HR, 09-10-2020, nr. 20/01970

HR, 09-10-2020, nr. 20/01970

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 09‑10‑2020

Inhoudsindicatie

Wet zorg en dwang (Wzd). Machtiging tot voortgezet verblijf (art. 24 Wzd). Verzoek ingediend na verstrijken geldigheidsduur voorafgaande machtiging. Gevolgen voor geldigheidsduur machtiging. Ziekte van Huntington; anticipatie op vermelding als gelijkgestelde aandoening (art. 1 lid 4 Wzd) in Besluit zorg en dwang; vgl. HR 17 juli 2020, ECLI:NL:HR:2020:1289 en ECLI:NL:HR:2020:1309 (Korsakov).

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

CIVIELE KAMER

Nummer 20/01970

Datum 9 oktober 2020

BESCHIKKING

In de zaak van

[betrokkene],verblijvende te [woonplaats],

VERZOEKSTER tot cassatie,

hierna: betrokkene,

advocaat: G.E.M. Later,

tegen

CENTRUM INDICATIESTELLING ZORG,gevestigd te Utrecht,

VERWEERDER in cassatie,

hierna: het CIZ,

niet verschenen.

1. Procesverloop

Voor het verloop van het geding in feitelijke instantie verwijst de Hoge Raad naar de beschikking in de zaak C/15/300736/FA RK 20-1376 van de rechtbank Noord-Holland van 1 april 2020.

Betrokkene heeft tegen de beschikking van de rechtbank beroep in cassatie ingesteld. De beschikking van de rechtbank is aan deze beschikking gehecht.

Het CIZ heeft geen verweerschrift ingediend.

De conclusie van de Advocaat-Generaal M.L.C.C. Lückers strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking voor zover daarin een machtiging tot opname en verblijf is verleend tot en met 1 oktober 2020 en tot afdoening van de zaak door de Hoge Raad door de machtiging te verlenen tot en met 17 augustus 2020.

2. Uitgangspunten en feiten

2.1

In deze zaak is aan de orde of een verzoek tot het verlenen van een machtiging als bedoeld in art. 24 Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (hierna: Wzd) kan worden toegewezen indien dat verzoek is ingediend na het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging en, indien dit het geval is, of dat gevolgen heeft voor de geldigheidsduur van de aansluitende machtiging.

Daarnaast is aan de orde of de rechtbank bij de beoordeling van het verzoek mocht anticiperen op de (toen nog) voorgenomen vermelding van de ziekte van Huntington als gelijkgestelde aandoening als bedoeld in art. 1 lid 4 Wzd, in het Besluit zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (hierna: Bzd).

2.2

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) Op 6 januari 2020 heeft de rechtbank op de voet van art. 37 Wzd een machtiging verleend tot voortzetting van de inbewaringstelling van betrokkene tot en met 17 februari 2020.

(ii) Betrokkene lijdt aan de ziekte van Huntington.

2.3.1

Op 12 maart 2020 heeft het CIZ op de voet van art. 24 lid 1 Wzd verzocht een machtiging te verlenen tot voortgezet verblijf van betrokkene in een geregistreerde accommodatie.

2.3.2

Op 1 april 2020 is het verzoek mondeling behandeld. Het daarvan opgemaakte proces-verbaal vermeldt – voor zover in cassatie van belang – het volgende:

“[Advocaat betrokkene]: Primair stel ik mij op het standpunt dat het verzoek niet-ontvankelijk dient te worden verklaard. Het gaat om een zorgmachtiging na voortzetting inbewaringstelling. Deze liep op 17 februari af, terwijl het verzoek om een rechterlijke machtiging is ingediend na afloop van die termijn. Het verzoek is derhalve te laat ingediend, het had voor 3 februari moeten worden ingediend. (…)”

2.3.3

Bij mondelinge beschikking van 1 april 2020 heeft de rechtbank een machtiging tot voortgezet verblijf verleend voor de duur van zes maanden, tot en met uiterlijk 1 oktober 2020.

2.3.4

De rechtbank heeft in de schriftelijke uitwerking van de beschikking, voor zover in cassatie van belang, het volgende overwogen:

“2.1. De stellingen van de advocaat dat – wegens termijnoverschrijding – het verzoek niet-ontvankelijk moet worden verklaard (…) worden gepasseerd. Redengevend daartoe is dat uit het verzoek en het behandelde ter zitting is gebleken dat is voldaan aan het bepaalde in artikel 24 Wzd. De omstandigheid dat het CIZ het verzoek te laat ter hand heeft genomen en daardoor te laat bij de rechtbank heeft ingediend, waardoor er geen sprake meer is van aansluiting op de machtiging voortzetting inbewaringstelling, doet hier niet aan af, nu ook dan is voldaan aan de criteria voor opname en verblijf zoals opgenomen in de Wet zorg en dwang. (…).”

3. Beoordeling van het middel

3.1.1

Onderdeel II van het middel klaagt dat de rechtbank ten onrechte een machtiging tot voortgezet verblijf heeft verleend tot en met 1 oktober 2020. Het onderdeel voert aan dat het CIZ te laat om een machtiging heeft verzocht en dat betrokkene in de periode 18 februari 2020 tot 1 april 2020 tegen haar wil en onrechtmatig van haar vrijheid beroofd is geweest. Volgens het onderdeel had de rechtbank de geldigheidsduur van de machtiging moeten bekorten met de periode waarin betrokkene onrechtmatig van haar vrijheid was beroofd.

3.1.2

Op grond van art. 24 lid 1 Wzd is onvrijwillige opname en verblijf of voortzetting van het verblijf van de betrokkene alleen mogelijk met een rechterlijke machtiging. De in art. 25 lid 1 Wzd genoemde personen kunnen het CIZ vragen een verzoek om een rechterlijke machtiging als bedoeld in art. 24 lid 1 Wzd in te dienen.

3.1.3

Indien de betrokkene al op grond van een machtiging tot verlenging van de inbewaringstelling in een accommodatie verblijft, zoals in dit geval, wordt de aanvraag bij het CIZ gedaan in de vierde week voor het einde van de geldigheidsduur van deze machtiging (art. 25 lid 3, tweede volzin, Wzd). Binnen één week na de dag van verzending van de aanvraag bedoeld in art. 25 lid 1 Wzd, doet het CIZ het verzoek tot het verlenen van een machtiging bij de rechter (art. 26 lid 1, tweede volzin, Wzd). De rechter beslist in elk geval binnen drie weken na de datum van de indiening van het verzoekschrift (art. 39 lid 1, tweede volzin, Wzd).

3.1.4

Op grond van art. 48 lid 1, aanhef en onder b, Wzd verleent de zorgaanbieder ambtshalve of op verzoek van of namens de betrokkene ontslag uit de accommodatie, indien de geldigheidsduur van de rechterlijke machtiging, dan wel van de beschikking tot inbewaringstelling is verstreken, tenzij voor het einde van de termijn een verzoek is gedaan tot het verlenen van een aansluitende machtiging. In dat geval verleent de zorgaanbieder ontslag zodra op het verzoek afwijzend is beslist, of de termijn voor het geven van een beslissing is verstreken.

3.1.5

Art. 48 lid 1, aanhef en onder b, Wet Bopz (oud) bevatte een vergelijkbare bepaling. De Hoge Raad heeft ten aanzien van deze bepaling in verbinding met art. 31 lid 2 Wet Bopz (oud) geoordeeld dat, indien het verzoek tot het verlenen van een machtiging is ingediend na het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging, de termijnoverschrijding niet eraan in de weg staat dat de machtiging alsnog wordt verleend, mits aan de voor verlening van de machtiging geldende voorwaarden wordt voldaan. In dat geval dient de rechter, gelet op het door de wettelijke termijnen beschermde belang van de betrokkene, de termijnoverschrijding in mindering te brengen op de geldigheidsduur van de aansluitende machtiging.1.

De wetgever heeft met art. 48 lid 1 Wzd willen aansluiten bij de regeling van art. 48 lid 1 Wet Bopz (oud).2.De zojuist genoemde rechtspraak heeft dan ook haar gelding behouden.

3.1.6

In dit geval was de geldigheidsduur van de machtiging tot verlenging van de inbewaringstelling verstreken op 18 februari 2020 (zie hiervoor in 2.2 onder (i)). Het verzoekschrift tot het verlenen van de machtiging tot voortgezet verblijf is op 12 maart 2020 en aldus buiten de daarvoor geldende termijn ingediend (zie hiervoor in 2.3.1 en 3.1.3). Dit betekent dat betrokkene in de periode van 18 februari 2020 tot 12 maart 2020 zonder de vereiste rechterlijke machtiging in de accommodatie opgenomen is geweest.

Gelet op hetgeen hiervoor in 3.1.5 is overwogen, stond de termijnoverschrijding niet aan verlening van de verzochte machtiging in de weg, maar diende de rechtbank wel de duur van de periode dat betrokkene zonder rechterlijke machtiging in de accommodatie verbleef op de geldigheidsduur van de machtiging tot voortgezet verblijf in mindering te brengen.

De klacht is derhalve gegrond.

3.2.1

Onderdeel III stelt aan de orde of de rechtbank bij het verlenen van de machtiging mocht anticiperen op de (toen nog) voorgenomen vermelding in het Bzd van de ziekte van Huntington als gelijkgestelde aandoening als bedoeld in art. 1 lid 4 Wzd. Volgens het onderdeel had de rechtbank geen machtiging op grond van de Wzd mogen verlenen nu daarvoor (nog) geen wettelijke grondslag bestond.

3.2.2

Het onderdeel faalt. In cassatie is niet bestreden dat betrokkene lijdt aan de ziekte van Huntington. Deze ziekte is met ingang van 1 mei 2020 aangemerkt als gelijkgestelde aandoening als bedoeld in art. 1 lid 4 Wzd.3.In het oordeel van de rechtbank ligt besloten dat de ziekte zich bij betrokkene zodanig presenteert dat is voldaan aan de voorwaarden van art. 1 lid 4 Wzd. Het stond de rechtbank daarom vrij te anticiperen op de aangekondigde gelijkstelling van de ziekte van Huntington in het Bzd en de verzochte machtiging te verlenen.4.

3.3

De overige klachten van het middel kunnen niet tot cassatie leiden. De Hoge Raad hoeft niet te motiveren waarom hij tot dit oordeel is gekomen. Bij de beoordeling van deze klachten is het namelijk niet nodig om antwoord te geven op vragen die van belang zijn voor de eenheid of de ontwikkeling van het recht (zie art. 81 lid 1 RO).

3.4

De Hoge Raad kan zelf de zaak afdoen op de wijze als hierna is vermeld.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

- vernietigt de beschikking van de rechtbank Noord-Holland van 1 april 2020,

maar alleen wat betreft de geldigheidsduur van de machtiging tot voortgezet verblijf;

- bepaalt dat de door de rechtbank verleende machtiging tot voortgezet verblijf heeft gegolden tot en met 17 augustus 2020.

Deze beschikking is gegeven door de raadsheren T.H. Tanja-van den Broek, als voorzitter, M.J. Kroeze, C.H. Sieburgh, H.M. Wattendorff en F.J.P. Lock, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer C.H. Sieburgh op 9 oktober 2020.

Conclusie 07‑08‑2020

M.l.c.c. lückers

Partij(en)

In de zaak

[betrokkene],

wonende te Heemskerk,

thans verblijvende in Afdeling Binnenhof zorgcentrum Heemskerk,

verzoekster in cassatie,

hierna: betrokkene,

advocaat: mr. G.E.M. Later,

tegen

het Centrum Indicatiestelling Zorg,

verweerder in cassatie,

hierna: CIZ,

niet verschenen.

In deze zaak heeft de rechtbank bij de bestreden beschikking van 1 april 2020 een machtiging tot opname en verblijf van betrokkene verleend voor de duur van zes maanden conform het verzoek van het CIZ. Betrokkene is het daar niet mee eens en klaagt dat de rechtbank de periode van 18 februari 2020 tot 1 april 2020 in mindering had moeten brengen op de geldigheidsduur van de machtiging, aangezien de eerdere machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling geldig was tot en met 17 februari 2020, terwijl het verzoek van het CIZ pas daarna (op 12 maart 2020) is ingediend, waardoor betrokkene in de periode van 18 februari 2020 tot 1 april 2020 onvrijwillig in het zorgcentrum verbleef. Verder klaagt betrokkene over de geldigheid van het door het CIZ overgelegde zorgplan en de anticipatie door de rechtbank op het met ingang van 1 mei 2020 in werking getreden Besluit Wet zorg en dwang.

1. Feiten en procesverloop

1.1

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i)

Bij beschikking van 6 januari 2020 is een machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling als bedoeld in art. 37 Wet zorg en dwang (Wzd) 1. ten aanzien van betrokkene verleend tot en met 17 februari 2020.

(ii)

Op 12 maart 2020 heeft het CIZ een verzoekschrift ingediend, waarin is verzocht om een afgifte van een rechterlijke machtiging ten aanzien van betrokkene met een geldigheidsduur van zes maanden. Daarbij zijn overgelegd:

—

het indicatiebesluit op grond van art. 3.2.3 van de Wet langdurige zorg (Wlz) van 20 februari 2020;

—

de medische verklaring, opgesteld en ondertekend door J. Bos, van 27 februari 2020;

—

de schriftelijke verklaring van 24 februari 2020 van de zorgaanbieder Viva Zorggroep (de accommodatie waar betrokkene reeds was opgenomen);

—

een afschrift van het zorgplan van 3 januari 2020.

(iii)

Nadat het verzoek mondeling (telefonisch) is behandeld door de rechtbank op 1 april 2020, waarbij zijn gehoord: betrokkene, bijgestaan door mr. B.J. de Groot, mevrouw Berez-Broek (arts), mevrouw Stengs (verpleegkundige) en de heer Baat (partner van betrokkene), heeft de rechtbank op 1 april 2020 de bestreden beschikking gegeven. De beschikking is schriftelijk uitgewerkt op 6 april 2020.

(iv)

Bij die beschikking is een machtiging tot opname en verblijf ten aanzien van betrokkene verleend en is bepaald dat die machtiging geldt tot en met uiterlijk 1 oktober 2020.

(v)

Daarbij heeft de rechtbank (samengevat) het volgende overwogen. De stellingen van betrokkene dat wegens termijnoverschrijding het verzoek niet-ontvankelijk moet worden verklaard, althans het verzoek moet worden afgewezen vanwege het ontbreken van een actueel zorgplan voor de duur van de rechterlijke machtiging, heeft de rechtbank gepasseerd. Redengevend daarvoor acht de rechtbank dat uit het verzoek en hetgeen naar voren is gekomen tijdens de mondelinge behandeling is gebleken dat is voldaan aan het bepaalde in art. 24 Wzd. Daarnaast heeft de rechtbank overwogen dat betrokkene lijdt aan de ernstige neurocognitieve stoornis bij gevorderde M. Huntington. Dit leidt tot ernstig nadeel te weten het bestaan van het aanzienlijke risico op: ernstig lichamelijk letsel, ernstige verwaarlozing, maatschappelijke teloorgang en ernstige psychische schade. De rechtbank acht de opname en het verblijf noodzakelijk en geschikt om het ernstig nadeel weg te nemen. Verder is de rechtbank gebleken dat betrokkene zich verzet tegen de opname en het verblijf. Daarmee wordt voldaan aan de criteria voor verlening van een rechterlijke machtiging tot opname en verblijf als bedoeld in de Wzd.

1.2

Betrokkene heeft tegen de bestreden beschikking — tijdig2. — beroep in cassatie ingesteld. Het CIZ heeft geen verweerschrift ingediend.

2. Bespreking van het cassatiemiddel

2.1. Het middel van betrokkene valt uiteen in drie onderdelen.

Onderdeel 1: zorgplan gedateerd
2.2

Onderdelen I en II richten zich tegen rov. 2.1 van de bestreden beschikking waarin de rechtbank als volgt overweegt:

‘De stellingen van de advocaat dat —wegens termijnoverschrijding— het verzoek niet- ontvankelijk moet worden verklaard, subsidiair dat het verzoek moet worden afgewezen vanwege het ontbreken van een actueel zorgplan voor de duur van de rechterlijke machtiging, worden gepasseerd. Redengevend daartoe is dat uit het verzoek en het behandelde ter zitting is gebleken dat is voldaan aan het bepaalde in artikel 24 Wzd. De omstandigheid dat het CIZ het verzoek te laat ter hand heeft genomen en daardoor te laat bij de rechtbank heeft ingediend, waardoor er geen sprake meer is van aansluiting op de machtiging voortzetting inbewaringstelling, doet hier niet aan af, nu ook dan is voldaan aan de criteria voor opname en verblijf zoals opgenomen in de Wet zorg en dwang. Ter zitting is bovendien gebleken dat er een geactualiseerd zorgplan is, waarin in aanvulling op het hiervoor vermelde zorgplan is opgenomen de zorg die ziet op het verkrijgen van meer dagritme, waaronder een dagbesteding en het reguleren van het bezoek van de partner van betrokkene.’

2.3

Betrokkene meent in onderdeel I dat de rechtbank met dit oordeel in strijd heeft gehandeld met het vereiste dat het CIZ bij het inleidend verzoekschrift een zorgplan (als bedoeld in art. 5 Wzd) moet overleggen (op grond van art. 26 lid 6 onder b Wzd). Mede gelet op art. 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM kan aan dit vereiste niet zomaar voorbij worden gegaan en had de rechtbank geen genoegen kunnen nemen met een enkele verklaring tijdens de mondelinge behandeling dat er inmiddels een geactualiseerd zorgplan is opgesteld, aldus betrokkene.

2.4

Art. 26 lid 6 Wzd bepaalt, voor zover van belang, dat in het geval het verzoek tot het verlenen van een machtiging een cliënt betreft die al in een accommodatie verblijft, het CIZ aan de rechtbank een afschrift van het zorgplan moet overleggen als bedoeld in art. 5 Wzd.3. In dit geval is het verzoekschrift ingediend bij de rechtbank op 12 maart 2020. Daarbij is overgelegd een afschrift van het zorgplan van 3 januari 2020, dat geldig was van 3 januari 2020 tot en met 3 april 2020. Op het moment van indiening, maar ook tijdens de mondelinge behandeling van 1 april 2020 en ten tijde van het nemen van de beslissing op diezelfde datum was dit zorgplan dan ook nog geldig. Tijdens de mondelinge behandeling heeft mevrouw Stengs (verpleegkundige) het volgende verklaard over het zorgplan:

‘Er is een nieuw zorgplan opgesteld. Het verschil met het huidige zorgplan is dat in aanvulling op het eerdere zorgplan het nu meer is gericht op het verkrijgen van dagritme, er is voorzien in meer dagbesteding en het bezoek van de partner is vastgelegd.’

Uit de verklaring van de verpleegkundige maak ik op dat het ‘nieuwe’ zorgplan nog niet inwerking is getreden, aangezien zij daarnaast spreekt over het huidige zorgplan. Dat betekent in mijn ogen dat het nieuwe zorgplan is opgesteld met het oog op het bijna verstrijken van het zorgplan van 3 januari 2020. Hoewel het wenselijk is dat de rechtbank ook beschikt over dit nieuwe zorgplan, is dit in mijn ogen geen absoluut vereiste, zeker niet als er tijdens de mondelinge behandeling nader wordt toegelicht wat er in het zorgplan staat vermeld. De rechtbank is dan ook niet uitgegaan van een onjuiste rechtsopvatting en evenmin is haar oordeel onbegrijpelijk.

Onderdeel 2: aansluitende machtiging
2.5

Betrokkene voert in onderdeel II aan dat de rechtbank in de bestreden beschikking eraan voorbij is gegaan dat betrokkene tegen haar wil in de instelling is gehouden en onrechtmatig van haar vrijheid is beroofd, terwijl aan haar ontslag had moeten worden verleend. Het onderdeel valt uiteen in twee onderdelen (2.1 ‘termijnen’ en 2.2. ‘op zichzelf staande machtiging en onrechtmatige vrijheidsbeneming’). Kort gezegd stelt betrokkene4. dat de rechtbank de duur van de machtiging had moeten bekorten met de periode waarin betrokkene onrechtmatig van haar vrijheid is beroofd.

2.6

Op 6 januari 2020 heeft de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem een machtiging tot voorzetting van de inbewaringstelling ten aanzien van betrokkene verleend en bepaald dat deze machtiging geldt tot en met 17 februari 2020. Uit de overgelegde stukken5. blijkt dat de zorgaanbieder op 7 februari 2020 een aanvraag heeft gedaan bij het CIZ om betrokkene op te laten nemen op basis van een besluit tot opname en verblijf als bedoeld in art. 21 Wzd.

Vervolgens heeft het CIZ pas op 12 maart 2020 een verzoek ingediend tot het verlenen van een rechterlijke machtiging.

2.7

Ik zal allereerst een korte uiteenzetting geven over een besluit als bedoeld in art. 21 Wzd en bespreken of een aanvraag voor een dergelijk besluit invloed heeft op de geldigheidsduur van de bij de beschikking van 6 januari 2020 verleende machtiging. Daarna zal ik bekijken of de jurisprudentie van de Hoge Raad over de nawerking onder de met ingang van 1 januari 2020 vervallen Wet Bopz nog zijn gelding heeft behouden onder de Wzd. Als laatste bespreek ik de vraag of de rechtbank de termijnoverschrijding (van 18 februari 2020 tot 1 april 2020) in mindering had moeten brengen op de duur van de te verlenen machtiging, zoals betrokkene betoogt.

Besluit tot opname en verblijf (art. 21 wzd).
2.8

Het CIZ onderzoekt bij een aanvraag voor besluit tot opname en verblijf als bedoeld in art. 21 Wzd, net als bij art. 60 van de met ingang van 1 januari 2020 vervallen Wet Bopz, of het gedrag van de betrokkene als gevolg van zijn psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap leidt tot ernstig nadeel. Daarnaast beoordeelt het CIZ in dat geval of de opname noodzakelijk en geschikt is om het ernstig nadeel af te kunnen wenden, waarbij de opname in redelijke verhouding tot het doel daarvan moet staan (zie art. 24 lid 3 Wzd). De onderzoeker van het CIZ gaat daarvoor op huisbezoek bij de betrokkene en toetst of de betrokkene geen blijk geeft van de nodige bereidheid tot opname en verblijf in een instelling en zich daartegen ook niet verzet. Vervolgens geeft het CIZ al dan niet een besluit tot opname en verblijf af.6. Tegen het besluit tot opname en verblijf dat genomen wordt door het CIZ, is geen bezwaar en beroep mogelijk.7. Ook hiermee is het systeem hetzelfde gebleven als onder de oude regeling van de Wet Bopz. Als de betrokkene het CIZ laat weten het niet eens te zijn met het besluit, geeft de betrokkene direct aan dat er sprake is van verzet en kan er dus geen besluit tot opname en verblijf door het CIZ genomen worden. Reeds genomen CIZ-besluiten hebben dan direct geen betekenis meer, aldus de wetgever. Het besluit tot opname en verblijf vervalt dan op het moment dat de rechter een machtiging tot opname en verblijf heeft afgegeven of de burgemeester een last tot inbewaringstelling heeft afgegeven (art. 22 lid 9 Wzd). De voortzetting van het verblijf in de accommodatie wordt dan geacht onvrijwillig te zijn (art. 21 lid 3 Wzd en art. 24 lid 4 Wzd). In deze situatie is een gedwongen verblijf alleen mogelijk met een rechterlijke machtiging of een inbewaringstelling.8.

2.9

Uit voormelde brief van 20 februari 2020 van het CIZ gericht aan de zorgaanbieder blijkt dat het CIZ in de onderhavige zaak geen besluit tot opname en verblijf kan verlenen, aangezien het CIZ heeft vastgesteld dat betrokkene zich verzet tegen voorzetting van de opname. Het CIZ heeft dan ook de aanvraag door de zorgaanbieder beschouwd als een aanvraag voor een rechterlijke machtiging, maar helaas pas op 12 maart 2020 een verzoek bij de rechtbank ingediend tot het verlenen van een rechterlijke machtiging.

2.10

Anders dan voor wat betreft de beschikking van de inbewaringstelling waarvoor in art. 29 lid 4 Wzd is bepaald dat indien de betrokkene verblijft in een accommodatie op grond van een inbewaringstelling en voor het verstrijken van de geldigheidsduur van de beschikking een aanvraag voor een besluit tot opname en verblijf wordt gedaan als bedoeld in art. 21 Wzd, deze beschikking pas vervalt op het moment dat het CIZ heeft beslist op die aanvraag, is er in de Wzd niet geregeld dat de geldigheidsduur van de beschikking tot verlenging van de inbewaringstelling wordt verlengd in verband met een aanvraag bij het CIZ als vorenbedoeld. Gezien de termijnen die de Wzd noemt, had het wellicht voor de hand gelegen dat de wetgever wel degelijk had bepaald dat de geldigheidsduur eveneens in dat geval zou worden verlengd. In deze zaak heeft de zorgaanbieder een aanvraag gedaan bij het CIZ voor een besluit tot opname en verblijf (art. 22 Wzd). In dat geval moet het CIZ vervolgens binnen zes weken na de datum van de aanvraag het besluit tot opname en verblijf nemen (art. 22 lid 4 Wzd). Deze termijn is al gelijk aan de geldigheidsduur van de beschikking tot voortzetting van de inbewaringstelling. Indien het CIZ twijfelt of er sprake is van onvrijwilligheid, als bedoeld in art. 24, tweede lid, meldt het dit aan de aanvrager en vraagt het hierover een beoordeling aan een extern deskundige (art. 22 lid 10 Wzd). Indien vervolgens wordt geconcludeerd dat sprake is van onvrijwilligheid, zoals kennelijk in deze zaak is gebeurd, dient de aanvraag van de zorgaanbieder te worden behandeld als een aanvraag voor een reguliere machtiging als bedoeld in art. 25 Wzd (art. 22 lid 11 Wzd). In dit geval heeft de zorgaanbieder, hetgeen in mijn ogen niet noodzakelijk is, vervolgens een aanvraag bij het CIZ gedaan om een rechterlijke machtiging. Dit verzoek zou idealiter moeten worden ingediend in de vierde week voor het einde van de geldigheidsduur van de machtiging tot verlenging van de inbewaringstelling (art. 25 lid 3 tweede volzin Wzd). In dat geval dient het CIZ het verzoek bij de rechter in te dienen binnen één week na de dag van verzending van de aanvraag (art. 26 lid 1 tweede volzin Wzd). In de MvT wordt slechts een toelichting gegeven over waarom de geldigheidsduur van de inbewaringstelling wel wordt verlengd, bij een verzoek om voortzetting van de inbewaringstelling maar niet bij het verzoek om een reguliere machtiging. Daarover staat namelijk het volgende vermeld:

‘Hoofdregel is dat een inbewaringstelling een geldigheidsduur van ten hoogste drie dagen heeft. Dat is de maximale termijn waarbinnen iemand van zijn vrijheid kan worden beroofd zonder tussenkomst van de rechter. Indien echter het indicatieorgaan binnen die drie dagen een verzoek tot een machtiging tot verlenging van de inbewaringstelling bij de rechter indient, vervalt de inbewaringstelling pas op het moment dat de rechter uitspraak doet. Die beslissing op het verzoek tot voortzetting van de inbewaringstelling neemt de rechter ingevolge artikel 34, eerste lid, binnen drie dagen na de dag waarop het is ingediend. De machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling heeft een geldigheidsduur van zes weken. Die periode is voldoende om een reguliere machtiging tot opname en verblijf aan te vragen, waaronder een medische verklaring waarin niet slechts een ernstig vermoeden, maar een daadwerkelijke diagnose van een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking wordt gegeven en het daaraan gekoppelde ernstig nadeel.’ 9.

In dit geval lijkt het erop dat de zorgaanbieder en het CIZ de geldigheidsduur van de machtiging tot voortzetting inbewaringstelling uit het oog hebben verloren. Het is van groot belang dat het CIZ en de aanvrager voor een besluit tot opname en dwang als bedoeld in art. 21 Wzd, zich ervan bewust zijn dat de termijnen bij (een voortzetting van) de inbewaringstelling kort zijn en dat de aanvraag tot een dergelijk besluit en bij een afwijzing daarvan, het verzoek tot een machtiging bij de rechter, tijdig worden ingediend.

2.11

De machtiging tot verlenging van de inbewaringstelling heeft een geldigheidsduur van ten hoogste zes weken na dagtekening, onverminderd de art. 47 en 48 Wzd (art. 39 lid 4 Wzd). Als uitgangspunt heeft dan ook te gelden dat in casu de geldigheidsduur van de machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling op 18 februari 2020 is verstreken, ook al was er voor die tijd een verzoek aan het CIZ gedaan op grond van art 21 Wzd.

Nawerking binnen de wzd?
2.12

Artikel 48 lid 1 Wzd luidt (voor zover van belang) als volgt:

De zorgaanbieder verleent een met toepassing van paragraaf 2 van dit hoofdstuk10., in een accommodatie verblijvende cliënt ambtshalve of op verzoek van de cliënt of zijn vertegenwoordiger ontslag uit de accommodatie, indien:

a.

(…); of

b.

de geldigheidsduur van de rechterlijke machtiging, dan wel van de beschikking tot inbewaringstelling is verstreken, tenzij voor het einde van de termijn een verzoek is gedaan tot het verlenen van een aansluitende machtiging. In dat geval verleent de zorgaanbieder ontslag zodra op het verzoek afwijzend is beslist, of de termijn voor het geven van een beslissing is verstreken.

2.13

Het vorenstaande betekent dat de machtiging tot verlenging van de inbewaringstelling is verstreken op 18 februari 2020, aangezien er daaraan voorafgaand geen verzoek is ingediend tot het verlenen van een aansluitende machtiging.

Vergelijking met de wet bopz
2.14

Art. 48 lid 1 Wzd is nagenoeg gelijkluidend aan art. 48 van de met ingang van 1 januari 2020 vervallen Wet Bopz. De MvT over art. 48 (destijds nog art. 43) Wzd beschrijft het als volgt:

‘Dit artikel regelt de procedure voor het verkrijgen van ontslag. De regeling is gelijk vormgegeven als de artikelen 48 en 49 van de Wet bopz, met als verschil dat de regelingen van ontslag op verzoek en ambtshalve in elkaar zijn geschoven.’11.

2.15

In het systeem van de met ingang van 1 januari 2020 vervallen Wet Bopz verleende de rechter machtiging tot vrijheidsbeneming, maar was hij niet verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan.12. Artikel 48 lid 1, aanhef en onder b, Wet Bopz (oud) bepaalde als hoofdregel dat de geneesheer-directeur aan een patiënt die krachtens een rechterlijke machtiging is opgenomen ontslag uit het psychiatrisch ziekenhuis verleent zodra de geldigheidsduur van de machtiging is verstreken. Het ontslag bleef op grond van deze bepaling achterwege indien vóór het verstrijken van de geldigheidsduur van de lopende machtiging een verzoekschrift was ingediend tot het verlenen van een aansluitende machtiging. De machtiging waarvan de geldigheidsduur is verstreken had in zoverre ‘nawerking’. De geneesheer-directeur verleende alsnog ontslag indien de rechter het verzoek om een aansluitende machtiging afwees of indien de wettelijke beslistermijn door de rechter was overschreden (art. 48 lid 1, aanhef en onder b, onder 1º en 2º Wet Bopz (oud)).

Uit de strekking van voormeld artikel volgde dat het gedwongen verblijf van de betrokkene in het psychiatrisch ziekenhuis wordt voortgezet op de grondslag van de voorgaande machtiging, zolang dit voor het onderzoek door de rechter ter zake van de aansluitende machtiging noodzakelijk is.13. Dit betekende dat de voorafgaande machtiging ‘nawerking’ had gedurende de rechterlijke procedure over de verzochte aansluitende machtiging.

Artikel 30 Wet Bopz (oud) bepaalde dat een machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling een geldigheidsduur heeft van drie weken na haar dagtekening ‘onverminderd het bepaalde in de artikelen 48 en 49’. Dit laatste betekende dat bij een tijdig ingediend verzoek om een aansluitende machtiging de geldigheidsduur van de lopende machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling van rechtswege werd verlengd met de termijn voor een beslissing op dat verzoek.14. De termijn voor een beslissing op een verzoek om een voorlopige machtiging was drie weken na indiening, indien het een persoon betrof die al in een psychiatrisch ziekenhuis was opgenomen (art. 9 lid 1 Wet Bopz (oud)). Het verzoek werd tijdig ingediend als dit was gedaan vóór het einde van de geldigheidsduur van de machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling (art. 31 lid 2 Wet Bopz (oud). Uw Raad heeft geoordeeld dat indien het verzoek om een aansluitende machtiging was ingediend na het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging, maar de geneesheer-directeur geen ontslag had verleend, deze termijnoverschrijding niet eraan in de weg stond dat de verzochte machtiging alsnog werd verleend. De rechter is dan wel verplicht om de termijnoverschrijding in mindering te brengen op de geldigheidsduur van de nieuwe machtiging, op grond van het ‘door de wettelijke termijnen beschermde belang van betrokkene’.15. Een verplichting tot het toepassen van een ‘aftrek’ als hiervoor bedoeld gold echter niet indien het verzoek om een aansluitende machtiging is ingediend vóór het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging, maar de rechter vervolgens de wettelijke beslistermijn had overschreden zonder dat de geneesheer-directeur ontslag had verleend. In dat geval kán de rechter bij het bepalen van de geldigheidsduur rekening houden met het aantal dagen waarmee de beslistermijn is overschreden, maar is daartoe niet verplicht.16.

2.16

Plv. P-G Langemeijer heeft met enige voorzichtigheid in zijn Conclusie van 12 april 2019, ECLI:NL:PHR:2019:44417. betoogd dat het hem, vooralsnog, voorkomt dat de jurisprudentie over art. 48 lid 1 Wet Bopz haar betekenis behoudt na de inwerkingtreding van art. 48 lid 1 Wzd.

2.17

Ook in de Wenk bij RFR 2020/6818. wordt aangegeven dat de Wzd wel enige ruimte biedt voor nawerking, gelet op art. 48 lid 1 onder b Wzd. Daarbij wordt er wel op gewezen dat de gekozen systematiek waarin de wet overal termijnen noemt, lijkt op die van de zorgmachtiging in de Wvggz, namelijk dat voor het einde van de termijn van een machtiging duidelijkheid bestaat over het vervolg. Aangezien op de overschrijding van deze termijnen geen sancties zijn gesteld, wordt er in de Wenk van uitgegaan dat nawerking niet onmogelijk is.

2.18

Ik deel de opvatting van plv. P-G Langemeijer dat de jurisprudentie over art. 48 lid 1 Wet Bopz haar betekenis behoudt. In concreto betekent dat voor deze zaak het volgende:

De geldigheidsduur van de machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling was al geruime tijd verstreken alvorens het CIZ een verzoekschrift tot afgifte van een rechterlijke machtiging heeft ingediend. Er is geen sprake van nawerking. De zorgaanbieder had dan ook betrokkene ontslag moeten verlenen uit de accommodatie op grond van art 48 lid 1 onder b Wzd. Dat is niet gebeurd. De rechtbank stelt dat haar gebleken is dat betrokkene zich verzet tegen de opname en het verblijf. Nu de zorgaanbieder zijn plicht op grond van art. 48, lid 1 onder b, Wzd niet is nagekomen en de patiënt na afloop van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging onvrijwillig in de accommodatie heeft gehouden zonder dat dit berust op een rechterlijke beslissing, is sprake van een onwettige vrijheidsbeneming. De betrokkene kan dan ontslag uit de accommodatie verzoeken op de voet van art. 48 Wzd. Ook kan zij schadevergoeding eisen. Dit belet de rechtbank echter niet om een (niet aansluitende) machtiging te verlenen, indien daarvoor voldoende gronden bestaan en aan de voorwaarden is voldaan. De feitelijke voortzetting van het verblijf van de cliënt in de accommodatie na het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging doet op zich geen afbreuk aan de ontvankelijkheid van het CIZ in zijn (te laat) ingediende verzoek, noch ontneemt zij de rechtbank de bevoegdheid om een machtiging toe te wijzen als daartoe gronden zijn.19. Het door de wettelijke termijnen beschermde belang van betrokkene staat er echter aan in de weg dat de machtiging wordt verleend voor een langere duur dan zes maanden, gerekend vanaf de datum waarop de voorafgaande machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling verstreek, in dit geval derhalve langer dan tot en met 17 augustus 2020.20.

De situatie in deze zaak verschilt in zoverre van de uitspraken van Uw Raad over de termijnen onder de Bopz dat in die uitspraken de Officier van Justitie slechts betrekkelijk kort na de datum van het verstrijken van de geldigheidsduur van de machtiging het verzoekschrift bij de rechtbank indiende.21. Daar is in dit geval geen sprake van (de tussenliggende periode is immers van 18 februari 2020 tot 1 april 2020). Er is dus sprake van een onwenselijk lange periode van onwettige vrijheidsbeneming, hetgeen des te meer noodzaakt tot compensatie in de duur van de nieuwe machtiging.

Onderdeel II van de klacht slaagt. Uw Raad kan, na vernietiging van de bestreden beschikking op dit punt de zaak zelf afdoen door de geldigheidsduur van de machtiging opnieuw te bepalen.

Onderdeel iii: anticipatie op besluit zorg en dwang
2.19

In rov. 2.2 heeft de rechtbank overwogen dat gebleken is dat betrokkene lijdt aan een ernstige neurocognitieve stoornis bij gevorderde Huntington en dat dit leidt tot ernstig nadeel. In cassatie wordt niet bestreden dat betrokkene lijdt aan het syndroom van Huntington, maar betrokkene stelt in onderdeel III aan de orde de vraag of de rechtbank bij het verlenen van de machtiging tot opname en verblijf van betrokkene mocht anticiperen op de (toen nog) voorgenomen vermelding van het Huntington syndroom als gelijkgestelde aandoening als bedoeld in art. 1 lid 4 Wzd in het Besluit zorg en dwang22. (verder: Bzd). Betrokkene meent van niet. In haar visie valt de psychische stoornis onder de Wvggz.

2.20

Allereerst merk ik op dat betrokkene bij de rechtbank geen beroep heeft gedaan op de omstandigheid dat het Bzd op dat moment nog niet in werking was getreden. Dit laat onverlet dat de rechtbank zich daarover (ambtshalve) een oordeel had kunnen vormen.

2.21

Betrokkene merkt in het onderdeel terecht op dat het Bzd waarin de ziekte van Huntington werd vermeld op het moment van het verlenen van de machtiging tot opname en verblijf nog niet in werking was getreden. Inmiddels is dat besluit per 1 mei 2020 in werking getreden. Ook heeft de Hoge Raad recent twee beslissingen23. gegeven in vergelijkbare zaken waarin eveneens werd geanticipeerd op het Bzd. In die twee uitspraken ging het om de vraag of de rechtbanken hadden kunnen anticiperen op de Bzd voor wat betreft betrokkenen met het syndroom van Korsakov. In die gevallen heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het de rechtbank vrij stond te anticiperen op de gelijkgestelde aandoening en de op grond van art. 24 lid 1 Wzd verzochte machtiging te verlenen.

2.22

Het vorenstaande leidt er toe dat onderdeel III niet slaagt. Weliswaar heeft de rechtbank in dit geval niet expliciet overwogen dat de ziekte van Huntington zich zodanig presenteert dat wordt voldaan aan de voorwaarden van art. 1 lid 4 Wzd, maar in rov. 2.3 is overwogen dat de ziekte van Huntington leidt tot ernstig nadeel, te weten het bestaan van het aanzienlijk risico op:

—

ernstig lichamelijk letsel;

—

ernstige verwaarlozing;

—

maatschappelijke teloorgang;

—

ernstige psychische schade.

Deze vaststelling, die als zodanig in cassatie niet wordt bestreden, moet in mijn ogen worden bezien in het licht van hetgeen naar voren is gebracht in het verzoekschrift van het CIZ, zoals gericht aan de rechtbank. Daarin is, onder meer, het volgende naar voren gebracht:

‘Het CIZ heeft geconstateerd dat uit deze stukken blijkt dat:

(…)

•

het gedrag van betrokkene als gevolg van Haar gelijkgestelde aandoening, te weten de ziekte van Huntingdon, dan wel als gevolg van een daarmee gepaard gaande psychische stoornis of een combinatie daarvan, leidt tot ernstig nadeel; Er wordt aangegeven dat het gedrag van betrokkene als gevolg van de cognitieve stoornissen bij M. Huntington ernstig nadeel veroorzaakt. Dit ernstig nadeel zoals beschreven in de wzd artikel 1 lid 2 bestaat uit:

—

ernstige zelfverwaarlozing en maatschappelijke teloorgang.

—

ernstig lichamelijk letsel

Het gedrag van betrokken veroorzaakt een enorme zorgafhankelijkheid. Verder is betrokkene verkeersonveilig en dreigt de maatschappelijke teloorgang zonder adequate hulp. Gezien de beschrijving van het gedrag dat ernstig nadeel veroorzaakt is voldoende aannemelijk dat dit voortkomend is vanuit de aan gelijkgestelde aandoening overeenkomstig een psychogeriatrische aandoening.

Betrokkene beschikt ook over een CIZ indicatie VV05, die —mogelijk tijdelijk— is opgehoogd naar een VV07.

(…)

•

er geen minder ingrijpende mogelijkheden zijn om het ernstige nadeel te voorkomen of af te wenden (subsidiariteit).

Er worden geen minder ingrijpende mogelijkheden gezien, omdat thuiszorg niet als voldoende wordt gezien; betrokkene heeft continu, 24uur/dag sturing, ondersteuning en aandacht nodig. Opname wordt derhalve als geschikt en noodzakelijk geacht.’

Hetgeen het CIZ naar voren brengt, wordt onderschreven door de verklaring van drs. J. Bos, specialist ouderengeneeskunde van 27 februari 2020.

2.23

Indien, zoals ik al aangaf, de vaststelling van de rechtbank in rov. 2.3 wordt bezien in het licht van het vorenstaande, blijkt daaruit dat wordt voldaan aan art. 1 lid 4 Wzd, waarin is bepaald dat bij algemene maatregel van bestuur ziekten en aandoeningen kunnen worden aangewezen die voor de toepassing van deze wet en de daarop berustende bepalingen worden gelijkgesteld met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke handicap indien:

a.

deze ziekten en aandoeningen dezelfde gedragsproblemen of regieverlies als een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap kunnen veroorzaken;

b.

de benodigde zorg in verband met deze gedragsproblemen of regieverlies vergelijkbaar is met de zorg die nodig is bij een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap;

c.

deze gedragsproblemen kunnen of dit regieverlies kan leiden tot ernstig nadeel.

Dit leidt ertoe dat onderdeel III faalt.

2.24

De slotsom is dat onderdeel II slaagt en de andere onderdelen falen.

3. Conclusie in het cassatieberoep

De conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking voor zover daarin een machtiging tot opname en verblijf is verleend tot en met 1 oktober 2020 en tot afdoening van de zaak door de Hoge Raad door de machtiging te verlenen tot en met 17 augustus 2020.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G

Ondertekening Conclusie P.G.

Handtekeningen

Lückers, dr. mr. M.L.C.C.

Beroepschrift 01‑07‑2020

Aan de Hoge Raad der Nederlanden

Geeft eerbiedig te kennen

[verzoekster], wonende te [woonplaats], te dezer zake te Den Haag woonplaats kiezende aan de Riouwstraat 131, ten kantore van de advocate bij de Hoge Raad der Nederlanden mr. G.E.M. Later, die door verzoekster als zodanig wordt aangewezen om voor haar in dit rechtsgeding op te treden en die het verzoekschrift voor verzoekster ondertekent en indient en daartoe door verzoekster bepaaldelijk is gemachtigd;

1.

Bij beschikking van 1 april 2020 onder nummer C/15/300736/ FA RK 20-1376 heeft de Rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, een machtiging verleend tot opname en verblijf ten aanzien van verzoekster tot en met uiterlijk 1 oktober 2020 op grond van artikel 24 van de Wet zorg en dwang. Die beschikking met het verzoek van 12 maart 2020 met CIZ aanvraagformulier van 27 februari 2020, medische verklaring van 27 februari 2020, brief Vival zorggroep aan drs. [betrokkene 1], zorgplan, brief onderzoeker [betrokkene 2] van CIZ o.g.v. artikel 21 WZD van 20 februari 2020, brief onderzoeker [betrokkene 2] aan verzoekster van 20 februari 2020 , eerdere machtiging voortzetting inbewaringstelling met achterliggende stukken, alsmede het proces-verbaal van de zitting van 1 april 2020 legt verzoekster hierbij over.

2.

Verweerder is het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), gevestigd aan de Orteliuslaan 1000, 3528 BD Utrecht (Postbus 2891, 3500 GR Utrecht).

2.

Verzoekster kan zich met de onderhavige beschikking van 1 april 2020 niet verenigen en stelt daarvan bij deze — derhalve tijdig — beroep in kassatie in onder aanvoering van het navolgende:

Middel van kassatie

Schending van het recht althans verzuim van vormen waarvan niet inachtneming nietigheid medebrengt, aangezien de Rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, ten aanzien van het verzoek tot het verlenen van een machtiging als bedoeld in artikel 24 van de Wet zorg en dwang door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ van 12 maart 2020 , heeft overwogen, zoals in de beschikking van 1 april 2020 staat omschreven, en heeft beslist zoals in de beschikking staat beschreven, welke overwegingen en beslissingen als hier herhaald en overgenomen dienen te worden beschouwd, zulks ten onrechte om de navolgende redenen.

I.

Uit de bestreden beschikking blijkt dat de Rechtbank heeft overwogen ten aanzien van het zorgplan (onderstreept deel):

‘…2.1.

De stellingen van de advocaat dat — wegens termijnoverschrijding — het verzoek niet-ontvankelijk moet worden verklaard, subsidiair dat het verzoek moet worden afgewezen vanwege het ontbreken van een actueel zorgplan voor de duur van de rechterlijke machtiging. worden gepasseerd. Redengevend daartoe is dat uit het verzoek en het behandelde ter zitting is gebleken dat is voldaan aan het bepaalde in artikel 24 Wzd. De omstandigheid dat het CIZ het verzoek te laat ter hand heeft genomen en daardoor te laat bij de rechtbank heeft ingediend, waardoor geen sprake meer is van aansluiting op de machtiging voortzetting inbewaringstelling, doet hier niet aan af, nu ook dan is voldaan aan de criteria voor opname en verblijf zoals opgenomen in de Wet zorg en dwang. Ter zitting is bovendien gebleken dat er een geactualiseerd zorgplan is, waarin in aanvulling op het hiervoor vermelde zorgplan is opgenomen de zorg die ziet ov het verkrijgen van meer dagritme, waaronder een dagbesteding en het reguleren van het bezoek van de partner van betrokkene… ’.

(onderstr.GEML)

waardoor de Rechtbank waar het betreft het zorgplan uitgaat van opmerkingen ter zitting van een verpleegkundige zonder dat een nieuw zorgplan is overgelegd, waardoor in strijd gehandeld wordt met het bepaalde in artikel 26 lid 6 onder b jo. art. 5 Wet Zorg en Dwang (WZD) alsmede in strijd met het artikel 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM, althans is onbegrijpelijk dat althans onvoldoende gemotiveerd waarom de Rechtbank genoegen heeft genomen met alleen een opmerking daarover terwijl het om een document gaat dat overgelegd dient te worden bij de aanvraag.

Toelichting

Uit de voorhanden zijnde stukken blijkt dat er een zorgplan is dat geldig is van 3 januari 2020 tot en met 3 april 20201.. Uit het proces-verbaal van de zitting van 1 april 2020 blijkt dat de advocate mr. [advocaat verzoekster] namens verzoekster heeft verklaard:

‘… Subsidiair moet het verzoek worden afgewezen nu niet is voldaan aan de wettelijke eisen nu er geen actueel zorgplan is en niet duidelijk is welke onvrijwillige zorg er is voorzien. Het onderliggende zorgplan is niet toegespitst op het verzoek… ’.

Weliswaar is door de verpleegkundige, mevrouw [betrokkene 3], verklaard blijkens het proces-verbaal:

‘…Er is een nieuw zorgplan opgesteld. Het verschil met het huidige zorgplan is dat in aanvulling op het eerdere zorgplan het nu meer is gericht op het verkrijgen van dagritme, er is voorzien in meer dagbesteding en het bezoek van de partner is vastgelegd. De motoriek van betrokkene is slecht. Betrokkene verblijft hier sinds 1 januari 2020… ’.

Maar niet blijkt dat de Rechtbank gevraagd heeft om een kopie van het zorgplan. Hoe de Rechtbank dan ook kan overwegen dat ter zitting gebleken is dat er een geactualiseerd zorgplan is, waarin in aanvulling op het hiervoor vermelde zorgplan is opgenomen de zorg die ziet op het verkrijgen van meer dagritme, waaronder een dagbesteding en het reguleren van het bezoek van de partner van betrokkene, wordt niet duidelijk.

Als de wet eisen stelt met betrekking tot de stukken die moeten worden overgelegd dan kan daar door een opmerking ter zitting naar de mening van verzoekster niet zomaar aan voorbij gegaan worden. Een eventueel geactualiseerd zorgplan was niet voorhanden en kon dus ook niet door verzoeksters advocaat met haar besproken worden. Of het werkelijk geactualiseerd is, bleek niet. In het belang van de verdediging moeten alle stukken voorhanden zijn, zodat aan de hand van die stukken beoordeeld kan worden of terecht een beslissing met betrekking tot een vrijheidsbeneming voor de duur van zes maanden kan worden genomen.

Nu de WZD — voorzover van toepassing — vermeldt welke stukken moeten worden overgelegd, kan daar — mede gelet op artikel 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM — niet zomaar aan voorbij gegaan worden.

De Rechtbank kan niet de verpleegkundige op de mooie blauwe ogen geloven maar zal de stukken moeten hebben voordat kan worden beslist op een verzoek als het onderhavige dat tot een vrijheidsberoving voor de duur van maximaal zes maanden leidt.

Er is dus gehandeld in strijd met de wet althans is onbegrijpelijk waarom de Rechtbank met deze wijze van behandeling genoegen heeft genomen en heeft de Rechtbank een en ander onvoldoende gemotiveerd.

II.

Zoals uit de bestreden beschikking blijkt heeft de Rechtbank ten aanzien van de termijnoverschrijding het volgende overwogen (ondergestreept deel):

‘…2.1.

De stellingen van de advocaat dat — wegens termijnoverschrijding — het verzoek niet-ontvankelijk moet worden verklaard, subsidiair dat het verzoek moet worden afgewezen vanwege het ontbreken van een actueel zorgplan voor de duur van de rechterlijke machtiging, worden gepasseerd. Redengevend daartoe is dat uit het verzoek en het behandelde ter zitting is gebleken dat is voldaan aan het bepaalde in artikel 24 Wzd. De omstandigheid dat het CIZ het verzoek te laat ter hand heeft genomen en daardoor te laat bij de rechtbank heeft ingediend. waardoor geen sprake meer is van aansluiting op de machtiging voortzetting inbewaringstelling, doet hier niet aan af, nu ook dan is voldaan aan de criteria voor opname en verblijf zoals opgenomen in de Wet zorg en dwang. Ter zitting is bovendien gebleken dat er een geactualiseerd zorgplan is, waarin in aanvulling op het hiervoor vermelde zorgplan is opgenomen de zorg die ziet op het verkrijgen van meer dagritme, waaronder een dagbesteding en het reguleren van het bezoek van de partner van betrokkene… ’.

(onderstr.GEML)

waardoor de Rechtbank voorbij gegaan is aan het feit dat verzoekster tegen haar wil in de inrichting is gehouden en onrechtmatig van haar vrijheid beroofd en niet is ontslagen zoals de wet voorschrijft, in strijd met het artikel 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM, en geen oog heeft gehad voor het door wettelijke termijnen beschermde belang van verzoekster dat de vrijheidsbeneming niet langer voortduurt dan de duur die een tijdig aangevraagde machtiging ten hoogste zou hebben kunnen gehad.

Toelichting
(2.1) Termijnen

Verzoekster was opgenomen met een inbewaringstelling van de Burgemeester van de gemeente Heemskerk van 1 januari 2020 op grond van artikel 29 lid 1 WZD.

Op 2 januari 2020 werd een verzoek verlenging IBS ingediend. De Rechtbank besliste daarop op 6 januari 2020. Volgens die beschikking2. duurde deze machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling tot en met 17 februari 2020.

Volgens artikel 25 lid 3 WZD wordt in geval een cliënt al op grond van een machtiging tot verlenging van de inbewaringstelling in een accommodatie verblijft de aanvraag in de vierde week voor het einde van de geldigheidsduur van deze machtiging gedaan.

Volgens artikel 39 lid 1 WZD beslist de rechter indien het verzoek betrekking heeft op iemand die reeds in een accommodatie verblijft binnen drie weken na de datum van de indiening van het verzoekschrift.

Volgens artikel 48 lid 1 onder b WZD verleent de zorgaanbieder een in een accommodatie verblijvende cliënte ambtshalve ontslag indien de geldigheidsduur van de rechterlijke machtiging dan wel van de beschikking tot inbewaringstelling is verstreken, tenzij voor het einde van de termijn een verzoek is gedaan tot het verlenen van een aansluitende machtiging. Niet blijkt dat voor het einde van de termijn een verzoek tot een aansluitende machtiging is gedaan.

Uit de medische verklaring3. blijkt naar aanleiding van het onderzoek dat op 25 februari 2020 plaatsvond, dat verzoekster absoluut niet wil blijven in dit verpleeghuis. Zij wil naar huis.

Uit de stukken blijkt niet dat ze ambtshalve ontslagen is, zoals de wet voorschrijft.

Het verzoek om een rechterlijke machtiging is ingediend op 12 maart 2020. Het aanvraagformulier rechterlijke machtiging dateert ook van na de expiratie van de voortzetting van de inbewaringstelling namelijk van 27 februari 2020. Ook de geneeskundige verklaring van de specialist ouderengeneeskunde drs. [betrokkene 1] dateert van 27 februari 2020.

Ook de brief van Via! Zorggroep aan de specialist ouderengeneeskunde4. dateert van 24 februari 2020. Niet is duidelijk waarom het tot 12 maart 2020 heeft moeten duren voordat het verzoek werd ingediend.

Op zich heeft de Rechtbank binnen de termijn die de wet stelt het verzoek behandeld en verzoekster gehoord, maar naar de mening van verzoekster is dat geen reden om geen rekening te houden met de termijn, die is verstreken sedert 17 februari 2020, en op 1 april 2020 een machtiging tot opname en verblijf te verlenen voor de duur van zes maanden te weten tot en met 1 oktober 2020, voorzover de WZD van toepassing is.

(1.2) Op zichzelf staande machtiging en onrechtmatige vrijheidsbeneming

Het is natuurlijk zo dat de rechterlijke machtiging ook op zichzelf kan staan maar dat zou betekenen dat verzoekster tussen 18 februari 2020 en 1 april 2020 onrechtmatig WZD haar niet ontslagen heeft.

De Advocaat-generaal F.F. Langemeijer heeft in zijn conclusie onder de beschikking van uw Hoge Raad van 3 april 2015 nr. 14/06159 (ECLI:NL:HR:2015:842 JVggz 2015 nr. 12) de verschillende mogelijkheden van te laat indienen of te laat beslissen onder de loep genomen.

De casus van verzoekster valt onder casus C, te weten het geval dat de Officier van Justitie een voorlopige machtiging verzoekt nadat de geldigheidsduur van de machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling is verstreken zonder dat een verzoekschrift is ingediend tot het verlenen van een aansluitende voorlopige machtiging.

Zoals de Advocaat-generaal aangeeft, ontbreekt dan een titel om de betrokkene onvrijwillig in het ziekenhuis te laten. Er is geen sprake van nawerking van de voorafgaande machtiging. Daarom moet de geneesheer-directeur de patiënt ontslaan uit het ziekenhuis, hetzij deze doen inschrijven als vrijwillig in het ziekenhuis verblijvend, mits de patiënt blijk geeft van de nodige bereidheid daartoe.

Zoals uit de geneeskundige verklaring — in het geval van verzoekster — blijkt, wil verzoekster naar huis en is er dus geen sprake van de nodige bereidheid. Er is dus sprake van een onwettige vrijheidsbeneming.

De Advocaat-generaal schrijft verder:

‘…Dit belet de rechtbank echter niet om een (niet aansluitende) voorlopige machtiging te verlenen, aangenomen dat ten tijde van haar beslissing daarvoor voldoende gronden bestaan. De feitelijke voortzetting van het verblijf van de patiënt in het ziekenhuis na het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging doet op zich geen afbreuk aan de ontvankelijkheid van de OvJ in zijn (te laat) ingediende verzoek, noch ontneemt zij de rechtbank de bevoegdheid om een voorlopige machtiging toe te wijzen als daartoe gronden zijn. In de woorden van de Hoge Raad verzet het door feitelijke termijnen beschermde belang van de patiënt zich er tegen dat de vrijheidsbeneming langer voortduurt dan zes maanden gerekend vanaf de dag waarop de voorgaande machtiging (hier: de machtiging tot voortzetting van de inbewaringstelling) verstreek 5.. Dit betekent niet dat de voorlopige machtiging met terugwerkende kracht wordt verleend. Het betekent slechts dat de duur van de voorlopige machtiging evenredig korter wordt (door de ‘aftrek’ van dagen: het in mindering brengen van de tussenliggende dagen op de wettelijke maximum duur van zes maanden)… ’.

Het is dus naar de mening van verzoekster niet zo dat — doordat niet tijdig een machtiging tot opname en verblijf is gevraagd — geen rekening moet worden gehouden met het te laat indienen van het verzoek. Weliswaar is volgens de jurisprudentie van uw Hoge Raad de verzoek wel ontvankelijk, maar moet er dus rekening worden gehouden — gelet op het door wettelijke termijnen beschermde belang van de betrokkene — dat de vrijheidsbeneming niet langer voortduurt dan de duur die een tijdig aangevraagde machtiging ten hoogste zou hebben kunnen gehad.

Dat betekent dat gelet op deze jurisprudentie van uw Hoge Raad de Rechtbank niet zomaar voorbij kan gaan aan dat uitdrukkelijk genoemde belang van de betrokkene en een machtiging kan verlenen voor de volledige duur van zes maanden zoals in casu tot en met 1 oktober 2020, maar de duur van de vrijheidsbeneming had moeten bekorten met de periode waarin verzoekster onrechtmatig van haar vrijheid beroofd was gehouden.

III.

Naar uit de bestreden beschikking blijkt heeft de Rechtbank overwogen:

‘…2.2.

Uit de overgelegde stukken en het verhandelde ter zitting is gebleken dat betrokkene lijdt aan ernstige neurocognitieve stoornis bij gevorderde [naam 1]…’.

2.7.

Gelet op voorgaande is voldaan aan de criteria voor verlening van een rechterlijke machtiging tot opname en verblijf als bedoeld in de Wzd… ’.

waardoor de Rechtbank gehandeld heeft in strijd met artikel 24 lid 3 onder a van de Wet Zorg en Dwang , te weten dat het moet gaan om het gedrag van een cliënt als gevolg van zijn psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap mede gelet op artikel 28 Wet Zorg en Dwang, waarin wordt bepaald dat het verzoek aan de Officier van Justitie moet worden doorgestuurd als het gaat om de Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg , althans is onbegrijpelijk dat de Rechtbank de machtiging heeft verleend, nu de psychische problemen van verzoekster op 1 april 2020 nog niet gerangschikt waren onder de Wet Zorg en Dwang, mede gelet op artikel 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM.

Toelichting

Uit de wet blijkt dat de ziekte van Huntington niet onder de gevallen valt waar de WZD over gaat, zoals blijkt uit artikel 27 lid 1 onder b WZD.

De ziekte van Huntington is een psychische stoornis die zolang als niet anders wordt bepaald valt onder de Wvggz. Zie Rechtbank Limburg, zittingsplaats Roermond 20 januari 2020 (ECLI:NL:RBLIM:2020:395).

Nu de ziekte van Huntington (nog) niet onder WZD viel had de aanvrager het verzoek naar de Officier van Justitie moeten sturen zoals is voorzien in artikel 28 lid 1 van de WZD omdat de zaak als vallend onder Wvggz behandeld had moeten worden.

Weliswaar heeft de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bij brief van 20 september 2019 aan de Tweede Kamer laten weten in 2020 met een aanpassing van het Besluit Zorg en Dwang te zullen komen waarmee enkele aandoeningen (de ziekte van Huntington, het syndroom van Korsakov en niet- aangeboren hersenletsel) gelijk gesteld zullen worden met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke beperking, zodat cliënten met dergelijke verschijnselen opgenomen kunnen worden een WZD-instelling (kamerstukken II 2019/20, 35370,1) maar die AMvB was op 1 april 2020 nog niet vastgesteld en dus kon ook in het geval van verzoekster niet op basis van de Wet Zorg en Dwang beslist worden tot een vrijheidsberoving zoals in casu.

Verzoekster verwijst naar de beschikking van uw Hoge Raad van 7 februari 2014 nr.13/05331 (ECLI:NL:HR:2014:270), JVggz 2014 nr.11 met noot F.L.G.Geisel, uit welke uitspraak duidelijk blijkt dat niet kan worden geanticipeerd op nieuwe regelgeving.

Artikel 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM is duidelijk over de mogelijkheden voor een vrijheidsberoving. Niemand mag immers zijn vrijheid worden ontnomen behalve in de gevallen die worden beschreven en overeenkomstig een wettelijk voorgeschreven procedure. Met betrekking tot de ziekte van Huntington is de WZD niet de bedoelde voorgeschreven wettelijke procedure.

Gelet hierop is het niet juist dat de Rechtbank de WZD heeft toegepast.

Dat verzoekster meent dat de beschikking op de bovenstaande gronden voor vernietiging in anamerking komt;

dat verzoekster procedeert onder toevoeging 3KU7705 d.d. 15 mei 2020;

Weshalve

Het de Hoge Raad der Nederlanden moge behagen te vernietigen de beschikking van de Rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, van 1 april 2020 met zodanige beschikking als Uw Hoge Raad in goede justitie zal vermenen te behoren, kosten rechtens.

Den Haag, 1 juli 2020

mr. G.E.M. Later

advocaat

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.