelijke aard, oorsprong, vindplaats, vervreemding, verplaatsing, rechten op of eigendom van voorwerpen), is in zijn geheel in artikel 420bis, eerste lid, onder a, overgenomen. Veelal zullen feiten samenvallen, dat wil zeggen tezamen door een en dezelfde witwashandeling worden verhuld. Zo zal het verbergen of verhullen van de vervreemding of de verplaatsing vaak neerkomen op het verbergen van de vindplaats of de rechthebbende. Met het verbergen of verhullen van de ‘werkelijke aard’ van het voorwerp wordt bedoeld het voorwenden van een andere aard dan de werkelijke (bijvoorbeeld gelden worden gepresenteerd als de winst uit een legaal bedrijf, terwijl ze in werkelijkheid uit drugshandel afkomstig zijn). Toegevoegd is het verbergen of verhullen van degene die het voorwerp voorhanden heeft. Hierbij gaat het om degene die het voorwerp feitelijk tot zijn beschikking heeft. Vaak laten witwasconstructies er namelijk geen twijfel over bestaan wie in juridische zin rechthebbende op het voorwerp is, maar zijn ze er juist op gericht te verhullen wie feitelijk de beschikkingsmacht over het voorwerp heeft.’16.

59. De Nota naar aanleiding van het verslag houdt inzake het ‘verbergen of verhullen’ het volgende in:

‘De doelgerichtheid waarvan in de memorie van toelichting sprake is, slaat niet op de subjectieve gesteldheid of bedoeling van de verdachte maar op de objectieve strekking van het handelen. Het gaat erom of de handeling(en) - gelet op de aard daarvan en op de omstandigheden van het geval - erop gericht is/zijn om het zicht op de aard, herkomst, vindplaats enz. van voorwerpen te bemoeilijken en of zij ook geschikt is/zijn om dat doel te bereiken.’17.

60. Ook in een brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer, geschreven naar aanleiding van de plenaire behandeling, gaat de Minister nog in op de interpretatie van deze delictsgedragingen:

‘Onderscheid moet worden gemaakt tussen de handelingen omschreven in onderdeel a van het eerste lid van de artikelen 420bis en 420quater Sr en de handelingen omschreven in onderdeel b. Laatstbedoelde handelingen (‘verwerven, voorhanden hebben, overdragen, omzetten of gebruik maken’) veronderstellen inderdaad feitelijke zeggenschap ten aanzien van het voorwerp, al is niet vereist dat het voorwerp zich in de fysieke nabijheid van de verdachte bevindt (zie ook de memorie van toelichting, Kamerstukken II 1999/2000, 27 159, nr. 3, p. 14/15).

Dit is anders bij het ‘verbergen of verhullen’ als bedoeld in onderdeel a. Dit blijkt reeds hieruit dat hieronder ook valt degene die verbergt of verhult ‘wie de rechthebbende op een voorwerp is of het voorhanden heeft’. Dan heeft niet de verdachte, maar juist een ander het voorwerp – in juridische of feitelijke zin – onder zich. Voor de uitleg van de termen ‘verbergen’ en ‘verhullen’ is van belang dat zij een zekere doelgerichtheid impliceren; de handelingen zijn erop gericht om het zicht op de aard, herkomst enz. van voorwerpen te bemoeilijken en zijn ook geschikt om dat doel te bereiken.’18.

61. Aandacht verdient daarbij dat het hier niet gaat om puur nationale begrippen. Art. 1 van richtlijn 91/308/EEG, die door de genoemde wet geïmplementeerd werd19., noemde als één van de (te verbieden) vormen van ‘witwassen van geld’: ‘het verhelen of verhullen van de werkelijke aard, oorsprong, vindplaats, vervreemding, verplaatsing, rechten op of de eigendom van voorwerpen, wetende dat deze verworven zijn uit een criminele activiteit of uit deelneming aan een dergelijke activiteit’. Het Verdrag van de Verenigde Naties tegen de sluikhandel in verdovende middelen en psychotrope stoffen, Wenen, 20 december 1988, Trb. 1989, nr. 97, verplicht in art. 3, eerste lid, onder b, tot strafbaarstelling van ‘het verhelen of verhullen van de werkelijke aard, oorsprong, vindplaats, vervreemding, verplaatsing, rechten op of de eigendom van voorwerpen, wetende dat deze voorwerpen zijn verworven uit één of meer van de in overeenstemming met letter (a) van dit lid strafbaar gestelde feiten, of uit deelneming aan één of meer van deze strafbare feiten’.20.In de latere richtlijn (EU) 2015/849 komt een vergelijkbare formulering voor. Artikel 1, derde lid, bepaalt dat voor de toepassing van deze richtlijn ‘de hierna genoemde handelingen, indien opzettelijk begaan, als witwassen (worden) beschouwd: (…) b) het verhelen of verhullen van de werkelijke aard, oorsprong, vindplaats, vervreemding, verplaatsing, rechten op of de eigendom van voorwerpen, wetende dat deze verworven zijn uit een criminele activiteit of uit deelneming aan een dergelijke activiteit’.21.

62. Uw Raad heeft zich bij mijn weten nog niet expliciet uitgelaten over de interpretatie van de witwasvariant ‘verbergen of verhullen wie de rechthebbende op een voorwerp is’. Een element uit de wetsgeschiedenis dat bij de interpretatie van nut kan zijn, is een zinsnede uit de voornoemde brief van de minister (onder 60) die specifiek ziet op het verbergen of verhullen wie de rechthebbende op een voorwerp is. Een belangrijke aanwijzing dat van deze gedraging sprake is, ligt volgens de Minister kennelijk daarin dat niet de verdachte, maar een ander het voorwerp – in juridische of feitelijke zin – onder zich heeft. Daarnaast kan een aanwijzing bij de interpretatie naar het mij voorkomt worden ontleend aan de memorie van toelichting, waar deze stelt dat witwashandelingen veelal zullen samenvallen. Het verbergen of verhullen van de vervreemding of de verplaatsing zou dikwijls neerkomen op het verbergen van de vindplaats of de rechthebbende. Tegen deze achtergrond kan de rechtspraak inzake het verbergen of verhullen van de vindplaats of verplaatsing van een voorwerp wellicht aanknopingspunten bieden bij de interpretatie van het verbergen of verhullen wie de rechthebbende op een voorwerp is.

63. In HR 22 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:956, NJ 2014/304 m.nt. Keijzer was bewezen verklaard dat de verdachte ‘van voorwerpen, te weten mobiele telefoons (merk: Apple) de herkomst en de verplaatsing heeft verborgen en/of verhuld, terwijl zij wist dat dat voorwerp – onmiddellijk of middellijk – afkomstig was uit enig misdrijf’. Bij een doorzoeking van een inbeslaggenomen voertuig waren zeven (gestolen) mobiele telefoons aangetroffen, onder meer in kleding die in tassen in de auto zat. Geklaagd werd dat het hof het bewezenverklaarde ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd had gekwalificeerd als witwassen. Aan het middel lag, in de bewoordingen van Uw Raad, ‘de opvatting ten grondslag dat de recente rechtspraak van de Hoge Raad met betrekking tot de nadere motiveringseisen van het oordeel dat sprake is van witwassen in het geval dat de verdachte een uit enig door hemzelf begaan misdrijf afkomstig voorwerp heeft verworven of voorhanden heeft gehad, ook betrekking heeft op het bewezenverklaarde verbergen of verhullen als bedoeld in art. 420bis, eerste lid onder a, Sr’. Die opvatting is volgens Uw Raad onjuist.22.

64. In HR 3 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:214 was bewezen verklaard dat de verdachte ‘van voorwerpen, te weten motoren, de vindplaats heeft verhuld, terwijl hij wist, althans redelijkerwijs had moeten vermoeden, dat die voorwerpen – middellijk of onmiddellijk – uit misdrijf afkomstig waren’. Uw Raad leidde uit de bewijsvoering af dat het hof had vastgesteld ‘dat twee aan de verdachte toebehorende motorfietsen zijn aangetroffen in de afgesloten en vanaf de openbare weg niet zichtbare tuin van [getuige]. In aanmerking genomen dat het Hof voorts heeft vastgesteld dat de motorfietsen niet met legale inkomsten zijn gefinancierd en dat [getuige] niet wist door wie die motorfietsen in de tuin zijn geplaatst, is het oordeel van het Hof dat de vindplaats van de motorfietsen aldus door de verdachte is verhuld, niet onbegrijpelijk’.

65. Uit rechtspraak inzake het verbergen of verhullen van de herkomst van een voorwerp volgt dat Uw Raad de vaststelling van gedragingen die op het verbergen van een voorwerp neerkomen in die context veelal niet toereikend acht voor een bewezenverklaring. In HR 11 oktober 2016, ECLI:NL:HR:2016:2293, NJ 2017/30 m.nt. Reijntjes was ten laste van de verdachte bewezen verklaard dat hij van bankbiljetten de herkomst had verhuld terwijl hij wist dat die voorwerpen afkomstig waren uit enig misdrijf. Uw Raad was van oordeel dat uit de door het hof vastgestelde omstandigheid ‘dat de verdachte biljetten van 500 euro heeft omgewisseld in kleinere coupures, die waren weggestopt in een tas onder een autostoel en in de broekzak van de verdachte’ niet zonder meer kon worden afgeleid dat sprake was van gedragingen die gericht waren op het ‘verhullen’ van de ‘herkomst’ van die geldbedragen.

66. Een vergelijkbare benadering kan worden afgeleid uit rechtspraak die gewezen is in het kader van de zogenaamde kwalificatie-uitsluitingsgrond. Het verwerven of voorhanden hebben van een voorwerp dat onmiddellijk afkomstig is uit eigen misdrijf, kan ingevolge deze rechtspraak niet zonder meer als witwassen worden gekwalificeerd. Uit de motivering van de uitspraak moet kunnen worden afgeleid dat de gedragingen van de verdachte ook (kennelijk) gericht zijn geweest op het daadwerkelijk verbergen of verhullen van de criminele herkomst van het voorwerp.23.In tal van zaken is duidelijk gemaakt dat het enkel verstoppen van een voorwerp niet als het verhullen van de criminele herkomst kan worden aangemerkt.24.

67. In het licht van de eerder weergegeven wetsgeschiedenis (bezien tegen de achtergrond van de internationale verplichtingen tot strafbaarstelling van witwassen) alsmede de rechtspraak van Uw Raad, ligt het in de rede dat van het verhullen of verbergen van de rechthebbende op een voorwerp eerst sprake is als een gedraging erop gericht is die rechthebbende aan het zicht te onttrekken en daar ook geschikt toe is. Met de steller van het middel kan worden aangenomen dat het op naam van een ander stellen van een auto als een dergelijke gedraging kan worden gezien. En dat daarvan ook sprake kan zijn als geld wordt gestort op een bankrekening, terwijl een ander dan de rekeninghouder daar feitelijk over kan beschikken.25.Maar anders dan de steller van het middel meen ik dat ook de feiten en omstandigheden die het hof in de onderhavige strafzaak heeft vastgesteld, voldoende grond vormen voor het oordeel dat de verdachte tezamen en in vereniging met een ander heeft verborgen en/of verhuld wie de rechthebbende(n) waren van de gevonden geldbedragen. Door de geldbedragen vanuit Amsterdam naar Rotterdam te vervoeren, als een volgende schakel in de witwasketen na [betrokkene 3] , [betrokkene 2] en [betrokkene 1] , en in het bijzonder door deze vervolgens onder te brengen in een onderhands gehuurde woning waar in de gemeentelijke administratie een ander stond ingeschreven, is een ‘mistgordijn’ opgeworpen, een ‘vertekend beeld’ gecreëerd dat het zicht op de rechthebbende heeft verhuld.

68. De steller van het middel ziet dat anders. Het hof zou ontoereikend hebben gemotiveerd hoe het gegeven dat op het woonadres andere personen dan de verdachte stonden ingeschreven (het gezin [betrokkene 5] ) ‘kan bijdragen aan de bewezenverklaarde opzettelijke handelingen verbergen en/of verhullen’. Ter onderbouwing wordt gesteld dat het hof niet heeft overwogen of vastgesteld dat de verdachte enige invloed heeft gehad op het feit dat het gezin [betrokkene 5] op dat adres ingeschreven stond of dat hij daar woonde en daar dus zelf ingeschreven had moeten staan.

69. In zoverre het middel ervan uitgaat dat het hof het op het adres ingeschreven staan van het gezin [betrokkene 5] ziet als iets wat de verdachte heeft bewerkstelligd, gaat het uit van een verkeerde lezing van de betreffende overweging. Het hof heeft vastgesteld dat het geld in een kluis in die woning bewaard is, terwijl op het adres van die woning een ander gezin ingeschreven stond. Die omstandigheid bracht mee, zo begrijp ik het hof, dat de woning lastiger in verband was te brengen met (verdachte en) medeverdachte [betrokkene 15] . Zo gelezen is deze overweging geenszins onbegrijpelijk. En deze uitleg ligt zozeer voor de hand dat de betreffende zinsnede geen nadere uitleg behoefde.

70. De steller klaagt ten slotte dat het hof niet heeft overwogen of vastgesteld dat de verdachte wist dat het gezin [betrokkene 5] op het genoemde adres stond ingeschreven. Voor zover het hof de inschrijving van het gezin [betrokkene 5] ziet als onderdeel van het verbergen of verhullen van de rechthebbende van het geld zou het oordeel van het hof zonder nadere motivering dan ook niet begrijpelijk zijn.

71. In het voorgaande heb ik toegelicht hoe ‘s hofs overweging in het geheel van de bewijsconstructie dient te worden begrepen. Daarin ligt besloten dat en waarom het hof niet behoefde vast te stellen dat de verdachte wist dat het gezin [betrokkene 5] op het genoemde adres ingeschreven stond om dat gegeven mee te laten wegen in de bewijsconstructie. Uit ’s hofs – door het middel niet bestreden – vaststelling dat de verdachte de woning onderhands had gehuurd vloeit voort dat de verdachte daar niet ingeschreven stond. En dat is – zoals aangegeven – het element waar het hof in de laatste zin, ter verdere versterking van de bewijsconstructie, de aandacht op vestigt.

72. Ten overvloede wijs ik erop dat ook in het geval Uw Raad anders dan ik van oordeel zou zijn dat de bewezenverklaring van feit 1 voor zover zij betrekking heeft op het verbergen of verhullen van de rechthebbende op de gevonden geldbedragen niet toereikend met redenen omkleed zou zijn, het middel niet tot cassatie behoeft te leiden. Het hof heeft ook andere witwasgedragingen met betrekking tot dezelfde geldbedragen bewezen verklaard: het verwerven en voorhanden hebben. Uit de bewijsvoering volgt dat de geldbedragen niet van eigen misdrijf afkomstig zijn.26.Tegen deze onderdelen van de bewezenverklaring richt het middel zich niet. Uit de strafmotivering blijkt voorts dat het hof aan de bewezenverklaring van het verbergen of verhullen van de rechthebbende op de geldbedragen geen bijzonder gewicht in strafverhogende zin heeft toegekend.27.Al met al meen ik dat niet kan worden gezegd dat in het geval het verbergen en verhullen van de rechthebbende(n) uit de bewezenverklaring zou wegvallen, aard en ernst van het bewezenverklaarde in zijn geheel beschouwd wordt aangetast. Tegen die achtergrond ontbreekt een in cassatie te respecteren belang bij deze klacht.28.

73. Het derde middel faalt in al zijn onderdelen.

74. In ieder geval de eerste beide middelen kunnen worden afgedaan met de aan art. 81, eerste lid, RO ontleende motivering.

75. Ambtshalve stel ik vast dat namens de verdachte op 18 oktober 2016 beroep in cassatie is ingesteld en dat Uw Raad uitspraak zal doen nadat meer dan twee jaren zijn verstreken nadat het beroep is ingesteld. Daarmee is gegeven dat het vereiste van berechting binnen een redelijke termijn is geschonden.29.De overschrijding van de redelijke termijn dient te leiden tot een verlaging van de opgelegde gevangenisstraf.30.

76. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak wat betreft de duur van de opgelegde gevangenisstraf, tot vermindering daarvan naar de gebruikelijke maatstaf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG