HR, 14-06-2011, nr. 10/02495

Het Gerechtshof te Arnhem heeft verdachte bij arrest van 24 juli 2009 wegens ‘Handelen in strijd met artikel 13, eerste lid, van de Wet wapens en munitie’ veroordeeld tot een geldboete. Voorts heeft het hof de onttrekking aan het verkeer bevolen van een pistool, hasj en munitie.

Verdachte heeft beroep in cassatie ingesteld. Mr. B.P. de Boer heeft namens hem een schriftuur ingediend, houdende twee middelen van cassatie.

Het eerste middel klaagt dat de bewezenverklaring niet naar de eisen der wet met redenen is omkleed, althans onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd.

Verdachte is — voor zover nog relevant — vervolgd voor, kort gezegd, het voorhanden hebben van een wapen. Bewezenverklaard is dat

De bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

Ter terechtzitting van het hof op 10 juli 2009 heeft de raadsman, overeenkomstig een overgelegde en aan het proces-verbaal gehechte pleitnota, voor zover hier van belang, het volgende aangevoerd:

Het hof heeft in zijn arrest met betrekking tot het bewijs het volgende overwogen:

De steller van het middel formuleert verschillende klachten tegen de bewijsconstructie van het hof.

Volgens hem heeft het hof niet deugdelijk gereageerd op het verweer dat verdachte van dit feit moet worden vrijgesproken omdat hij niets heeft geweten van het wapen dat is aangetroffen in zijn bedrijf. Het hof heeft de vereiste bewustheid van de aanwezigheid van het wapen bij verdachte afgeleid uit de vindplaats van het wapen. Echter, een wapen opgeborgen in een doos in een kast in een kantoorruimte onttrekt zich aan het zicht van personen die dat kantoor gebruiken en de aanwezigheid van het wapen is daarom niet voldoende om de bewustheid bij verdachte, eigenaar van het bedrijf, aan te nemen. 's Hofs redenering laat de mogelijkheid open dat een ander dan verdachte het wapen in de kast heeft opgeborgen zonder dat verdachte hiervan wist, zodat er sprake is van een Meer- en Vaartgat in de bewijsconstructie, aldus de steller van het middel.

De verdediging heeft ter zitting van het hof aangevoerd dat verdachte geen weet heeft gehad van het wapen dat in zijn kantoor is aangetroffen en dat verschillende personen toegang hadden tot het kantoor, ook wanneer verdachte niet aanwezig was.

Het hof heeft bewezen geacht dat verdachte zich in meer of mindere mate bewust is geweest van de aanwezigheid van het wapen. Ter verwerping van het dienaangaande gevoerde verweer heeft het hof overwogen dat het wapen in een doos in een kast in de kantoorruimte lag, welk kantoor verdachte vanuit zijn betrokkenheid bij de bedrijfsvoering regelmatig gebruikt(e). Dat anderen dan verdachte mogelijk ook in het kantoor konden komen staat er volgens het hof niet aan in de weg de bewustheid bij klager aan te nemen.

Het is niet gemakkelijk in de rechtspraak van de Hoge Raad scherpe lijnen te ontdekken die het voorhanden hebben van een wapen begrenzen. Voor een veroordeling ter zake van het voorhanden hebben van een wapen of munitie in de zin van art. 26 Wet wapens en munitie, verder WWM, is vereist dat sprake is geweest van een meer of mindere mate van bewustheid bij de verdachte omtrent de aanwezigheid van dat wapen of die munitie.1. In HR 17 november 1998, NJ 1999, 152 was verdachte veroordeeld voor het voorhanden hebben van stroomstootwapens. Te zijner verdediging voerde de advocaat aan dat naar alle waarschijnlijkheid een zekere [betrokkene 1] deze wapens in de woning van verdachte heeft achtergelaten. Deze [betrokkene 1] kwam wel vaker en de achterdeur was open. Het hof heeft aan dit verweer niet met zoveel woorden aandacht besteed, maar volgens de Hoge Raad heeft het hof die toedracht kennelijk hoogst onwaarschijnlijk geacht. Dat was volgens de Hoge Raad niet onbegrijpelijk nu het aangevoerde niet meer inhield dan de enkele, niet nader gespecificeerde bewering dat de stroomstootwapens waarschijnlijk door zekere [betrokkene 1] in de woning van verdachte waren achtergelaten.

In HR 14 oktober 2003, nr. 00840/03 (niet gepubliceerd) is een kogelgeweer in de garage van de woning van verdachte aangetroffen. De verdediging voerde aan dat het wapen op 31 juli 2001 is aangetroffen maar dat verdachte sinds zijn vrijlating op 5 juni 2001 niet meer in de garage is geweest. In die tijd werd de woning van verdachte verbouwd. Het wapen kon daarom, aldus de advocaat, van verschillende personen afkomstig zijn. Het hof overwoog dat het wapen in de directe nabijheid van allerlei benodigdheden voor een drugslaboratorium is aangetroffen. De suggestie van de verdediging dat deze attributen bij de ontmanteling van het laboratorium over het hoofd zijn gezien was volgens het hof hoogst onaannemelijk. Het kan niet anders, zo parafraseer ik de overweging van het hof, of verdachte is verantwoordelijk geweest voor de aanwezigheid van die benodigdheden voor een laboratorium. Verdachte had nog gezegd dat alle goederen in de loods van hem waren en daarom gaat het hof ervan uit dat het kogelgeweer, dat in de directe nabijheid van het glaswerk voor het laboratorium is aangetroffen ook aan verdachte toebehorende en dat de stelling van de verdediging dat het geweer er door derden is neergelegd op geen enkele wijze aannemelijk is geworden. Volgens de Hoge Raad was de verwerping van het verweer niet onbegrijpelijk in het licht van de gebezigde bewijsmiddelen en van de inhoud van het verweer, waarbij de Hoge Raad in aanmerking nam wat het hof had overwogen over dat verweer en de verklaringen van verdachte over de benodigdheden van het laboratorium.

Voorts vraag ik de aandacht in dit verband voor HR 7 juli 2009, NJ 2009, 389 m.nt. Borgers. In die zaak werd in cassatie geklaagd dat het bewijs van het voorhanden hebben van een wapen niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kon volgen. Verdachte was veroordeeld op basis van waarnemingen van een politiefunctionaris, inhoudende dat verdachte en zijn maat in een auto bij een benzinestation kwamen aanrijden, de auto met draaiende motor en brandende verlichting lieten staan en het benzinestation binnengingen. De politiefunctionaris ging ook het benzinestation binnen en vroeg aan verdachte en zijn maat of die auto van hen was, hetgeen door beiden werd ontkend. Beiden verlieten het benzinestation zonder de auto mee te nemen. De politiefunctionaris keerde terug naar de auto en zag voor de bestuurdersstoel een wapen liggen. Uit deze gang van zaken heeft het hof volgens de Hoge Raad kennelijk afgeleid en ook kunnen afleiden dat verdachte in nauwe en bewuste samenwerking met zijn mededader dit vuurwapen voorhanden heeft gehad.

In HR 26 januari 1999, NJ 1999, 537 m.nt. Schalken was een wapen aangetroffen in een colbert dat hing in een kledingkast in de slaapkamer van verdachte. Verdachte ontkende dat hij weet had van de aanwezigheid van wapens in zijn huis. Het colbertjasje was naar zijn zeggen niet van hem. Verdachte wees naar zijn zoon die een gevangenisstraf van acht jaar opgelegd had gekregen. De Hoge Raad overwoog dat het kennelijk oordeel van het hof dat sprake was van een meer of mindere mate van bewust hij bij verdachte van de aanwezigheid van het wapen niet zonder meer begrijpelijk was.

In HR 25 september 2007, LJN BA7694 was verdachte veroordeeld voor het voorhanden hebben van een wapen dat was aangetroffen in een door hem gebruikte huurauto. Verdachte had de nacht doorgebracht in een hotel en had de volgende dag de auto daar achtergelaten. Bij het schoonmaken van de kamer werd de autosleutel aangetroffen. Het verhuurbedrijf werd gewaarschuwd. Iemand van dat bedrijf die de auto onderzocht, ontdekte in een lade onder de bijrijderstoel een vuurwapen. Verdachte ontkende, het hof veroordeelde. De veroordeling hield in cassatie geen stand. De Hoge Raad meende dat het kennelijke oordeel van het hof dat er sprake is geweest van een meer of mindere mate van bewustheid bij verdachte van de aanwezigheid van het wapen en munitie niet zonder meer begrijpelijk was.

In HR 7 december 2010, LJN BN2370 was in het kader van een strafrechtelijk onderzoek binnengetreden in de woning van verdachte. Daar vond de politie aanwijzingen dat verdachte een opslagruimte huurde. In die opslagruimte werd een riotgun en munitie aangetroffen. Verdachte gaf toe dat hij de box al vijf jaar huurde maar ontkende dat hij van de aanwezigheid van het wapen en munitie afwist. Anderen hadden volgens hem ook toegang tot de box hoewel verdachte zelf de sleutel had. Toen verdachte gedetineerd zat heeft hij de sleutel aan vrienden gegeven wier naam hij niet wilde noemen. Het hof verwees naar de verklaring van verdachte dat hij de beschikking over de box en de inhoud daarvan had en meende dat hij daarom over het wapen en de munitie kon beschikken. Dat ook anderen toegang tot de box hadden deed daaraan volgens het hof niet af. De Hoge Raad vernietigde ook deze veroordeling omdat in het licht van de niet door de bewijsmiddelen weersproken verklaring van verdachte dat ook anderen dan hij zelf de sleutel hadden van de box waarin het vuurwapen en de munitie zijn aangetroffen, het oordeel van het hof niet zonder meer begrijpelijk was.

In HR 25 januari 2011, LJN BN4133 had de politie in de afzuigkap van de woning van verdachte een vuurwapen aangetroffen en in de meterkast een patroonhouder met munitie. De advocaat van verdachte stelde dat de afzuigkap een plaats was waar verdachte niet kwam, zodat hij niet op de hoogte was van de aanwezigheid van het wapen. Het hof veroordeelde toch. Ook deze veroordeling hield geen stand. De Hoge Raad meende dat het hof het in de bewezenverklaring besloten liggende oordeel dat sprake was van een meer of mindere mate van bewust hij bij verdachte van de aanwezigheid van het wapen, de patroonhouder en munitie nader had moeten motiveren.

Uit deze rechtspraak maak ik op dat niet alleen in die gevallen waarin verdachte het verweer voert dat hij niets van de aanwezigheid van een wapen afwist en waarin het hof niet met zoveel woorden op dat verweer ingaat maar toch veroordeelt, maar ook in de gevallen waarin zo een ontkenning door het hof wel wordt gepareerd, de kans op vernietiging in cassatie zeker niet denkbeeldig is.

In de onderhavige zaak heeft de verdediging aangevoerd dat diverse personen toegang tot de plaats waar het wapen is aangetroffen hadden ook op de vele momenten dat de verdachte daar niet aanwezig was. In de pleitnota die in hoger beroep ter terechtzitting van 10 juli 2009 is voorgedragen doet de advocaat een beroep op door de verdediging verstrekte verklaringen waaruit dat kan blijken. Het hof heeft enkel vastgesteld dat het wapen is gevonden in een doos in een kast van de kantoorruimte van verdachte, maar heeft niet aangegeven wat voor soort doos het was, waar die doos precies in de kast stond wat overigens de inhoud van die kast was, of die kast kon worden afgesloten et cetera.

De onderhavige zaak heeft volgens mij een grote gelijkenis met de zaak waarover de Hoge Raad in HR 7 december 2010, LJN BN 2370 oordeelde. Met de steller van het middel meen ik dat het verweer onvoldoende gemotiveerd is weerlegd. De bewezenverklaring is in zoverre niet naar de eis der wet met redenen omkleed.

Voor zover het middel hierover klaagt, treft het doel.

De steller van het middel klaagt voorts dat het hof in zijn bewijsoverweging een beroep heeft gedaan op feiten, zonder het bewijsmiddel aan te wijzen waaraan het die feiten heeft ontleend.

Indien het gaat om feiten of omstandigheden die door de rechter redengevend worden geacht voor de bewezenverklaring, moet de rechter die zich — al dan niet in reactie op een bewijsverweer — beroept op bepaalde niet in de bewijsmiddelen vermelde gegevens, in zijn overweging met voldoende nauwkeurigheid die feiten of omstandigheden aanduiden en het wettelijk bewijsmiddel aangeven waaraan die feiten of omstandigheden zijn ontleend.2.

In casu heeft het hof verzuimd in de bewijsoverweging het bewijsmiddel aan te geven waaraan het heeft ontleend dat verdachte intensief betrokken was bij de bedrijfsvoering en dat daarvan onderdeel moet zijn dat hij regelmatig gebruik heeft gemaakt van de kantoorruimte. Ook deze klacht is terecht voorgesteld.3.

De toelichting op het middel bevat voorts de klacht dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat het aangetroffen wapen qua kleur een sprekende gelijkenis vertoont met een vuurwapen Walther (model P 88 competition, kaliber 9 mm).

Hoewel terecht voorgesteld hoeft deze klacht niet tot cassatie te leiden, nu het betreffende onderdeel van de tenlastelegging als gevolg van een kennelijke misslag in de bewezenverklaring is opgenomen en de Hoge Raad de bewezenverklaring met herstel van deze misslag kan lezen, zonder dat daardoor de aard en de ernst van het bewezenverklaarde worden aangetast.4.

Het middel slaagt.

Voor het geval de Hoge Raad over het eerste middel tot een ander oordeel komt, bespreek ik ook het tweede middel. Dat klaagt dat bij de behandeling in cassatie de redelijke termijn is overschreden.

Verdachte heeft op 3 augustus 2009 beroep in cassatie ingesteld. De stukken zijn, blijkens een op de inventaris geplaatst stempel, op 27 mei 2010 ter griffie van de Hoge Raad binnengekomen. Dit betekent dat de stukken niet zijn binnengekomen binnen de termijn van acht maanden vanaf de datum van het instellen van het cassatieberoep.5. In zoverre is de klacht terecht voorgesteld. Gelet op de hoogte van de opgelegde geldboete en de mate van overschrijding van de inzendtermijn kan echter worden volstaan met de enkele constatering dat de redelijke termijn is overschreden.

Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot cassatie aanleiding behoort te geven.

Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad het bestreden arrest zal vernietigen en de zaak zal terugwijzen naar het hof te Arnhem teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden