Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/251:251 Verjaring algemeen

Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/251

251 Verjaring algemeen

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Na verloop van de verjaringstermijn kan de gerechtigde zijn recht niet langer tegen de wil van zijn wederpartij te gelde maken; de rechtsvordering is niet meer in rechte afdwingbaar (het ius agendi gaat verloren). Verjaring leidt tot het tenietgaan van een rechtsvordering; het erdoor beschermde recht blijft bestaan (een natuurlijke verbintenis; art. 6:3 BW): de zwakke werking van verjaring.1 Enkel tijdsverloop is reden voor rechtsverlies. De ratio van verjaring is gelegen in de rechtszekerheid.2 De verjaring strekt ertoe de schuldenaar te beschermen tegen ‘oude’ vorderingen, waarmee hij, nadat de verjaringstermijn is verstreken, geen rekening meer hoeft te houden. De bewijspositie van de schuldenaar verslechtert en hij wordt met psychologische onzekerheid en nadelige economische gevolgen geconfronteerd. Mede vanwege de moeilijkheden die kunnen ontstaan als lang nadien feiten moeten worden vastgesteld, geldt als uitgangspunt dat strikt de hand moet worden gehouden aan verjaringstermijnen.3 Indien verweerder een beroep doet op een voltooide verjaring (een bevrijdend verweer), moet de rechter, als het beroep slaagt, de rechtsvordering tot nakoming afwijzen.

Voorbeelden van verschillende verjaringstermijnen

De meeste rechtsvorderingen kennen een korte en een lange verjaringstermijn.

Art. 3:310 lid 1 BW bepaalt dat een rechtsvordering tot vergoeding van schade4 verjaart door verloop van vijf jaren na de aanvang van de dag, volgende op die waarop de benadeelde zowel met de schade als met de daarvoor aansprakelijke persoon bekend is geworden (de korte, subjectieve termijn).5 De vordering verjaart in ieder geval door verloop van twintig jaar na de schadeveroorzakende gebeurtenis (de lange, objectieve verjaringstermijn).

Rechtsvorderingen tot nakoming van een overeenkomst tot een geven of doen (art. 3:307 lid 1 BW) kennen een verjaringstermijn van vijf jaar nadat de vordering opeisbaar is geworden;6 het artikel kent ook een lange verjaringstermijn van twintig jaar (art 3:307 lid 2 BW).

Bij een consumentenkoop verjaart de vordering tot betaling van de koopprijs na verloop van twee jaar vanaf het moment van opeisbaarheid (art. 7:28 BW).

Voor een gevorderde ontbinding geldt een verjaringstermijn van vijf jaren nadat de schuldeiser met de tekortkoming bekend is geworden; in ieder geval na een termijn van twintig jaar (art. 3:311 lid 1 BW).

De non-conformiteitsvordering en het non-conformiteitsverweer kennen een verjaringstermijn van twee jaar vanaf het moment van kennisgeving van de non-conformiteit (art. 7:23 lid 2 BW).7 Hetzelfde geldt bij aanneming van werk (art. 7:761 BW).8

Voor vorderingen die voortvloeien uit een in een proces-verbaal neergelegde schikking (nakoming van een overeenkomst) geldt een kortere verjaringstermijn (art. 3:307 lid 1 BW: vijf jaar) dan voor vorderingen in een rechterlijke uitspraak (art. 3:324 lid 1 BW: twintig jaar).9

Slaagt een beroep op voltooiing van de korte verjaringstermijn, dan leidt dit ertoe dat de lange verjaringstermijn niet meer aan de orde is. Ook is mogelijk dat een beroep op de lange termijn kan slagen terwijl de korte verjaringstermijn nog niet is aangevangen.10

Aanvangsmoment vordering uit overeenkomst

Ingeval van een vordering tot nakoming van een verbintenis uit overeenkomst is de dag volgende op die waarop de vordering opeisbaar is geworden het relevante aanvangsmoment (art. 3:307 en 3:308 BW).11 De schuldenaar kan stellen dat de vordering tot nakoming terstond opeisbaar is geworden en dat de verjaringstermijn dus de dag daarna is aangevangen.12

Aanvangsmoment vordering tot schadevergoeding

Bij een vordering tot schadevergoeding (art. 3:310 BW) gaat de verjaring lopen op de dag na het moment van bekendheid met de schade en met de aansprakelijke persoon (art. 3:310 BW). Naast de rechtszekerheid speelt ook de billijkheid een rol: de termijn begint pas te lopen op de dag na die waarop de benadeelde daadwerkelijk in staat is een vordering in te stellen.13 Daarvan zal sprake zijn als de benadeelde voldoende zekerheid – die niet een absolute zekerheid behoeft te zijn – heeft verkregen dat de schade is veroorzaakt door tekortschietend of foutief handelen van de betrokken persoon. Naast ‘bekend is geworden’ worden in de wet de begrippen ‘ontdekking’ of ‘ten dienste is komen te staan’ als aanvangsmoment genomen. De stelplicht en zo nodig bewijslast ter zake van feiten waaruit de daadwerkelijke bekendheid kan worden afgeleid, rust op de partij die een beroep doet op verjaring.14 Verweerder moet voldoende stellen om de conclusie te kunnen rechtvaardigen dat eiser op een bepaalde datum al voldoende bekend was met de schade en de wederpartij van wie vergoeding wordt gevorderd. Het antwoord op de vraag op welk tijdstip de verjaringstermijn is gaan lopen, is afhankelijk van alle ter zake dienende omstandigheden.15 In de jurisprudentie zijn nuanceringen geëxpliciteerd; de billijkheid wordt afgewogen tegenover de rechtszekerheid.16

Toegangspoort van de verjaring

Nuancering aan de voorzijde:17 Het enkele vermoeden van het bestaan van schade volstaat niet en bekendheid met de mogelijke schadeveroorzaker is dus niet ‘voldoende zekerheid’.18Onbekendheid met en onzekerheid over de juridische beoordeling staan niet in de weg aan de aanvang van de verjaringstermijn van art. 3:310 lid 1 BW; 19 gebrek aan de vereiste juridische kennis om een prestatie te kunnen beoordelen kan evenwel verjaring verhinderen;20 er kan sprake zijn geweest van vertrouwen op een deskundige of het doen van geruststellende mededelingen door de deskundige. Niet is vereist dat de benadeelde ook met de (exacte) oorzaak van de schade bekend is.21 Is sprake van lichamelijke klachten waarvan de herkomst niet zonder meer duidelijk is, dan kan van daadwerkelijke bekendheid met de schade pas sprake zijn wanneer met voldoende mate van zekerheid is vastgesteld waardoor de klachten zijn ontstaan. In het algemeen zal deze vereiste mate van zekerheid pas aanwezig zijn wanneer deze oorzaak door te dier zake deskundige artsen is gediagnosticeerd.22 Het aanvangsmoment van de verjaringstermijn is afhankelijk van het bestaan van de vordering, niet van het bestaan van de omvang daarvan.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.