HR, 12-12-2023, nr. 22/02728

Het dossier bevat de volgende kenbare informatie over het verloop, duur en intensiteit van het opsporingstraject, de strekking en de frequentie van het contact met verdachte binnen het WOD-traject.

Zoals hiervoor is vastgesteld is in deze zaak op 24 augustus 2017 ten aanzien van verdachte een bevel stelselmatige informatie-inwinning afgegeven teneinde bewijs te verzamelen in het onderzoek naar de ontvoering, moord dan wel doodslag van [slachtoffer]. De undercoveragenten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] zijn daarbij in contact getreden met verdachte en zijn vriendin [betrokkene 1]. [verbalisant 1] en [verbalisant 2] deden zich voor als stel dat een luxe leven leidde. Zij was kunstliefhebster en voedingsdeskundige. Hij was een succesvol persoon in de maritieme wereld die zich eveneens bezighield met het smokkelen van (grote) hoeveelheden (vals) geld.25 De contacten hebben plaatsgevonden in de periode van 27 oktober 2017 tot en met 26 februari,2019, een periode van ongeveer 16 maanden. Uit het WOD- dossier blijkt dat de undercoveragenten voor iedere ontmoeting met verdachte en/of [betrokkene 1] een concrete opdracht ontvingen van hun begeleiders, B-2784 en B-2785. Van ieder contactmoment (zij het in persoon, telefonisch of via WhatsApp), hebben de undercoveragenten een proces-verbaal opgesteld, waarin een beschrijving is opgenomen van wat met verdachte en/of [betrokkene 1] besproken en ondernomen is.

Uit de processen-verbaal van de undercoveragenten, hun begeleiders en de verhoren bij de rechter-commissaris leidt de rechtbank af dat het WOD-traject met betrekking tot de mate van misleiding (voor zover bekend) in grote lijnen als volgt is verlopen:

In de periode van 9 februari 2018 tot en met 1 maart 2018 hebben er diverse WhatsApp contacten plaatsgevonden tussen verdachte en [verbalisant 1] óver het gekochte schilderij.

De rechtbank concludeert dat er in deze periode van 16 maanden zeer regelmatig contactmomenten zijn geweest waarvan tenminste 22 ontmoetingen. De rechtbank stelt vast dat de relatie tussen [verbalisant 1] en [verbalisant 2] enerzijds en verdachte en [betrokkene 1] anderzijds een opbouw kent in de frequentie en de aard van het contact. Waar het contact aanvankelijk vooral zakelijk begint tussen [verbalisant 2] en [betrokkene 1], bouwt de relatie zich — met name tussen verdachte en [verbalisant 1] — op tot een vriendschappelijk en later ook zakelijk contact, waarbij details over het privéleven van verdachte aan bod komen en in toenemende mate een vertrouwensband lijkt te ontstaan. Ter zitting heeft verdachte onder meer verklaard dat de relatie vriendschappelijk was en spreekt hij over vriend. Als hem concreet gevraagd wordt hoe hij [verbalisant 2] en [verbalisant 1] zag, zegt hij dat ze goede bekenden waren.

Op een gegeven moment wordt verdachte, zoals uit het voorgaande blijkt, ook gevraagd om klusjes voor [verbalisant 1] te doen, waarvoor verdachte tot vier keer toe een geldbedrag (driemaal € 300 en eenmaal € 200 per klus) wordt betaald. Daarnaast ontvangt verdachte twee keer een voorschot voor toekomstig werk (van € 300 en € 450) en een fles whisky van [verbalisant 1]. Tevens neemt [verbalisant 1] verdachte viermaal mee uit eten (in sommige gevallen vergezeld door [verbalisant 2] en [betrokkene 1]), waarbij voor het diner in het [hotel 1] een bedrag van € 570 werd betaald. Daarnaast zijn ook drie kunstwerken van [betrokkene 1] aangekocht, voor bedragen van respectievelijk (voor één schilderij) € 1.500 en (voor twee schilderijen) € 2.500.

De verdediging heeft zich met betrekking tot de frequentie van de contacten op het standpunt gesteld dat er meer contactmomenten zijn geweest dan uit het dossier blijkt en geverbaliseerd zijn. Ook is de verslaglegging volgens verdachte niet overeenkomstige de werkelijke gang van zaken opgesteld en op zijn minst genomen onvolledig weergegeven. Voor zover verdachte zich hiermee op het standpunt stelt dat de undercoveragenten die de processen-verbaal van het WOD-traject hebben opgesteld een onjuiste voorstelling van zaken hebben gegeven en er sprake is van opzettelijk valselijk opgemaakt processen-verbaal, stelt de rechtbank voorop dat zij in beginsel uitgaat van de juistheid van wat in de op ambtseed opgemaakte processen-verbaal is gerelateerd. Van grove nalatigheid of van het opzettelijk onjuist verbaliseren is de rechtbank niet gebleken. Het standpunt van is de verdediging is voorts op geen enkele wijze onderbouwd. De rechtbank ziet daarom geen reden om te twijfelen aan de juistheid van frequentie of de weergave van de contacten zoals beschreven in de processen-verbaal in het WOD-dossier.

Over de proceshouding van de verdachte merkt de rechtbank het volgende op. Vastgesteld kan worden dat verdachte tot het moment van de inzet van het WOD-traject nooit in dit dossier is gehoord. Binnen het WOD-traject heeft verdachte tijdens een drietal ontmoetingen met [verbalisant 1], te weten op 27 september 2018, 16 oktober 2018 en 24 januari 2019, voor het eerst gesproken over de toedracht van de dood van [slachtoffer] en zijn betrokkenheid bij die dood.

In de fase na het WOD-traject heeft verdachte zich nadrukkelijk op zijn zwijgrecht beroepen, omdat hij naar eigen zeggen geen vertrouwen meer had in de politie en het openbaar ministerie. Hij heeft echter wel twee handgeschreven brieven aan de rechtbank overgelegd tijdens eerdere zittingen en één handgeschreven brief aan de rechter-commissaris. In die brieven stond onder meer het volgende:

En

en

De rechtbank stelt vast dat verschillende pogingen zijn ondernomen door de politie en de rechter-commissaris om verdachte naar aanleiding van deze brieven aanvullende vragen te stellen. Het doel hiervan was om inzicht te verkrijgen in hoe verdachte de relatie met [verbalisant 1] heeft ervaren, of hij zich geïntimideerd of onder druk gesteld heeft gevoeld en waar dit volgens verdachte uit zou blijken. Verdachte heeft echter op geen enkele vraag antwoord willen geven, omdat hij zijn verhaal alleen bij de rechtbank wilde vertellen.

Ter terechtzitting van 8 december 2020 heeft verdachte uiteindelijk verklaard dat hij een vriendschappelijke relatie met [verbalisant 1] had opgebouwd. Hij gaf ook aan dat hij onder de indruk van [verbalisant 1] was. Hij kreeg namelijk het idee dat [verbalisant 1] de baas was van een internationale organisatie waarbinnen veel geld werd verdiend en dat hij, als onderdeel van deze organisatie, dan ook veel geld zou gaan verdienen. Verder had hij het idee gekregen dat [verbalisant 1] en de mensen die voor hem werkten, geweld niet schuwden. Om die reden heeft verdachte zich naar eigen zeggen stoerder en gevaarlijker voorgedaan dan hij eigenlijk is. Verdachte heeft uitgelegd dat hij dit deed met het doel om te stijgen binnen de organisatie van [verbalisant 1]. Het verhaal dat hij aan [verbalisant 1] vertelde heeft zich in het hoofd van verdachte zo ontwikkeld omdat [verbalisant 1] onder meer dezelfde voornaam had als [slachtoffer] en zowel [verbalisant 1] als [slachtoffer] een connectie hadden met kunst. [verbalisant 1] was gelinkt aan kunst via zijn interesse in de schilderijen van [betrokkene 1] en [slachtoffer] omdat hij degene is geweest die destijds is veroordeeld voor de roof in het Van Gogh museum. Verder heeft verdachte zich voor wat betreft de doodsoorzaak laten inspireren door verschillende films, zoals Schatjes en Fargo. Zodoende heeft verdachte realiteit en fantasie gekoppeld, wat geresulteerd heeft in het broodje aap verhaal: dat hij samen met [betrokkene 4] [slachtoffer] om het leven heeft gebracht.

De rechtbank stelt voorop dat WOD-trajecten zich kenmerken door het verkrijgen van informatie door het misleiden van het subject. Voor de effectiviteit van deze opsporingsmethode is dit tot op zekere hoogte noodzakelijk, om het vertrouwen van verdachte te winnen en te kunnen behouden.

Vastgesteld kan worden dat in dit WOD-traject sprake is geweest van vergaande misleiding door de undercoveragenten. Zo hebben zij, naast het aannemen van een valse identiteit, een strafbaar feit nagebootst (de afpersing van een van de undercoveragenten) en verdachte laten geloven dat [verbalisant 1] zich bezighield met een organisatie die op zijn minst genomen openstond voor het plegen van strafbare feiten waarbij geld kon worden verdiend. Vervolgens hebben zij verdachte voorgehouden dat hij deel uit zou kunnen maken van dit samenwerkingsverband. Daarbij heeft [verbalisant 1] zichzelf voorgedaan als een man die een luxe leven leidde en veel geld verdiende. Zo reed [verbalisant 1] in een dure auto, betaalde hij voor verdachte en [betrokkene 1] een diner in een met een Michelinster bekroond restaurant in het [hotel 1] hotel, heeft hij verdachte meerdere malen geldbedragen voor klusjes gegeven en stuurde hij verdachte bijvoorbeeld vakantiefoto's en filmpjes, zogenaamd gemaakt vanaf een luxe zeilboot.

[verbalisant 1] heeft met verdachte voorts de mogelijkheid besproken tot het investeren in het restaurant in Cambodja en later ook over de mogelijkheid om aan een grotere klus mee te werken in Portugal. De rechtbank zal op een later moment nader ingaan op deze twee onderwerpen.

De rechtbank ziet zich voor de vraag gesteld of verdachte door de misleiding tijdens de gesprekken dan wel ontmoetingen onder onredelijke grote druk heeft gestaan. De mate van misleiding zoals hierboven is weergegeven, maakt het WOD-traject naar het oordeel van de rechtbank op zichzelf genomen nog niet onrechtmatig. Dit kan anders zijn, indien blijkt dat het WOD-traject een dusdanige (psychische) druk op verdachte heeft gelegd dat hij hiermee in relevante mate in zijn keuzevrijheid is beperkt.

De rechtbank neemt hierbij in overweging dat van een kwetsbaar subject, in de zin dat verdachte door zijn leeftijd of een beperking minder goed in staat was weerstand te bieden aan de misleiding door de undercoveragenten, niet is gebleken. Wel zijn er naar het oordeel van de rechtbank aanwijzingen dat verdachte, die eerder kampte met een zware harddrugsverslaving en in ieder geval nog steeds softdrugs gebruikte, mogelijk nog in zekere mate afhankelijk was van verdovende middelen. Ook is de rechtbank gebleken dat verdachte zich in een financieel penibele situatie bevond. De rechtbank betrekt dit in haar beoordeling.

De rechtbank heeft bij haar beoordeling de processen-verbaal van de undercoveragenten en hun begeleiders nauwkeurig bestudeerd en daarbij ook de aanvullende informatie uit de verhoren bij de rechter-commissaris betrokken. De rechtbank stelt ten eerste vast dat de processen-verbaal op geen enkele wijze blijk geven dat undercoveragent [verbalisant 1] tot een gewelddadige criminele organisatie behoorde, zoals door verdachte herhaaldelijk is gesteld. Desgevraagd hoe bij verdachte de indruk is ontstaan dat [verbalisant 1] een gewelddadige crimineel was, heeft verdachte steeds verklaard dat de processen-verbaal geen volledige weergave geven van de gesprekken tussen hem en [verbalisant 1]. Op dit punt heeft de rechtbank reeds, geoordeeld dat zij uitgaat van de juistheid van de processen-verbaal, zodat dit verweer niet slaagt. Ook het eerst ter zitting door hem geschetste subjectieve gevoel dat verdachte, mits hij over lijken zou gaan, binnen afzienbare termijn toegelaten zou worden tot de gewelddadige criminele organisatie van [verbalisant 1], maakt dit niet anders. Immers heeft verdachte, ook na herhaaldelijk doorvragen van de rechtbank, niet met voorbeelden kunnen onderbouwen hoe hij zich onder druk gezet heeft gevoeld door [verbalisant 1] en waarom [verbalisant 1], die steeds benadrukte zo weinig mogelijk aandacht op zichzelf te willen vestigen, geïnteresseerd zou zijn in een gewelddadige ‘werknemer’. Kortom: ondanks dat de rechtbank op meerdere manieren en herhaaldelijk heeft geprobeerd om inzicht te verkrijgen in hoeverre verdachte zich daadwerkelijk (psychisch) onder druk gesteld voelde, is van een ontoelaatbare mate van beïnvloeding door het WOD-traject niet gebleken.

De rechtbank merkt in dit verband op dat het voorwaardelijke verzoek van de verdediging om prof. dr. Rassin als deskundige te horen, wordt afgewezen. Het is aan verdachte om eerst met duidelijke verklaringen te komen over hoe hij zich onder druk gezet heeft gevoeld en wat dit met hem heeft gedaan. Zonder een nadere, uiteenzetting aan de kant van verdachte kan de deskundige immers niet toetsen in hoeverre de druk op verdachte zijn keuzevrijheid heeft beïnvloed.

Tijdens het WOD-traject zijn door verdachte een aantal voor hem zeer belastende uitspraken gedaan, waarin hij voorzien van een aanzienlijk aantal details vertelt over hoe hij, samen met medeverdachte [betrokkene 4], [slachtoffer] om het leven heeft gebracht en wat vervolgens heeft plaatsgevonden. Zoals eerder uiteengezet, is van belang of verdachte — zónder dat hij hier wetenschap van heeft — in een feitelijke verhoorsituatie terechtkomt, terwijl de waarborgen van formeel verhoor (in het bijzónder de cautie) ontbreken. De undercoveragent is niet als opsporingsambtenaar bekend bij verdachte, en mag dus ook geen vragen stellen of verdachte op dusdanige wijze sturen in zijn verklaring dat hij in feite een verhoor aan het verrichten is.

De belastende verklaringen van 27 september 2018, 16 oktober 2018 en 24 januari 2019, hebben allen plaatsgevonden in de auto van [verbalisant 1]. Met OVC-apparatuur zijn de gesprekken in zijn geheel opgenomen. In het dossier bevindt zich een letterlijke uitwerking van deze communicatie, zodat de rechtbank in staat is om te toetsen of en zo ja, in welke mate sprake is van ontoelaatbare bemoeienis met de verklaring dóór de [verbalisant 1].

De rechtbank stelt voorop dat 21 september 2018 het startmoment was van de fase waarin verdachte belastende informatie is gaan delen met de undercoveragenten. Uit de door de undercoveragenten opgemaakte processen-verbaal van hun contacten met verdachte blijkt dat verdachte die dag spontaan en zonder dat hem daarna werd gevraagd, richting [verbalisant 3] verklaarde dat hij ook wel eens had moeten vluchten.

De rechtbank heeft oog voor de sfeer die op dat moment in de auto moet hebben geheerst. Aan verdachte was voorgehouden dat [verbalisant 3] onderdeel was van de organisatie van [verbalisant 1]. Verdachte was duidelijk gemaakt dat [verbalisant 3] op de vlucht was, omdat er iets fout was gelopen bij een klus. Dat verdachte zodoende ook over vluchten begon, vindt de rechtbank niet opmerkelijk. Naar het oordeel van de rechtbank is verdachte niet onder druk gezet of op andere wijze gemanipuleerd door [verbalisant 3] om op deze wijze te verklaren. Verdachte heeft er zelf voor gekozen om zijn verhaal te delen.

Anders dan de verdediging concludeert de rechtbank evenmin dat op 27 september 2018 en 16 oktober 2018 sprake is geweest van ongeoorloofde druk of dwang of dat de undercoveragenten zodanig sturend hebben gehandeld dat dit de verklaringsvrijheid van verdachte heeft aangetast.

De rechtbank overweegt hiertoe het volgende.

Uit de inhoud van de uitgewerkte auditieve registraties, in samenhang bezien met de verslaglegging van de undercoveragenten, blijkt dat de undercoveragenten weliswaar enigszins sturend zijn geweest als het gaat om het aan de orde stellen van de thematiek, maar hieruit blijkt tevens dat verdachte degene is die als eerste sprak over moord en over [slachtoffer]. De rechtbank verwijst daarbij in het bijzonder naar de volgende passages in de naar aanleiding van de OVC opgestelde schriftelijke verslagen:

De rechtbank merkt op dat er een zekere opbouw in de vraagstelling zit, naarmate verdachte meer vertelt aan [verbalisant 1]. Zo wordt er op 27 september 2018 in eerste instantie voornamelijk gereageerd op wat verdachte verklaart en wordt verdachte meegenomen in zijn eigen verhaal. Op 16 oktober 2018 is te lezen dat verschillende (verdiepende) vragen zijn gesteld, zoals voornoemde passages eveneens aantonen. Hoewel dit gesprek in toenemende mate aspecten vertoont van een verhoor, is de rechtbank van oordeel dat van een onacceptabele wijze van sturen en ongeoorloofde bemoeienis met de inhoud van de verklaring van verdachte, niet is gebleken. De rechtbank is van oordeel dat dit soort vragen ook binnen een ‘normaal gesprek’ gesteld konden worden. Daarbij neemt de rechtbank mede in aanmerking dat undercoveragent [verbalisant 1] hierover bij de rechter-commissaris heeft verklaard dat hij meer verduidelijking wilde en dat verdachte op bepaalde momenten binnensmonds sprak.39 Ook de opmerkingen van [verbalisant 1] dat hij aan damage control doet, vindt de rechtbank niet ongeoorloofd, aangezien [verbalisant 1] dit pas benoemt nadat verdachte al heeft prijsgegeven dat hij [slachtoffer] heeft gedood.

Het voorgaande neemt niet weg dat de rechtbank ziet dat de druk op verdachte in het gesprek van 16 oktober 2018, afgezet tegen het gesprek van 27 september 2018, gestaag werd opgevoerd door de undercoveragenten. Zo werden de vragen — die gesteld werden naar aanleiding van de antwoorden die verdachte gaf — indringender. In het gesprek dat volgde op 24 januari 2019 is de druk vervolgens nog verder opgevoerd.

Uit het proces-verbaal van begeleiding van 24 januari 2019 volgt dat [verbalisant 1] de volgende opdracht heeft ontvangen van zijn begeleiders B-2785 en B-2844:

Gekozen is om verdachte op 24 januari 2019 te confronteren met CIE-informatie over het onderzoek. Bij de rechter-commissaris heeft begeleider B-2844 hierover verklaard dat deze informatie aan verdachte is voorgehouden om hem hiermee te confronteren. De begeleiders wilden hier mee bereiken dat verdachte zich ervan bewust was, dat als er eventueel een probleem zou zijn, [verbalisant 1] hem erbij zou kunnen helpen. Begeleider B-2785 heeft bij de rechter-commissaris verklaard dat deze CIE-informatie aan verdachte is voorgehouden om nog een keer terug te kunnen komen op het onderwerp van het strafbare feit. Deze CIE- informatie was voorhanden en kon goed worden gebruikt door het onderzoeksteam.

Dat de vraagstelling op 24 januari 2019 indringender wordt komt — onder meer — tot uiting in de volgende passages in het naar aanleiding van het OVC-gesprek opgestelde schriftelijke verslag:

Naast het feit dat het gesprek over [slachtoffer] op 24 januari 2019 niet op initiatief van verdachte heeft plaatsgevonden maar is gestart door verdachte actief met CIE-informatie te confronteren (dat wil zeggen: door het hem direct voor te houden), is de vraagstelling door [verbalisant 1] zowel indringend als sturend. De rechtbank is van oordeel dat tegen de achtergrond van voornoemde passages bezien, de grens van het toelaatbare is overschreden. Aan verdachte is immers meegedeeld dat zijn naam voorkomt in het politiesysteem en daar in verband wordt gebracht met [slachtoffer]. Ook liet [verbalisant 1], om de druk op verdachte verder op te voeren, weten dat verdachte hierdoor, en meer specifiek omdat er hiaten zaten tussen de dossierinformatie en verdachtes verklaring, een mogelijk risico voor de organisatie vormde. Vervolgens is verdachte meegedeeld dat de hem beloofde zakenreis naar Portugal in verband met dit mogelijk risico niet doorging. Hiermee is naar het oordeel van de rechtbank op ongeoorloofde wijze druk uitgeoefend op verdachte, waardoor hij feitelijk in een verhoorsituatie is geplaatst waarbij de waarborgen van een formeel verhoor door een politiefunctionaris ontbreken.

Concluderend is de rechtbank van oordeel dat het gesprek van 24 januari 2019, anders dan de gesprekken van 27 september en 16 oktober 2018, moet worden uitgesloten van het bewijs omdat dit gesprek in strijd met de verklaringsvrijheid van verdachte heeft plaatsgevonden en hiermee een inbreuk is gemaakt op de rechten van verdachte zoals neergelegd in artikel 29, eerste lid Sv en artikel 6 EVRM.

Verdachte heeft gedurende de zittingsdagen herhaaldelijk aangegeven dat hij een vriendschappelijke en vooral zakelijke omgang met [verbalisant 1] is blijven nastreven omdat [verbalisant 1] bij hem de indruk heeft gewekt dat hij interesse had om te investeren in het restaurant in Cambodja en later ook gesprekken met verdachte heeft gehad over de mogelijkheid om samen zaken te doen in Portugal. De rechtbank stelt vast dat de onderwerpen Cambodja en Portugal voor verdachte een belangrijke stimulans zijn geweest om de relatie met [verbalisant 1] te verdiepen en te behouden, wat uiteindelijk heeft geleid tot het delen van verdachtes verhaal over de dood van [slachtoffer]. Door [verbalisant 1] is meerdere malen benadrukt dat hij eerlijk moet zijn over het verhaal, omdat [verbalisant 1] onder de radar wilde blijven en hij aan damage control probeerde te doen.

Zoals ook door de Hoge Raad is benadrukt in de eerdergenoemde arresten van 17 december 2019, dient de rechtbank voor de beoordeling van het verloop van het WOD-traject en de rechtmatigheid hiervan te beschikken over een voldoende nauwkeurige verslaglegging van alle handelingen en gesprekken die in het kader van dit traject hebben plaatsgevonden.

Met het oog hierop is de rechtbank van oordeel dat de verslaglegging op deze punten beperkt is geweest. Daarbij neemt de rechtbank echter wel in aanmerking dat tijdens een inzet geen, althans zeer beperkt mogelijkheid is om aantekeningen te maken van alles wat gebeurt en wordt gezegd. De verslaglegging is dus per definitie achteraf, waarbij het niet verwonderlijk is dat niet alle details en exacte bewoordingen kunnen worden gereproduceerd. Dit heeft evenwel niets te maken met een feilbaar menselijk geheugen. Onderdeel van de taak van undercoveragenten als [verbalisant 1] en [verbalisant 2] is namelijk het onthouden van belangrijke en relevante zaken in de communicatie. Met deze wetenschap nemen zij deel aan de communicatie en zijn zij zich bewust hiervan, zodat deze later geverbaliseerd kunnen worden. Dat over het verloop van gebruikelijke dagelijkse bezigheden en gesprekken over koetjes en kalfjes geen uitgebreid verslag wordt gedaan, kan de rechtbank dan ook op zichzelf begrijpen en doet als zodanig niet af aan de nauwkeurige' verslaglegging. Daarbij blijft van belang dat ook ten aanzien van de meer ‘triviale’ onderdelen van de gesprekken alleen door een nauwgezette verslaglegging van dit traject inzicht kan worden verkregen in de — zeker bij een langlopend traject als het onderhavige — de ontwikkeling en de dynamiek van de interactie en relatie tussen de verdachte en de undercover-agenten.

De rechtbank is gebleken dat informatie die essentieel is geweest voor de richting van het onderzoek niet altijd tot in detail in de processen-verbaal is opgenomen. Zo geven de processen-verbaal slechts in summiere en algemene bewoordingen aan op welke wijze de (start-) communicatie over Cambodja en Portugal is verlopen, waardoor de dynamiek van de interactie en in samenhang daarmee de gewekte verwachtingen met betrekking tot deze onderwerpen niet te abstraheren zijn. Evenmin zijn er, een enkele uitzondering daargelaten, auditieve óf audiovisuele registraties gemaakt van de communicatie over deze onderwerpen. Dit terwijl de investering in Cambodja en de zakenreis naar Portugal, als de twee grote beloftes, cruciaal waren voor het aangaan en de ontwikkeling van de relatie tussen [verbalisant 1] en [verbalisant 2] enerzijds en verdachte en [betrokkene 1] anderzijds en de toekomst van laatstgenoemden. Hoewel de gesprekken die betrekking hebben op de dood van [slachtoffer] met OVC- apparatuur zijn opgenomen en later woordelijk zijn uitgewerkt, is dit niet het geval voor de gesprekken niet betrekking tot de onderwerpen Cambodja en Portugal. Deze gesprekken zijn slechts opgesomd in verschillende processen-verbaal, terwijl het technisch gesproken zeer wel mogelijk moet zijn geweest om ook de gesprekken waarin deze onderwerpen aan bod zouden komen, met OVC-apparatuur op te nemen. Nu ook de processen-verbaal die zien op de ontmoetingen waarbij zowel [verbalisant 2] (en andere undercoveragenten) als [verbalisant 1] aanwezig waren op onderdelen verschillen onderstreept dit de noodzaak én het belang van een auditieve en/of zo mogelijk audiovisuele registratie. De rechtbank merkt in dit verband op dat gesprekken over het investeren in het restaurant in Cambodja al vanaf februari 2018 ter sprake is gekomen, terwijl de OVC-apparatuur pas in juli 2018 is geplaatst en het nog eens twee maanden duurde voordat de OVC-apparatuur (in september 2018) daadwerkelijk werd ingeschakeld.

Het laatste is overigens ook van belang bij de ontmoeting met [verbalisant 3], het vluchtende lid van [verbalisant 1]s organisatie, op 21 september 2018 en het gesprek in de auto tussen [verbalisant 1], [verbalisant 3] en verdachte en vervolgens het gesprek tussen laatstgenoemden in de auto bij het ‘safe house’. Dit gesprek vormde de aanzet voor de daaropvolgende gespreken van 27 september en 16 oktober 2018. Ten tijde van het gesprek van 21 september 2018 was de apparatuur in de auto nog niet ingeschakeld. Pas na dit gesprek is hiertoe overgegaan.

Naar het oordeel van de rechtbank doet deze gang van zaken af aan de nauwkeurige verslaglegging, waardoor het voor de rechtbank moeilijk te toetsen is in welke mate verdachte zou zijn beïnvloed door deze onderwerpen om zijn verhaal te doen. Steun voor dit oordeel ziet de rechtbank ook in de navolgende passage van de Aanwijzing opsporingsbevoegdheden (2014A009):

Tegen de achtergrond van het voornoemde bezien concludeert de rechtbank dat de processen-verbaal, ook in onderlinge samenhang bezien met de verhoren bij de rechter-commissaris, haar onvoldoende in staat stellen om voldoende gedetailleerd te kunnen onderzoeken en beoordelen of verdachte door misleiding, van de undercoveragenten, dan wel als gevolg van deze afhankelijkheidsrelatie tot de undercoveragenten, is beperkt in zijn verklaringsvrijheid.

Al het-voorgaande, in onderling verband en samenhang beschouwd, leidt de rechtbank tot de conclusie dat zij niet volledig kan beoordelen of uitsluiten dat verdachte door misleiding en/of beloftes van de undercoveragenten, dan wel als gevolg van deze afhankelijkheidsrelatie tot de undercoveragenten, is beperkt in zijn verklaringsvrijheid. Daarbij is in ieder geval wel vast komen te staan dat op 24 januari 2019 ontoelaatbare druk is uitgeoefend op verdachte door hem feitelijk in een verhoorsituatie te plaatsen.

Gezien het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat de bezwarende elementen uit het gehele WOD-traject van het bewijs moet worden uitgesloten, nu de rechtmatigheid van een aantal cruciale onderdelen van dit traject onvoldoende te beoordelen zijn.’

De verdediging wenst politioneel informant A-4083 voorts te horen over de reis met cliënt naar Portugal.

Op 16 maart 2020 heeft politioneel informant [verbalisant 1] (A-4083) in zijn tweede verhoor bij de rechter-commissaris het volgende verklaard: over de trip naar Portugal:

Deze uitspraak van politioneel informant [verbalisant 1] staat in schril contrast met een uitspraak van zijn begeleider (B2785) over wat er aan activiteiten zou worden ontplooid in Portugal door [verdachte] en [verbalisant 1]:

Politioneel informant [verbalisant 1] heef het dus over een gezellig vakantietripje terwijl begeleider B2785 het heeft over een functie dié [verdachte] op een boot in Portugal zou kunnen krijgen.

[verdachte] heeft ter terechtzitting meerdere malen verklaard dat [verbalisant 1] hem lekker had gemaakt voor een baan waarbij hij met een boot vanuit Lissabon kon uitvaren naar Engeland om vals geld te smokkelen.

De verdediging heeft de indruk dat politioneel informant [verbalisant 1] bij de rechter-commissaris zeker niet het achterste van zijn tong heeft laten zien.

Dat er in Portugal wel sprake van ‘business’ was en geen ‘pleasure’ blijkt alleen al uit een appje van politioneel informant [verbalisant 1] (A-4083) aan [verdachte] op 20 november 2018:

()

Voorts bevat het dossier nog een hele sterke aanwijzing dat [verdachte] de waarheid spreekt over de boot in Portugal en het vals geld.

Op pagina 190 en 191 van het procesdossier staat het volgende weergegeven in een gesprek van 24 januari 2019 tussen cliënt en politioneel informant [verbalisant 1] over het vermeende ombrengen van [slachtoffer]:

()

Door de verklaringen van begeleider B-2784 inhoudende dat cliënt wel degelijk een functie op een bobt in Portugal zou krijgen, de verklaring van cliënt dat hij een functie op de boot in Portugal zou krijgen om vals geld te vervoeren en de uitspraken van politioneel informant [verbalisant 1] in de gesprekken met cliënt op 24 januari 2019 dat zij in Portugal ‘goed in de business gaan’ is de verdediging van mening dat politioneel informant [verbalisant 1] bij de rechter-commissaris bezijden de waarheid heeft verklaard over wat hij met cliënt zou gaan doen in Portugal. Derhalve wenst de verdediging politioneel informant A-4083 ([verbalisant 1]) op dit punt ook aanvullende vragen te stellen tijdens de inhoudelijke behandeling. Deze financiële toezegging over Portugal heeft er namelijk toe geleid dat cliënt de undercoveragent het broodje Aap verhaal heeft verteld over [slachtoffer] om zo in aanmerking te komen voor de functie op die boot met vals geld.

Ook naar aanleiding Van de uitlatingen van cliënt tijdens de inhoudelijke behandeling van 8 december 2020 op de vraag van de voorzitter wanneer cliënt gouden bergen rook en cliënt verklaarde dat dit vanaf de plannen voor Portugal was om de organisatie van [verbalisant 1] te ontmoeten en de verklaring van cliënt:

acht de verdediging het noodzakelijk om politioneel informant A-4083 nogmaals te horen op de inhoudelijke, behandeling.

Op 16 maart 2020 heeft politioneel informant [verbalisant 1] (A-4083) in het tweede verhoor bij de rechter-commissaris het volgende verklaard over de trip naar Portugal:

Deze uitspraak van politioneel informant [verbalisant 1] staat in schril contrast met een uitspraak van zijn begeleider (B2785) over wat eraan activiteiten zou worden ontplooid in Portugal door [verdachte] en [verbalisant 1]:

Politioneel informant [verbalisant 1] heeft het dus over een gezellig vakantietripje terwijl begeleider B2785 het heeft overeen functie die [verdachte] op een boot in Portugal zou kunnen krijgen en niet uitsluit of de illusie is gewekt om vals geld te verdienen. In overeenstemming met de verklaring van cliënt over de toezegging van bakken met geld verdienen in Portugal acht de verdediging het dan ook noodzakelijk om politioneel Informant A-4083 nogmaals te horen op de inhoudelijke zitting op 15 december 2020 dan wel een nader overeen te komen moment.

De verdediging wenst politioneel informant A-4083 te horen over zijn rol als ‘The mister Big’

De verdediging acht het tevens noodzakelijk om politie informant A-4083 te horen gezien de uitlatingen van cliënt over de rol van ‘[verbalisant 1]’ tijdens de inzet en welke indruk hij maakte op cliënt.

Naar aanleiding van de uitlatingen door cliënt op de inhoudelijke behandeling van 8 december 2020 komt naar voren dat politie informant A-4083 impliceert dat hij een grote baas is. Zo verklaarde cliënt dat [verbalisant 1] (A-4083) tijdens een rit heeft gezegd dat hij kan regelen dat er politiezaken worden weggehaald. Ook verklaarde cliënt dat hij bang was voor [verbalisant 1]. ‘Hij maakte een goede indruk, Hij had zijn zaken voor elkaar. Hij kon mij zeker iets aandoen. Ook omdat ik een knieaandoening had. Ik kon niet zomaar weglopen’. Daarnaast verklaarde cliënt op zitting dat als [verbalisant 1] € 200.000 ging financieren hij als financieel adviseur op papier zou staan:

Ook verklaarde cliënt op de zitting van 8 december 2020 dat [verbalisant 1] over kwam als een jongen die in louche zaken zat. ‘Wat mijn beeld van [verbalisant 1] was? Dat [verbalisant 1] goed in de slappe was zat. Hij had foute kleding aan; een fout lederen jack. Ook had hij een Mercedes-AMG en een Ferrari waar er maar twee van in Nederland waren. [verbalisant 1] woonde in een woontoren in [c-plaats].’

Op grond van het bovenstaande dat tijdens de inhoudelijke zitting is verklaard, acht de verdediging het noodzakelijk dat politioneel informant A-4083 wordt gehoord over zijn rol tijdens de inzet met het oog op het in scène zetten van een aantal situaties om [verdachte] te laten geloven dat hij met een professionele, gewelddadige criminele organisatie van doen had. Volgens de verdediging zorgt de financiële afhankelijkheid, de verslavingsproblematiek en de indruk van een grote ‘mister Big’ mogelijk voor het creëren van een valse bekentenis.

De verdediging wenst politioneel informant [verbalisant 1] te horen over klussen doen met [verdachte] zonder Voorafgaande opdrachten van begeleiders in het WOD-dossier. De verdediging wenst namelijk meer inzicht te krijgen in het verloop van het WOD- traject.

politioneel informant [verbalisant 1] heeft op 12 september 2018 in zijn proces-verbaal geverbaliseerd dat hij de opdracht op 11 september 2018 heeft gehad om cliënt op te bellen om mee te helpen bij een klus. Echter ontbreekt de opdracht voor het initiëren van de klus van het begeleidingsteam in het WOD-dossier. De verdediging kan door deze wijze van verslaglegging niet nagaan of de begeleiders in kwestie daadwerkelijk een opdracht aan politioneel informant [verbalisant 1] hebben-gegeven of dat hij deze klus zelf heeft geïnitieerde In het kader van de beoordeling van de transparantie van het WOD-traject is het noodzakelijk om politioneel informant [verbalisant 1] hierover te horen tijdens de inhoudelijke behandeling.

Politioneel informant [verbalisant 1] heeft op 30 oktober 2018 in een proces-verbaal geverbaliseerd dat hij de opdracht óp 30 oktober 2018 van zijn begeleidingsteam krijgt om met [verdachte] tot een afspraak te komen voor donderdag 1 november 2018. Echter ontbreekt de opdracht ook hier voor het initiëren van de klus van het begeleidingsteam in het WOD-dossier. Pas op de dag zelf, 1 november 2018, geeft het begeleidingsteam de opdracht om daadwerkelijk de klus uit te voeren. Van een opdrachten tot initiëren en het in totaal 2 maal voorstellen van een klus ontbreekt ieder spoor. De verdediging kan door deze wijze van verslaglegging niet nagaan of de begeleiders in kwestie daadwerkelijk een opdracht aan politioneel informant [verbalisant 1] hebben gegeven of dat hij deze klus zelf heeft geïnitieerd en op de dag zelf pas goedkeuring is gegeven. In het kader van de transparantie van het WOD- traject en de totstandkoming van klussen binnen de fictieve criminele organisatie acht de verdediging het dan ook noodzakelijk om politioneel informant [verbalisant 1] hierover te horen tijdens de inhoudelijke behandeling van deze strafzaak.

De verdediging geeft er de voorkeur aan om deze getuige te horen ter zitting tijdens de inhoudelijke behandeling van deze strafzaak zodat het Hof zich een eigen impressie kan vormen van de waarde van de verklaringen van politioneel informant A-4083 ([verbalisant 1]).

De verdediging wenst voorts getuige A-4084 ([verbalisant 2]) te horen. De Hoge Raad heeft aangegeven dat in verband met de vraag of de verklaringsvrijheid van de verdachte niet ontoelaatbaar is aangetast onder meer dient te worden gekeken naar de moeilijke financiële omstandigheden van de verdachte en zijn afhankelijkheid van door de organisatie verrichte en toegezegde betalingen en hét in scene zetten van een aantal situaties om de verdachte te laten geloven dat hij mét een professionele, gewelddadige criminele organisatie van doen had.

Naar aanleiding van de uitlatingen van cliënt tijdens de inhoudelijke behandeling van 8 december 2020 acht de verdediging het noodzakelijk dat politie informant A-4084 wordt gehoord ter terechtzitting. Cliënt heeft in eerste aanleg tijdens de inhoudelijke behandeling op 8 december verklaard dat ‘[verbalisant 1] en [verbalisant 2] geïnteresseerd waren, dm te investeren. We begonnen te praten over het financiële plaatje. Zowel op de boot als in [c-plaats] werden plannen gepresenteerd met een stickje. Geld kwam ter sprake’.

Naar aanleiding van onder andere bovenstaande uitlatingen acht de verdediging het noodzakelijk dat politioneel informant A-4084 wordt gehoord over het dusdanig concreet in het vooruitzicht stellen van een enorm financieel gewin/voordeel onder andere in de vorm van financiële beloftes over het investeren in een restaurant in Cambodja voor een kwetsbare verdachte die zich op dat moment in een financieel kwetsbare positie bevindt. Volgens de verdediging zorgt het financieel afhankelijk maken voor het creëren van een valse bekentenis.

Er bestaan diverse onduidelijkheden over de uitbetalingen aan [verdachte] en [betrokkene 1]. Zo wordt er in het proces-verbaal van het WOD-dossier bijvoorbeeld gerelateerd dat er in totaal € 1.500,- euro zou worden betaald voor een schilderij van [betrokkene 1];39 Daarvoor werd een-aanbetaling gedaan van € 600,-. Uit het WOD-dossier blijkt vervolgens niet wanneer undercover [verbalisant 1] en/of undercover [verbalisant 2] de resterende € 900,- aan [verdachte] en [betrokkene 1] geeft, Dit in tegenstelling tot de opdracht die hij gekregen heeft van begeleiders B-2784 en B-2785,40 In het kader van de transparantie in het gehele proces en het inzicht in het financiële gewin acht de verdediging het noodzakelijk om politieel informant [verbalisant 2] [verbalisant 1] hierover te horen op de inhoudelijke zitting op 15 december 2020 dan wel een nader te bepalen moment.

De verdediging geeft er de voorkeur aan om deze getuige te horen ter zitting tijdens de inhoudelijke behandeling van deze strafzaak zodat het Hof zich een eigen impressie kan vormen van de waarde van de verklaringen van politioneel informant A-4084 ([verbalisant 2]).

De verdediging wenst voorts de begeleiders B-2784 én B-2785 te horen. Deze begeleiders zijn voorafgaand en tijdens het WOD-traject betrokken geweest bij deze zaak.

Begeleider B-2784 heeft op 28 mei 2020 bij de rechter-commissaris het volgende verklaard:

()

Uit de taps die in 2017 al liepen op de telefoon van bleek dat hij drugs bestelde en onder toezicht stond van hulpverleningsinstanties.

Getuige B-2784 heeft bij de réchter-commissaris op 28 mei 2020 het volgende verklaard:

()

B-2875 heeft op 28 mei 2020 het volgende bij de rechtercommissaris verklaard:

()

Zoals reeds ter onderbouwing op het verzoek om A-4083 ([verbalisant 1]) te horen is aangevoerd gaat het de verdediging om de vraag of er nu wel of niet concrete financiële toezeggingen zijn gedaan aan [verdachte].

De Hoge Raad heeft in de Posbankzaak aangegeven dat in verband met de vraag of de verklaringsvrijheid van de verdachte niet ontoelaatbaar is aangetast onder meer dient te worden gekeken naar de moeilijke financiële omstandigheden van de verdachte en zijn afhankelijkheid van door de organisatie verrichte en toegezegde betalingen, en het- in scène zetten van een aantal situaties om de verdachte te laten geloven dat hij met een professionele, gewelddadige criminele, organisatie van doen had.

Naast de vragen die de verdediging heeft over de financiële omstandigheden en verslavingsproblematiek van cliënt aan de eerder genoemde begeleiders acht de verdediging het tevens noodzakelijk dat begeleiders B-2784 en B-2785 worden gehoord over de uitlatingen van cliënt op de vragen van de rechtbank op de inhoudelijke behandeling van 8 december 2020; op pagina 71 van het WOD-dossier komt naar voren dat politie-informant A-4083 verklaart dat hij in staat is bij problemen om informatie te checken bij een kennis van hem bij de politie. De verdediging vraagt zich af of begeleiders B-2784 en B-2785 hier opdracht toe hebben gegeven nu dit niet in het WOD-dossier op pagina 70 staat, aangegeven, De verdediging wenst dan ook op grond van het noodzakelijkheidsbelang om begeleiders B-2784 en B-2785 tijdens de inhoudelijke zitting te horen.

Er bestaan diverse onduidelijkheden over de uitbetalingen aan [verdachte] en [betrokkene 1]. Zo wordt er in het proces-verbaal van het WOD-dossier bijvoorbeeld gerelateerd dat er in totaal € 1.500,- euro zou worden betaald voor een schilderij van [betrokkene 1].42 Daarvoor werd een aanbetaling gedaan van € 600,-. Uit het WOD-dossier blijkt vervolgens niet wanneer undercover [verbalisant 1] en/of undercover [verbalisant 2] de resterende € 900,- aan [verdachte] en [betrokkene 1] geeft. Dit in tegenstelling tot de opdracht die hij gekregen heeft van begeleiders B-2784 en B-2785.4 In het kader van de transparantie in het gehele proces en het inzicht in het financiële gewin acht de verdediging het noodzakelijk B-2784 en B-2785 hierover te horen op de inhoudelijke zitting op 15 december 2020 dan wel een nader te bepalen mómént.

De verdediging geeft er de voorkeur aan om deze getuigen te mogen horen ter zitting tijdens de inhoudelijke behandeling van deze Strafzaak zodat het Hof zich eert eigen impressie kan vormen van de waarde van de verklaringen van de getuigen B-2784 en B-2785.’

Niet ontvankelijkheid omdat beginselen behoorlijke procesorde zijn geschonden. Mede Op basis van pvs die onjuist zijn uitgewerkt en ten onrechte belastend zijn er dwangmiddelen toegepast en rechterlijke beslissingen genomen waardoor voorlopige hechtenis van cliënt is toegepast. Hetwelk als een defect i.d.z.v. art 6 EVRM te benoemen is,

In beginsel is N-0 uitgesloten wanneer er onjuist wordt geverbaliseerd, omdat het verzuim dan hersteld is waardoor het proces als zodanig eerlijk is geweest en op schending verbaliseringsplicht geen sanctie staat.

Het moet echt gaan om een schending van art. 6 EVRM wil er sprake zijn van niet-ontvankelijkheid.

De zwaarste processuele sanctie betreft de niet-ontvankelijkheid van het OM. Toepassing van deze processuele sanctie is aangewezen indien ernstig afbreuk is gedaan aan het recht van de verdachte op een eerlijk proces of indien de vervolging ten gevolge van onrechtmatig handelen op een andere grond niet te verenigen is met een goede procesorde. Daarmee maakt dit artikel onderscheid tussen twee gronden voor toepassing van deze processuele sanctie, waarvan de eerste besloten ligt in de tweede. Indien ernstig afbreuk is gedaan aan het recht van de verdachte op een eerlijk proces, is de vervolging niet te verenigen met een goede procesorde. Tegelijk is er ook een duidelijk verschil tussen de eerste, specifieke grond voor niet- ontvankelijkheid van het OM en de gronden die onder de algemenere formulering vallen. Bij het recht van de verdachte op een eerlijk proces staat het belang van de verdachte voorop. Bij de andere gronden gaat het om onrechtmatig handelen dat eerst en vooral de rechter raakt. Een voorbeeld is te vinden in de specifieke norm van het tweede lid: het niet tijdig rechtzetten van onjuiste verslaglegging van onrechtmatig handelen. Dat raakt de rechter in de kern van zijn functioneren. Dat het bij deze processuele sanctie niet alleen gaat om inbreuken op rechten van de verdachte, maar ook om inbreuken op basisvoorwaarden voor het functioneren van de strafrechter, maakt duidelijk waarom als centrale term gekozen is voor het begrip ‘goede procesorde’ en niet voor 'het belang van een goede rechtsbedeling'. Bij strafvermindering en bewijsuitsluiting staat de afweging in het teken van doelstellingen van strafprocesrecht; het belang van een goede rechtsbedeling geeft daaraan uitdrukking. Bij de niet-ontvankelijkheid van het OM staat het functioneren van de rechter centraal. Dat geldt tot op zekere hoogte zelfs voor de eerste grond voor toepassing van deze processuele sanctie. Die is aan de orde als de rechter door onrechtmatig handelen geen eerlijk proces meer kan realiseren. Artikel 4.3.15 sluit in belangrijke mate aan bij hét huidige artikel 359a. Daarin staat dat de rechter kan bepalen dat het OM niet-ontvankelijk is indien door het verzuim geen sprake kan zijn van een behandeling van de zaak die aan de beginselen van een behoorlijke procesorde voldoet. De toepassing van deze processuele sanctie wordt in artikel 4.3.15 gekoppeld aan een goede in plaats van een behoorlijke procesorde. Daarbij maakt de behandeling van de zaak, die het huidige artikel 359a noemt, onderdeel uit van de vervolging die in dit artikel centraal staat. De formulering verheldert dat elke vorm van vervolging, ook het uitvaardigen van een strafbeschikking, achterwege dient te blijven als deze ten gevolge van onrechtmatig handelen niet te verenigen is met een goede procesorde.

Aan het slot moet nog het volgende worden opgemerkt.

De reeks defecten is zó lang dat het de indruk wekt dat er een algehele attitude heeft bestaat de verdachte en zijn verdediging tekort te willen doen. En dat keer op keer. Die indruk of het zeer sterke vermoede hiertoe leidt tot de vraag of wij wat we wel in de hand hebben eigenlijk wel een eerlijk beeld kan scheppen. Het antwoord is ontkennend. Het vertrouwen in een eerlijke opsporing is door de boven gegeven opsomming zodanig geschaad dat het het vertrouwen in het eindresultaat wegneemt. De reeks verzuimen leidt inhoudelijk tot blinde vlekken in het dossier. Vlekken die ook niet meer leesbaar gemaakt kunnen worden omdat juist momenten die je zou willen controleren, niet meer controleerbaar zijn.’

Voor de verdediging was het in deze zaak van meet af aan duidelijk dat de mr. Big methode was ingezet. Deze uit Canada overgewaaide werkwijze kenmerkt zich door een vergaande mate van misleiding. De mr. Big-methode is een variant op zogenaamde befriending-operaties waarin een undercoveragent een zodanig vriendschappelijke relatie met de verdachte probeert op te bouwen dat deze een bekennende verklaring tegenover zijn ‘vriend’ aflegt.

De rechtbank heeft in eerste aanleg ook vastgesteld dat er in dit WOD-traject sprake is geweest van vergaande misleiding door de undercoveragenten.111 Zo hebben zij, naast het aannemen van een valse identiteit, een strafbaar feit nagebootst (de afpersing van een van de undercoveragenten bij het [hotel 3] hotel te [i-plaats]) en hebben zij [verdachte] laten geloven dat undercover [verbalisant 1] zich bezig hield met een organisatie die op zijn minst genomen openstond voor het plegen van strafbare feiten waarbij geld kon worden verdiend. Verder hebben zij [verdachte] voorgehouden dat hij deel uit zou kunnen maken van dit samenwerkingsverband.

()

Daarbij heeft undercover [verbalisant 1] zich voorgedaan als een man die een luxe leven leidde en veel geld verdiende. Zo reed [verbalisant 1] in een dure auto, betaalde hij voor [verdachte] en [betrokkene 1] een diner in een met een Michelinster bekroond restaurant in het chique [hotel 1] hotel en heeft hij [verdachte] meerdere malen geldbedragen voor klusjes gegeven en stuurde hij [verdachte] bijvoorbeeld vakantiefoto's en filmpjes welke zogenaamd gemaakt waren vanaf een luxe zeilboot. Undercover [verbalisant 1] heeft verder met [verdachte] gesproken over het investeren in het restaurant in Cambodja en om aan een grotere lus mee te werken in Portugal.

De mr. Big-methode maakt gebruik van een aantal psychologische mechanismen.

Wat zijn zoal die psychologische mechanismen waarvan bij de uitvoering van een Mr. Big-operatie gebruik wordt gemaakt? Onder meer Van Koppen & Horselenberg en Luther & Snook hebben dat op een rijtje gezet, onder verwijzing naar bronnen.112 Luther & Snook wijzen bijvoorbeeld op de volgende sociale interacties;

In deze zaak hebben undercoveragent [verbalisant 1] en zijn vrouw [verbalisant 2] zich voorgedaan als louche rijke kunstkopers. Ze hebben vervolgens een vriendschappelijke relatie opgebouwd met [verdachte] en zijn vriendin [betrokkene 1]. Hierbij heeft undercover [verbalisant 1] zich gefocust op [verdachte] en heeft undercover [verbalisant 2] haar aandacht gericht op [betrokkene 1]. [verbalisant 1] was overduidelijk de mr. Big in deze zaak. Hij stond bovenaan de vermeende criminele organisatie en hij had hulpjes voor hem werken die het vuile werk voor hem moesten opknappen.

Wat de mr. Big methode onderscheidt van andere befriending-operaties is dat dat er in de mr. Big methode een gefingeerde criminele organisatie is en het introduceren van een Mr. Big ten overstaan van wie de verdachte uiteindelijk moet bekennen. Kenmerkend voor de Mr. Big-methode in vergelijking met andere undercoveroperaties waarin een vriendschappelijke band met de verdachte wordt opgebouwd is dat het afleggen van de verklaring ten overstaan van mr. Big volledig wordt geregisseerd en de verdachte ook allerlei voordelen in het vooruitzicht wordt gesteld.

De verdenking contra cliënt is hoofdzakelijk gestoeld op basis van anonieme informatie welke op het moment van het aannemen van de verdenking 15, 14 en 1 jaar oud waren. De Rechtbank stelt in het vonnis in eerste aanleg dat er aanwijzingen waren dat [verdachte] de heer [slachtoffer] om het leven had gebracht maar dat is feitelijk onjuist. Immers, er was/is slechts sprake van een theorie. Een theorie gevoed door personen ([betrokkene 2] & [getuige 6]) die (mede eveneens) een belang hadden bij de drugshandel van [slachtoffer]. Iets wordt pas een aanwijzing wanneer er ook een inhoudelijk materieel aanknopingspunt is. En juist dat ontbreekt. Kortom: rond 2002 tot in 2015 is er slechts een op speculaties gebaseerde theorie die op betrokkenheid van [verdachte] Duidt. Als er in die periode al een sterke verdenking tegen [verdachte] had bestaan had de politie hem immers in die periode al gehoord als verdachte. Dat is echter niet gebeurd.

De verdediging stelt zich op het standpunt dat tussen de ontvangst van de CIE/TCI-informatie en de datum waarop de verdenking is aangenomen en vervolgens opsporingsmiddelen zijn ingezet te veel tijd is verstreken.

De tijdsspanne tussen de CIE/TCI-informatie en de door de opsporingsinstanties toegepaste opsporingsmethoden zoals observatie, opnemen vertrouwelijke communicatie en het opstarten van het WOD-traject zijn onverklaarbaar lang.

De hierboven geschetste handelswijze levert een evidente schending op van de beginselen van een goede procesorde en artikel 6 EVRM. Daarmee is sprake van een onherstelbaar vormverzuim als bedoeld in artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering dat door opsporingsambtenaren is begaan in het voorbereidend onderzoek contra cliënt. Cliënt heeft ook nadeel ondervonden van dit vormverzuim want jegens hem zijn dwangmiddelen ingezet waaronder vrijheidsontneming waarvan hij nadeel heeft ondervonden. Daarnaast heeft hij ook rechtstreeks nadeel ondervonden omdat zijn verklaringsvrijheid is geschonden waardoor er een ernstige inbreuk is gemaakt op het recht op eerlijk proces ex. art. 6 EVRM.

De onderzoeksresultaten zijn een rechtstreeks gevolg van het vormverzuim en dienen derhalve te worden aangemerkt als ‘fruits from the poisonous tree’

Het uitsluiten van de resultaten van het WOD-traject van het gebruik voor het bewijs is noodzakelijk is om een schending van artikel 6 EVRM te voorkomen.

De rechtbank gaat er in het vonnis ten onrechte van uit dat er is voldaan aan subsidiairiteit en proportionaliteit bij inzet WOD-methode terwijl [verdachte] daarvoor dus nog nooit als getuige of verdachte is gehoord door de politie. De rechtbank doet een korte opsomming van wat er, voorafgaand aan de WOD-inzet, is onderzocht en concludeert dat er tot dan toe geen verdachte was. De rechtbank gaat er echter aan voorbij dat [verdachte] vanaf het begin van de WOD-inzet al als verdachte is aangemerkt. Hij was in de periode 2002 tot de WOD-inzet in 2017 nog nooit als getuige of als verdachte gehoord in de verschillende onderzoeken (Pergamon/13Borkum/13 Beaufort) betreffende de verdwijning van [slachtoffer]. Tot dan toe heeft de politie zijn telefoons nooit getapt. Er is voorafgaand aan de WOD-inzet werkelijk waar geen enkel ander opsporingsmiddel ingezet contra [verdachte]. Het enige middel dat de politie op [verdachte] heeft ingezet is het WOD/mr. Big traject. Het is voor de verdediging derhalve onbegrijpelijk dat de rechtbank heeft gesteld dat er is voldaan aan de vereisten van subsidiairiteit en proportionaliteit.

Er is geen enkele ruisstrategie ingezet maar gelijk dit paardenmiddel.

Doordat de langdurige en zware WOD-inzet is gestoeld op oude anonieme informatie Is door het OM in strijd met het subsidiariteits- en proportionaliteitsbeginsel gehandeld waardoor sprake is van een vormverzuim ex. art. 359a Sv en is er sprake van schending van beginselen van behoorlijke procesorde.

Het enkel op basis van zeer oude anonieme CIE/TCI informatie waarin wordt gesproken over ene [verdachte] is veel te weinig basis om zulke ingrijpende dwangmiddelen als de inzet van een WOD-traject toe te passen in een vermissingszaak waarin anderhalf decennium is uitgegaan van een vrijwillige verdwijning. Er was ten tijde van het aannemen van de verdenking en inzet van dwangmiddelen contra cliënt nog niet eens vastgesteld dat er sprake is van een strafbaar feit en het OM zet dit WOD-traject direct als paardenmiddel in bij een vermissingszaak. Het is niet voor niets dat de politie decennialang niks met deze zaak heeft gedaan. De politie ging er zelf ook vanuit dat [slachtoffer] vrijwillig verdwenen is.

Als we kijken naar de tijdlijn dan is in 2015 dit onderzoek opgepakt door het OM.

Het is niet zo dat out of the blue in 2016 de TCI-informatie binnenkomt over deze zaak. De verdediging is er, zoals reeds eerder vermeld in deze pleitnota, namelijk achter gekomen dat mevrouw [betrokkene 2] deze informant is. Getuige [betrokkene 2] heeft namelijk bij de r-c verklaard dat zij in 2016 thuis is bezocht door de politie en dat zij toen met hen heeft gesproken over deze zaak. De verdediging is aan het begin van deze pleitnota al uitgebreid ingegaan op haar dubbelrol in dit dossier.

Er heeft voordat de verdenking is aangenomen contra cliënt geen aanvullend onderzoek plaatsgevonden. Cliënt is voorafgaand aan de inzet ex. art. 126j Sv nimmer als getuige of verdachte gehoord.

De verstrekte CIE-informatie uit 2002 en 2003 is zeer oud en onvoldoende redengevend voor een verdenking.

Het dwangmiddel van stelselmatige informatie-inwinning dat ex art. 126j Sv is ingezet is veel te zwaar gezien de te magere onderbouwing van de verdenking.

Dit behelst dat er sprake is van een onherstelbaar vormverzuim ex. art. 359a Sv.

Het vormverzuim is begaan door opsporingsambtenaren in het voorbereidend onderzoek. Cliënt heeft hier ernstig en onherstelbaar nadeel van ondervonden want er zijn naar aanleiding van de onrechtmatige inzet ex. art. 126j Sv vrijheidsbenemende dwangmiddelen zoals voorlopige hechtenis op hem toegepast welke zeer ingrijpend zijn voor het privéleven van cliënt en zijn verklaringsvrijheid ex. art. 29 Sv en art. 6 EVRM zijn geschonden. Hierdoor heeft er een inbreuk ex. art. 6 EVRM plaatsgevonden waardoor het recht op een eerlijk proces is geschonden. Het belang van het naleven van het voorschrift van de verklaringsvrijheid en het recht op een eerlijk proces zijn essentieel voor het behoud van een rechtsstaat. De verdediging verzoekt u de door het vormverzuim vergaarde informatie welke is verkregen door de WOD-inzet ex. art. 126j Sv uit te sluiten van het bewijs aangezien deze informatie kan worden aangemerkt als fruits from the poisonous tree en rechtstreeks is verkregen door het vormverzuim. Het uitsluiten van de resultaten van het WOD-traject van het gebruik voor het bewijs is noodzakelijk is om een schending van artikel 6 EVRM te voorkomen.

De verdediging stelt zich op het standpunt dat artikel 126j Sv onvoldoende wettelijke grondslag biedt voor de inzet van de mr. Big-methode zoals deze in casu is uitgevoerd en dat er daardoor sprake is van een schending van artikel 8 EVRM.

De wettelijke grondslag voor de inzet van de Mr. Big-methode wordt gezocht in artikel 126j Sv, de bevoegdheid tot stelselmatige informatie-inwinning. Kenmerkend voor deze methode is de aanwezigheid van de opsporingsambtenaar in de omgeving van de verdachte zonder dat kenbaar is dat hij als opsporingsambtenaar optreedt. Het gaat verder dan stelselmatige observatie in de zin van artikel 126g Sv, omdat in dat geval de handel en wandel van de verdachte enkel passief in de gaten wordt gehouden. Bij stelselmatige informatie-inwinning daarentegen interfereert de opsporingsambtenaar actief in het leven van de verdachte.

In de zaak van [verdachte] hebben de undercoveragenten echter onderzoekend en actief misleidend en sociaal sturend gehandeld en voor dergelijk handelen vormt artikel 126j Sv onvoldoende wettelijke grondslag. De undercoveragent wéét ook wat hij wil gaan horen van [verdachte] en daar stuurt hij alles o paan. Het vluchtscenario van undercover [verbalisant 3] is daarvan een lichtend voorbeeld. De methode zoals deze in casu is toegepast is indringend te noemen, meer nog: wanneer men in het leven van [verdachte] is binnengedrongen, gaat men over tot sturen.

Stelselmatige informatieinwinning valt onder de brede noemer van het werken onder dekmantel (de zogeheten WOD-trajecten).

De verdediging stelt zich op het standpunt dat artikel 126j Sv als wettelijke grondslag voor vergaande befriendingoperaties zoals de Mr. Big-methode te mager is. Niet alleen omdat de wijze waarop de bevoegdheid wordt uitgeoefend behoorlijk ver afstaat van hetgeen de wetgever destijds bij stelselmatige inwinning van informatie voor ogen had, maar ook — en daarmee samenhangend — omdat de wettelijke voorwaarden voor de inzet van deze bevoegdheid wel erg licht zijn in verhouding tot de ingrijpendheid van de methoden zoals die tegenwoordig onder de vlag van stelselmatige informatie-inwinning worden ingezet.

Wat er in de zaak gebeurt valt onder iets dat (nog niet geheel) door de Hoge Raad is bestreken. Er is sprake van ‘befriending’ met het oogmerk om zwaar sturend in te dringen in het denken van het object van interesse. En daarbij wordt het object onder druk gezet. Door bijvoorbeeld de uitspraken van [verbalisant 1] zoals: ‘ik zit in een wereldje waar ze links en rechts sneuvelen … etc.’

Even voor de goede orde: het is dus zelfs gevaarlijk om naast UC-[verbalisant 1] te zitten. Tja, en deze man is dan je nieuwe ‘vriend’.

Er is niet zo zeer spraken van ‘het plaatsen voor een dilemma’ zoals de A-G uit het besproken arrest en de Rechtbank menen, maar er is sprake van het (in een streng bewaakt narratief) sturen naar een punt. En dit wel zó, zoals het bij een klokje werkt. Het object kan nooit terug … en hij wordt steeds voortgeduwd. Dat is de techniek. Ga je vrijwillig tegen een man die deelneemt aan een wereldje waar ‘ze links en rechts sneuvelen’ zeggen dat je tegen hem gelogen hebt? Nee.

Kortom de methode draait op het principe iemand eerst te brengen tot opscheppen over zichzelf (omdat hij geld ambieert) en hem daarin steeds verder te duwen.

Wanneer we kijken naar stelselmatige informatie-inwinning als grondslag voor het type langdurig optreden zoals dat bij de Mr. Big-methode aan de orde is, dan moeten we constateren dat de wetgever bij de introductie van deze bevoegdheid iets anders voor ogen had dan wat er nu zoal onder wordt geschaard.126 Stelselmatige informatieinwinning ziet van oorsprong op de situatie waarin een undercoveragent op heimelijke wijze informatie over de verdachte probeert te vergaren door zich in diens omgeving te begeven, aldaar zijn oor te luisteren te leggen en in contact te treden met de verdachte en/ of personen uit diens omgeving. Hierbij kan volgens de wetsgeschiedenis bijvoorbeeld worden gedacht aan het lid worden van de sportclub van de verdachte of het rondhangen in de uitgaansgelegenheid waar de verdachte zich graag begeeft. Volgens de memorie van toelichting bij de Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden hoeft de informant daarbij niet passief te blijven.127 De vraag is vervolgens hoe actief de informant dan mag zijn. A-G Bleichrodt geeft aan dat

Het verkeren in de omgeving van de verdachte en daar een praatje met of over hem aanknopen, is iets wezenlijk anders dan diens gehele leven op zijn kop zetten door hem in dienst te nemen en naar verre oorden mee te nemen. Het optuigen van een (gefingeerde) criminele organisatie rondom een verdachte past volgens Bleichrodt dan ook beter bij infiltratie (art. 126h Sv), omdat in de wetsgeschiedenis van die bepaling wel melding wordt gemaakt van de mogelijkheid van het oprichten van bedrijven door de politie (met een ander doel dan in de Mr. Big-zaken, namelijk het aanbieden van goederen of diensten aan de criminele organisatie waarin wordt geïnfiltreerd, zogenoemde ‘frontstores’).

Een volgende vraag is bij wie befriendingoperaties nu eigenlijk mogen worden ingezet. Zoals uit het voorgaande blijkt, was in de oorspronkelijke bedoeling van de wetgever de bevoegdheid tot stelselmatige informatieinwinning zoals neergelegd in artikel 126j Sv meer gericht op het verkrijgen van informatie over de verdachte dan op het verkrijgen van informatie uit de verdachte. In die bewoordingen is de methode ook in de wet neergelegd.

Het aanknopen van een praatje op de sportclub van de verdachte is opnieuw van geheel andere aard dan een befriending-operatie waarbij opsporingsambtenaren geregeld thuis over de vloer komen en gezamenlijk met de betrokken persoon op vakantie gaan.131 Het verkeren in de omgeving van de verdachte is dus iets wezenlijk anders dan het oprichten van een fictieve (criminele) organisatie en de verdachte daarin betrekken om daarmee zodanige nabijheid te creëren of vertrouwen te kweken dat de verdachte informatie gaat delen.

De logische vervolgvraag van dit alles is of en in hoeverre de wettelijke voorwaarden van artikel 126j Sv passen bij de ingrijpendheid van methoden als Mr. Big. Ook dat lijkt niet het geval. Al eerder is geconstateerd dat de wettelijke onderscheidingen tussen infiltratie en stelselmatige informatie-inwinning zoals de wet die kent, niet langer goed passen bij de uitvoeringspraktijk zoals deze zich in de loop der tijd heeft ontwikkeld.

De IRT-affaire heeft ons geleerd dat heimelijke opsporing integriteitsrisico's met zich brengt, waarover niet te licht moet worden gedacht. In ieder geval rechtvaardigen zij een deugdelijk stelsel van toezicht, gericht op het bewerkstelligen van maximale transparantie en controleerbaarheid. Het huidige wettelijke kader van stelselmatige informatie-inwinning is daar te weinig op toegesneden, althans voor zover het gaat om vergaande befriendingoperaties, hetgeen het temeer noodzakelijk maakt deze wettelijke grondslag kritisch te bekijken.

Inbreuk op verklaringsvrijheid door WOD-inzet

Undercover [verbalisant 1] heeft het volgende verklaard: ‘[verdachte] vertelde dat hij dit begreep en vertelde over de moord waarop ik regelmatig verdiepingsvragen stelde.’

Het stellen van verdiepingsvragen is kenmerkend voor een verhoor van de politie. Uit de processen-verbaal van de vermeende ‘bekentenis gesprekken’ blijkt ook dat undercover [verbalisant 1] regelmatig doorvraagt nadat [verdachte] hem antwoord geeft op zijn eerder gestelde vragen. [verdachte] heeft op zitting in eerste aanleg ook meerdere malen verteld dat hij zich onder druk gezet voelde door de vragen die undercover [verbalisant 1] aan hem stelde over zijn vermeende betrokkenheid bij het om het leven brengen van [slachtoffer].

Het is Uw Hof ongetwijfeld niet ontgaan dat de rechtbank Zeeland-West Brabant recent een uitspraak heeft gedaan waarbij zij het toetsingskader van de Hoge Raad naar aanleiding van de uitspraken van de Hoge Raad in de Posbankzaak en de zaak Heidy Goedhart heeft gehanteerd.

De rechtbank Zeeland-West Brabant stelt het volgende over de vraag of in die zaak sprake is geweest van een verhoorsituatie:

De verdediging stelt zich op het standpunt dat [verdachte] in de onderhavige zaak is geconfronteerd met dossiergegevens. [verdachte] is op 24 januari 2019 door undercover [verbalisant 1] nadrukkelijk geconfronteerd met dossiergegevens in de vorm van CIE/TCI-informatie.140 [verdachte] heeft afgelopen donderdag op zitting ook verklaard dat het voelde alsof hij door undercover [verbalisant 1] op de grill werd gelegd tijdens de ondervragingen over het broodje Aap verhaal. De grens van het toelaatbare is daarbij overschreden. Aan [verdachte] werd immers medegedeeld dat zijn naam voorkomt in het politiesysteem en daar in verband wordt gebracht met [slachtoffer]. Ook liet undercover [verbalisant 1], om de druk op [verdachte] verder op te voeren, weten dat [verdachte] hierdoor een mogelijk risico voor de criminele organisatie vormde. Vervolgens is [verdachte] toen ook nog eens meegedeeld dat de hem beloofde zakenreis naar Portugal in verband met dit mogelijke risico niét doorging. Hierdoor is er op ongeoorloofde wijze drug op [verdachte] uitgeoefend waardoor hij feitelijk in een verhoorsituatie is geplaatst waarbij de waarborgen van een formeel verhoor door een politiefunctionaris ontbreken.

Cliënt werd dus wel degelijk verhoord door undercover [verbalisant 1]. Undercover [verbalisant 1] confronteerde hem met dossiergegevens en stelde vervolgens verdiepingsvragen en draaide de duimschroeven aan. De druk werd gestaag opgevoerd door undercover [verbalisant 1]. [verdachte] zat tijdens dat verhoor van 24 januari 2019 in een gesloten ruimte, te weten de auto van undercover [verbalisant 1], terwijl hij door de wondroos aan zijn been immobiel was. Hij kon zich hierdoor niet gemakkelijk aan de situatie onttrekken.

Undercover [verbalisant 1] is altijd de instigator als er met [verdachte] werd gesproken over [slachtoffer]

Zowel op 27 september 2018, op 16 oktober 2018 als op 24 januari 2019 is undercover [verbalisant 1] altijd de instigatorl42 als het gaat om het gesprek brengen op [slachtoffer]. Dat undercover [verbalisant 1] wil praten over [slachtoffer] is niet gek want die opdracht krijgt hij ook van zijn begeleiders, voorafgaand aan die drie contactmomenten.

27 september 2018:

[undercoveragent [verbalisant 1]]: Zooo … Ik heb van de week wel uitgebreid met [verbalisant 3] gesproken. Wat… die vertelde een verhaal ofzo …? Ik moet toch effe aan jou vragen zo … eeeh… een verhaal over… hij vertelt dus over Kreta ofzo en dat je daar hebt ondergedoken gezeten, op de één of andere manier… (…)

[undercoveragent [verbalisant 1]]: Ja en wat… hij vertelde iets met TBS. … n.t.v … in eerste instantie ga ik dan een beetje in de hoijzers … met TBS, dat zou ik dan het liefste willen weten, in plaats van [verbalisant 3] natuurlijk.

16 oktober 2018:

[undercoveragent [verbalisant 1]]: Ik heb wat vragen ff voor eeehh, zaken natuurlijk. Over die knakker die koud gemaakt is. Ik heb alles op een rijtje gezet en wat nagevraagd. Ik wil toch wat meer dingen weten om zeker te weten dat ik geen ehh risico's loop en jij ook niet. In principe natuurlijk he, moeten we geen eehhh. Als jou wat overkomt, moetje mij niet mee willen sleuren. Ik probeerde schade helemaal te beperken dus dan moet ik het wel. (…)

24 januari 2019:

[undercoveragent [verbalisant 1]]: Nou de plannen die ik had voor vanmiddag gaan niet door maar dat komt misschien een andere keer nog wel. Maar ik heb vanochtend effe wat opgehaald bij iemand. Dat was die waar ik het over had he via mijn contact bij de kit. [[verdachte]]: Ja.

[undercoveragent [verbalisant 1]]: Ik zal je zo wel effe wat laten lezen. (…)

Alle drie de gesprekken over [slachtoffer] hebben niet op initiatief van [verdachte] plaatsgevonden maar het gesprek is gestart door undercover [verbalisant 1] door hem actief met CIE-informatie te confronteren en hem dat direct voor te houden of het gesprek simpelweg naar [slachtoffer] te sturen. Daarnaast is de vraagstelling indringend en sturend.

Undercover [verbalisant 1] heeft [verdachte] meerdere CIE-stukken voorgehouden maar deze zijn niet gevoegd aan het dossier.

De politie verbaliseert hierover het volgende: Op donderdag 24 januari 2019 vond er tussen 13.20 uur en 14.20 uur een ontmoeting plaats tussen de verdachte [verdachte] en een politioneel informant. Tijdens deze ontmoeting heeft de politioneel informant aan de verdachte [verdachte] delen van de CIE en TCI-informatie laten lezen, die in deze zaak in 2002 en 2006 werd verstrekt.

De verdediging verzoekt u dit gebrek aan transparantie en achterhouden van CIE/TCI informatie te betrekken bij de beoordeling van de transparantie van het WOD-traject. Door de ontbrekende CIE/TCI informatie kan Uw Hof uw controle functie namelijk niet uitoefenen en er wordt voor cliënt mogelijk ontlastende CIE/TCI aan uw zicht onttrokken.

De verdediging stelt zich op het standpunt dat de drie ‘bekentenis’ verklaringen,'145 welke zijn opgenomen in de al dan niet rijdende Mercedes ML AMG van undercover [verbalisant 1], dienen te worden uitgesloten van het bewijs omdat die verklaringen onder druk zijn afgelegd en daarmee in strijd zijn met het bepaalde in artikel 29 lid 1 Sv en artikel 6 EVRM. Daarbij ontbraken de procedurele waarborgen zoals het mededelen van de cautie, consultatiebijstand en de nodige medische verzorging aangezien cliënt te kampen had met een ontsteking aan zijn been vanwege wondroos.

De verdediging noemt de 3 OVC-gesprekken gemakshalve de Mercedes tapes, omdat al de drie ‘bekentenis’ gesprekken in de al dan niet rijdende Mercedes van undercover [verbalisant 1] zijn opgenomen. De door de politie gehanteerde WOD-methode is ontoelaatbaar in het licht van de verklaringsvrijheid die cliënt in het Nederlandse strafproces toekomt. Cliënt heeft in eerste aanleg tijdens de inhoudelijke behandeling ook op zitting verklaard dat undercover [verbalisant 1] hem ondervroeg over het vermeende ombrengen van [slachtoffer] en dat undercover [verbalisant 1] met zeer hoge snelheid reed (220 kilometer per uur). Ook in de zaak van [betrokkene 5] (Kaatsheuvel moord) zou de undercoveragent genaamd [verbalisant 6] met zeer hoge snelheid in dure auto's reed.147 Kennelijk willen de undercoveragenten daarmee het beeld schetsen dat zij een snelle crimineel zijn die lak heeft aan de verkeersregels.

De vermeende ‘bekentenis gesprekken’ van [verdachte] verschillen op een aantal essentiële punten met die van de Posbankmoord en de zaak Heidy Goedhart waarin ook de mr. Big-methode is gehanteerd.

De verschillen met die zaken zijn namelijk dat [verdachte];

Al de bovenstaande omstandigheden speelden geen rol in de Posbankzaak en de zaak Heidy Goedhart waarin ook de mr. Big methode is toegepast.

De verdediging verzoekt u bovenstaande omstandigheden te betrekken bij de vraag of er sprake is van een schending van de verklaringsvrijheid en de gevolgen voor het toelaten van de verklaringen als bewijs.

De centrale vraag in de recente mr. Big arresten is of de gehanteerde methode toelaatbaar is in het licht van de verklaringsvrijheid die verdachten in het Nederlandse strafproces toekomt.

De Hoge Raad benadrukt dat moet worden voorkomen dat een verdachte:

De arresten van de Hoge Raad geven op het eerste gezicht niet direct uitsluitsel over de toelaatbaarheid van de Mr. Big-methode als zodanig in het licht van de verklaringsvrijheid, maar de Hoge Raad formuleert wel een kader waarbinnen moet worden vastgesteld of in het voorliggende geval de verklaring al dan niet kan worden geacht in vrijheid te zijn afgelegd. De Hoge Raad stelt in dit verband de volgende aspecten centraal:

Cliënt is zeer kwetsbaar en niet opgewassen tegen het verbale geweld van de politie. Hij is dermate kwetsbaar door zijn decennialange harddrugsverslaving dat hij in ruil voor wat geld zelfs een moord kan bekennen die hij helemaal niet heeft gepleegd. Er is een zodanige inbreuk gemaakt op de verklaringsvrijheid van cliënt dat in strijd is gehandeld met art. 29 Sv en art. 6 EVRM. Juist vanwege de kwetsbaarheid van [verdachte] hadden zijn rechten extra dienen te worden gewaarborgd en niet met voeten mogen worden getreden.

Het OM verweet cliënt dat hij pas tijdens de inhoudelijke behandeling met een verklaring kwam. Dat klopt niet, cliënt heeft al op de eerste pro-forma zitting d,d, 26 juni 2019 een verklaring afgelegd, maar ook op de daarna volgende zittingen en bij de r-c heeft cliënt uitgebreide verklaringen afgelegd. Of hij die verklaringen voorleest of dat hij ze ter plekke uit het blote hoofd oplepelt maakt geen enkel verschil. [verdachte] heeft van het begin af aan tegen de rechtbank en Uw Hof gezegd dat hij de heer [slachtoffer] niet om het leven heeft gebracht en dat hij undercover [verbalisant 1] een broodje aap verhaal heeft verteld. Hij wilde niet met de politie praten omdat zij hem, voor zijn arrestatie, anderhalf jaar lang ongelofelijk in de zeik hebben genomen. Ze zijn het leven van [verdachte] binnengedrongen en hebben het laatste beetje levensvreugde dat hij nog had kapotgemaakt. Vervolgens is zijn vriendin ook nog eens gegijzeld om haar onder druk te zetten en werd zij door de r-c door de mangel gehaald waardoor [verdachte] ook zijn vertrouwen in de r-c verloor. Toen de recherche [verdachte] verhoorde op het politiebureau had men het over de gezondheid van zijn vader en probeerde men hem psychisch te ontregelen.1151 [verdachte] had er door dit alles geen enkele fiducie meer in dat het OM en de politie hem met open vizier zouden benaderen.

[verdachte] heeft van het begin af aan tegen Uw Hof gezegd hoe het zit, zonder scrupules, zonder terughoudendheid. Hij heeft verteld dat hij niets te maken heeft met de verdwijning van [slachtoffer].

[Verdachte] is een door de drugs gebroken Brabander die er enkel alles voor over had om weer bij zijn dochter te kunnen zijn die hij zo dierbaar mist. [verdachte] is getekend door het leven. Als kind is hij seksueel misbruikt, internaat in internaat uit. Om de pijn van het misbruik te kunnen vergeten en zijn gevoelens te onderdrukken heeft hij gegrepen naar de crackpijp. En de crackpijp liet hem nooit meer los. Misschien is het voor u moeilijk om u in hem te verplaatsen. In een man die al decennialang bezig is met maar 1 gedachte, hoe kom ik aan mijn volgende fix? Mijn volgende shot. Een man die maar van 60 euro in de week moest rondkomen. Die woonde op een gammele woonboot met een kapotte kachel. Voor u is dat misschien een ver van uw bed show, maar dat was [verdachte] zijn leven. [verdachte] zei het vorige week ook heel treffend: ‘Voor 300 euro ga ik zelfs een half uur op mijn hoofd staan.’

Een normaal mens verzint niet zomaar een moord, maar [verdachte] is geen normaal mens. Hij is een verschoppeling, misschien zelfs een loser die altijd door alles en iedereen wordt misbruikt. Door zijn familie, door mensen waarvan hij dacht dat het zijn vrienden waren, door undercover [verbalisant 1].

De zwakkeren in onze maatschappij moeten worden beschermd, niet worden uitgebuit, uitgekotst en opgesloten in het cachot.

Wat de verdediging betreft is het heel duidelijk. Het Openbaar Ministerie en de politie hebben hun oogkleppen opgedaan en nooit meer afgedaan. Daarbij was hun blik enkel gericht op [verdachte] en [betrokkene 4] en men is ondanks alle stopsignalen met het justitiële paard van Troje door blijven galopperen. Gesteld dat er sprake is van een moord op [slachtoffer], dan zijn [verdachte] en [betrokkene 4] zeker niet de daders.

Nu er sprake is van een schending van de verklaringsvrijheid ex. art 6 EVRM en artikel 29 Sv verzoekt de verdediging u over te gaan tot bewijsuitsluiting van de resultaten welke zijn verkregen door middel van het undercovertraject.

Geconcludeerd kan worden dat alle waarborgen die een verdachte toekomen in deze zaak opzij gezet zijn. De verdediging verzoekt Uw Hof derhalve de resultaten van het WOD-traject (Mercedes tapes/woonboottapes) uit te sluiten van het bewijs.

Gezien hetgeen zojuist is besproken is er in feite sprake een verhoorsituatie in de (rijdende) Mercedes van undercover [verbalisant 1] gecreëerd terwijl de formele waarborgen van een echt verhoor er niet zijn. De verklaringen die hierdoor zijn verkregen zijn niet in vrijheid afgelegd.

De verdediging stelt zich op het standpunt dat een ongeoorloofde (psychische) druk op cliënt is uitgeoefend om bij de politie een bekentenis af te leggen.

Hiermee is in strijd gehandeld met het pressieverbod van artikel 29 van het Wetboek van Strafvordering en de in artikel 6 EVRM gewaarborgde verklaringsvrijheid, hetgeen een onherstelbaar vormverzuim in het voorbereidend onderzoek in de zin van artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering oplevert. De verdediging verzoekt u bij de beoordeling van een mogelijke inbreuk op de verklaringsvrijheid tevens het aspect van de al dan niet bijzondere kwetsbaarheid van [verdachte] te betrekken.156 Nu de ongeoorloofde druk heeft geleid tot verklaringen van verdachte, is cliënt getroffen in het belang dat de overtreden norm beoogt te beschermen en is slechts één sanctie passend, te weten bewijsuitsluiting van de verklaringen welke cliënt tegenover undercover [verbalisant 1] heeft afgelegd op 27 september 2018, 16 oktober 2018 en 24 januari 2019. De gesprekken die op die dagen volgden op de woonboot tussen cliënt en [betrokkene 1] zijn een rechtstreeks gevolg van dit vormverzuim en dienen derhalve ook te worden uitgesloten van het bewijs omdat deze kunnen worden aangemerkt als zogeheten ‘fruits from the poisonous tree.’ Immers, als het pressieverbod niet was overtreden door undercover [verbalisant 1] dan had cliënt vervolgens ook niet achteraf de betwiste gesprekken gevoerd met zijn partner [betrokkene 1] op de woonboot.

Mocht uw Hof van mening zijn dat er geen sprake is van een verhoorsituatie ex. art. 29 Sv dan stelt de verdediging zich op het standpunt dat de verklaringsvrijheid nog immer is geschonden en dat er daardoor inbreuk is gemaakt op het recht op een eerlijk proces ex. art. 6 EVRM. Gezien de bovenstaande punten heeft undercover [verbalisant 1] ongeoorloofde druk toegepast en artikel 6 EVRM is ook van toepassing op alle gesprekken niet zijnde een verhoor naar de Nederlandse definitie.

[verbalisant 3] (A-4156) kreeg de opdracht van zijn begeleiders om informatie in te winnen bij [verdachte] over het levensdelict waarvan [verdachte] verdacht werd.

[verbalisant 3] vertelde aan [verdachte] een verhaal over zijn vlucht voor criminelen en vervolgens het onderduiken. [verbalisant 1] en [verdachte] hadden [verbalisant 3] kort daarvoor ook geholpen met het vluchten en onderduiken. Het gesprek dat [verdachte] en [verbalisant 3] in de auto hebben gevoerd over het vermeende TBS krijgen’ kwam tot stand nadat [verbalisant 3] vertelde tegen [verdachte] over zijn eigen vluchten en onderduiken.

‘Proces-verbaal van [verbalisant 3] (A-4156): Naar aanleiding van mijn verhaal dat ik eerder tegen A-4083 vertelde, hoorde ik dat [verdachte] tegen mij het volgende vertelde: ‘Ik heb ook weleens moeten vluchten. Ik ben toen 5 jaar naar Kreta gegaan en daarna naar Thailand. In Thailand heb ik toen nog 2 jaar vastgezeten voor een paar gram wiet.’

[verdachte] wilde zich toen ook laten gelden met een stoer verhaal over een vlucht. Dat [verdachte] en [verbalisant 3] (A-4156) zo lang alleen in die auto zaten en dat [verdachte] zomaar uit het niets op de proppen kwam met een vluchtverhaal is natuurlijk onzin.

Hoe het gesprek zich heeft ontsponnen kan niet worden nagegaan. Hoewel de politie [verbalisant 3] expliciet van de politie de opdracht kreeg om bij [verdachte] informatie in te winnen over het feit waarvan hij verdacht werd heeft de politie er niet voor gekozen om het gesprek in de auto van undercover [verbalisant 1] op te nemen. [verbalisant 3] kan zich hier amper wat van herinneren als hij hierover wordt ondervraagd bij de r-c en hij heeft in het p-v enkel opgeschreven wat [verdachte] vertelde. Zijn eigen aandeel heeft hij vrijwel geheel weggelaten in het p-v over dat gesprek. Ook heeft hij het p-v over dat gesprek pas de volgende dag opgemaakt. Daarbij komt ook nog dat undercover [verbalisant 3] In eerste instantie het voorval is gaan bespreken met zijn begeleiders en zijn collega undercover [verbalisant 1] (A-4083) waardoor zijn herinneringen aan het gesprek gecontamineerd kunnen zijn. Voorts is het vreemd dat undercover [verbalisant 3] in het initiële WOD p-v heeft verklaard dat [verdachte], naar aanleiding van het verhaal dat undercover [verbalisant 3] eerder aan undercover [verbalisant 1] vertelde, ook met een verhaal op de proppen kwam dat hij ook weleens had moeten vluchten.

Wat belangrijk is om op te merken is dat undercover [verbalisant 3] (A-4156) zelf in zijn proces-verbaal van 22 september 2018 verbaliseert dat [verdachte] hem vertelde dat hij ook een keer moest vluchten. Het gebruik van het woord ‘ook’ impliceert dat [verbalisant 3] als eerste begon met het vertellen aan [verdachte] over een vluchtverhaal.

[verbalisant 3] heeft [verdachte] daardoor gemanipuleerd om ook te vertellen over een vluchtverhaal. [verdachte] had immers het idee dat [verbalisant 3] zijn concurrent was en wilde door [verbalisant 3] het verhaal over een vlucht te vertellen bereiken dat [verbalisant 3] dit verhaal zou doorvertellen aan [verbalisant 1] waardoor [verdachte] ‘in de punten zou stijgen’. [verdachte] voelde zich op dat moment nog geen volwaardig lid van de criminele organisatie van undercover [verbalisant 1] en hij had het idee dat hij zich nog moest bewijzen.

Een ander duidelijk voorbeeld waarbij [verdachte] zich wilde profileren tegenover undercover [verbalisant 3] was toen [verdachte] de leiding nam tijdens het afpersen van een undercoveragent bij het [hotel 3] hotel te Utrecht.

Undercover [verbalisant 3] (A-4156) bij de r-c: ‘We spraken de man aan en vertelden dat we in opdracht van [verbalisant 1] kwamen en vroegen om alles van waarde af te doen. Dat deed de collega vervolgens ook. [verdachte] probeerde de regie over te nemen. Hoe? [verdachte] nam mijn collega mee terug naar binnen, het hotel in, en dat was van tevoren niet zo afgesproken. Dat had [verbalisant 1] niet verzocht. Dat was dus eigen initiatief van [verdachte]. [verdachte] liep terug, samen met de collega, naar [verbalisant 1] die nog in het hotel was.’

Enige reconstructie van dat gesprek is mogelijk door een gesprek tussen [verdachte] en [betrokkene 1] op de woonboot op 27 september 2018:

[verdachte]: Ja, maar ik zat laatst met die jongen in die auto…en die zegt van ja euhm…ja godverdomme die kut kerel…onderduiken en…ik zeg ja ik ken het gevoel…Ow, je eh eh…ja ik ben ook wel eens op een plek…nfv… ver., nfv (noot verbalisant: ik vermoed het woord verborgen te horen) …oh…enne., toen vroeg ie hoezo dat dan…ik zeg ja een beetje uit de hand gelopen euh wat hoe doet er niet toe, moes wel effe uit het beeld…dus ja er was iets voorgevallen enne dat ging niet door de beugel, dus [verbalisant 1] vroeg ook net effe aan mij, hij zegt [verdachte] eeuh niet om het een of ander, maar effe euh weet dat je eerlijk bent en …mij bedriegen…nfv…ooh dat verhaal, nee joh .

nfv164

[betrokkene 1]: Ja [verdachte]: Dat hebben we zo lang en zo lang [betrokkene 1]: Oke ([betrokkene 1] lacht) [verdachte]:

Enne…zo lang denk je dat daar nog iets…Nee, we hebben hem weer opgepakt enne hup in de schredder.ooh, nou eeuh…

[betrokkene 1]: ooh oke (lacht) '

[verdachte]: Stijg je wel wat in punten zegt ie eeuh…

[betrokkene 1]: Stijg je wel (lacht hierbij)

Uit dit gespreksfragment blijkt dus dat [verbalisant 3] [verdachte] vertelde over dat [verbalisant 3] moest onderduiken. [verdachte] heeft tijdens de inhoudelijke behandeling op 9 december 2020 verteld dat undercover [verbalisant 3] in dat desbetreffende gesprek in de auto eerst tegen [verdachte] zei dat hij voor [verbalisant 1] zou doden. [verbalisant 3] vertelde [verdachte] dus dat hij bereid was om de tegenstanders van undercover [verbalisant 1] uit de weg te ruimen.

Pas daarna vertelt [verdachte] ook een verhaal aan [verbalisant 3] dat hij iets heeft gedaan waarvoor hij TBS kan krijgen. Het is natuurlijk volstrekte onzin dat [verdachte] ‘uit zichzelf’ tegen [verbalisant 3], een man die hij toen pas voor het eerst in zijn leven zag, vertelt over iets waar hij TBS voor kon krijgen. Aan die uitlating ging natuurlijk iets vooraf. Ook de overige undercovers riepen vermomd bij de rechter-commissaris allen in koor dat [verdachte] alles ‘uit zichzelf’ heeft verteld. Het leek wel een soort vooraf gecoördineerd mantra.

Voorts blijkt uit dat woonbootgesprek dat wanneer [verdachte] [verbalisant 1] het verhaal vertelt over de shredder dat [verbalisant 1] tegen [verdachte] heeft gezegd dat hij ‘wel wat in de punten stijgt’.

Het is natuurlijk geen toeval dat undercover [verbalisant 1] op die dag [verdachte] alleen liet zitten in de auto met [verbalisant 3]. Dat was een vooropgezet plan. [verbalisant 3] was nieuw voor [verdachte] en de undercoveragenten wisten kennelijk dat [verdachte] zich zou willen profileren op het moment dat [verbalisant 3] zou beginnen met hem te vertellen over zijn vluchtverhaal.

Wat ook opvalt aan de gesprekken in de auto tussen undercover [verbalisant 1] en [verdachte] is dat 90% van de tijd undercover [verbalisant 1] aan het woord is en [verdachte] allerlei dingen in de mond legt.

Als u de verklaringen van [verdachte] tegenover undercover [verbalisant 1] nauwkeurig bestudeerd kan het u niet zijn ontgaan dat undercover [verbalisant 1] grote delen van de zogenaamde ‘bekennende verklaring’ volledig voorgekauwd heeft voor [verdachte]. [verdachte] hoefde het alleen nog maar door te slikken. In de voetballerij zou men zeggen dat undercover [verbalisant 1] constant voorzetten geeft voor een leeg doel waarbij [verdachte] enkel de bal enkel nog met zijn hoofd in het doel dient te knikken. Want dat is wat [verdachte] doet. [verbalisant 1] geeft een voorzet en [verdachte] knikt in.

Enkele voorbeelden:

[verbalisant 1]: Oh! Heb je em met een mes aan mootjes gesneden?

[verdachte]: Ja, maar eerst eeh…

‘[verbalisant 1]: Ja. Oké. En waarom. Er werd natuurlijk door anderen door ehh de eigenaar van de 20 kilo verwacht dat je hem af zou maken.

[verdachte]: Ja 166

[verbalisant 1]: Vandaar dat je hem opgegraven hebt. Als het onder de grond ligt, laat je het liggen. Een bobcat? Heb je die gehuurd?

[verdachte]: Ja.

[verbalisant 1]: Alles ver weg? Heb je een foto van die gozer gemaakt he? Heb je die verstuurd met een ehh?

[verdachte]: Nee, die heb ik toen afgegeven.

[verbalisant 1]1 Die heb je afgegeven? Je hebt een ding gemaakt met een camera?

[verdachte]: Die had je toen niet. Met een polaroid.

[verbalisant 1]: Met een polaroid? Zo'n zelfontwikkelaar.

[verdachte]: Ja.

[verbalisant 1]: En die heb je afgegeven aan die eigenaren van die 20?

[verdachte]: Ja

[verbalisant 1]: Ja, dat weet ik. Het valt allemaal niet mee natuurlijk. Kut gesprek. Het kan niet altijd over leuke dingen gaan. Ik zit even te denken, ik ga wat stappen vooruit. Die shredder, waar heb je die neergezet?

[verdachte]: Die is terug.

[verbalisant 1]: Ja maar voor het vershredderen. Waar heb je dat gedaan. Waar heb je hem uitgesmeerd?

[verdachte]: Op een boerenland

Een ander voorbeeld:

[verbalisant 1]: ‘Ik vroeg aan [verdachte] of hij die hakselaar toen bij iemand in de tuin had gezet of ergens anders in een weiland ofzo. [verdachte] zei hierop: ‘zoals hier’. Wij reden op dit moment in een landelijke omgeving tussen de weilanden.’

Dit is een duidelijk voorbeeld van hoe undercover [verbalisant 1] de inhoud van de verklaringen van [verdachte] beïnvloed. Undercover [verbalisant 1] laat [verdachte] zeggen dat hij foto's van [slachtoffer] zou hebben gemaakt en dat hij de shredder na gebruik in een weiland heeft gezet. En [verdachte] maakt daar handig gebruik van en beaamt hetgeen undercover [verbalisant 1] hem voorlegt.

Zo komt het verhaal over de polaroid foto's van het lichaam direct uit de koker van undercover [verbalisant 1]. Ook de locatie van de shredder, te weten een weiland, komt direct uit de koker van undercover [verbalisant 1] Doordat hij vraagt aan [verdachte] of de shredder in een tuin of in een weiland stond. Waarna [verdachte] kiest voor een weiland.

Daarbij komt ook nog eens dat de politie cliënt dus dossiergegevens heeft getoond waardoor er ook bemoeienis en contaminatie heeft plaatsgevonden met de inhoud van de door cliënt gedane verklaringen.

We kunnen ook overduidelijk lezen hoe undercover [verbalisant 1] zich bemoeit met de inhoud van de verklaring van [verdachte]. Zo suggereert undercover [verbalisant 1] dat [verdachte] na het ombrengen van [slachtoffer] foto's van hem zou hebben gemaakt. Hier springt [verdachte] op in door dat te bevestigen terwijl het natuurlijk hoogst ongebruikelijk is om foto's van iemand te maken kort nadat je die persoon hebt omgebracht.

Undercover [verbalisant 1] op p. 192: ‘Kijk als wij alles weg kunnen poetsen. Alles weg kunnen poetsen. Als wij kunnen…hee prima kijk dat gaat nooit meer gevonden worden of het ligt er wel ergens wij zorgen dat het nooit meer gevonden wordt.

Ergo als [verdachte] zou ontkennen: info blijft staan, je wordt geframed door de politie voor iets dat je niet hebt gedaan en je kan fluiten naar Portugal waar de gouden bergen lonken. Als [verdachte] bekent dan laat [verbalisant 1] zijn contact bij de politie de informatie uit het systeem halen.

Als [verdachte] wordt voorgespiegeld dat undercover [verbalisant 3] bereid was om te moorden voor undercover [verbalisant 1] en dat undercover [verbalisant 1] corrupte contacten heeft bij de politie die informatie uit systemen kunnen laten verdwijnen en dat je er dan dus zelf vanaf bent dan neem je die drempel volledig weg om te spreken over vermeende betrokkenheid bij een moord. In zoverre heeft dat voor [verdachte] natuurlijk een rol gespeeld naast het feit dat hem door undercover [verbalisant 1] een baan in Portugal was voorgespiegeld en dat hij op dat moment in financiële moeilijkheden zat. Dus vertellen over een moord heeft geen consequenties maar louter voordelen waardoor je, in [verdachte] zijn situatie, bijna gek zou zijn om niet te bekennen omdat je jezelf dan in de vingers snijdt.

Het idee dat er alleen maar druk kan worden uitgeoefend op mensen als er een politieagent is die tegenover jou zit en met zijn vuist op tafel slaat is psychologisch lariekoek. Als je onder zodanige druk wordt geplaatst, met allemaal politieagenten om je heen die zich zo diep in jouw persoonlijk leven hebben geïnfiltreerd en je dan geen enkel recht meer hebt, want je krijgt de cautie niet, je wordt niet op je zwijgrecht gewezen en je hebt geen advocaat die je bijstaat en je adviseert over welke handelingen je moet verrichten. Dat zijn allemaal omstandigheden die een wezenlijke rol spelen binnen de mr. Big methode.

Er is [verdachte] door undercover [verbalisant 1] dus toegezegd dat hij een functie op een boot zou krijgen waarbij hij vals geld kon gaan vervoeren om zo veel geld te verdienen.

Dit wordt ondersteunt door de verklaring van begeleider B2785 die bij de r-c heeft verklaard over wat er aan activiteiten zou worden ontplooid in Portugal door [verdachte] en [verbalisant 1]:

U houdt voor dat [verbalisant 1] aan [verdachte] vroeg om het paspoort voor een trip naar Portugal. [verdachte] en [verbalisant 1] zouden samen naar Portugal gaan, maar dat is niet doorgegaan. U vraagt mij of de trip een illusie was of dat het echt door zou gaan. Illusie, we denken meestal een paar stappen vooruit. Dit haakje is door [verdachte] zelf gegeven, omdat hij affiniteit met boten had. Dat is waar gemeenschappelijke interesses elkaar vinden. Wat voor trip het zou zijn? [verdachte] zou mogelijk een functie als kok op een boot kunnen krijgen. U houdt mij voor dat de illusie bij [verdachte] gewekt was dat er vals geld mee zou kunnen gaan tijdens het reizen met de boot. Dat kan, daar durf ik niet volmondig ja of nee op te zeggen.’

Dat die baan op die boot in Portugal [verdachte] concreet is aangeboden blijkt ook uit het feit dat undercover [verbalisant 1] [verdachte] vroeg om hem een foto van zijn paspoort te sturen.

De verklaringsvrijheid van cliënt in het gehele WOD-traject aangetast doordat hij is misleid. Door misleiding worden verdachten in een WOD-traject aangezet tot verklaringen die zij, als de voor een verhoor geldende rechtswaarborgen in acht zouden zijn genomen, hoe dan ook niet zouden hebben afgelegd.

[verdachte] is een kwetsbare verdachte, iemand met financiële problemen en een harddrugsverslaving en iemand die opkijkt tegen mensen van een zeker statuur. In het WOD-traject is hierop ingespeeld. Hem is het grote geld in het vooruitzicht gesteld en hij zou uiteindelijk binnen de criminele organisatie in Portugal een functie als vals geld koerier op de boot kunnen overnemen waarmee hij veel geld zou verdienen. Hierdoor kan een behoefte gevoeld zijn om zich stoer voor te doen en zich groter te maken dan hij in werkelijkheid is. Hierdoor is ook de verklaringsvrijheid aangetast, immers rechtswaarborgen zijn hem onthouden, terwijl deze bij een regulier verhoor wel gelden.

Bij de beoordeling of sprake is van verklaringsvrijheid is evident dat het om een afwegingskader gaat waarin uiteindelijk alle factoren tezamen moeten worden bezien.

De verdediging stelt zich op het standpunt dat alle factoren in deze zaak tezamen maken dat de verklaringsvrijheid van cliënt is geschonden, dat hij in een verhoorsituatie is geplaatst en dat er daarmee sprake is van een schending ex. art. 6 EVRM.

Het toetsingskader van de Hoge Raad staat primair in de sleutel van de verklaringsvrijheid van de verdachte. De Hoge Raad stelt dat voorkomen moet worden dat de verdachte terechtkomt in een verhoorsituatie waarbij ‘de waarborgen van een formeel verhoor door een politiefunctionaris ontbreken’ en op die manier ‘verklaringen worden verkregen die in strijd met de verklaringsvrijheid zijn afgelegd.’

Indien die verklaringsvrijheid zou zijn aangetast, past volgens de Hoge Raad slechts uitsluiting van de afgelegde verklaring voor het bewijs.

De Hoge Raad hecht voorts veel belang aan de transparantie van de inzet, omdat zonder transparantie niet valt te beoordelen of de verklaring al dan niet in strijd met de verklaringsvrijheid is afgelegd.

()

Ten behoeve van de beoordeling van de ingezette opsporingsbevoegdheid wijst de verdediging op het toetsingskader van de Hoge Raad.191 In dat verband stelt de verdediging zich op het standpunt dat uit de opgemaakte processen-verbaal en de getuigenverhoren van de opsporingsambtenaren volgt dat de verslaglegging op drastische wijze is tekortgeschoten. Er wordt, bezijdens de 3 korte OVC-tapes in de Mercedes van [verbalisant 1], systematisch enkel een zakelijke samenvatting gemaakt van hetgeen er is besproken, er is geen gebruik gemaakt van de vraag-antwoord methode en ook belangrijke informatie is niet opgenomen over bijvoorbeeld concrete toezeggingen die zien op investeringen in restaurants in Cambodja en de baan voor [verdachte] in Portugal op de boot met vals geld. Bij het opmaken van de processen-verbaal is niet gebleken van het gebruik maken van aantekeningen, wordt geput uit het geheugen, worden deze niet ten spoedigste opgemaakt en is er alcohol gebruikt tijdens sommige inzetten dat van invloed is op de waarde van hetgeen is geverbaliseerd. Daarnaast wijst de verdediging op de onvolledigheid van de processen-verbaal, in die zin dat enkel hetgeen de infiltranten relevant hebben geacht, is opgenomen in de processen-verbaal. Er is dus sprake van een gebrekkige verslaglegging in de vorm van schetsmatig opgebouwde processen-verbaal.

Een gebrekkige verslaglegging heeft nog een tweede effect: op geen enkele manier kan nog worden gecontroleerd welke kennis de politiemensen inmiddels hebben overgedragen aan de verdachte.

()

Teneinde uw Hof in staat te stellen een en ander te kunnen beoordelen, is van groot belang dat u inzicht verkrijgt in het concrete verloop van de uitvoering van de opsporingsmethode en interactie met cliënt die daarbij heeft plaatsgevonden.

Mede met het oog daarop is een voldoende nauwkeurige verslaglegging aangewezen, door naleving van de wettelijke eisen m.b.t. inhoud van bevel waarop optreden van opsporingsambtenaren berust als ook in art. 152 Sv bedoelde verbaliseringsverplichting van een opsporingsambtenaar tot het opmaken van p-v en in art. 126aa Sv en art. 149a Sv omschreven verplichtingen tot voeging van processtukken. Deze verslaglegging dient volgens de Hoge Raad inzicht te geven in het verloop van de uitvoering van de opsporingsmethode over de gehele periode waarin deze is ingezet, en in het bijzonder een voldoende nauwkeurige weergave van de communicatie met verdachte te omvatten. Naast verslaglegging d.m.v. verbalisering ligt in de rede dat, voor zover dat bij de uitvoering van het opsporingstraject mogelijk is, die communicatie auditief of audiovisueel wordt geregistreerd.

De opnameapparatuur was al maanden geplaatst op de woonboot waar [verdachte] en [betrokkene 1] verbleven. De opnameapparatuur werd op 10 juli 2018 in de woning geplaats maar de opnameapparatuur werd pas 2,5 maand later op dinsdag 25 september ingeschakeld. Waarom is de apparatuur al die maanden niet aangezet terwijl de mogelijkheden er daartoe waren? Is dat geweest om ons beeld zo troebel mogelijk te houden? Is dat gedaan om te voorkomen dat uw Hof kennis zou nemen van harde financiële toezeggingen die undercover [verbalisant 1] heeft gedaan op de woonboot? Doordat de verhoren van cliënt tijdens de WOD actie amper zijn opgenomen kunnen we niet nagaan of en zo ja op welke schaal er manipulatie en contaminatie heeft plaatsgevonden. Vooral in de gevallen waarin de politie gewaagde WOD acties inzet zoals de mr. Big methode moet de methode voldoende controleerbaar en inzichtelijk zijn. Voldoende inzichtelijk is niet achteraf een p-v opmaken. Controleerbaar zijn is ook niet alleen de verhoren opnemen waarin cliënt belastend zou hebben verklaard. De weg daarnaartoe waarbij de politie, zoals ze het zelf noemen, de illusie wekt van een criminele organisatie, dient inzichtelijk te zijn. De inzet van deze methodiek heeft bovendien geleid tot uitlatingen die onbetrouwbaar zijn. Daarnaast ontbreekt afdoende verslaglegging waardoor controle onvoldoende mogelijk is.

Het komt zelfs voor dat de begin- en eindtijd waarop undercover [verbalisant 1] met [verdachte] zoekt geheel is weggelaten uit een proces-verbaal. Dit is bijvoorbeeld het geval op 6 juni 2018:

Op woensdag 6 juni 2018, omstreeks uur kwam ik A-4083 aan bij de woonboot van [betrokkene 1] en [verdachte]. Hier werd ik ontvangen door [betrokkene 1] en [verdachte] die beiden aanwe^g waren. Wij hadden gesprekken van sociale aard die gingen over de nieuwe knie van [verdachte], de operatie die hij achter de rug had, de aanrijdng die ik zojuist had gehad, dat [verdachte] een motorfiets wilde kopen, dat hfj geen rijbewijs heeft, over onderhoud van de woonboot, over het schilderij, over de enkele groente-en weed plantjes die [verdachte] en [betrokkene 1] aan boord hebben, over het weer, over het motorbootje van [betrokkene 1] en over haar sollicitatie.

Verder vertelde [verdachte] dat hij misschien de auto, een Ford Ka, van zijn vader overnam omdat zijn vader bijna niet meer rijdt Nadat Ik Informeerde naar zijn woning in [g-plaats] vertelde [verdachte] dat hij die had onder verhuurd en het hem geen geld kostte om de woning aan te houden op deze manier. Ik, A-4083, vertelde [verdachte] dat ik nog terug kwam op het feit dat hij eerder tegen mensen uit zijn omgeving had verteld dat hij iemand kon die met boten voer naar Engeland waarbij hij toen had gezegd dat hfj mijn naam niet had genoemd. Nadat ik vroeg wie die mensen waren zei [verdachte] dat ik die niet ken maar dat Nj mijn naam niet heeft genoemd maar dat het een ‘hashboer’ uit Breda is. Ik vertelde [verdachte] nogmaals niet meer met anderen over mij te spreken.

Ik, A-4083, nodigde [verdachte] en [betrokkene 1] uit voor een etentje volgende week samen met [verbalisant 2]. [betrokkene 1] stelde voor om afhankelijk van de knie van [verdachte] en het weer te bbqen aan boord. Wij spraken af dat we het wei zouden den hoe het liep volgende week.

Op woensdag 6 juni 2018, omstreeks uur ben ik, A-4083, weggegaan en het contact met [verdachte] en [betrokkene 1] verbroken.

De duur van het contact tussen undercover [verbalisant 1] en [verdachte] op 6 juni 2019 is dus niet vast te stellen. Dit is echt een kwalijke gang van zaken.

Doordat de verslaglegging van het WOD-traject en de communicatie met [verdachte] onvoldoende nauwkeurig is weergegeven worden de procespartijen onvoldoende inzicht verschaft in het verloop van de gehele periode van het WOD-traject.

Het OM heeft zich hier eigenlijk bediend van de Rutte-doctrine. Laat zo weinig mogelijk sporen achter zodat ze je achteraf niet kunnen betrappen op fouten.

In het arrest van de zaak [betrokkene 5] heeft het Hof Den Haag er een groot punt van gemaakt dat de luxe wereld die om [betrokkene 5] werd gesponnen onvoldoende nauwkeurig werd beschreven. Die wereld was volgens het Hof een belangrijk onderdeel van de misleiding.

In deze strafzaak is het nog slechter gesteld met het vastleggen van de wereld welke rondom [verdachte] werd gespannen. Justitie en politie hebben namelijk getracht om niet alleen de luxe wereld rondom [verdachte] te verdoezelen maar ook dat zij [verdachte] een lucratieve criminele baan hebben aangeboden in Portugal.

Vrijdag 27 Oktober 2017: 14:00 tot 14:30 uur

Maandag 29 Januari 2018: 19:10 tot 20:45 uur

Dinsdag 6 Februari 2018: 19:00 tot 21:00 uur

Vrijdag 2 Maart 2018: 17:10 tot 24:00 uur

Dinsdag 20 Maart 2018: 14:00 tot 16:30 uur

Dinsdag 27 Maart 2018:14:05 tot 15:45 uur

Donderdag 12 April 2018: 10:45 tot 18:30 uur

Woensdag 9 mei 2018: 15:25 tot 20:45 uur

Woensdag 6 juni 2018: Geen tijd omschreven door undercover [verbalisant 1]

Donderdag 14 juni 2018: 18:50 tot 23:50 uur

Vrijdag 13 juli 2018: 14:15 tot 16:45 uur

Vrijdag 21 september 2018: 11:30 tot 15:10 uur

Donderdag 27 september 2018:13:15 tot 16:35 uur

Woensdag 10 oktober 2018:15:36 tot 20:10 uur

Dinsdag 16 oktober 2018: 15:55 tot 18:15 uur

Donderdag 1 november 2018: 13:00 tot 15:45 uur

Donderdag 6 december 2018: 12:45 tot 14:36 uur

Woensdag 19 december 2018: 12:20 tot 14:10 uur

Vrijdag 11 januari 2019:14:00 tot 16:40 uur

Donderdag 24 januari 2019: 13:08 tot 14:05 uur

*De bovenstaande tijden zijn gebaseerd op de door de undercover agenten in het WOD dossier aangegeven aankomst en vertrektijden bij [verdachte].

Totale tijd fysiek contact: 3597 minuten of 59,95 uur (100%)

Opname fysiek contact: 291,5 minuten of 4,85 uur (8,%)

*Op 27 september 2018 heeft [verbalisant 1] 80 minuten reistijd gehad naar woonboot [verdachte] en [betrokkene 1]. Derhalve van deze tijd afgetrokken.

*Op Dinsdag 16 oktober 2018 zijn er de eerste 25,50 minuten geen stemmen te horen op de opname omdat [verbalisant 1] op dat moment alleen in de auto aanwezig is.

Hierbij dient te worden opgemerkt dat het daadwerkelijke percentage aan opgenomen gesprekken lager zal zijn. Het daadwerkelijke percentage kan echter niet worden berekend omdat A-4084 (undercover agent [verbalisant 1]) heeft nagelaten om in het WOD-dossier te verbaliseren wat zijn aankomst en vertrektijden zijn geweest.

D.D. 6 juni 2018 te weten 1 van de dagen waarop hij [verdachte] heeft ontmoet.

Er is meer dan 60 uur aan fysiek contact geweest tussen undercover [verbalisant 1] en [verdachte]. Daarvan is minder dan 5 uur opgenomen. Er is hierdoor minder dan 8% auditief opgenomen van de interactie tussen undercover [verbalisant 1] en [verdachte]. Er is dus minder dan één tiende van de gesprekken tussen [verdachte] en [verbalisant 1] opgenomen. Dat is echt veel te weinig. Het Openbaar Ministerie kan onmogelijk volhouden dat met die 8%, welke pas is opgenomen aan het einde van het traject, voldoende inzicht wordt getoond in het hele traject.

Een goed voorbeeld van het belang van OVC-opnames is dat duidelijk waarneembaar is dat [verdachte] hetzelfde gaat praten als undercover [verbalisant 1].

[verdachte] kopieert zelfs zinnen van [verbalisant 1] als hij praat over de vermeende moord op [slachtoffer]:

Op 27 september 2018, de eerste keer dat [verdachte] en undercover [verbalisant 1] over een vermeende moord spreken, zegt undercover [verbalisant 1] het volgende terwijl [verdachte] vertelt over die vermeende moord:

Op 16 oktober 2018 praten ze voor de tweede keer over de vermeende moord en dan kopieert [verdachte] exact dezelfde woorden:

A: Die keet en alles is afgebroken. Waar dat in is gebeurd.

[verbalisant 1]: Ja. Je hebt hem buiten kapot geschoten toch? Was dat binnen in zo'n?

A: In zo'n portocabin (fon).

[verbalisant 1]: Zo'n portocabin, oke. Nou, het is in ieder geval opgeruimd.

A: Ja wat moet dat moet. Als je moet kiezen jij of ik

Daarom is een deugdelijke verslaglegging zo belangrijk. We moeten kunnen nagaan in welke mate [verdachte] is beïnvloed.

6 voorbeelden die niet in het WOD-dossier zijn weergegeven:

Op 11 januari 2019 verbaliseert undercover [verbalisant 3] (A-4156):

Op 11 mei 2020 verklaart undercover [verbalisant 3] (A-4156) echter bij de r-c: ‘We spraken de man aan en vertelden dat we in opdracht van [verbalisant 1] kwamen en vroegen om alles van waarde af te doen. Dat deed de collega vervolgens ook. [verdachte] probeerde de regie over te nemen. Hoe? [verdachte] nam mijn collega mee terug naar binnen, het hotel in, en dat was van tevoren niet zo afgesproken. Dat had [verbalisant 1] niet verzocht. Dat was dus eigen initiatief van [verdachte]. [verdachte] liep terug, samen met de collega, naar [verbalisant 1] die nog in het hotel was.’

Dus undercover [verbalisant 3] liet een heel belangrijk aspect weg uit zijn verslag, te weten dat [verdachte] de leiding overnam. Dat [verdachte] zich wilde profileren tegenover [verbalisant 3] en undercover [verbalisant 1]. Dit is weer een schoolvoorbeeld van het belang van een juiste verslaglegging en het belang van auditieve en audiovisuele registratie.

Dit zijn slechts 7 voorbeelden van de luxe en criminele wereld welke om [verdachte] werd gesponnen waarvan niks is terug te vinden in het WOD-dossier terwijl dit bij uitstek voorbeelden zijn waardoor [verdachte] kan zijn beïnvloed door undercover [verbalisant 1].

Als de politie over een periode van bijna anderhalf jaar een verdachte van moord 50 keer uitnodigt op het politiebureau om hem te horen over een moord en daarvan slechts de 3 verhoren opneemt en verbaliseert waarin hij bekend dan is dat natuurlijk ook zwaar onvoldoende. We willen dan natuurlijk ook weten wat er in die 47 andere verhoren is besproken en of de verdachte in die verhoren wellicht is beïnvloed door de politie. Dat een politieman een leren jasje aantrekt, een boef speelt en vervolgens [verdachte] vele malen verhoord buiten het politiebureau maakt dat natuurlijk niet anders.

Voorbeeld van verslag door A-4083 ([verbalisant 1]) WOD-dossier d.d. 6 december 2018:

De gesprekken gingen verder over familie, boten, Portugal, kunst van [betrokkene 1], psygoloog bezoek van [betrokkene 1], apk van de auto van [verdachte], Cambodja, kerst, Huawei telefoons, RGP telefoons, kinderen en dat hij krap bij kas zat. [verdachte] liet op de televisie oud regio nieuws zien over een drugsbende uit Mariaheide die waren gepakt. Met [verdachte] geluncht aan boord waarbij hij zijn gehaktballen serveerde. Ik heb aan [verdachte] de fles whiskey gegeven en op zijn verzoek 300 euro omdat hij krap bij kas zat als voorschot op de eerstvolgende klus.206

Deze wijze van verslaglegging toont veel te weinig inzicht in wat er is besproken. Wa is er precies besproken over Portugal? Over Cambodja? Zijn daar weet toezeggingen gedaan? Het is allemaal niet na te gaan.

De Aanwijzing opsporingsbevoegdheden (2014A009) stelt het volgende: ‘De officier van justitie zal het strafdossier op een dusdanige wijze moeten samenstellen dat de rechtbank en de verdediging in staat zijn om het totale verloop van het onderzoek naar behoren te kunnen controleren… Daarnaast zal de rechtbank de rechtmatigheid van de bewijsverkrijging moeten kunnen beoordelen en of de beginselen van behoorlijke procesorde in acht zijn genomen bij de uitvoering van de opsporingshandelingen. Ook zal de rechtbank zich een oordeel moeten kunnen vormen omtrent de kwaliteit van het bewijs. Verder moet informatie die essentieel is geweest voor de start en de richting van het onderzoek (met het oog op de verantwoording van dat onderzoek) voldoende duidelijk in de processtukken zijn gerelateerd (…) De officier van justitie mag bij het samenstellen van het strafdossier rekening houden met bijzondere belangen, zoals de bescherming van de veiligheid van mensen en de afscherming van methodieken en middelen. Deze belangen kunnen een minder gedetailleerde verantwoording rechtvaardigen. Dit mag er echter niet toe leiden dat de rechtbank aan de hand van het samengestelde strafdossier niet meer kan beoordelen of de opsporing overeenkomstig de relevante rechtsregels heeft plaatsgevonden. ’

Informatie die essentieel is geweest voor de richting van het onderzoek, zoals de besprekingen over het investeren in een restaurant in Cambodja en de baan op de boot met vals geld in Portugal, zijn slechts in summiere en algemene bewoordingen opgenomen in processen-verbaal. Hierdoor is de dynamiek van de interactie en in samenhang daarmee de gewekte verwachtingen met betrekking tot deze onderwerpen niet te abstraheren. Er zijn, een enkele uitzondering daargelaten, geen auditieve of audiovisuele registraties gemaakt van de communicatie over deze onderwerpen. Dit terwijl de investering in het restaurant in Cambodja en de zakenreis naar Portugal, als de twee grote beloftes, cruciaal waren voor het aangaan en de ontwikkeling van de relatie tussen undercoveragenten [verbalisant 1] en [verbalisant 2] enerzijds en [verdachte] en [betrokkene 1] anderzijds en hun toekomst. De gesprekken met betrekking tot de onderwerpen Cambodja en Portugal zijn niet opgenomen terwijl het technisch gesproken een fluitje van een cent moet zijn geweest om ook de gesprekken waarin deze onderwerpen aan bod zouden komen, met OVC-apparatuur op te nemen. Daarnaast zijn essentiele gesprekken zoals het gesprek tussen [verdachte] en [verbalisant 3] over het vluchtverhaal niet opgenomen.

De processen-verbaal en de gemankeerde207 getuigenverhoren bij de rechtercommissaris maken dat de verdediging en uw Hof onvoldoende in staat zijn om voldoende gedetailleerd te kunnen onderzoeken en beoordelen of [verdachte] door misleiding van de undercoveragenten, dan wel als gevolg van deze afhankelijkheidsrelatie, is beperkt in zijn verklaringsvrijheid. Hetgeen ertoe dient te leiden dat de bezware elementen uit het WOD-traject van het bewijs moeten worden uitgesloten nu de rechtmatigheid van een aantal cruciale onderdelen van dit traject onvoldoende te beoordelen zijn en er sprake is van een vormverzuim ex. art. 359a Sv dat is begaan in het voorbereidend onderzoek door opsporingsambtenaren. Nu de bezwarende elementen uit het WOD-traject rechtstreeks verkregen zijn als gevolg van dit vormverzuim, te weten de keuze om het overgrote deel van het WOD-traject niet met OVC-apparatuur op te nemen, acht de verdediging bewijsuitsluiting de juiste sanctie en verzoekt de verdediging uw Hof derhalve daartoe over te gaan.

Uit een rapport over onder andere het team WOD blijkt het volgende over de sturing op het team WOD:

Ook hebben het OM en de politie getracht om de PowerPoint presentatie welke [verdachte] en [betrokkene 1] hadden gemaakt van het restaurant in Cambodja aan Uw zicht te onttrekken. De undercoveragenten knipperden niet met hun ogen toen de verdediging hen deze presentatie voorhield. Ze hadden die immers al eerder gezien en deze was hen ook toegestuurd door [verdachte] en [betrokkene 1]. Op de presentatie stonden diverse grote geldbedragen weergegeven zoals het totale kostenplaatje van € 200.000,-

De undercovers murmelden wat over een technisch mankement en dat zij en hun begeleiders daarom deze presentatie niet hebben gevoegd, maar de verdediging trapt niet in dat smoesje. De enige reden waarom de undercovers deze stukken achter hebben gehouden is omdat ze wisten dat daarmee zwart op wit staat dat ze [verdachte] en [betrokkene 1] toezeggingen tot een grootte van € 200.000,- hebben gedaan.

Inhoud en frequentie telefoongesprekken tussen [verdachte] en undercovers geheel niet geverbaliseerd

()

Gezien het bovenstaande is er sprake van een onvoldoende nauwkeurige verslaglegging. Volgens de Hoge Raad dient de verslaglegging van het WOD-traject inzicht te geven in het verloop van de uitvoering van de opsporingsmethode over de gehele periode waarin deze is ingezet en in het bijzonder een voldoende nauwkeurige weergave van de communicatie met de verdachte te omvatten. Dit is een waterdichte strikte eis van de Hoge Raad. De Hoge Raad stelt voorts dat naast verslaglegging door middel van verbalisering in de rede ligt dat voor zover dat bij de uitvoering van het opsporingstraject mogelijk is, die communicatie auditief of audiovisueel wordt geregistreerd.

Het enkel opnemen van drie gesprekken tussen undercover [verbalisant 1] en [verdachte] terwijl er een 16 maanden lang undercover traject heeft gelopen komt in de verste verte niet in de buurt bij deze vereisten van de Hoge Raad.

De verdediging verzoekt u derhalve de resultaten van het WOD-traject uit te sluiten van het bewijs wegens een vormverzuim ex. art. 359a Sv.

Vormverzuim ex. art. 359a Sv wegens onvolledige/gebrekkige verslaglegging undercovers

Er bestaan diverse onduidelijkheden over de uitbetalingen aan [verdachte] en [betrokkene 1]. Zo wordt er in het proces-verbaal van het WOD-dossier bijvoorbeeld gerelateerd dat er in totaal € 1.500,- euro zou worden betaald voor een schilderij van [betrokkene 1].218 Daarvoor werd een aanbetaling gedaan van € 600,-. Uit het WOD-dossier blijkt vervolgens niet wanneer undercover [verbalisant 1] en/of undercover [verbalisant 2] de resterende € 900,- aan [verdachte] en [betrokkene 1] geeft. Dit in tegenstelling tot de opdracht die hij gekregen heeft van begeleiders B-2784 en B-2785.

Undercover [verbalisant 1] initieerde klussen zonder voorafgaande opdracht.

()

Ook heeft de verdediging geconstateerd dat undercover [verbalisant 1] op 30 oktober 2018 in het p-v verklaart dat hij de opdracht op 30 oktober 2018 van zijn begeleidingsteam krijgt om met [verdachte] tot een afspraak te komen voor donderdag 1 november 2018. Echter ontbreekt de opdracht ook hier voor het initiëren van de klus van het begeleidingsteam in het WOD-dossier.

()

De hierboven geschetste handelswijze levert een evidente schending op van de beginselen van een goede procesorde en artikel 6 EVRM. Daarmee is sprake van een onherstelbaar vormverzuim als bedoeld in artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering dat door opsporingsambtenaren is begaan in het voorbereidend v. onderzoek contra cliënt.

()

Op 16 februari 2022 heeft het gerechtshof Den Haag [betrokkene 5] vrijgesproken van de moord op zijn vriendin in Kaatsheuvel.

In deze zaak wordt [betrokkene 5] verdacht van de moord op zijn vriendin in 2010 te Kaatsheuvel, Hij heeft in 2014 de moord bekend tegenover undercoveragenten. Daarbij maakte de politie gebruik van de zogenaamde mr. Big methode. Het hof 's‑Hertogenbosch heeft in 2018 de moord bewezen verklaard en de verdachte tot 20 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Het hof 's‑ Hertogenbosch heeft de bekentenis voor het bewijs gebruikt. De Hoge Raad heeft deze beslissing in 2019 vernietigd. Volgens de Hoge Raad had het hof onvoldoende aandacht besteed aan de vraag of de verklaringsvrijheid van de verdachte was geschonden. Dat aspect is van belang, omdat undercoveragenten bij de mr. Big methode (psychische) druk op een verdachte leggen om een bekentenis af te leggen. Het gerechtshof Den Haag heeft de zaak opnieuw behandeld en gaat in zijn uitspraak nader in op de verklaringsvrijheid en de mr. Big methode.

Het Haagse hof heeft op 16 februari jl. geoordeeld dat de undercoveragenten onvoldoende nauwkeurig hebben beschreven welke mondelinge communicatie met de verdachte heeft plaatsgevonden. Een en ander heeft tot gevolg dat het voor het hof niet goed mogelijk is om op basis van de door hen opgemaakte processen-verbaal te beoordelen in hoeverre (psychische) druk op de verdachte is uitgeoefend en in welke mate de verdachte is misleid. Daarmee kan evenmin worden beoordeeld of de verklaringsvrijheid van de verdachte bij het afleggen van zijn bekentenis is aangetast.

Dat oordeel is precies in de lijn met wat de rechtbank Amsterdam in deze zaak in eerste aanleg heeft geoordeeld.

Daarnaast heeft het hof kennisgenomen van de bevindingen van rechtspsycholoog Rassin. Hij heeft in opdracht van het hof onderzoek gedaan naar het risico op het afleggen van een valse bekentenis in deze zaak. Hij is nader ingegaan op de positie waarin de verdachte zich tijdens het undercovertraject bevond. De verdachte was een goede baan in het vooruitzicht gesteld. Ook zouden de undercoveragenten een ander kunnen laten opdraaien voor de moord als de verdachte bekende. Rassin heeft geconcludeerd dat de positie waarin de verdachte verkeerde een substantieel risico vormt op het afleggen van een valse bekentenis. Het hof acht het op grond van de bevindingen van Rassin aannemelijk dat de verdachte zijn verklaring niet in vrijheid heeft kunnen afleggen. Op grond van dit alles concludeert het hof dat de bekennende verklaring niet voor het bewijs kan worden gebruikt.

Het Openbaar Ministerie heeft in die zaak ‘na uitvoerig beraad’ besloten om niet langer cassatie in te stellen.

Het arrest van het Hof Den Haag inzake de mr. Big methode is met dit besluit onherroepelijk.

Niet of nauwelijks geverbaliseerd over de klussen en de luxe wereld Het Hof Den Haag stelt in het arrest het volgende:

De verdediging hield u deze passage voor omdat dit precies overeenkomt met de wijze van verslaglegging in de zaak van [verdachte]. Er zijn slechts 3 gesprekken tussen [verdachte] en undercover [verbalisant 1] opgenomen en er is zeer weinig geverbaliseerd over de klussen die [verdachte] met de undercoveragenten heeft gedaan. Evenmin over de omstandigheden waarin hij deze heeft gedaan. Daarover is niet of nauwelijks geverbaliseerd.

Volgens het Hof Den Haag was het creëren van de luxe-omgeving rondom [betrokkene 5] bedoeld om de organisatie aantrekkelijker te maken. De gecreëerde luxewereld was naar het oordeel van het hof aldus een belangrijk onderdeel van de toegepaste misleiding van de verdachte. Dat had voldoende nauwkeurig geverbaliseerd moeten worden en dat is niet gebeurd. Aldus het Hof Den Haag.

()

In de bakermat van de Mr. Big-methode, Canada, werd de Mr. Big-bekentenis eigenlijk altijd zonder enig probleem tot het bewijs toegelaten 232 Dat gold tot 2014 toen het Supreme Court of Canada (Hierna SCC) besliste in de zaak [naam 1].

De twee dochters van [naam 2] waren verdronken. Hij legde tegen de politie tegenstrijdige verklaringen af die ertoe leidden dat men hem ervan ging verdenken dat hij zijn dochters had verdronken. Nelson Hart was arm en sociaal geïsoleerd. Na een Mr. Big-operatie bekende Hart tot driemaal toe tegen de undercoverpolitiemensen dat hij zijn dochters had verdronken. Illustratief voor het sociale isolement van [naam 2] is dat hij, toen hij werd aangehouden, als eerste zijn beste vriend belde, te weten een van de undercoverpolitiemensen.

Het SCC besprak in deze zaak drie potentiële nadelen van Mr. Big. Ten eerste kan het leiden tot een valse bekentenis. Ten tweede levert het zogenaamd bad character evidence op omdat men aan de jury noodzakelijkerwijs laat zien dat de verdachte bereid is om mee te werken in een criminele organisatie. Ten derde geeft de methode ruim baan aan wangedrag van de politie. Het SCC koos daarom voor de volgende benadering. Een in een Mr. Big-operatie verkregen bekentenis is niet toelaatbaar voor het bewijs, behalve als de Crown (de aanklager) kan bewijzen dat bewijswaarde van de bekentenis sterker is dan de prejudiciële, de nadelige, effecten ervan.

Terugkoppeling naar de zaak [slachtoffer]

()

Men tracht bij de verdachte de ernst van het misdrijf te minimaliseren met als doel de verdacht te verleiden te gaan bekennen. Dat gebeurt bij de Mr. Big- methode doordat de WOD'er zelf vertelt dat hij bijvoorbeeld ook hij een ernstig misdrijf met dodelijke afloop beging en dat Mr. Big dat vóór hem afhandelde of dat Mr. Big dergelijke verhalen over zichzelf vertelt aan de verdachte.

In de zaak van [verdachte] deed undercover [verbalisant 1] dat als volgt:

[verbalisant 1]: Zo van…we hadden het net over eerlijkheid gehad …nou ja…n.t.v…Ik denk, dat we alle twee wel een boek hebben dat dicht moet blijven…

Dus undercover [verbalisant 1] zegt dat hij ook iets dergelijks op zijn conto heeft.

Door deze uitspraak van undercover [verbalisant 1] kreeg [verdachte] het idee dat hij niet onder moest doen voor de vermeende daden van undercover [verbalisant 1].

De boodschap is dat het plegen van zo'n misdrijf normaler is dan de verdachte denkt. dan is het voor de verdachte minder erg om ook toe te geven dat hij zo'n misdrijf pleegde.

Tegelijkertijd worden ook de gevolgen van bekennen geminimaliseerd. de organisatie zal bijvoorbeeld de verdachte helpen als hij bekent bij een komend proces, bij voorkeur door het proces te voorkomen.

Undercover [verbalisant 1] deed dat als volgt bij [verdachte]:

[verbalisant 1]: Oh! Heb je em met een mes aan mootjes gesneden?

A: Ja, maar eerst eeh…

[verbalisant 1]: Oh… Maar zelfs daar krijg je toch geen TBS voor hoor.251

Ook liet undercover [verbalisant 1] onomwonden aan [verdachte] weten dat zijn criminele organisatie informatie uit politiesystemen kon laten verdwijnen:

Undercover [verbalisant 1] tegen [verdachte]: ‘Want een ding dat verhaal en dat …hm…kijk dat verhaal…, dit is hem. Kijk ik heb er een foto van gemaakt en hierna gaat hij mil worden.’

(Opmerking raadsman: De CIE-info wordt vernietigd)

()

Ondertussen heeft in de ogen van de verdachte het afleggen van de bekentenis niet de consequenties die het in een politieverhoor heeft. Een bekentenis is in die zin geminimaliseerd, omdat aan het bekennen tegenover Mr. Big geen vervolging en gevangenisstraf lijkt verbonden. Het is niet meer dan het vertellen van wapenfeiten van criminele broeders onder elkaar.255 De bekentenis komt mede tot stand door een combinatie van de volgende elementen: positieve versterking van de sociale omstandigheden, de vriendschap met de agenten en de loyaliteit tegenover hen256, de autoriteit van Mr. Big en de expertise van de organisatie en angst. Die angst is eveneens een belangrijk element. De verdachte is bij de organisatie omdat die hem grote voordelen kan brengen, maar het verlaten van de organisatie veroorzaakt ook angst. Dat is niet alleen angst om weer armlastig en sociaal geïsoleerd te raken. Dat is ook angst omdat men dan alleen komt te staan tegenover de politie die de verdachte kennelijk op de hielen zit.

()

De verdediging verzoekt u om zeer grote terughoudendheid te betrachten bij de waardering van de betrouwbaarheid van de verklaringen welke cliënt tegenover undercover [verbalisant 1] heeft afgelegd over het vermeende om het leven brengen van [slachtoffer].

Het tweede bezwaar ziet op de (on)betrouwbaarheid van de door [verdachte] gedane uitlatingen. Het risico op valse bekentenissen bij de inzet van de Mr. Big-methode is beduidend groter dan in een reguliere verhoorsetting. Er wordt bewust toegewerkt naar een situatie waarin de verdachte veel te winnen heeft bij het afleggen van een bekennende verklaring en te verliezen als hij ontkent.263 Zo heeft undercover [verbalisant 1] [verdachte] er in hun gesprek van 24 januari 2019 op gewezen dat zijn eerdere verklaringen over het verspreiden van een lijk over een bollenveld in Noordwijk niet overeenkomt met de informatie van de politie dat [verbalisant 1] naar België is gebracht. [verbalisant 1] heeft het in dat gesprek over vertrouwen en [verdachte] heeft er dus alle belang bij om te volharden in zijn valse bekentenis. In die omstandigheden heeft [verdachte] ervoor gekozen om in strijd meet de waarheid een ‘bekennende verklaring’ af te leggen die hem toegang biedt tot een wereld in Portugal waarin gouden bergen lonken. Dit risico wordt alleen maar verder vergroot door het feit dat de mr. Big-methode met name lijkt te worden ingezet in geval van verdachten die — al dan niet als gevolg van de jegens hen bestaande verdenkingen — financieel, maatschappelijk en sociaal gezien toch al in een weinig benijdenswaardige positie verkeren.

()

Gulle [verbalisant 1] en zijn uitgaven

()

Drukmiddelen op een rijtje:

Undercover [verbalisant 1] heeft cliënt gedurende een lange tijd gefêteerd middels dure etentjes, het geven van geschenken, leningen en cashgeld voor klusjes. Daarnaast heeft hij cliënt lekker gemaakt met allerlei beloftes en toezeggingen over financiële beloningen. Het doen van harde financiële toezeggingen is iets wat de Hoge Raad nu juist absoluut niet wil.

Tussen [verbalisant 1] en [verbalisant 2] en [verdachte] en [betrokkene 1] bestond volgens de politie zowel een vriendschappelijke als een zakelijke relatie.

()

Aan één enkel etentje bij het [hotel 1] werd al 570 euro door undercover [verbalisant 1] uitgegeven. In totaal is er cash € 4.000,- betaald door de undercovers voor de schilderijen.

De A-G heeft onlangs nog een aanvulling gegeven op het geld dat door de undercovers is uitgegeven aan [verdachte] en [betrokkene 1].

()

Een korte scan van het WOD-dossier laat al blijken dat ook dat overzicht niet correct is en opnieuw geen juiste weergave geeft van de werkelijk gedane uitgaven:

[09-10-18 16:03:39] [verbalisant 1]: Hoi [verdachte]. Was druk … kon nie appen. Wij nemen eten mee en bier, [verbalisant 2] zorgt vr haar gezond voer270 271

De kosten voor het eten en bier dat zij hebben gebracht naar [verdachte] en [betrokkene 1] staat niet in het overzicht.

Ook de volgende gift d.d. 6 juni 2018 is niet meegenomen in het overzicht van de A- G:

Ik, A-4083, merk nog op dat ik voor [betrokkene 1] een bloemetje en voor [verdachte] 6 flesjes bier had meegenomen aJs kadootje.lk, A-4083, heb die dag alleen aJcohoivrij bier gedronken. Verder had [verdachte] nog een foto van het schilderij via de Whatsapp gestuurd toen ik nog bij hen was en mij later via de Whatsapp bedankt voor het bier en een komisch filmpje gestuurd.

Nergens in het overzicht staan de 6 flessen bier genoemd. Dit wekt bevreemding, nog daargelaten dat het vreemd is om een verslaafde zoveel bier te geven. Ook dit zijn weer voorbeelden van onvoldoende inzage in het WOD-traject.

Laat staan al de andere kosten/eten/drinken/giften waar niets over is geverbaliseerd.

Daarnaast wordt er in dat overzicht niets gemeld over de gedane belofte van de deposit van € 5.000,- voor het restaurant in Cambodja, de € 200.000,- voor het totale kostenplaatje, de grote bedragen die [verdachte] zou kunnen gaan verdienen met het vervoer van geld/vals geld vanaf Portugal.

()

Undercover [verbalisant 1] bij de rechter-commissaris

In zijn verhoren bij de rechter-commissaris deed undercover [verbalisant 1] alsof cliënt zelf hen benaderde met de vraag of hij criminele klussen had. Hoezo zou cliënt een legitieme zakenman benaderen voor illegale klussen?

[verbalisant 1] had het de hele tijd over het ‘downsizen’ van verwachtingen. Dan zijn die verwachtingen kennelijk dus wel eerst gecreëerd door [verbalisant 1] anders hoef je ook niks te downsizen.

[verbalisant 1] deed voorkomen alsof de incassoklus een alledaagse gebeurtenis was. Maar als het volledig legitiem was waarom stuurde [verbalisant 1] dan 2 man ([verdachte] & [verbalisant 3]) op het ‘slachtoffer’ af bij het [hotel 3]? Waarom ging hij er niet gelijk zelf op af? Nee, meneer bleef zelf als grote baas op afstand achter en stuurde loopjongen [verdachte] er op af.

[verdachte] zijn handen trilden tijdens die incasso, omdat hij zo bang was en zich gedwongen voelde om deel te nemen aan de incassoklus.

Het was heel duidelijk. Undercover [verbalisant 1] speelde de schone schijn en deed alsof [verdachte] out of the blue zichzelf aanbood, u legaal noemde hij zichzelf. De verdediging zegt daarvan: dat is 100% onzin en verwijst u naar deze uitspraak van undercover [verbalisant 1]:

[verbalisant 1]: ‘Ik zit ook in een wereldje waar ze links en rechts sneuvelen en wat dan ook en dan denk ik: Ja oke. Het is horen zien en zwijgen en als je het erover heb dan moet je elkaar kunnen vertrouwen natuurlijk.’

[verdachte] wist dus dat undercover [verbalisant 1] deelnam aan een criminele wereld waarin mensen links en rechts sneuvelen.

Dit doet niet aan als een uitspraak van de gemiddelde manager van een Ikea vestiging. Het is ook geen gangbare uitspraak voor een voorzitter van de plaatselijke jeu de boules vereniging.

Gedurende de inhoudelijke behandeling in eerste aanleg kon de verdediging zich soms niet aan de indruk onttrekken dat als het ware de bal bij [verdachte] werd gelegd om aan te tonen en te bewijzen dat de undercovers buiten de lijntjes waren gaan kleuren met hun financiële toezeggingen. Bij de verdediging wierp de gedachte zich op dat dit nu precies waarom dit type undercoveroperaties moeten worden opgenomen. Want het is volstrekt onredelijk en oneerlijk om als het ware op [verdachte] de bewijslast te laten rusten van hetgeen er exact is toegezegd door de undercoveragenten. De undercovers hadden de gesprekken moeten opnemen zodat echte controle mogelijk was en geen pseudo controle achteraf bij de r-c met zich weinig herinnerende, ontkennende en draaiende undercovers. Dat is geen inzicht verschaffen in het WOD- traject. Wat de undercovers daar hebben getracht is om met ingestudeerde quotes als dat [verdachte] hen ‘cadeautjes’ gaf zoals het TBS verhaal en dat [verbalisant 1] 99% legaal was en 1% illegaal zichzelf af te dekken en de deur volledig achter zich dicht te trekken pen dicht te spijkeren.

()

De criminele organisatie van undercoverboss [verbalisant 1]

Undercover [verbalisant 1] speelde in de gefingeerde criminele organisatie de baas.

Er werden een aantal klussen in scene gezet om [verdachte] te laten geloven dat hij met een professionele, gewelddadige Criminele organisatie van doen had. Zo moest [verdachte] bijvoorbeeld met een loopjongen van undercover [verbalisant 1] genaamd [verbalisant 3] een incasso-klus doen bij het [hotel 3] hotel. De grote mr. Big baas [verbalisant 1] bleef in het hotel en zijn loopjongens [verdachte] en [verbalisant 3] moesten hun handen vuil maken door het slachtoffer buiten op de parkeerplaats te bedreigen en af te persen en hem zijn dure Audemars Piquet horloge, zijn gouden halsketting en geld afhandig te maken.

[verdachte] was op dat moment al onderdeel van de criminele organisatie waarvan undercover [verbalisant 1] als mr. Big aan de top stond. Ook reed [verdachte] mee met undercover [verbalisant 1] naar een safehouse waar loopjongen [verbalisant 3] moest worden ondergebracht omdat er heibel was met een andere criminele groep. Voorts kreeg [verdachte] van undercover [verbalisant 1] de opdracht om een man een USB-stick met informatie over het wegsluizen van geld te overhandigen.275 Deze activiteiten maakten het voor [verdachte] duidelijk dat hij in een gewelddadige organisatie terecht was gekomen.

Undercover [verbalisant 1] had bij de r-c een mooie ingestudeerde oneliner over dat hij zich bij [verdachte] had voorgedaan als iemand die voor 99% een baan had in de offshore maar af en toe wat geld vervoerde om bij te klussen.

In dat dwaalspoor trapt de verdediging uiteraard niet.

()

Zo belt [verdachte] op 26 maart 2019 met zijn vader dat hij ‘goed nieuws heeft omdat de investeerder de volgende dag naar hem toekomt in verband met de vooruitbetaling.

Ook zegt [verdachte] letterlijk in een telefoongesprek van 26 maart 2018 tegen zijn zus Marie dat ‘hij’, daarbij doelend op politioneel informant [verbalisant 1], ‘morgen komt met de deposit.’ Kennelijk is er dus een toezegging aan [verdachte] gedaan door [verbalisant 1] dat hij de deposit zou betalen aan [verdachte].

Uit een whatsappgesprek tussen [verdachte] en undercover [verbalisant 1] blijkt ook dat undercover [verbalisant 1] harde toezeggingen doet over de 5.000,- euro deposit:

[26-03-18 14:32:34] [verdachte]: Thanks voor je antwoord., maar ff to tje point .ik moet morgen oké geven ivm deposit .anders gaat de inboedel eruit… Ik hoor graag van je ., De rest is allemaal bespreekbaar

[26-03-18 14:59:14] [verbalisant 1]: Deposit geen probleem, onderpand schilderij ofzo maar tijdsdruk voor rest moeten we bespreken. Gr P

()

Hoe staat het met de zelfstandige betrouwbaarheid van de verklaringen van cliënt?

Mocht Uw Hof van mening zijn dat er geen sprake is van een schending van de verklaringsvrijheid en dat de resultaten van het WOD-traject wel degelijk kunnen worden gebruikt dan stelt de verdediging zich op het standpunt dat de verklaringen van cliënt welke hij ten overstaan van undercover [verbalisant 1] heeft af gelegd onbetrouwbaar zijn en om die reden uit te sluiten van het bewijs.

De verklaringsvrijheid — en het daarmee rechtstreeks verbonden zwijgrecht — dient verschillende belangen.297 Een belangrijke daarvan is de betrouwbaarheid van de afgelegde verklaringen. De eerdergenoemde aspecten voor de beoordeling van de vraag in hoeverre de verklaringen in vrijheid zijn afgelegd — psychische druk, misleiding, de bemoeienis met de inhoud van de verklaringen, et cetera — kunnen immers ook alle (desastreuze) consequenties hebben voor de betrouwbaarheid in de zin van waarheidsgetrouwheid van de af te leggen verklaringen.298 Het zwijgrecht is er om de verdachte te beschermen maar ook om de overheid te beschermen om niet bepaalde dubieuze verhoor strategieën in te zetten.

De informatie die cliënt heeft gegeven aan undercover [verbalisant 1] die expliciet ziet op de wijze van ombrengen van [slachtoffer] is op geen enkele wijze objectief toetsbaar.

()

De A-G vindt dat de methode zeer kritisch moet worden bezien. Hij doelt daarmee op de rechtmatigheid van de methode, de verklaringsvrijheid van de betrokkenen en vervolgens de beoordeling van de betrouwbaarheid van de afgelegde verklaringen. De toepassing van de Mr Big-methode of een variant daarop vergroot de kans op valse bekentenissen. Eigenlijk wordt door de overheid een kunstgreep ingezet om de verdachte te misleiden en een bekentenis te verkrijgen. Dit gebeurt zonder de waarborgen die een verdachte heeft bij een regulier politieverhoor, zoals het zwijgrecht en het recht op bijstand door een advocaat. De methode is in de praktijk tot stand gekomen zonder dat de wetgever aan een dergelijke constructie lijkt te hebben gedacht. Gelet hierop moet de rechter zeer behoedzaam zijn bij het toelaten tot het bewijs van verklaringen die in een dergelijke constructie zijn afgelegd. Als de rechter dat doet, zo vindt de AG, moet hij dit nader motiveren, zowel ten aanzien van de toelaatbaarheid van de methode als ten aanzien van de betrouwbaarheid van de verklaring. Daarbij ligt de lat hoog aldus AG Bleichrodt in zijn conclusie in de Posbankzaak:

Het lijkt moeilijk voor betwisting vatbaar dat toepassing van de ‘Mr. Big’- methode of daarop geïnspireerde undercoveroperaties de kans op valse bekentenissen vergroot. Ook bestaat het risico dat strafvorderlijke waarborgen, in het bijzonder samenhangend met de verklaringsvrijheid, geweld worden aangedaan. Daaraan doet niet af dat de verdachte tijdens het traject zich niet in detentie bevindt en voor hem niet kenbaar is dat hij met opsporingsambtenaren praat. Graag sluit ik mij in dit opzicht aan bij mijn voormalig ambtgenoot Machielse, die opmerkt dat de effecten van strategieën om een verdachte ertoe te brengen te verklaren in een ‘Mr. Big’-scenario nog veel sterker zijn dan in een normaal politieverhoor.127 Het gaat in dezen als het ware om het van overheidswege inzetten van een kunstgreep ter misleiding van de verdachte teneinde te bevorderen dat hij een bekentenis aflegt, zonder de waarborgen die de verdachte toekomen bij een regulier politieverhoor, zoals het zwijgrecht en het recht op consultatiebijstand. Daarbij kan zich de situatie voordoen waarin ‘the authorities use subterfuge to elicit information that they were unable to obtain during questioning’, als bedoeld door het EHRM. De enkele omstandigheid dat de verdachte zich nog niet eerder heeft beroepen op zijn zwijgrecht kan daaraan naar mijn mening niet afdoen in een situatie waarin de autoriteiten door het afzien van een regulier verhoor de verdachte de mogelijkheid ontnemen zich op zijn zwijgrecht te beroepen. In het kader van een ‘Mr. Big’-traject dan wel daaraan verwante undercoveroperatie worden doorgaans vragen gesteld door (niet als zodanig kenbare) politieambtenaren aan de verdachte betreffende de betrokkenheid van de verdachte bij het feit waarvan hij wordt verdacht. Daarbij is denkbaar dat een situatie ontstaat die wordt gezien als ‘the functional equivalent of interrogation’.

Gelet op het voorafgaande, is een grote mate van behoedzaamheid op zijn plaats bij het tot het bewijs toelaten van verklaringen die in een methode als de onderhavige zijn afgelegd. Ik meen dat in dit verband het aanvaarden van een bijzondere motiveringsplicht in de rede ligt. Indien de feitenrechter gebruikmaakt van een verklaring die in een dergelijk traject is afgelegd, zal hij dat in deze benadering nader moeten motiveren, zowel ten aanzien van de toelaatbaarheid van de methode als ten aanzien van de betrouwbaarheid van de verklaring. Ten aanzien van het laatste kan worden aangesloten bij de bijzondere motiveringsplichten die in de wet en de rechtspraak zijn aanvaard in gevallen waarin door de aard van het bewijsmiddel extra behoedzaamheid is geboden.

Voor de toetsing van de rechtmatigheid is HR 9 maart 2004, ECLI:NL:HR:2004:AN9195 relevant, welk arrest mede is gebaseerd op de rechtspraak van het EHRM. Daarbij gaat het om de toetsing aan de beginselen van proportionaliteit en de subsidiariteit en om de verklaringsvrijheid. Ten aanzien van de proportionaliteit geldt dat de bijzondere ernst van het misdrijf waarvan de verdachte wordt verdacht de toepassing van de methode moet rechtvaardigen. Ook de mate waarin met de methode inbreuk wordt gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte zal daarbij van belang zijn, omdat een proportionaliteitstoetsing juist impliceert dat zowel nagestreefde als geschonden belangen in aanmerking worden genomen. De eis van subsidiariteit houdt in dat andere wijzen van opsporing redelijkerwijze niet voorhanden zijn. Ten slotte dient de verklaringsvrijheid te worden gerespecteerd. Bij de toetsing zijn de aard en intensiteit van de door de informant(en) ondernomen activiteiten jegens de verdachte, de mate van druk die daarvan jegens de verdachte kan zijn uitgegaan en de mate waarin de handelingen en gedragingen van de informant tot de desbetreffende verklaringen van de verdachte hebben geleid van belang. Problematisch zijn in elk geval verklaringen die onder invloed van dreigementen tot stand zijn gekomen of waarbij misbruik is gemaakt van de bijzonder kwetsbare positie waarin de verdachte zich bevindt. Een complicerende factor is ook dat het — in strijd met de waarheid — voorspiegelen van gunstige perspectieven in geval de verdachte een bekentenis aflegt in het licht van de verklaringsvrijheid problematisch is, terwijl de ‘Mr. Big’-methode hierop juist goeddeels berust. De feitenrechter zou naar mijn mening de hiervoor genoemde aspecten in de motivering van het gebruik van in op de ‘Mr. Big’- methode geïnspireerde trajecten afgelegde verklaringen voor het bewijs moeten betrekken. Daarbij zal de lat hoog moeten worden gelegd.

In dit verband is het voor de toetsing in cassatie onontbeerlijk dat de feitenrechter met voldoende mate van precisie feiten vaststelt die die toetsing mogelijk maken. Daartoe is eveneens van belang dat ten tijde van de opsporingsmethode adequate verslaglegging plaatsvindt.

Ook in het buitenland heb je legio voorbeelden van gerechtelijke dwalingen waarbij mensen ten onrechte een valse bekentenis hebben afgelegd.

Birmingham Six

Central park five

()

[verbalisant 1]: Ja, dat ken ik wel. Dat is vlakbij mij. Heb jij hem door zijn kop geschoten?

A: Mm. En de eerste was een ketser. Die ketste af op zijn leren jas. Munitie nat. [verbalisant 1]: Jezus, hoe kan dat nou?

Wat [verdachte] daar vertelt tegen undercover [verbalisant 1] over een afketsende kogel is natuurlijk heel erg gek. In de echte wereld ketsen kogels niet af van mensen. De enige plek waarin je dat ziet is in tekenfilms over Superman. Het lijkt wel alsof [verdachte] zich daar zo groot mogelijk wou voordoen door te praten over een soort onverslaanbare Superman die hij heeft neergehaald.

De verdediging heeft de tapes van die eerste twee vermeende ‘bekentenis’ gesprekken van 27 september en 16 oktober 2018 beluisterd en [verdachte] vertelt het vrij achteloos aan undercover [verbalisant 1] alsof het een soort walk in the park is en niet alsof hij op dat moment de biecht van zijn leven doet. Dat hij het zo gemakkelijk vertelt is undercover [verbalisant 1] een leugentje voor eigen bestwil te verkopen om zo in het gevlei te komen in de hoop dat undercover [verbalisant 1] weer een stapeltje vijftigjes voor hem tevoorschijn tovert.

Alles wat [verdachte] heeft gezegd over hoe hij [slachtoffer] om het leven heeft gebracht kan niet worden geverifieerd. Er is immers geen lichaam. Dus er kan niet gecontroleerd worden of [verdachte] daarover de waarheid heeft gesproken. Niets van dat afketsende kogel en shredder en begraaf verhaal kunnen we controleren.

Kort vóór het gesprek dat [verdachte] op 16 oktober 2018 in de Mercedes heeft met [verbalisant 1], komt [verbalisant 1] bij hem op de woonboot. Uit een, pas in hoger beroep uitgewerkte passage van de OVC op de woonboot, blijkt dat [verdachte] en [verbalisant 1] het dan al, kennelijk in een lacherige sfeer, hebben over het in stukken gezaagde lichaam van journalist [journalist]. De moord op deze journalist vond plaats op 2 oktober 2018 in Turkije en was destijds wereldnieuws. Undercover [verbalisant 1] beschrijft niets over dit gesprek in zijn verslagen terwijl het wel degelijk relevant is dat [verdachte] en undercover [verbalisant 1] het op 16 oktober 2018 al eerder hadden over in stukjes gezaagde mensen. Het gaat om de vraag of er sprake kan zijn geweest van beïnvloeding van de verklaringen van cliënt en dit toont maar weer eens het belang aan van een nauwkeurige verslaglegging en het belang dat niet een kleine selectie van gesprekken maar al de gesprekken tussen de undercovers en [verdachte] hadden moeten worden opgenomen en uitgewerkt. Alleen al door bepaalde uitlatingen of reacties van undercover [verbalisant 1] wanneer zij het hebben over de in stukjes gesneden journalist kan [verdachte] beïnvloed hebben.

Wat opvalt aan de vermeende bekentenissen is dat [verdachte] nimmer zegt dat hij opgelucht is of dat er een last van zijn schouders valt of iets in die trant. Hij moet ook niet huilen en verklaart vrij gemakkelijk. Dit zijn duidelijk signalen dat er geen sprake is van een ‘ware bekentenis’. Ook wordt er in de vermeende bekentenis van 27 september en 16 oktober 2018 achteloos gesproken over het in een shredder gooien van een lichaam en vervolgens kort daarop overgeschakeld op de vraag welke rode diesel nou eigenlijk goedkoper is.

Neem dit in combinatie met het indianenverhaal van de verklaringen van [verdachte] over een natte kogel die van het leren jasje van [slachtoffer] afketste en ieder weldenkend mens heeft door dat hier sprake is van klinkklare onzin.313 Kogels ketsen alleen van stripfiguren als Lucky Luke of Superman af. Hier was geen sprake van een biecht. Dit was doorgesnoven dronkemanspraat van een aan harddrugs verslaafde man die op dat moment diep in de goot lag.

Buitenom die verklaringen van cliënt over zijn betrokkenheid bij de dood van [slachtoffer] is er helemaal niets waaruit blijkt dat [slachtoffer] de laatste minuten van zijn leven zou hebben doorgebracht met [verdachte]. Helemaal niets.

Het is vreemd dat undercover [verbalisant 1] [verdachte] op dat moment geen halt toeriep toen hij begon over een afketsende kogel en hem toen niet heeft verteld dat hij moest stoppen hem knollen voor citroenen te verkopen. Kogels ketsen niet af van een jas. Zogenaamde natte kogels ook niet. Dat is een feit van algemene bekendheid. Het is echt een ongelofelijk onzinnig junkieverhaal dat [verdachte] daar aan het ophangen was. Bij het lezen van dit verhaal van [verdachte] over de natte kogel die van de jas van [slachtoffer] afketste moest ik denken aan het script van een hele slechte tragikomedie met in casu als figurant dikke Cees de clown bij de Heineken loods.

[verdachte] heeft undercover [verbalisant 1] een onzinverhaal verkocht dat is gelardeerd met het Schipholverhaal waarvan de verdediging uitgaat dat het wel degelijk is gebeurd dat mevrouw [betrokkene 6] 50 kilo cocaïne Nederland heeft binnengesmokkeld.

Ook het verhaal van [verdachte] dat hij [slachtoffer] ‘op het matje had geroepen’ en dat toen bleek dat [verbalisant 1] allemaal schotwonden had en half in het verband zat is je reinste kul. Niemand van de getuigen die [verbalisant 1] eind december 2001 en begin januari 2002 hebben gezien hebben ook maar iets verklaard over dat [slachtoffer] schotwonden had of half in het verband zat. [verdachte] of Fred waren überhaupt niet in de positie om [slachtoffer] op het matje te roepen. [betrokkene 4] was slechts een chauffeurtje van [verbalisant 1] en [verdachte] was de voetveeg van [betrokkene 4]. Dit was overduidelijk grootspraak waarbij [verdachte] was geïnspireerd door het verhaal dat [betrokkene 4] hem had verteld over die keer dat [betrokkene 4] en [slachtoffer] in België werden beschoten.

In het kader van de betrouwbaarheid stelt de verdediging zich op het standpunt dat de verklaringen afgelegd tijdens de verhoren in de Mercedes objectief gezien niet kunnen kloppen.

Het enige moment waarop [verdachte] het Spaans benauwd kreeg was toen hij op 24 januari 2019 door undercover [verbalisant 1] werd ontmaskerd met zijn eigen leugens en hij officiële politiepapieren voor zijn neus kreeg gedrukt waarop zijn naam werd genoemd in combinatie met het verdwijnen van [slachtoffer]. Toen pas begon het zware ademhalen en beleefde hij naar eigen zeggen de 10 spannendste minuten in zijn leven. Lichaam van 90 kilo in 1 keer door een shredder duwen

Daarnaast is het technisch onmogelijk om een lichaam van 90 kilo uit het beton te halen en dat lichaam in 1 keer met beton en al door een shredder te halen. De shredder zou door het beton direct vastlopen en zelfs als het zou lukken zou de smurrie er dan van alle kanten uit vliegen. Ook dit soort verhalen zie je alleen in B- films. Zoals Fargo.

Bovendien is het volkomen idioot en onlogisch dat je eerst iemand met maar liefst 4 schoten neerhaalt en die persoon vervolgens nog eens met een balk nabewerkt. Het is totaal onlogisch en [verdachte] vertelt dit alleen maar om op dat moment groot over te komen: ‘in punten te stijgen’.

Dat [verdachte] op klaarlichte dag vanuit de achteruit rijdende net nieuwe Mercedes van [betrokkene 4] hobbeldebobbel over een bollenveld in [e-plaats] mensenrestjes uitstrooit is volslagen idioot en volstrekt ongeloofwaardig.

Daarnaast is het ondenkbaar dat een Mercedes liefhebber als [betrokkene 4], zijn net nieuwe Mercedes ML auto zou gebruiken om een berg smurrie te vervoeren naar een bollenveld. Dan stinkt die auto namelijk een jaar lang een uur in de wind.

Als het verhaal van [verdachte] zou kloppen dat hij als een soort Hannibal Lecter met de menselijke resten van het lichaam [slachtoffer] op zijn lichaam, vanaf het bollenveld in [e-plaats], buiten zou hebben rondgelopen en uiteindelijk naar [h-plaats] is gereden en met al die lijkresten over zich heen daar over straat en vervolgens in bad was gaan liggen op de [b-straat] dan had de politie daar ongetwijfeld DNA sporen van in de woning aan de [b-straat] aangetroffen.

Er is daar echter geen druppel bloed van [slachtoffer] aangetroffen.

Dat broodje aap verhaal heeft namelijk nooit plaatsgevonden.

In de Nomads zaak waarbij de Hells Angels in hun clubhuis 3 mensen hadden vermoord werden zelfs na een zeer grondige schoonmaak en verbouwing van de ruimte nog bloedsporen gevonden van de slachtoffers.

Dat verhaal van [verdachte] over dat hij in opdracht van de junglecommando's van [betrokkene 3] [slachtoffer] van zijn coke heeft beroofd is natuurlijk volstrekte lariekoek.317 Om een gehaaide van Gogh rover als [slachtoffer] een loer te draaien schakelen Surinaamse cocaïne bazen echt geen labiele Brabantse cokescharminkel van 49 kilo in. Daarvoor hebben ze professionele huurmoordenaars en rippers tot hun beschikking die nergens voor terugdeinzen. Die je zelfs op klaarlichte dag wildwest achtervolgen op de snelweg en je klemrijden. Grootspraak is een gewoonte bij criminelen. Opscheppen doen ze aan de lopende band. [verdachte] is ook niet vies van fantasie verhalen.

Uit onderzoek naar de mr. Big-methode en valse bekentenissen blijkt dat onschuldige verdachten in het nadeel zijn omdat zij menen dat voor hen een bekentenis minder definitief is. Een schuldige verdachte weet dat hij de pineut is als hij bekent. Een onschuldige verdachte heeft in de regel de overtuiging dat in een later stadium de waarheid toch wel zal worden vastgesteld.318 Dat zorgt ervoor dat onschuldige verdachten — de NRC sukkels — onder omstandigheden nogal eens gemakkelijker bekennen dan schuldige verdachten. Methodes die zorgen voor meer bekentenissen bereiken bij onschuldige verdachten een relatief grotere toename in bekentenissen dan bij schuldigen.319 Uit onderzoek van The Innocence Project blijkt dat in 28% van de vernietigde onherroepelijke veroordelingen er sprake was van een valse bekentenis. Dat is dus in bijna 1 op de 3 zaken.

Wat het inzetten van de mr. Big methode nog gevaarlijker maakt bij kwetsbare beïnvloedbare mensen zoals [verdachte] is dat hij ook nog eens het type persoon is die de schuld op zich neemt voor wat andere mensen hebben gedaan.

De informatie die [verdachte] geeft over de Heineken loods, de caravan van de clown en Schiphol is informatie waarover [verdachte] ook zou beschikken als hij onschuldig is. De informatie die [verdachte] gaf aan undercover [verbalisant 1] bevat enkel elementen die niet discrimineren tussen een verdachte die het misdrijf pleegde en een verdachte die dat niet deed.

Het OM heeft als het ware geprobeerd om de verklaringen van cliënt te verifiëren door aan te tonen dat hij de waarheid sprak over dat bijvoorbeeld [slachtoffer] Van Gogh schilderijen heeft gestolen. Maar dat zogenaamde verificatie p- v is niet relevant voor de tenlastelegging. Het Openbaar Ministerie heeft ten aanzien van het vermeende om het leven brengen van [slachtoffer] en de wijze waarop dat zou zijn gebeurd niks aangebracht. Enkel en alleen de verklaringen van getuige [betrokkene 10] die zelf heeft aangegeven dat hij allerlei informatie uit de media heeft gehaald.

Geachte voorzitter, edelgrootachtbaar college,

Als ik u in een laveloze bui vertel dat ik hier om de hoek voor de [C] iemand 15 jaar geleden een gebroken neus heb geslagen en u loopt daarnaartoe en ziet inderdaad dat de [C] daar gevestigd is, dan wil dat natuurlijk nog niet zeggen dat die mishandeling daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Dat is geen daderkennis. Daderkennis in een zaak als deze is wanneer iemand informatie geeft die niemand anders kan weten. Dat [verdachte] op de proppen komt met een loods waar hij in het verleden weleens is geweest met [betrokkene 4] maakt niet dat hij dus daderkennis heeft gegeven.

Er is in de verklaringen van [verdachte] absoluut geen sprake van unieke, zeer specifieke daderkennis.

Bruikbare daderkennis had kunnen zijn waar de delen van het vermeende moordwapen zijn gebleven waarover [verdachte] in zijn vermeende bekentenis sprak. Of welk bollenveld het precies was waar de resten van het lichaam van [verbalisant 1] dan zogenaamd zijn uitgespreid. Nadat [verdachte] eind februari 2019 is opgepakt heeft de politie een GPS-baken onder de auto van Fred [betrokkene 4] geplakt. Justitie en politie hadden kennelijk de ijdele hoop dat [betrokkene 4] als een speer naar de plaats van het lijk zou rijden om het te verplaatsen. Als hij daadwerkelijk met [verdachte] het lichaam van [verbalisant 1] had begraven of als hij het lichaam zelf had begraven of op een bollenveld had uitgespreid dan was het zeker mogelijk dat hij er daadwerkelijk naartoe zou rijden. Dat heeft hij echter niet gedaan. Simpelweg omdat hij blijkbaar niets met de verdwijning van [slachtoffer] van doen heeft. Gelukkig zag het Hof dat direct in waarna hij al gauw weer op vrije voeten kwam.

Gesprek tussen [verdachte] en [verbalisant 1] in de auto op 24 januari 2019:

[verbalisant 1]: Want ik moet ook niet meer hebben. Het gaat wel over jouw en die knakker van je. Die maat van je. Alleen het enige dingetje dat vond ik toen een fantastisch verhaal was van die shredder. Dat vond ik een mooi verhaal en zo maar dan wordt hier ergens anders over gesproken. En ook je heb eerder gezegd van in de fik steken en later natuurlijk niet in de fik steken. Ik had mijn bedenkingen er natuurlijk al bij he.

[verbalisant 1]: Want volgens mij ben jij hé harstikke professioneel. Wat ik tot nu toe gezien heb ben jij ehhhh jij bent geen dom ventje ofzo. Je bent geen groentje. Je hebt je sporen best wel verdiend. En dan denk ik van ja maar waarom zou juist hij weetjeniet, met zoiets, met zoveel risico weetje door de shredderaar en nog iets over een weiland uitspreiden ja dat is. .dat ken niet in Nederland dat gaat opvallen en noem maar op en daar zie ik jouw niet voor aan. Ik denk dat jij best wel slimmer bent dan dat. En je zult je redenen hebben en best gehad hebben alleen als er nu nog een vuiltje over is…

Undercover [verbalisant 1] vroeg aan [verdachte] of hij de shredder bij iemand in de tuin had gezet of ergens anders in een weiland ofzo. [verdachte] antwoordde daarop dat hij de shredder had neergezet in een weiland. Natuurlijk volkomen ongeloofwaardig maar [verbalisant 1] gaf de voorzet en [verdachte] kopt de bal in:

Ik vroeg aan [verdachte] of hij die hakselaar toen bij iemand in de tuin had gezet of ergens anders in een weiland ofzo. [verdachte] zei hierop: ‘zoals hier’. Wij reden op dit moment in een landelijke omgeving tussen de weilanden.

Dat is hoe [verdachte] is. Hij verzint dingen terwijl hij om zich heen kijkt. En hij kan het echt niet helpen. Als [verdachte] en undercover [verbalisant 1] op dat moment langs de zee liepen en undercover [verbalisant 1] vroeg waar hij het lichaam [verbalisant 1] gelaten had dan had hij gezegd dat hij het lichaam in de zee had gedumpt.

Undercover [verbalisant 1] zal dat ook niet voor niets hebben opgeschreven over dat ze op dat moment langs een bollenveld reden. Ik denk dat hij daarmee wou aangeven dat hij zelf ook twijfelde aan het waarheidsgehalte van de verklaring van [verdachte].

Hij vraagt het [verdachte] ook op de man af wanneer hij zegt [verdachte] ik vind het een mooi verhaal maar is het allemaal niet iets te fantastisch?

Daar heeft undercover [verbalisant 1] inderdaad een goed punt. Over die shredder heeft [verdachte] inderdaad wisselend verklaard. De ene keer zegt hij dat hij de shredder in de fik heeft gestoken en het andere moment zegt hij dat hij deze heeft schoongemaakt en teruggebracht naar de Bo-Rent.339 Die inconsistenties vallen het OM en het undercoverteam ook op en zij laten undercover [verbalisant 1] gedurende het traject [verdachte] dan ook ondervragen op die inconsistenties.

[verdachte] vertelt dus het ene moment dat hij de shredder heeft verbrand en het andere moment dat hij deze heeft teruggebracht naar de bo-rent. Hij verdrinkt in de verzinsels.

Vervolg van verhoor 24 januari 2019 [verdachte] door undercover [verbalisant 1] waarbij [verbalisant 1] praat terwijl hij naar de CIE-informatie wijst:

[verbalisant 1]: Was nou bijna alles waar want, het laatste stukje want eigenlijk vindt ik dit een aannemelijk want… Ja dit aannemelijk en de laatste keer dat ik dat van die shredder gezien heb dat was volgens mij in een een of andere horrorfilm. En ik vond het van jouw fantastisch. Ik vond het wel een mooi verhaal hoor daar niet van hoor maar nu heb ik dit gelezen en denk ik dan eigenlijk was het te fantastisch. En voor jouw. … voor jouw, jij bent geen amateur. Jij gaat niet met een lijk uit een auto en dan onderdelen eruit hobbelen. Dat doe jij helemaal niet.

[verbalisant 1]: Ik wil gewoon zekerheid want als het verhaal er precies in had gestaan van ook van die shredder of helemaal niets had ik het ook kwijt geweest alleen nu komt er iets boven drijven van jaa… eigenlijk…eigenlijk ben je harstikke eerlijk want ik vertrouw je 100 procent alleen dat laatste stukje denk ik wat een gelul. En als je het nou verteld vindt ik het ook niet erg he van eh…340

[verbalisant 1]: want aan de ene kant vond ik het een prachtig verhaal van die shredder. Ik heb wel zitten genieten Ik bedoel ik zou het zelf niet kunnen maare dat wel. Maar als je zegt eh eigenlijk was het een stukje fantasie ofzo en ik wilde goed voor de dag komen ermee…341

[verbalisant 1]: En dan denk ik het is wel iemand die er tegenaan zit en waarom zou dat laatste stukje anders zijn want eigenlijk is het wel heel spectaculair he als hij is wel door de shredder maarja dat komt… en dit is de eerste keer dat ik dat hoor en ik heb het een paar keer op film gezien. Dus in principe dacht ik… ik vindt het wel een mooi verhaal.342

De undercoveragent [verbalisant 1] heeft het met zijn decennia aan ervaring bij de politie inderdaad bij het juiste eind, het verhaal van [verdachte] was te fantastisch.

Net als [verdachte] heeft undercover [verbalisant 1] blijkbaar ook de film [film] gezien met daarin de shredder scene. De film schatjes gaf [verdachte] dus de inspiratie voor het begraven van een persoon onder het beton.

[verdachte] is zijn hele leven lang al een non-valeur geweest, undercover [verbalisant 1] gaf hem het gevoel dat hij iemand was:

[verbalisant 1] tegen [verdachte]: en ik had jouw natuurlijk zo ingeschat he want je bent een beetje van dezelfde leeftijd. Want die jonge apen allemaal. Hehe eindelijk eens een keer een normale vent die ook nog eens van de hoed en de rand weet. Zie je kunt gewoon lekker aanpakken.

Ook zegt undercover [verbalisant 1] tegen [verdachte]:

[verbalisant 1]: Want sowieso vindt ik dat het lekker klikt allemaal. Je hebt aan een half woord genoeg, maar dan moet ik je voor 200 procent kunnen vertrouwen.

[verdachte] gaat daar helemaal in mee, hij wil dat blok beton zijn waar undercover [verbalisant 1] ten alle tijden op kan rekenen:

Ook zegt [verdachte] tegen undercover [verbalisant 1]: ‘ik sta achter je ik sta boven je ik sta voor je.’346 [verdachte] vertelde op de zitting van 9 december jl dat hij er ook echt in was gaan geloven dat hij [verbalisant 1] zijn soldaat was.

Zowel In eerste aanleg als in hoger beroep heeft het Openbaar Ministerie zich op het standpunt gesteld dat undercover [verbalisant 1] [verdachte] nooit het idee heeft gegeven dat [verdachte] zijn mannetje moest staan. Volgens het OM was de criminele organisatie van undercover [verbalisant 1] eigenlijk helemaal niet bezig met geweld.

De realiteit is anders.

Ik citeer een deel van een gesprek van [verdachte] en [verbalisant 1] wanneer [verdachte] met [verbalisant 1] op donderdag 27 september 2018 praat over een vermeende moord:

[verbalisant 1]: Wat moet, dat moet. Zo!

[verdachte]:… .als het er op aan komt, dan eehh…

[verbalisant 1]: Ja. Nou, dan sta jij wel je mannetje wel, ja. Dat geloof ik wel, ja.

[verdachte]:… .n.t.v……Ik schrik niet zo gauw.

[verbalisant 1]: Nee, dat weet ik. ,.

De waarheid vergeet je niet. Leugens wel. [verdachte] kon zich tegenover undercover [verbalisant 1] niet bij het verhaal houden omdat het was verzonnen. Daarom was de shredder de ene keer in de fik gestoken349 en de andere keer schoongemaakt en teruggebracht naar de Bo-rent.

Cliënt heeft een verklaring afgelegd die naar het land der fabelen kan worden verwezen. Het is een valse bekentenis die ook maar elke vorm van realiteit ontbeert. Als je alleen al kijkt naar de onzinnigheid van de tenlastelegging. Waarom zou je in hemelsnaam iemand eerst door zijn hoofd schieten om vervolgens diegene op zijn hoofd te slaan met een houten balk? Die schoten zijn natuurlijk allang afdoende. En wat betreft die shredder die zou zijn vervoerd naar De [d-plaats]. Hoe is die shredder daar volgens de politie dan naartoe gebracht? En waarom op klaarlichte dag op een bollenveld door de shredder halen? [verdachte] heeft verklaard dat hij urenlang in bad heeft gelegen om de resten van het lichaam van [slachtoffer] van zich af te wassen. Dat het badwater helemaal bruin werd. Zo'n verhaal is volkomen onzinnig. Wie gaat er nou urenlang in een bad liggen met menselijke resten? Dan ga je toch douchen om het zo snel mogelijk van je af te krijgen? De enige verklaring voor dit kulverhaal is dat het nonsens is dat cliënt heeft verteld om zoveel mogelijk indruk te maken op undercover [verbalisant 1].

[verdachte] vertelde ook aan undercover [verbalisant 1] dat een deel van de drugs die uit Zuid- Amerika kwam voor [verdachte] bestemd was.351 Dat is natuurlijk totale nonsens. [verdachte] is nooit iemand geweest die in staat was om partijen drugs uit Zuid-Amerika te bestellen.

[verdachte] had helemaal niks om indruk mee te maken op undercover [verbalisant 1]. Geen dikke klok. Geen dure Mercedes. Geen mooie kleding. Geen mooie speedboot. Het enige wat hij kon bedenken is een stoer verhaal. Een stoer verleden. Over een moord. Dat maakt natuurlijk wel indruk. Zeggen dat je iemand 20 jaar terug een draai om zijn oren gaf maakt natuurlijk geen indruk.

Wiens brood men eet diens woord men spreekt, in casu kreeg cliënt van undercover patser [verbalisant 1] geen brood maar wel geld, luxe dinertjes in bijvoorbeeld het peperdure [hotel 1] hotel en werd hem een goedbetaalde functie voor het vervoer op een boot en een restaurant in Cambodja van 2 ton in het vooruitzicht gesteld. Undercover [verbalisant 1] had het idee opgeworpen om daarmee zijn zwarte geld wit te wassen. [verdachte] heeft op de zitting van 9 december jl. verklaard dat [verbalisant 1] hiertoe het initiatief nam: ‘Het was logisch dat de undercovers begonnen over witwassen want zei hadden het geld en ik niet.’

Daarnaast was undercover [verbalisant 1] zogenaamd vaak voor zijn zelfverklaarde ‘business’ in Portugal in de weer met boten. Voor [verdachte] lag een mooie taak in het verschiet waarbij hij op een boot vanaf Lissabon naar Engeland mocht varen.

[verbalisant 1] maakte [verdachte] al helemaal lekker. Hij stuurde [verdachte] prachtige filmpjes via whatsapp waarbij hij een grote zeiljacht filmde met dolfijnen die langs de boot door een prachtige helderblauwe oceaan zwommen. Het filmpje werd voorzien van commentaar door undercover [verbalisant 1] himself:

‘Even een paar dolfijntjes spotten’

‘And that in the middle of the ocean … almost’.352

Almost… Als [verdachte] zijn ogen dicht deed zag hij dat natuurlijk al helemaal voor zich. Zo'n prachtleven als dat van undercover [verbalisant 1] wilde hij ook wel. Lekker varen ‘in the middle of the ocean’ terwijl je daar bakken met geld mee verdient. Kennelijk werden kosten noch moeite gespaard om [verdachte] te laten geloven in die fata morgana.353

[verdachte] mocht delen in de spanning en weelde van de criminele organisatie en mocht deelnemen aan activiteiten zoals een incassoklus met bedreiging en afpersing. Op die manier kon hij zich bewijzen bij zijn baas undercover [verbalisant 1]. In werkelijkheid is [verdachte] nooit een bikkelharde crimineel geweest. Hoogstens was hij een criminele schlemiel. Hij is helemaal niet in staat tot het uitvoeren en plannen van een koelbloedige moord. Het OM en de politie hebben, in de visie van de verdediging, misbruik gemaakt van de psychische en financiële kwetsbaarheid van cliënt. Hiervoor wordt gewaarschuwd in de conclusie van A-G Machielse in de zaak tegen [betrokkene 5] Hij is inmiddels vrijgesproken in de zaak Heidy Goedhart. Ook bij hem werd de Mr. Big Methode toegepast. A-G Machielse heeft uitdrukkelijk gewaarschuwd voor de gevaren van toepassing van de Mr. Big methode bij bijzonder kwetsbare mensen zoals drugsverslaafden.354

Marjolijn Smit, toenmalig hoofd van de Dienst Specialistische Operaties (DSO), heeft het volgende gezegd in een dubbel interview over WOD-werk met Toine van der Ven, Landelijk WOD-officier van het Openbaar Ministerie:

[verdachte] en zijn partner [betrokkene 1] leefden echt van het geld van undercover [verbalisant 1].

Bij dit soort kwetsbare mensen kan en mag je als OM niet de Mr. Big methode toepassen en je moet ze al helemaal niet afhankelijk maken van het geld van de undercoveragent. Deze methode wekt valse verklaringen in de hand. Je moet als OM niet het risico willen nemen dat je een onschuldig persoon gaat vervolgen voor een moord die hij niet heeft gepleegd.

Door de inzet van de Mr. Big methode hebben justitie en politie niet alleen valse verklaringen verkregen waardoor cliënt onschuldig vast zit, maar ze hebben door deze dubieuze opsporingsmethoden ook de benadeelde partij valse hoop gegeven door te doen voorkomen alsof ze deze zaak hebben opgelost.

Marjolijn Smit is overigens, niet lang na haar interview met De Volkskrant, gedwongen vertrokken bij de DSO vanwege het zeer kritische rapport van de commissie Oebele Brouwer.356 De aanleiding van dat rapport was een tragische zaak. In april 2021 pleegde een ervaren undercoveragent (A-4265) in een ander misdaadonderzoek zelfmoord. Hij had een relatie aangeknoopt met de vrouw van het target. Het onderzoek van de commissie Oebele Brouwer heeft blootgelegd dat er niet alleen veel mis is gegaan in deze specifieke zaak maar dat er überhaupt veel problemen zijn bij de afdeling WOD. Volgens de onderzoekers legt de zelfdoding van deze undercoveragent bloot dat de professionaliteit van het team WOD ernstig te wensen overlaat. Er is onvoldoende oog voor ethische grenzen en belangrijke besluiten worden op een te laag niveau genomen. Het is niet alleen bij dit kritische rapport gebleven. Eind januari 2022 verscheen er nog een rapport van de Inspectie Veiligheid en Justitie. De conclusie was ongeveer hetzelfde. WOD'ers vinden dat er een giftige en manipulatieve cultuur heerst op hun afdeling en problemen durven ze vaak niet aan te kaarten.

Als er binnen het WOD zoveel wantoestanden spelen, hoe kunnen wij er dan vanuit gaan dat er in WOD-oriderzoeken met verdachten zoals [verdachte] wel zorgvuldig wordt gehandeld? Zijn er in deze strafzaak dingen door het WOD-team gedaan die het daglicht niet kunnen verdragen? Door een gebrek aan nauwkeurige verslaglegging is dat niet na te gaan.

()

[verdachte] zegt niet voor niets tegen [betrokkene 1] dat zij ‘droog brood vreten’.

Leven in armoede is enorm zwaar, als je geen armoede in je leven hebt meegemaakt is het ook lastig om je daar iets bij voor te stellen. Er zit in Nederland een heel groot verschil tussen de haves en de have nots in Nederland. Het lijkt er ook op dat er een hele grote kloof is qua inlevingsmorgen waarbij mensen die wel genoeg geld hebben en een mooi huis niet lijken te willen begrijpen dat mensen die dat allemaal niet hebben in staat zijn om van alles te zeggen om daar ook voor in aanmerking te komen.

GGZ-intakeverslag:

Middelengebruik In de voorgeschiedenis363: alle soft- en harddrugs. Cocaïne spuitend, rokend (vanaf zijn 18e jaar 2 gram per dag) en snuivend (van af zijn 13e jaar) tot wel 15 gram per dag. Functie: rustig worden, gevoel van euforie en vergroting van seksuele gevoelens. In deze periode dronk cl van alles, wijn, port (2 flessen per dag) bier, whisky. China White, XTC, amfetamine, christal meth, aria (jabu jabu) miau miau, DMT, paddo's (psylocebine) datora (duivelszaad) etc. Fluidige gebruik: Flarddrugs (amfetamine af en toe) en softdrugs (wiet) 6–8 per dag. Alcohol (10 flessen bier per dag) Nicotine: sigaretten, 1 pak shag per 2 dagen.

Getuige [betrokkene 18] heeft [verdachte] tussen 2015 en 2018 begeleid. Hij vertelde dat [verdachte] verslaafd was en crack rookte en veel bier dronk. Volgens [betrokkene 18] kon [verdachte] al die crack die hij rookte nooit betalen. Naast het roken van crack was [verdachte] volgens [betrokkene 18] ook afhankelijk van bier.

Getuige [betrokkene 19] heeft verklaard dat [verdachte] bier dronk en cocaïne, speed, pillen en joints gebruikte.365 Verder gaf zij aan dat zij met [verdachte] heeft samengewoond maar dat zij bij hem is weggegaan omdat het huis regelmatig helemaal vol zat met allerlei gebruikers.366

Daarnaast is er het p-v waarin undercover [verbalisant 1] beschrijft dat [verdachte] hem een envelop met coke aanbood.367 Ook is er een pv waarin undercover [verbalisant 1] en [verbalisant 2] beschrijen dat [verdachte] door het ziekenhuis werd gebeld met de mededeling dat ze hem niet konden opereren omdat hij teveel drugs had gebruikt.368

Het leven van [verdachte] bestond, tot voor zijn detentie uit hoofde van deze strafzaak, dus uit een soort Sodom en Gomorra.

De verdediging heeft de keren geteld dat delen van de gesprekken tussen [verdachte] en [betrokkene 1] op de woonboot volgens de politie niet te verstaan waren. De politie heeft maar liefst 493 (!) keer genoteerd dat een deel van een gesprek niet te verstaan was.

De verdediging verzoekt Uw Hof derhalve primair om de OVC-gesprekken, welke zijn opgenomen op de woonboot aan de [dorp], uit te sluiten van het bewijs, omdat de geluidsfragmenten slechts flarden zijn uit gesprekken waarbij veel woorden niet verstaanbaar zijn en waardoor de context ontbreekt om uitlatingen op hun waarde te kunnen beoordelen.

De processen-verbaal van hetgeen er tussen [verdachte] en undercover [verbalisant 1] in de Mercedes is besproken en tussen [verdachte] en [betrokkene 1] op de woonboot bevat vele discrepanties zodat van een eenduidig uit de processen-verbaal te halen bekentenis geen sprake is.

Subsidiair verzoekt de verdediging Uw Hof om de OVC-gesprekken van de woonboot niet te bezigen voor het bewijs omdat deze onvoldoende redengevend zijn voor de bewezenverklaring van hetgeen cliënt ten laste wordt gelegd.

De verdediging zal nu de uitlatingen van [verdachte] en zijn vriendin [betrokkene 1] bespreken welke volgens de politie te horen zijn op de OVC-opnames:

()

Dat [verdachte] op een gegeven moment het woord ‘cold case’ gebruikt bevreemdt niet, want undercover [verbalisant 1] heeft het ook regelmatig over ‘een oude zaak’. Undercover [verbalisant 1] plant een zaadje en als [verdachte] daar vervolgens een plantje van maakt roept het OM hoogst triomfantelijk en quasi verbaasd uit dat die plant uit het niets uit de grond komt. Het is helemaal niet raar als [verdachte] het heeft over een coldcase nadat [verbalisant 1] hem zelf verteld over een oude zaak en dat hij daar nog last van kan krijgen. Doordat er maar drie gesprekken zijn opgenomen kan de verdediging niet nagaan hoe vaak en vanaf wanneer undercover [verbalisant 1] het over een ‘oude zaak’ heeft gehad met [verdachte] maar de verdediging heeft in ieder geval gelezen dat undercover [verbalisant 1] deze woorden zelf in de mond neemt en zegt tegen [verdachte] op 24 januari 2019:

OVC gesprek: 24 januari 2019 in gesprek met [verdachte]:

[verbalisant 1] op p. 190: I: nou de plannen die ik had voor vanmiddag gaan niet door maar dat komt misschien een andere keer nog wel. Maar ik heb vanochtend effe wat opgehaald bij iemand. Dat was die waar ik het over had he via mijn contact bij de kit.

[verbalisant 1] op p. 191:

Nee he, maar ik ben harstikke blij met je he want wij hadden het over vertrouwen. Vertrouwen, eerlijkheid en zeker nu je meegaat naar Portugal. En ik denk dat daar gewoon goed in de business gaan. Alleen het verhaal klopt op driekwart enne want er loopt nog geen onderzoek maar er is wel…Mensen hebben wel erover gesproken.

[verbalisant 1]: ‘Dat bedoel ik. Ik hou er rekening mee dat. Ik weet niet of er al wat gebeurd of zo. We hebben geen zin om een hele roedel wouten mee te trekken bij elk stapje dat wij doen iemand in je kielzoog hebben.’

Undercover [verbalisant 1] op p. 191: He wat hier staat he…of er ergens nog een lijk verstopt is of wat dan ook dan dan komt het een keer boven water he. Want wat die Belgen gaan doen dat weet ik niet en of de wouten hier verder mee gaan dat weet ik ook niet maar je kent wel aannemen natuurlijk dat als er een keer tijd is of wat dan ook dat ze nog een keer aan de deur komen. Of bij die andere, dat maatje van je die [betrokkene 4].

Undercover [verbalisant 1] op p. 192: Want dit komt wel…Dit gaat nog een keer terugkomen hoor. Weet je dat zou kunnen. Als het ergens anders ligt of wat dan ook.

Undercover [verbalisant 1] op p. 193: Op zijn minst naar die andere mensen toe. En dan denk ik het zou toch niet zijn als ik ergens ben ofzo en dan jij eh krijgt een staart van de wouten mee weetjewel want dan ga ik er ook aan. Dat is niet zo moeilijk he want dat weet jij zelf he.

[verbalisant 1]: Ja weet wel die gasten van Justitie die heb langen armen he en een lange adem.594

Dat [verdachte] naar aanleiding van undercover [verbalisant 1] zijn input iets reproduceert op de woonboot wil natuurlijk niet zeggen dat het daarmee waar is. Het zijn flarden van zinnen waarbij de context mist en er kan dus contaminatie zijn opgetreden doordat undercover [verbalisant 1] [verdachte] dingen vertelt die niet zijn opgenomen. Dat [verdachte] na dit gesprek met undercover [verbalisant 1] naar [betrokkene 1] gaat en het dan heeft over ‘een of andere coldcase’ is niet vreemd. Feitelijk herhaalt hij gewoon wat [verbalisant 1] hem net heeft ingeprent. Namelijk dat [verdachte] kan worden opgepakt voor een of andere oude zaak. Dat de politie hem mogelijk op de hielen zit, dat de politie hem gaat framen voor een oude moordzaak waar hij niks mee te maken heeft.

De vermeende belastende uitspraken van [verdachte] zijn stuk voor stuk herleidbaar naar wat undercover [verbalisant 1] hem daarover heeft verteld. Niets komt uit cliënt zelf. [verdachte] kwam niet met een ‘spontane bekentenis’. De politie heeft hem bijna anderhalf jaar lang bespeeld en als het ware gegroomed zodat hij zou spreken over een vermeende moord.

De verdediging verzoekt Uw Hof derhalve de OVC-uitwerkingen van de woonboot niet te bezigen voor het bewijs, omdat het gaat om het reproduceren van gesprekken die [verdachte] met [verbalisant 1] heeft gevoerd en het daarnaast enkel flarden van zinnen betreffen waardoor de gehele context waarin uitlatingen zijn gedaan niet te duiden valt.

()

De overheid moet de meest kwetsbare mensen in onze maatschappij beschermen. Een man als [verdachte] die als kind seksueel is misbruikt, die zijn hele leven al zwaar verslaafd is en armlastig is kan onder die categorie worden geschaard. Zulke mensen moet de overheid juist beschermen en niet hem zijn rechten ontzeggen en hem met slinkse methoden bespelen om hem iets te laten zeggen dat de overheid wil horen dat hij zegt om zo te kunnen scoren met een zaak.

Waarom was volgens het OM en de politie het inzetten van de mr. Big methode veel kansrijker op [verdachte] dan op [betrokkene 4]?601 Het antwoord is simpel, [verdachte] was berooid en verslaafd en daarom een makkelijke prooi voor justitie om te bespelen. [verdachte] was hun target welke hoe dan ook geraakt moest worden. Er kan worden vastgesteld dat bij [verdachte] geen sprake was van een legale werkkring en daarmee samenhangende bestaansmiddelen. Er bestond nauwelijks perspectief op een reguliere baan. Er was sprake van schulden en schuldsanering. [verdachte] gebruikte verdovende middelen en hij had de wens om met [betrokkene 1] naar Cambodja te vertrekken en daar een restaurant te starten om zijn dochter vaker te kunnen zien. De undercovers [verbalisant 1] en [verbalisant 2] zouden in een aantal van deze noden kunnen voorzien.

Geachte voorzitter, edelachtbaar college, de verdediging wil u verzoeken om uiterste voorzichtigheid te betrachten. Om niet te lichtzinnig over het feit heen te stappen dat [slachtoffer] niet is gevonden. Natuurlijk is er geen enkele rechter die iemand wil veroordelen voor de moord op een persoon waarvan later blijkt dat die persoon nog leeft. Dat [verbalisant 1] niet meer is gezien door zijn familie wil niet zeggen dat hij dood is. Zelfs als hij dood is wil dat niet zeggen dat cliënt of [betrokkene 4] daar verantwoordelijk voor zijn. Misschien was iemand anders daar verantwoordelijk voor. Misschien heeft [verbalisant 1] vanwege depressiviteit zelfmoord gepleegd. Of misschien leeft hij nog en houdt hij zich ergens op de wereld schuil. We weten het niet.

18 jaar na dato zijn herinneringen vervaagd, maar 1 ding weet cliënt zeker, hij heeft [slachtoffer] niet vermoord en al helemaal niet door een shredder geduwd en op klaarlichte dag over een bollenveld verspreid.

Geachte voorzitter, edelachtbaar college. De rode draad door [verdachte] zijn leven is mensen pleasen. Als kind moest hij dat doen, omdat hij het kind in het gezin was dat altijd de klappen kreeg. Vernederingen vielen hem stelselmatig ten deel. De vernederingen gingen zelfs over in seksueel misbruik. Toen Uw Hof [verdachte] vorige week vroeg iets over zijn jeugd te vertellen kon hij geen woord uitbrengen. Dat is omdat zijn jeugd niet te vatten is in woorden. [verdachte] is na de dood van zijn moeder verwaarloosd, mishandeld en misbruikt. Om aan de trauma's van zijn jeugd te kunnen ontsnappen is [verdachte] al op jonge leeftijd aan de drugs geraakt. Hij vindt het verschrikkelijk dat zijn grootspraak een eigen leven is gaan leiden en dat zoveel mensen daar nu zoveel verdriet van ondervinden. Het verhaal had maar 1 doel, geluk vinden in een uitzichtloze situatie. [verdachte] had geen uitkering, geen werk, geen stabiele huisvesting en hij stond onder bewind.

[verdachte] is een verschoppeling. Er is nooit echt door zijn familie naar hem omgekeken. Hij is in zijn jeugd zelfs seksueel misbruikt door familieleden. Ook nu is zijn familie er niet voor hem. En die zogenaamde vrienden van hem heb ik in al die jaren ook nog nooit gezien. Feitelijk heeft hij alleen [betrokkene 1] die echt om hem geeft maar meer is het niet.

Toen hij het broodje aap aan undercover [verbalisant 1] presenteerde kwam het geen moment in hem op dat het verhaal op een heel andere wijze gebruikt zou gaan worden.

Natuurlijk is het zo dat als [slachtoffer] niet meer leeft en is omgebracht de dader in de kraag gevat dient te worden en niet onbestraft dient te blijven. Maar [verdachte] is niet de dader, [verdachte] is onschuldig en geenszins in staat zo'n gruwelijke daad te plegen. Ik sta vaak oog in oog met het kwaad. En ik spreek vaak slechte mensen. Maar [verdachte] hoort daar niet bij. U kunt veel van [verdachte] zeggen. [verdachte] is een verslaafde en [verdachte] is een opschepper maar [verdachte] is geen moordenaar.

Geachte voorzitter, edelgrootachtbaar college,

Het overgrote deel van de verklaringen die het Openbaar Ministerie aandracht voor het bewijs zijn af gelegd door mensen die verslaafd zijn of waren aan drugs. Mensen die zich prostitueren om aan drugs te komen of mensen die actief waren in de drugshandel. Er is zoals de politie het zelf formuleert ‘getrokken aan en gesleurd’ met deze mensen om er maar wat uit te kunnen krijgen. Daarbij is de waarheidsvinding echt uit het oog verloren. Mensen mochten ongestoord hun vermoedens uiten en napraten wat zij in de media hebben gelezen.

We moeten niet vergeten dat [verdachte] in de veronderstelling was dat hij een broodje Aap opdiste aan een crimineel, een crimineel genaamd [verbalisant 1], en niet een zogenaamde ‘bekentenis’ aan agent A-4083. [verdachte] kon tegenover de crimineel [verbalisant 1] moeilijk gaan opscheppen over zijn kookkunsten, het enige waarover je kan opscheppen tegen een crimineel waarbij ze links en rechts van hem sneuvelen is over een zwaar delict.

[verdachte] is niet een heel expressief persoon. Geen vlotte prater. Hij schreeuwt het niet uit van frustratie. Zo is hij niet. Hij lijdt in stilte. Maar neemt u maar van mij aan dat dit hele proces veel met hem doet.

[verdachte] is als kind misbruikt door zijn familie, misbruikt door de Surinamers die hem een moord in de schoenen proberen te schuiven en tenslotte misbruikt door de politie met de inzet van de mr. Big methode. Hij gebruikt zijn hele leven al drugs om de pijn uit zijn jeugd te misbruiken. We moeten voorzichtig omgaan met zulke mensen. En ze niet gebruiken om mee te scoren.

Er kan een hoop over [verdachte] gezegd worden, hij was een verslaafde, hij was een fantast. Maar [verdachte] is geen moordenaar.’

Op 25 januari 2002 ontving de politie een melding dat [slachtoffer] sinds 3 januari 2002 spoorloos verdwenen was. [betrokkene 12] — de toenmalige partner van [slachtoffer] — heeft hem in de avond van 2 januari 2002 voor het laatst gezien. [slachtoffer] zou rond 22:30 uur nog een telefoongesprek hebben gevoerd, maar sindsdien is niets meer van hem vernomen.

In de maand januari 2002 ontving de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE) regiopolitie Brabant Zuidoost, via een informant de navolgende informatie: