6.3.3.4 Schending rechterlijke onpartijdigheid

Eén van de belangrijkste beginselen uit art. 6 EVRM is het recht van partijen op een berechting door een onpartijdige rechter.1 Deze onpartijdigheid heeft een subjectieve en een objectieve zijde.2 Bij de subjectieve zijde gaat het om de persoonlijke overtuiging van de rechter. Is de rechter in een bepaald geval vooringenomen of bevooroordeeld? Dit kan bijvoorbeeld doordat de rechter één van de procespartijen kent of belang heeft bij de uitkomst van de zaak.3 De objectieve toets betreft de vraag of de structuur van de rechterlijke macht en de aan de rechter toegekende taken, afgezien van de persoonlijke overtuiging van de betrokken rechter, de vrees voor partijdigheid kunnen doen vermoeden.4

Voor zover mij bekend heeft de Hoge Raad zich nog niet uitgesproken over schending van de rechterlijke onpartijdigheid als grond voor doorbreking van het rechtsmiddelenverbod.5 Dat neemt niet weg dat schending van de rechterlijke onpartijdigheid, mijns inziens, moet kunnen leiden tot doorbreking van het rechtsmiddelenverbod. Dit ligt reeds besloten in de formulering van de doorbrekingsgronden.6 Schending van de rechterlijke onpartijdigheid impliceert schending van een zo fundamenteel rechtsbeginsel dat niet meer gesproken kan worden van een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak.7

Niet ieder is deze mening toegedaan. Kuijer en Sagel menen dat schending van het onpartijdigheidsvereiste in de procedure ex art. 7:685 BW niet zal leiden tot een doorbreking van het rechtsmiddelenverbod, omdat de mogelijkheid van wraking openstaat.8 Dit klopt, maar wraking staat alleen open indien de eindbeschikking nog niet is gewezen. Twijfels over de onpartijdigheid van de rechter kunnen ook pas achteraf, dus na de beschikking ontstaan.9 Dan bestaat geen gelegenheid meer voor een wrakingsverzoek. De Hoge Raad maakt, zij het in een bestuursrechtelijke zaak, ook dit onderscheid.10 De klacht in cassatie betrof dat de bestreden uitspraak was meegewezen door een raadsheer die indirect partij was in het geding voor het hof, althans de schijn van partijdigheid tegen zich had. Indien de naam van de betrokken raadsheer aan de partij vooraf bekend was geweest, zou zij onmiddellijk een wrakingsverzoek hebben ingediend. De Hoge Raad overweegt:

Overigens moet wel opgemerkt worden dat, zoals gezien in paragraaf 6.2, het hoger beroep de schending van art. 6 EVRM in eerste aanleg niet ongedaan kan maken. Uit de zaak Riepan tegen Oostenrijk volgt dat het EHRM in het kader van een klassiek civielrechtelijke procedure ‘in the context of the requirement of a tribunals independence and impartiality’, rejected the possibility that a defect at first instance could be remedied at a later stage, finding that the accused was entitled to a first instance tribunal that fully met the requirements of Article 6 § 1’.12

Bij een schending van de gerechtelijke onpartijdigheid in de ontbindingsprocedure zal de Staat, ondanks de mogelijkheid van hoger beroep, veroordeeld kunnen worden voor een schending van het EVRM.