6.3.3.2 Schending van ‘equality of arms’

Nauw verwant aan het recht op hoor en wederhoor is het recht op gelijke proceskansen,1 ook wel 'equality of arms' genoemd. Het recht op een 'fair hearing' impliceert volgens het Europese Hof:

Hieruit valt het beginsel van gelijkheid der wapenen af te leiden.3 Het Europese Hof heeft onder andere een schending hiervan aangenomen indien een bepaalde partij geen gelegenheid krijgt om op een processtuk te reageren, terwijl de wederpartij die mogelijkheid wel had.4

Hoewel het beginsel van 'hoor en wederhoor' en 'equality of arms' elkaar grotendeels overlappen, is er een verschil tussen beide. Zo zal het beginsel van gelijkheid der wapenen niet geschonden zijn indien beide partijen in gelijke mate geen gelegenheid hebben gehad op stukken te reageren.5 In dat geval zal echter wel sprake zijn van schending van het beginsel van hoor en wederhoor.6 En andersom zal het beginsel van equality of arms geschonden zijn indien één van de procespartijen geen gelegenheid krijgt tot getuigenbewijs en de andere partij wel. Echter, in dat laatste geval is het beginsel van hoor en wederhoor niet geschonden, tenminste voor zover partijen wel de gelegenheid krijgen om op dat bewijs te reageren.

De Hoge Raad erkent naast het beginsel van hoor en wederhoor ook het beginsel van 'equality of arms' als een zo fundamenteel rechtsbeginsel dat bij veronachtzaming doorbreking van het rechtsmiddelenverbod kan rechtvaardigen. Dit kan allereerst afgeleid worden uit de zaak Boukacem/Martinair.7 In die zaak stelt de werknemer dat de kantonrechter een fundamenteel rechtsbeginsel heeft veronachtzaamd doordat hij geen gelijke kans heeft gekregen tot het leveren van tegenbewijs. De kantonrechter was volledig voorbij gegaan aan het bewijsaanbod van de werknemer. De Hoge Raad gaat niet in deze klacht mee.

Er was geen reden tot doorbreking van het rechtsmiddelenverbod.8 Dit oordeel laat mijns inziens geen andere conclusie toe dan dat wanneer deze gelijkheid er niet was geweest, dit had geleid tot doorbreking van het rechtsmiddelenverbod.9 Bovendien kan het erkennen van het beginsel van 'equality of arms' als grond voor doorbreking afgeleid worden uit het arrest van de Hoge Raad van 16 maart 2007.10 In eerdere rechtspraak had de Hoge Raad geoordeeld dat de uitsluiting van hoger beroep in art. 332 lid 1 Rv voor zaken die de appelgrens van 1750 euro niet overschrijden, niet doorbroken kan worden met een beroep op de doorbrekingsjurisprudentie, mede omdat er voor die gevallen beroep in cassatie openstaat op grond van art. 80 RO. In dit arrest overwoog de Hoge Raad dat die uitsluiting van doorbreking van de appelgrens van art. 332 lid 1 Rv, slechts aanvaardbaar is indien in het cassatieberoep van art. 80 lid 1 RO ruimte wordt geboden voor klachten over schending van fundamentele rechtsbeginselen. De ontwikkelingen op het gebied van de fundamentele beginselen van procesrecht onder invloed van art. 6 EVRM en daarop gevormde rechtspraak van het EHRM en de Hoge Raad brengen mee dat in het kader van de cassatietoetsing op de voet van art. 80 lid 1 RO van niet voor hoger beroep vatbare uitspraken van de kantonrechter de Hoge Raad ook toezicht moet kunnen uitoefenen op de naleving van fundamentele rechtsbeginselen die gelden voor de behandeling van de zaak. Daarom moet volgens de Hoge Raad als grond voor cassatie, naast de in art. 80 RO genoemde gronden,11 ook worden aanvaard dat een ‘zo fundamenteel rechtsbeginsel is geschonden dat van een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak niet meer kan worden gesproken, zoals het geval is bij het niet inachtnemen van het contradictoire beginsel, waartoe behoort hoor en wederhoor, en het recht op gelijke behandeling (equality of arms).’