HR, 25-06-2021, nr. 20/01431

In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende feiten, ontleend aan rov. 3.1 t/m 3.7 van het arrest van 21 januari 2020 van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (hierna: het hof).1.

[verweerster 1] (hierna: [verweerster 1]) heeft een camping gehad op (een gedeelte van) het perceel aan de [a-straat 1] te [plaats 1] , onder de naam [A] . Het campingbedrijf werd uitgeoefend in de vorm van een vennootschap onder firma, met [verweerster 1] en haar moeder als vennoten. In de praktijk werd de camping gedreven door [verweerster 1] en haar echtgenoot, [erflater] (hierna: [erflater]).

[eiser] (hierna: [eiser]) heeft op de camping enkele jaren een caravan gehad. In augustus 2015 heeft hij die weggedaan en heeft hij, met instemming van [verweerster 1] en [erflater] , op de camping een chalet geplaatst. [eiser] heeft later een aanbouw aan het chalet gebouwd en rondom het chalet bestrating aangelegd.

In september 2016 heeft [verweerster 1] aan [eiser] bericht dat hij zijn chalet voor 1 oktober 2016 verwijderd moest hebben. [eiser] heeft aan die sommatie geen gevolg gegeven en het chalet laten staan.

[erflater] is op 28 december 2016 overleden. Hij heeft bij testament over zijn nalatenschap beschikt en [verweerster 1] tot executeur benoemd.

Op 4 januari 2017 is het chalet van de camping verwijderd.

Op 16 januari 2017 heeft [eiser] bij de politie aangifte gedaan van diefstal van zijn chalet.

Op 3 mei 2017 heeft [eiser] ten laste van [verweerster 1] en de gezamenlijke erfgenamen van wijlen [erflater] (hierna, in vrouwelijk enkelvoud: [verweerster]) conservatoir beslag gelegd op (de woning op) het perceel [a-straat 1] te [plaats 1] .

In eerste aanleg

Inleiding; achtergrond van de zaak

Het middel vangt aan met een inleiding waarin de kern van het geschil als volgt wordt geduid:8.

“Dit geschil betreft de vraag of een campingexploitant ( [verweerster] ) contractueel of buitencontractueel verplicht is om de eigenaar ( [eiser] ) van een chalet dat hij als campinggast op de camping geplaatst heeft ervoor te waarschuwen dat een derde (een zekere [betrokkene 1] ) het door hem aan de campingexploitant medegedeelde concrete voornemen heeft om dit chalet te komen ophalen. [eiser] heeft zich op het standpunt gesteld dat [verweerster] jegens hem aansprakelijk zijn wegens het niet aldus waarschuwen.”

[voetnoten uit origineel niet overgenomen, A-G]

Alvorens onder 3.2 e.v. hierna nader op het middel in te gaan, maak ik eerst enkele preliminaire opmerkingen over de achtergrond van de zaak.

De rechtbank is blijkens rov. 5.1.9 van het vonnis van 4 april 2018 (zie ook onder 2.7 hiervoor) niet toegekomen aan beoordeling van het verweer van [verweerster] dat het chalet niet in eigendom toebehoorde aan [eiser] .9.[eiser] heeft gesteld dat hij eigenaar van het chalet is (zie ook onder 2.1 hiervoor).10.Uit de vaststaande feiten blijkt voorts dat hij op 16 januari 2017 bij de politie aangifte heeft gedaan van diefstal van zijn chalet (rov. 3.6, zie ook onder 1.6 hiervoor).11.Ter staving van de bewering dat hij eigenaar van het chalet was, heeft hij een zogenoemde inkoopverklaring in het geding gebracht, waaruit blijkt dat hij op 24 augustus 2015 van een zekere [betrokkene 3] een “Bungalow chalet”, bouwjaar 2015, heeft gekocht voor een totaalbedrag van € 25.000,--: “Chalet van kunst[st]of geleverd met inruil caravan en een bedrag van 15.000 euro toe gehad van [eiser] ”.12.In zijn memorie van grieven schrijft [eiser] over de feitelijke gang van zaken:13.

“Aug. ’15 kocht [eiser] van [betrokkene 3] , die op deze camping ook werkte, een chalet voor 25.000€, en betaalde dat met inruil van zijn caravan, en bijbetaling van 15.000€ (bijl.1). [betrokkene 3] had dit chalet, bouwjaar 2015, nieuw gekocht van [betrokkene 1] . [betrokkene 3] leverde met medewerking van [betrokkene 1] , aug ’15 (bijl.2) rechtsgeldig het chalet aan [eiser] . Aug ’15 plaatste [eiser] het, op de camping te [plaats 1] en sloot het aan op nutsvoorzieningen, alles met hulp van echtpaar [erflater] - [verweerster 1] .”14.

Het hof heeft in overeenstemming daarmee vastgesteld dat “ [eiser] op de camping enkele jaren een caravan [heeft] gehad. In augustus heeft hij die weggedaan en heeft hij, met instemming van [verweerster 1] en [erflater] , op de camping een chalet geplaatst.” (rov. 3.2, zie ook onder 1.2 hiervoor). Zie voorts rov. 2.1 van het arrest, waarin het hof het aldus uitdrukt: “ [eiser] had op die camping een chalet staan.”

[verweerster] heeft een vonnis van de kantonrechter in de rechtbank Noord-Nederland van 3 mei 201615.in het geding gebracht.16.In dat vonnis veroordeelt de kantonrechter [betrokkene 3] om aan [betrokkene 1] te betalen € 21.828,53, te vermeerderen met wettelijke rente. Dat bedrag bestaat onder meer uit een hoofdsom van € 20.000,-- voor de koop door [betrokkene 3] van een chalet van [betrokkene 1] : “Factuur d.d. 3 augustus 2015 voor het chalet ad € 20.000,00.”17.Het hof verwijst naar dit vonnis van de kantonrechter in rov. 5.11-iv en 5.11-v van het arrest (zie ook onder 2.14 hiervoor). [verweerster] heeft in dit verband het volgende opgemerkt:18.

“17. (…) In aanloop naar de mondelinge behandeling van de bodemzaak en tijdens de mondelinge behandeling heeft [erflater] - [verweerster 1] steeds meer het gevoel gekregen dat deze zaak geen zuivere koffie is en dat geprobeerd wordt op deze wijze haar financieel te benadelen. Wat maakt dat zij toch zo haar bedenkingen heeft bij deze procedure, is de samenhang van de volgende feiten:

- [betrokkene 1] heeft een chalet verkocht aan [betrokkene 3] ;

- [betrokkene 3] verblijft, evenals [eiser] , op de camping van [erflater] - [verweerster 1] ;

- [betrokkene 3] heeft het chalet nimmer aan [betrokkene 1] betaald;

- [betrokkene 3] is ook door de rechter veroordeeld om de koopsom van het chalet aan [betrokkene 1] te voldoen (vonnis van 3 mei 2016);

- [eiser] stelt dat hij het chalet vervolgens van [betrokkene 3] heeft gekocht en betaald.

18. Nu [betrokkene 3] de koopsom niet aan [betrokkene 1] heeft betaald en [betrokkene 3] en [eiser] elkaar goed kennen, doet bij [erflater] - [verweerster 1] het vermoeden rijzen dat de gestelde verkoop van het chalet door [betrokkene 3] aan [eiser] vooropgezet is geweest teneinde verhaal van [betrokkene 1] te voorkomen en dat thans via deze procedure getracht wordt geld los te krijgen waarmee [betrokkene 3] , via [eiser] , de koopsom aan [betrokkene 1] kan betalen. Gezien de verstandhouding tussen [betrokkene 3] en [eiser] is dit beslist geen rare gedachte.”

Tijdens de comparitie van partijen van 11 december 2019 heeft [verweerster 1] onder meer als volgt verklaard:19.

“(…) Ik wilde dat het chalet voor 1 oktober 2016 weg zou gaan, anders zou ik de gemeente inlichten. Ik had het chalet nooit zelf weggehaald.Op enig moment daarna nam [betrokkene 1] contact [op] met mij via de telefoon, en hij zei dat het chalet van hem was. Hij had via via achterhaald dat het chalet op onze camping stond. Mijn man had al eerder tegen mij gezegd dat het chalet niet eerlijk was. Vervolgens deed [betrokkene 1] zijn verhaal. Toen dacht ik, als het chalet van [betrokkene 1] is, en hij heeft er bewijs voor, wat staat er dan nog in de weg dat hij hem zou meenemen? Op 20 december 2016 is [betrokkene 1] langs gekomen, mijn man was daarbij aanwezig. [betrokkene 1] heeft toen gezegd dat hij het chalet begin januari op zou halen. Mijn man heeft toen gezegd dat hij [eiser] zou inlichten. Op 28 december heb ik mijn man gevonden, op 3 januari is mijn man begraven. Een dag daarna is het chalet opgehaald. Ik heb toen niet meer gecheckt of [eiser] hier vanaf wist, omdat ik dacht dat mijn man dit aan hem zou vertellen. Bovendien was ik niet zo zakelijk en helder meer als normaal, gezien de omstandigheden. Alles was op zo’n moment teveel.”

Deze lezing van [verweerster 1] over de toedracht van de verdwijning van het chalet wordt door het hof als vertrekpunt bij de beoordeling genomen (rov. 5.11-ii en rov. 5.11-iii). Het handgeschreven briefje waaruit zou moeten blijken dat [betrokkene 1] recht had op het chalet is ook door [verweerster] in het geding gebracht.20.Het hof citeert de tekst van dat briefje in rov. 5.11-v van het arrest (zie ook onder 2.14 hiervoor). Het hof deelt weliswaar de opvatting van [eiser] dat uit de tekst van het briefje niet blijkt van een recht van [betrokkene 1] op het chalet (rov. 5.11-v), maar het hof acht het verhaal dat [betrokkene 1] aan [verweerster 1] heeft gedaan “ook niet zomaar uit de lucht gegrepen” (rov. 5.11-iv).

Nu het hof evenals de rechtbank tot het oordeel komt dat geen sprake is van de door [eiser] gestelde wanprestatie of (toerekenbare) onrechtmatige daad van [verweerster] jegens [eiser] , is het hof, evenals de rechtbank, niet toegekomen aan het verweer van [verweerster] dat het chalet niet in eigendom toebehoorde aan [eiser] . Tijdens die comparitie van partijen in hoger beroep is verder zijdens [verweerster] onder meer het volgende naar voren gebracht:21.

“(…) Er zijn zoveel onduidelijkheden. Ik vraag me af of we er hiermee zijn, zonder getuigen te horen, tenzij het hof van oordeel is dat ongeacht wat er gezegd werd, de zorgplicht niet geschonden is.

Daarnaast hebben we het niet over schade gehad. [eiser] verzoekt € 45.000,- schade, maar aan de andere kant is er geen enkele revindicatie actie genomen. Op het moment dat hij hoort dat het chalet verwijderd is, moet hij die partij dagvaarden. Nu probeert hij de schade bij [verweerster 1] te verhalen. [verweerster 1] mocht aannemen dat [eiser] wist dat het chalet opgehaald zou worden, nu [erflater] had gezegd dat hij dat zou zeggen tegen [eiser] . Als er al sprake zou zijn van een schending van een zorgplicht door het niet inlichten van [eiser] , acht ik die niet zodanig ernstig dat het een wanprestatie of een onrechtmatige daad zou moeten zijn.”

Over de vraag waarom [betrokkene 1] niet door [eiser] is gedagvaard, is zijdens [eiser] tijdens de comparitie van partijen in hoger beroep als volgt verklaard:22.

“Waarom [betrokkene 1] niet gedagvaard is, is omdat zijn BV failliet is. Dat lag aan de vele malen dat hij mensen opgelicht had. [betrokkene 1] houdt zich onvindbaar. Ik heb ook geen curator gevonden, ik vroeg me af of het faillissement opgeheven was.”

Het voorgaande illustreert mede het sterk feitelijke karakter van deze zaak.

In cassatie wordt niet bestreden het oordeel van het hof in rov. 5.9, waarin het hof verwerpt de stelling van [eiser] dat [verweerster 1] zelf direct, dan wel indirect via [betrokkene 1] , opdracht heeft gegeven tot verwijdering van het chalet. In cassatie is slechts het oordeel van het hof in rov. 5.10 en rov. 5.11 aan de orde. In rov. 5.10 ligt de vraag voor of [verweerster] is tekortgeschoten in de zorgplicht die zij als beheerder van het campingterrein jegens [eiser] zou hebben op grond van de campingovereenkomst tussen partijen. In rov. 5.11 ligt de vraag voor of [verweerster] , althans [verweerster 1] ,23.onrechtmatig gehandeld heeft doordat zij een uit het ongeschreven recht voortvloeiende zorgplicht zou hebben geschonden. Drie momenten in de tijd kunnen bij de beoordeling worden onderscheiden:

- Het moment ergens in december 2016 waarop [verweerster 1] door [betrokkene 1] is gebeld, tijdens welk gesprek [betrokkene 1] [verweerster 1] heeft verteld dat niet [eiser] maar hij de eigenaar was van het chalet (rov. 5.11-ii).24.Dit moment wordt in de procesinleiding aangeduid als “de vooraankondiging”.

- Het moment van 20 december 2016, waarop [betrokkene 1] zelf langskwam op de camping en tegen [verweerster 1] zei dat hij het chalet begin januari zou komen ophalen en haar dan het bewijs zou tonen dat het chalet van hem was (rov. 5.11-ii).25.Dit moment wordt in de procesinleiding aangeduid als “de aankondiging”.

- Het moment van 4 januari 2017, waarop het chalet daadwerkelijk van de camping is verwijderd (rov. 3.5 en rov. 5.11-ii).26.Dit moment wordt in de procesinleiding aangeduid als “de diefstal”.

De door [eiser] gestelde zorgplicht(schending) van [verweerster] is in de door hem gevolgde contractuele benadering (via art. 6:74 BW) en buitencontractuele benadering (via art. 6:162 BW) in wezen dezelfde in termen van ‘waarschuwen’ en ‘beletten’, hetgeen m.i. met zich brengt dat de beoordeling van het hof in rov. 5.10 (over die contractuele benadering) en rov. 5.11 (over die buitencontractuele benadering) in onderling(e) verband en samenhang moet worden gelezen. Het hof geeft hetgeen [eiser] heeft gesteld over die zorgplicht(schending) weer in rov. 5.6.2 (voor die contractuele benadering, waarover dus ook rov. 5.10) en rov. 5.6.3 (voor die buitencontractuele benadering, waarover dus ook rov. 5.11). Deze weergave door het hof van de stellingen van [eiser] in rov. 5.6.2 en rov. 5.6.3 is in cassatie onbestreden. Zoals blijkt uit de kopjes van rov. 5.10 (“zorgverplichting uit (camping)overeenkomst (zie 5.6.2)?”) en rov. 5.11 (“zorgverplichting uit ongeschreven recht (zie 5.6.3)?”), sluit het hof bij de beoordeling in rov. 5.10 en rov. 5.11 uitdrukkelijk aan bij de stellingen van [eiser] zoals weergegeven in rov. 5.6.2 en rov. 5.6.3. De door [eiser] gestelde zorgplicht(schending) van [verweerster] jegens hem is in die beide benaderingen (contractueel en buitencontractueel) naar de kern genomen tweeledig. Vanaf het moment van de aankondiging van [betrokkene 1] op 20 december 2016 had [verweerster] volgens [eiser] moeten waarschuwen dat [betrokkene 1] van plan was het chalet te verwijderen,27.welke plicht geschonden zou zijn (op het moment van de vooraankondiging bestond dus kennelijk ook volgens [eiser] nog geen plicht om te waarschuwen). Op 4 januari 2017 had [verweerster] volgens [eiser] maatregelen moeten nemen om de verwijdering van het chalet te beletten, welke plicht geschonden zou zijn.28.Het hof duidt eerstgenoemde door [eiser] gestelde zorgplicht(schending) in rov. 5.11-iv kortweg aan als (schending van) “de waarschuwingsplicht” en de laatstgenoemde door [eiser] gestelde zorgplicht(schending) in rov. 5.11-v als (schending van) de “plicht tot beletten”.

De procesinleiding heeft, zoals ook blijkt uit de aan het begin van dit randnummer geciteerde passage waarin de kern van het geschil wordt geduid, vooral oog voor de door [eiser] gestelde waarschuwingsplicht van [verweerster] (die geschonden zou zijn), te onderscheiden van haar door [eiser] gestelde plicht tot beletten (die geschonden zou zijn). Dit te maken onderscheid bij de door [eiser] gestelde zorgplicht(schending) van [verweerster] jegens hem is van belang bij de beoordeling van de klachten, waartoe ik nu overga.

Het cassatiemiddel

Het middel is opgebouwd uit drie “klachten” (geletterd A, B en C). De klachten A en B vallen uiteen in onderdelen en subonderdelen. Klacht C betreft een voortbouwklacht.

Klacht A: oordelen over de contractuele waarschuwingsplicht (rov. 5.10)

Klacht A valt uiteen in drie onderdelen (genummerd 1, 2 en 3), die op hun beurt weer zijn uitgewerkt in verschillende subonderdelen.

Onderdeel 1 klaagt dat ’s hofs oordeel in rov. 5.10-iii, dat ook de stelling dat [verweerster] jegens [eiser] tekortgeschoten is in een op haar rustende zorgverplichting die voortvloeide uit een (camping)overeenkomst wordt verworpen, onjuist is en/of onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd. Het onderdeel valt uiteen in drie subonderdelen.

Subonderdeel 1.1 klaagt dat dat oordeel van het hof onjuist en/of onbegrijpelijk is, voor zover het er, gezien rov. 5.10-ii, op berust dat de (camping)overeenkomst “in oktober 2016” (kennelijk per 1 oktober 2016) geëindigd zou zijn om de reden dat “die aanzegging” als een opzegging van de (camping)overeenkomst opgevat zou moeten worden. Volgens het subonderdeel miskent het hof dat “die aanzegging” een wilsverklaring is waarvan de betekenis door uitleg op basis van de Haviltex-maatstaf29.vastgesteld moet worden30.en dat van een opzeggingsverklaring slechts sprake kan zijn indien de verklaring duidelijk en ondubbelzinnig is, omdat de opzegging anders niet als zodanig kenbaar is.31.Volgens het subonderdeel valt althans niet (zonder meer) in te zien waarom de hantering van de Haviltex-maatstaf in casu tot het uitlegresultaat zou leiden dat de (camping)overeenkomst per 1 oktober 2016 of in oktober 2016 zou eindigen. De in het subonderdeel onder a t/m e genoemde, als essentieel aangemerkte, stellingen32.laten zich volgens het subonderdeel niet anders verstaan, dan dat [eiser] “die aanzegging” niet heeft opgevat als een opzegging van de campingovereenkomst. Daarom valt zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet in te zien waarom [eiser] op basis van “die aanzegging” zou hebben moeten begrijpen dat de (camping)overeenkomst per 1 oktober 2016 of in oktober 2016 zou eindigen, zoals het hof in rov. 5.10-ii heeft geoordeeld. Het subonderdeel klaagt ten slotte dat het oordeel van het hof onbegrijpelijk is, indien het hof [eiser] in het subonderdeel onder e weergegeven stelling zo heeft uitgelegd dat [eiser] het chalet slechts mocht laten staan om de reden dat [erflater] het chalet wellicht wilde overkopen. [eiser] heeft volgens het subonderdeel de stelling betrokken dat [erflater] , na overleg met [verweerster 1] , aan [eiser] heeft medegedeeld dat het chalet mocht blijven staan, en heeft daarnaast (“bovendien”) de stelling betrokken dat [erflater] zelf belangstelling had voor het chalet.

Het subonderdeel faalt, gelet op het volgende.

Het hof heeft, in cassatie onbestreden, als feit vastgesteld dat [verweerster 1] in september 2016 aan [eiser] heeft bericht dat hij zijn chalet voor 1 oktober 2016 verwijderd moest hebben (rov. 3.3, eerste zin, zie ook onder 1.3 hiervoor). In rov. 5.10-ii, tweede zin, verwijst het hof naar dat vaststaande feit met de overweging: “Vast staat dat [verweerster 1] tegen [eiser] heeft gezegd dat hij zijn chalet uiterlijk 1 oktober 2016 moest hebben verwijderd.” In de daaropvolgende, derde, zin overweegt het hof dat, voor zover daarvóór al sprake is geweest van een zogenoemde “campingovereenkomst” tussen [eiser] en [verweerster] (zoals daar door het hof bedoeld),33.“geldt dat die aanzegging moet worden opgevat als een opzegging van die overeenkomst”. Daarna overweegt het hof dat niet is gebleken dat [eiser] tegen die opzegging bezwaar heeft gemaakt (rov. 5.10-ii, vierde zin), ofwel dat hij bezwaar heeft gemaakt tegen de aangezegde beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping (zie rov. 5.10-ii, zesde zin). Dat volgt ook uit de door het hof vastgestelde, in cassatie onbestreden, feiten, waaruit blijkt: “ [eiser] heeft aan die sommatie geen gevolg gegeven en het chalet laten staan” (rov. 3.3, tweede zin, zie ook onder 1.3 hiervoor).

De (door [eiser] voorgestane) aanduiding “campingovereenkomst” ben ik in rechtspraak en literatuur, naast de onderhavige zaak, slechts tegengekomen in een vonnis van de kantonrechter Middelburg uit 1977.34.Het hof overweegt in (rov. 5.10-i en) rov. 5.10-ii, zonder aan te nemen dat een dergelijke overeenkomst tussen [verweerster] en [eiser] tot stand is gekomen, dat het gaat om een overeenkomst waarbij de ene partij toestemming geeft aan de andere partij om gebruik te maken van een campingplaats (“het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein”), waarbij die andere partij voor dat gebruik betaalde. In de praktijk worden wel standaardcontracten gebruikt voor dit type overeenkomst.35.Ik wijs op het bestaan van de zogenoemde RECRON-voorwaarden voor vaste plaatsen.36.Deze RECRON-voorwaarden zijn tot stand gekomen in overleg met de Consumentenbond en de ANWB in het kader van de Coördinatiegroep Zelfreguleringsoverleg van de SER. De bedoeling van de voorwaarden is voor beide partijen, die in de voorwaarden worden aangeduid als ondernemer en recreant, de rechten en plichten duidelijk vast te leggen.37.In de onderhavige zaak is overigens gesteld noch gebleken dat deze RECRON-voorwaarden van toepassing zijn op de voornoemde campingovereenkomst. Het komt mij niettemin dienstig voor daarover enkele opmerkingen te maken.

In de desbetreffende RECRON-voorwaarden wordt uitgegaan van een overeenkomst tussen een ondernemer en een recreant inzake het gebruik van een plaats die is ingericht om gedurende het gehele jaar een kampeermiddel geplaatst te houden, ongeacht de periode van gebruik. Een voorbeeld van een dergelijk kampeermiddel dat in de voorwaarden wordt genoemd, is een chalet (zie art. 1). De overeenkomst houdt in dat de ondernemer voor recreatieve doeleinden, dus niet voor permanente bewoning,38.aan de recreant de overeengekomen plaats ter beschikking stelt met het recht daarop een kampeermiddel van het overeengekomen type te plaatsen en geplaatst te houden (art. 2). De recreant is per overeenkomstjaar aan de ondernemer een vergoeding verschuldigd voor het gebruik van de plaats, welke vergoeding in de voorwaarden jaargeld wordt genoemd (art. 4).

Een vaste plaats wordt in de desbetreffende RECRON-voorwaarden aangeduid als een onbebouwd deel van het terrein.39.De plaats en/of het kampeermiddel kwalificeren niet als woonruimte in de zin van art. 7:233 BW (of bedrijfsruimte in de zin van art. 7:290 BW). De vaste plaats moet ook worden onderscheiden van een standplaats als bedoeld in art. 7:236 BW. In de onderhavige zaak is overigens ook gesteld noch gebleken dat de plaats voldoet aan de in art. 7:236 BW gestelde eisen, waaronder met name dat de kavel (in publiekrechtelijke zin) moet zijn bestemd voor het plaatsen van een woonwagen als bedoeld in art. 7:235 BW.40.Het voorgaande is in lijn met de rechtspraak.41.De duiding van de vaste plaats als onbebouwd deel van het terrein impliceert dat bij beëindiging van de overeenkomst art. 7:228 BW geldt, en (dus) niet art. 7:230a BW.42.

Volgens de RECRON-voorwaarden wordt de overeenkomst voor bepaalde tijd aangegaan en telkens automatisch voor één overeenkomstjaar verlengd (art. 3). De ondernemer kan de overeenkomst op verschillende gronden, zoals het ophouden te bestaan van de bedrijfsvoering van de ondernemer43.of duurzame ontwrichting van de verhouding tussen de ondernemer en de recreant,44.schriftelijk beëindigen (art. 11). Beëindiging van de overeenkomst kan ook tussentijds plaatsvinden (art. 13). De ontruiming en de opruiming van de plaats worden geregeld door art. 15 van de desbetreffende voorwaarden. Onder ontruiming door de recreant wordt verstaan het van de plaats en van het terrein verwijderen van al hetgeen zich op de laatste dag van de overeenkomst op de plaats bevindt of heeft bevonden, uitgesloten eigendommen van de ondernemer (art. 15 lid 1). Het vervolg van deze ontruimingsbepaling luidt, voor zover relevant, als volgt:

“6. In het geval van een beëindiging van de overeenkomst door de ondernemer dient de recreant de plaats ontruimd en opgeruimd aan de ondernemer op te leveren uiterlijk op de laatste dag van de overeengekomen periode.

7. In het geval van tussentijdse beëindiging van de overeenkomst door de ondernemer dient de recreant de plaats ontruimd en opgeruimd aan de ondernemer op te leveren binnen een redelijke termijn met een maximum van één maand vanaf de datum waartegen de overeenkomst tussentijds is beëindigd.

8. Indien de recreant niet voldoet aan het bepaalde in het vijfde of zesde lid heeft de ondernemer het recht de plaats te ontruimen en op te ruimen. Indien de recreant de beëindiging of tussentijdse beëindiging van de overeenkomst door de ondernemer betwist en het geschil tijdig heeft voorgelegd aan de Geschillencommissie, mag de ondernemer niet overgaan tot ontruiming alvorens de beslissing van de Geschillencommissie hem daartoe het recht geeft.

9. Vanaf het moment dat de ondernemer het recht toekomt de plaats te ontruimen en op te ruimen zijn de in redelijkheid gemaakte kosten van ontruimen en opruimen en eventuele stallingskosten voor rekening van de recreant en heeft de ondernemer het recht deze kosten te verrekenen met geldelijke verplichtingen van de ondernemer aan de recreant onverminderd het bepaalde in het tiende lid.

10. Vanaf het moment dat de ondernemer het recht toekomt de plaats te ontruimen en op te ruimen wordt de recreant geacht afstand te hebben gedaan van al hetgeen zich op de plaats bevindt.

a. De ondernemer heeft het recht, indien de waarde dat rechtvaardigt, al hetgeen zich op de plaats bevindt op kosten van de recreant openbaar te laten verkopen;

b. Indien de kosten van een openbare verkoop de geschatte opbrengst zouden overtreffen, heeft de ondernemer het recht al hetgeen zich op de plaats bevindt op kosten van de recreant onderhands te verkopen;

c. De ondernemer heeft het recht de opbrengst van een openbare of onderhandse verkoop te verrekenen met alle geldelijke verplichtingen van de recreant aan de ondernemer. Bij gebruikmaking van dit recht dient de ondernemer een eventuele meeropbrengst met een gespecificeerde afrekening aan de recreant af te dragen;

d. De ondernemer heeft het recht elke zaak die in redelijkheid niet te verkopen is op kosten van de recreant als afval af te laten voeren en te vernietigen.

11. De recreant is niet aansprakelijk voor door hem bij de ontruiming en/of opruiming veroorzaakte schade die hem niet kan worden toegerekend. Indien bij de ontruiming en/of opruiming schade ontstaat door veranderingen in/aan/op het terrein veroorzaakt door de ondernemer, is de ondernemer aansprakelijk.

12. De ondernemer is niet aansprakelijk voor de door hem veroorzaakte schade ontstaan bij de ontruiming en/of opruiming, die hem niet kan worden toegerekend.”

Ontruiming van vaste campingplaatsen is in de feitenrechtspraak verschillende keren aan de orde geweest.45.Uit deze feitenrechtspraak leid ik het volgende af.

Een campingovereenkomst als in de onderhavige zaak aan de orde (zie o.a. rov. 5.10-ii: “dat [eiser] tegen betaling gebruik mocht maken van zijn chalet op de camping” en “met betrekking tot het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein”) kan worden gekwalificeerd als een huurovereenkomst als bedoeld in art. 7:201 BW,46.die betrekking heeft op het gebruik van de grond (“een campingplaats”), en niet op het chalet dat door [eiser] zelf (met instemming van [erflater] en [verweerster 1] ) op de camping is geplaatst (zie ook rov. 3.2 en onder 1.2 hiervoor). Het huurobject betreft dus niet een gebouwde onroerende zaak, die als woonruimte is verhuurd (art. 7:233 BW), noch is sprake van bedrijfsruimte (art. 7:290 BW). Evenmin is het huurobject een standplaats voor een woonwagen (art. 7:235 BW en art. 7:236 BW). De overeenkomst was kennelijk voor onbepaalde tijd aangegaan of voor onbepaalde tijd verlengd, er was althans kennelijk niet een bepaalde duur en een bepaalde opzegtermijn overeengekomen; het hof gaat immers ervan uit dat de overeenkomst door opzegging is geëindigd (art. 7:228 lid 2 BW).47.Gelet op de aard van het huurobject, een staanplaats voor een chalet dat niet zonder aanzienlijke inspanning en kosten kan worden geplaatst of verwijderd,48.ligt een einde van de huurovereenkomst van rechtswege, telkens aan het einde van het overeenkomstjaar, ook niet direct voor de hand (vgl. art. 7:228 lid 1 BW en de RECRON-voorwaarden).49.Art. 7:228 lid 2 BW regelt dat de huurovereenkomst in dat geval eindigt door opzegging en dat de opzegging dient te geschieden tegen een voor huurbetaling overeengekomen dag op een termijn van ten minste een maand.50.De toepassing van art. 7:228 lid 2 BW door het hof loopt temporeel ook rond, met een opzegging “[i]n september 2016” (rov. 3.3, eerste zin, zie ook onder 1.3 hiervoor), waarbij vervolgens “aan die overeenkomst een einde is gekomen in oktober 2016” (rov. 5.10-ii).

De eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen meebrengen dat de opzegging, in de feiten en omstandigheden van het geval, alleen tot het beoogde rechtsgevolg kan leiden als voor die opzegging een voldoende zwaarwegende grond bestaat.51.In het onderhavige geval is echter gesteld noch gebleken dat er geen afdoende grond bestond voor opzegging van de overeenkomst. Volgens het hof is immers aan de campingovereenkomst een einde gekomen in oktober 2016 (als deze overeenkomst al mocht hebben bestaan) en is niet gesteld of gebleken, kort gezegd, dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen de aangezegde beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping na 1 oktober 2016 (tegen de opzegging) (rov. 5.10-ii).

De beëindiging van de (camping)overeenkomst brengt vervolgens in beginsel een verbintenis tot ontruiming van de campingplaats mee voor de recreant.52.In het oordeel van het hof in rov. 5.10-ii ligt besloten dat vanaf 1 oktober 2016, althans in oktober 2016 (wanneer hoe dan ook aan de campingovereenkomst een einde is gekomen), in beginsel een verbintenis tot ontruiming van de campingplaats op [eiser] rustte, die met zich bracht dat hij het chalet van de campingplaats moest verwijderen (zie ook rov. 3.3 en onder 1.3 hiervoor). Uit de voornoemde feitenrechtspraak blijkt dat, ook als de RECRON-voorwaarden niet van toepassing zijn, de ondernemer de recreant een redelijke termijn moet gunnen om de campingplaats te ontruimen. Gesteld noch gebleken is dat [eiser] geen redelijke termijn heeft gehad om het chalet van de campingplaats te verwijderen.53.Tussen de beëindiging van de campingovereenkomst in oktober 2016 en het moment dat het chalet op 4 januari 2017 van de camping is verwijderd, bestond op zichzelf (ruim) voldoende gelegenheid voor [eiser] het chalet van de camping te verwijderen. In art. 15 lid 7 van de RECRON-voorwaarden (geciteerd onder 3.7 hiervoor) wordt bij tussentijdse beëindiging van de overeenkomst bijvoorbeeld een redelijke termijn van maximaal één maand gehanteerd; daarna krijgt de ondernemer het recht de plaats te ontruimen en op te ruimen.

Uit de voornoemde feitenrechtspraak blijkt ook dat op de ondernemer een omstandighedenafhankelijke zorgplicht kan rusten voor een chalet (en de inventaris), die bijvoorbeeld kan meebrengen dat hij of zij het chalet met toebehoren niet zomaar op de openbare weg mag plaatsen, na ontruiming van de campingplaats. In de onderhavige zaak staat in cassatie vast (zie ook onder 3.1 hiervoor) dat [verweerster 1] geen gebruik heeft gemaakt van het recht de campingplaats te ontruimen; zij heeft niet zelf direct of indirect opdracht gegeven tot verwijdering van het chalet (rov. 5.9). Langs die weg kan dus geen sprake zijn van schending van een op [verweerster] rustende zorgverplichting. Mede in zoverre verschilt de onderhavige zaak dus van voornoemde feitenrechtspraak, waarin de ondernemer zelf is overgegaan tot ontruiming van de campingplaats.

Het hof oordeelt aan het slot van rov. 5.10-ii, kort gezegd, dat in januari 2017 geen sprake (meer) was van een uit een (camping)overeenkomst voortvloeiende en op [verweerster] rustende zorgverplichting. Op 4 januari 2017 is het chalet van de camping verwijderd (rov. 3.5, zie ook onder 1.5 hiervoor). In het oordeel van het hof ligt echter besloten dat ook op het moment van de aankondiging door [betrokkene 1] dat hij van plan was om het chalet te gaan verwijderen (dus op 20 december 2016, zie ook rov. 5.6.2 en onder 3.1 hiervoor) “[v]an een uit een (camping)overeenkomst voortvloeiende en op [verweerster] rustende zorgverplichting (…) geen sprake (meer) [was].” Dat blijkt ook uit rov. 5.11-iv, waarin het hof in het kader van gesteld onrechtmatig handelen door [verweerster 1] jegens [eiser] bij de beoordeling van de gestelde schending van een waarschuwingsplicht door [verweerster 1] op 20 december 2016 overweegt: “Voorop staat dat op [verweerster 1] geen contractuele verplichting rustte om [eiser] in te lichten. Dat is hiervoor uitgelegd.” Ik merkte onder 3.1 hiervoor al op dat rov. 5.10 en 5.11 in onderling(e) verband en samenhang moeten worden bezien. Uit deze samenhang tussen rov. 5.10 en rov. 5.11 volgt dus dat het hof in rov. 5.10-ii, laatste zin (en rov. 5.10-iii) niet alleen het oog heeft gehad op begin (althans 4) januari 2017, maar ook op eind (althans 20) december 2016.

Met dit in het achterhoofd keer ik nu terug naar het subonderdeel.

Het subonderdeel neemt tot uitgangspunt dat “die aanzegging” in rov. 5.10-ii een wilsverklaring is waarvan de betekenis door uitleg op basis van de Haviltex-maatstaf vastgesteld moet worden en dat van een opzeggingsverklaring slechts sprake kan zijn indien de verklaring duidelijk en ondubbelzinnig is, omdat de opzegging anders niet als zodanig kenbaar is. Een overeenkomst kan worden opgezegd met een gerichte eenzijdige rechtshandeling.54.De opzeggingsverklaring is in beginsel vormvrij.55.De opzeggingsverklaring kan, zoals opgemerkt, een verbintenis in het leven roepen, zoals een verbintenis tot ontruiming van de gehuurde plaats.56.Bij de uitleg van een opzeggingsverklaring maakt het geen wezenlijk verschil of die wordt benaderd vanuit het kader van art. 3:33 BW en art. 3:35 BW of vanuit de Haviltex-maatstaf.57.Alle feiten en omstandigheden van het geval zijn daarbij van belang.58.

Het subonderdeel kiest voor de benadering vanuit de Haviltex-maatstaf, waarbij het dus aankomt op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan die opzeggingsverklaring mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Zoals opgemerkt, staat onder meer vast dat [verweerster 1] in september 2016 [eiser] heeft bericht dat hij zijn chalet uiterlijk 1 oktober 2016 moest hebben verwijderd, dus van de camping (het campingterrein). Hieruit volgt noodzakelijkerwijs dat [eiser] nadien geen gebruik meer mocht maken van zijn chalet op de camping (het campingterrein). Volgens het hof geldt dat die aanzegging moet worden opgevat als een opzegging van de (mondelinge) campingovereenkomst (al aangenomen dat vóór die opzegging sprake was van zo’n overeenkomst), dus van “een overeenkomst tussen [verweerster] en [eiser] die inhield dat [eiser] tegen betaling gebruik mocht maken van zijn chalet op de camping” (een overeenkomst “met betrekking tot het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein”), welke overeenkomst (mede) uitging van “toestemming van [verweerster] ” voor het gebruik door [eiser] van een campingplaats. Van miskenning van de Haviltex-maatstaf in de door het subonderdeel bedoelde zin geeft dat oordeel m.i. geen blijk, gelet op de feiten en omstandigheden van het geval, waarover ook hierna. In dat licht kan geoordeeld worden dat [eiser] die aanzegging door [verweerster 1] aan hem in september 2016, gezien ook het onmiskenbare verband tussen die niet voor tweeërlei uitleg vatbare aanzegging door [verweerster 1] aan [eiser] en die campingovereenkomst tussen [verweerster] en [eiser] zoals vooropgesteld in rov. 5.10-ii (met dit eerste zal, kort gezegd, toch kenbaar de bodem aan dit laatste komen te ontvallen), hoe dan ook redelijkerwijs heeft moeten begrijpen als een opzeggingsverklaring ter zake zoals bedoeld door het hof (met het daaraan verbonden gevolg), waarbij ik ook betrek dat [eiser] (in ieder geval) wist van die aanzegging als zodanig, wat ook blijkt uit zijn bevestiging “dat hij na die opzegging geen gebruik meer heeft gemaakt van zijn chalet en dat hij daarna ook niets meer heeft betaald aan [verweerster] ” (rov. 5.10-ii), en zelf is uitgegaan van wat hij noemt de campingovereenkomst (waarover hiervoor). Dat [eiser] aan de uit die aanzegging (opzeggingsverklaring) van [verweerster 1] in beginsel voortvloeiende verbintenis tot ontruiming van de campingplaats geen gevolg heeft gegeven (“[D]e inboedel heb ik er niet uitgehaald, alleen wat kleine dingen” en “Het chalet is wel blijven staan”),59.doet hieraan niet af. Uit het proces-verbaal van de comparitie van partijen blijkt bijvoorbeeld:60.

“Hof: begin september zei [verweerster 1] tegen u dat het chalet voor 1 oktober 2016 verwijderd moest zijn. Waarom was dat?

[eiser] : op een gegeven moment zijn er problemen gekomen. In opdracht van [verweerster 1] moest iedereen van de camping af, het hele veldje moest ontruimd. De reden hiervoor was dat er problemen in de relatiesfeer van [verweerster 1] en [erflater] waren. [erflater] en mijn vrouw zouden een relatie hebben, althans dat werd beweerd. (…)”

[onderstreping in origineel, A-G]

Ik wijs voorts op het proces-verbaal van aangifte bij de politie door [eiser] (zie ook rov. 3.6 en onder 1.6 hiervoor), waaruit onder meer het volgende blijkt aan voorgeschiedenis:61.

“In juli/augustus hadden wij te horen gekregen dat wij allemaal van de camping af moesten. Iedereen moest eraf.

Ik heb van [verweerster 1] een bericht gekregen dat de chalet voor een bepaalde datum in september 2016 van de camping af moest zijn.

Zo niet dan zou zij de gemeente bellen en de chalet door hun op te laten halen en te laten vernietigen.”

Op deze passage uit het proces-verbaal van aangifte bij de politie is door [verweerster] ook zowel in eerste aanleg als in hoger beroep gewezen.62.

De stellingen onder a t/m e waarop het subonderdeel zich beroept, staan m.i. niet aan het door het hof in rov. 5.10-ii bereikte uitlegresultaat in de weg. Daarbij stel ik voorop dat het hof nergens overweegt of impliceert dat het een of meer van deze stellingen van [eiser] buiten beschouwing heeft gelaten (in rov. 5.10 of elders) en betrek ik verder dat deze stellingen, gelet ook op het voorgaande (waaronder, kort gezegd, de genoemde vooropstelling in rov. 5.10-ii, tweede en derde zin inzake de aanzegging en de campingovereenkomst) en het navolgende, het hof geen aanleiding gaven tot een nadere motivering wat betreft het bestreden oordeel.

Onder a wordt een beroep gedaan op de duur van de (mondelinge) campingovereenkomst. Het hof heeft in rov. 3.2 (zie onder 1.2 hiervoor) vastgesteld dat [eiser] voordat hij in augustus 2015 “met instemming van [verweerster 1] en [erflater] ” het chalet op de camping heeft geplaatst “al enkele jaren” een caravan op de camping had. Dat sprake zou zijn geweest van een duurovereenkomst, voor zover daarvan al sprake is, laat echter onverlet dat [eiser] hoe dan ook redelijkerwijs heeft moeten begrijpen, gelet ook op het (mede) ‘hangen’ daarvan op “de toestemming van [verweerster] ” gebruik te maken van een campingplaats (zie rov. 5.10-i), dat die op enig moment bij het wegvallen van die toestemming, zoals in het geval van duurzame ontwrichting tussen de recreant en de ondernemer of door het ophouden te bestaan van de camping (zie onder 3.7 hiervoor), kon worden beëindigd, dit nog daargelaten dat het hof met de “campingovereenkomst” in het bijzonder het oog heeft, blijkens rov. 5.10-ii, op “een overeenkomst tussen [verweerster] en [eiser] die inhield dat [eiser] tegen betaling gebruik mocht maken van zijn chalet op de camping” (een overeenkomst “met betrekking tot het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein”), welk chalet dus pas sinds augustus 2015 met instemming van [verweerster] op de camping stond. Dat er niet een afdoende grond voor de aanzegging door [verweerster 1] in september 2016 (de opzegging) bestond, is ook gesteld noch gebleken. Het hof heeft in rov. 5.10-ii juist overwogen, kort gezegd, dat niet is gesteld of gebleken dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen die aangezegde beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping na 1 oktober 2016 (tegen de opzegging).

Blijkens de vindplaatsen waarop de stelling onder b zich beroept, wordt eraan voorbij gezien dat het daar gestelde betrekking heeft op twee verschillende momenten, één in augustus 201663.en één in september 201664.. Dat sluit aan bij hetgeen hierover zijdens [verweerster] in de memorie van antwoord is gesteld:65.

“10. In verband met de huwelijksproblemen en de door zowel [erflater] - [verweerster 1] als wijlen [erflater] gewenste rustperiode, heeft [erflater] - [verweerster 1] begin augustus 2016 alle campinggasten verzocht om uiterlijk 7 augustus 2016 de camping te verlaten. Hier hebben alle campinggasten, waaronder [eiser] , gehoor aan gegeven. (…).

11. Na een korte rustperiode van een week stelde [erflater] - [verweerster 1] de camping weer open. [eiser] bleef echter weg. Aangezien [erflater] - [verweerster 1] schoon schip wilde maken en de niet betalende ‘campinggasten’ kwijt wilde, heeft zij [eiser] begin september 2016 een bericht gedaan dat [eiser] het chalet vóór 1 oktober 2016 (zijnde de seizoensluiting) verwijderd moest hebben. (…).”

Gelet op de aanloop daar naartoe in augustus 2016 kan niet gezegd worden, zoals de stelling onder b naar voren brengt, dat [verweerster 1] “plotsklaps” die aanzegging aan [eiser] deed. Dat die aanzegging kennelijk per sms-bericht is verstuurd, maakt het m.i. ook niet onjuist of onbegrijpelijk dat volgens het hof die aanzegging als opzegging van de campingovereenkomst moet worden opgevat, mede bezien tegen de achtergrond dat hier sprake zou zijn geweest van een mondelinge overeenkomst, van de strekking van die overeenkomst en van de bekendheid van partijen met elkaar (zie rov. 3.1, 3.2, 5.10-i en 5.10-ii). Dat die aanzegging buitensporig was, omdat het betaalseizoen nog niet voorbij was en de verwijdering van het chalet veel werk was, maakt het voorgaande niet anders, laat ook onverlet dat niet gesteld of gebleken is dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen de aangezegde beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping na 1 oktober 2016 (tegen de opzegging), en is trouwens ook weersproken in de memorie van antwoord zijdens [verweerster] :66.

“11. (…) [erflater] - [verweerster 1] betwist overigens dat het verwijderen van het chalet ten minste 2 dagen werk zou zijn voor 5 man en dat er een graafmachine en dieplader vereist zouden zijn. Bovendien is dit een verantwoordelijkheid van de eventuele chaleteigenaar, die heeft het chalet ook geplaatst. Ook was het niet tijdens het lopend seizoen, maar aan het eind van het seizoen. Van disproportionaliteit is dan ook geen enkele sprake. Ook heeft [erflater] - [verweerster 1] nimmer van [eiser] een reactie gehad op haar verzoek om het chalet te verwijderen, bijvoorbeeld met een verzoek om meer tijd.”

Overigens is een tussentijdse beëindiging (“tijdens het lopend seizoen”) ook niet uitgesloten als daarvoor een afdoende grond bestaat, waarbij ik nog memoreer dat [eiser] zich niet op het ontbreken van zo’n afdoende grond heeft beroepen, waarover hiervoor.

De stelling onder c, dat [eiser] die aanzegging zou hebben opgevat als een overspannen onredelijk dreigement67.als gevolg van de omstandigheid dat [verweerster 1] en [erflater] in scheiding lagen en [verweerster 1] rust wilde, hij dacht dat het na een paar weken wel weer goed zou komen en dat [verweerster 1] na een of meer weken geen verwijdering voor de campinggasten meer wilde, kent hetzelfde euvel als de stelling onder b. De stelling van [eiser] dat hij “dacht dat het na een paar weken wel weer goed zou komen”68.ziet op de periode augustus 2016, terwijl [verweerster 1] eerst daarna, in september 2016 tegen [eiser] die aanzegging heeft gedaan waar het hier om draait.69.Ik wijs in dit verband ook op de volgende passage uit de memorie van antwoord zijdens [verweerster] :70.

“47. Het verwijderen past geenszins in een overspannen onredelijk dreigement, omdat er geen sprake was van een overspannen onredelijk dreigement. [erflater] - [verweerster 1] heeft in september 2016 aangegeven dat [eiser] niet langer welkom was en er is hem verzocht om het chalet te verwijderen tegen het einde van het seizoen, zijnde 1 oktober 2016. Hier is niets overspannen en onredelijks aan en het is al helemaal geen dreigement. [erflater] - [verweerster 1] heeft slechts aangegeven wat de mogelijkheden zouden zijn, indien [eiser] uiteindelijk het chalet niet verwijderd.

48. [erflater] - [verweerster 1] staat in haar volste recht om [eiser] aan te zeggen dat hij het chalet moet verwijderen. [eiser] heeft er vervolgens voor gekozen dit niet te doen. Overigens ook zonder hier verder overleg over te voeren met [erflater] - [verweerster 1] . Het [is een, A-G] feit dat [erflater] - [verweerster 1] [eiser] rechtmatig aanzegt dat hij het chalet moet verwijderen (…).”

De stelling onder d, dat [eiser] ontkent dat hij het chalet leeggehaald zou hebben en alle inventaris heeft laten staan, stuit reeds af op hetgeen ik hiervoor opmerkte. Dat [eiser] aan de aanzegging door [verweerster 1] in september 2016 dat hij zijn chalet uiterlijk 1 oktober 2016 moest hebben verwijderd geen gevolg heeft gegeven (zie ook de vaststelling in rov. 3.3 dat [eiser] aan die “sommatie” van [verweerster 1] geen gevolg heeft gegeven en het chalet heeft laten staan), laat als gezegd onverlet dat, kort gezegd, geoordeeld kan worden dat [eiser] die aanzegging, gezien ook het onmiskenbare verband tussen die niet voor tweeërlei uitleg vatbare aanzegging en de campingovereenkomst zoals vooropgesteld in rov. 5.10-ii, hoe dan ook redelijkerwijs heeft moeten begrijpen als een opzeggingsverklaring zoals bedoeld door het hof (met het daaraan verbonden gevolg). Dat wordt niet anders als [eiser] het chalet niet zou hebben leeggehaald en de inventaris zou hebben laten staan, te meer niet waar [eiser] (ook) heeft bevestigd dat hij na die “opzegging” geen gebruik meer heeft gemaakt van zijn chalet en dat hij daarna ook niets meer heeft betaald aan [verweerster] , zoals het hof betrekt (zie rov. 5.10-ii, te lezen ook in het licht van rov. 5.10-i).

Voor de stelling onder e, die erop neerkomt dat [erflater] na overleg met [verweerster 1] aan [eiser] medegedeeld zou hebben dat het chalet mocht blijven staan (die erop vertrouwde dat het zo goed kwam), geldt dat het hof die in rov. 5.10-ii uitdrukkelijk in de beoordeling heeft betrokken door te overwegen:

“ [eiser] heeft nog wel aangevoerd dat na die opzegging [erflater] tegen hem heeft gezegd dat hij het chalet voorlopig op de camping mocht laten staan, omdat [erflater] het chalet wellicht zou willen kopen en gaan gebruiken voor hun studerende dochter. Uit die stelling -die [verweerster 1] overigens heeft betwist- blijkt echter nog niet dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen de beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping. [eiser] heeft ook bevestigd dat hij na die opzegging geen gebruik meer heeft gemaakt van zijn chalet en dat hij daarna ook niets meer heeft betaald aan [verweerster] Daaruit volgt dat als er al een overeenkomst mocht hebben bestaan tussen [verweerster] en [eiser] met betrekking tot het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein, aan die overeenkomst een einde is gekomen in oktober 2016. Dat daarvoor een andere overeenkomst in de plaats zou zijn gekomen (bijvoorbeeld een overeenkomst tot bewaarneming) is verder niet aangevoerd en is ook niet gebleken."

Zowel in eerste aanleg als in hoger beroep heeft [eiser] deze stelling ingenomen. Reeds in de inleidende dagvaarding heeft hij gesteld:71.

“Blijkens ook verklaring [betrokkene 4] wou campingeigenaar [erflater] , die sinds zomer 2016 in scheiding lag van zijn vrouw [verweerster 1] , eisers stacaravan kopen voor hun dochter. Deze dochter wou het huis uit wegens problemen met haar moeder [verweerster 1] , en studie. [erflater] wou 24-9-16 de stacaravan tzt verplaatsen van de [A] in [plaats 1] naar de studieplaats van zijn dochter, die nog niet vaststond. Voorts had [erflater] het geld voor het chalet nog niet direct beschikbaar. Eiser moest dus op verzoek van [erflater] zijn chalet voorlopig op de [A] laten staan.”

In de memorie van grieven zijdens [eiser] komt deze stelling op verschillende plaatsen terug:72.

- Op p. 1 (onder feitelijke gang van zaken: tijdsbalk): “Haar man [erflater] overlegde met [verweerster 1] en zei aan [eiser] dat hij zijn chalet kon laten staan. [erflater] had er bovendien zelf belangstelling voor. [eiser] vertrouwde dat dit zo goed kwam.”

- Op p. 2 ( [eiser] legt over: Aanvullend bewijs (…) onder D) en p. 7 (onder Bewijsaanbod): “ [erflater] verzekering, na gesprek met [verweerster 1] , dat appellant’s chalet kon blijven staan. Zie verklaringen van [betrokkene 5] , [betrokkene 4] + [betrokkene 6] en [betrokkene 3] ,bijl. nr. 32+5+ 17.”

- Op p. 3: “ [erflater] stelde (bijl.32+5 + 17) appellant gerust dat appellant zijn chalet kon laten staan.”

Het hof heeft dit zo kunnen verstaan en weergeven in rov. 5.10-ii (hiervoor geciteerd), waarbij zij aangetekend dat (ook) deze stelling van [eiser] naar het niet onbegrijpelijke oordeel van het hof niet zozeer betrekking had op de aanzegging door [verweerster 1] aan [eiser] in september 2016 als zodanig (de strekking van die stelling van [eiser] is niet dat, kort gezegd, die aanzegging van de baan was of hij daartegen bezwaar had gemaakt), als wel op het daarop in beginsel te volgen ontruimen van de campingplaats (naar die stelling van [eiser] mocht hij van [erflater] voorlopig het chalet op de camping laten staan) en de mogelijke bestemming van het chalet na ontruiming (naar die stelling van [eiser] wilde [erflater] het chalet wellicht overnemen en gaan gebruiken voor hun studerende dochter).

Ik kom nu toe aan de klacht aan het slot van het subonderdeel, over de wijze waarop het hof de stelling onder e zou hebben uitgelegd. Volgens het subonderdeel heeft [eiser] de stelling betrokken dat [erflater] , na overleg met [verweerster 1] , aan [eiser] heeft medegedeeld dat het chalet mocht blijven staan, en heeft hij daarnaast (“bovendien”) de stelling betrokken dat [erflater] zelf belangstelling had voor het chalet. Het subonderdeel doelt hiermee kennelijk op p. 1 van de memorie grieven, aangehaald bij het eerste gedachtestreepje in de opsomming hiervoor. Mede gelet op hetgeen hierover in eerste aanleg is aangevoerd, is het niet onbegrijpelijk dat het hof de stelling (naar de kern genomen) aldus heeft verstaan dat [eiser] heeft aangevoerd dat “ [erflater] tegen hem heeft gezegd dat hij het chalet voorlopig op de camping mocht laten staan, omdat [erflater] het chalet wellicht zou willen kopen en gaan gebruiken voor hun studerende dochter.” Ik wees daarop hiervoor al. De reden waarom [erflater] tegen [eiser] gezegd zou kunnen hebben dat hij het chalet voorlopig op de camping mocht laten staan (of dat nu voor zijn studerende dochter was of eventueel voor hemzelf),73.doet voor het oordeel van het hof in rov. 5.10-ii ook niet ter zake, zoals daaruit ook blijkt (“Uit die stelling -die [verweerster 1] overigens heeft betwist- blijkt echter nog niet dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen de beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping”).

Ten slotte wijs ik op het volgende. Het subonderdeel verwijst niet naar een stelling (met vindplaats) van [eiser] dat hij de aanzegging door [verweerster 1] aan hem in september 2016 niet heeft opgevat als een opzegging van de campingovereenkomst. Het subonderdeel voert wel aan dat de daarin onder a t/m e genoemde stellingen van [eiser] zich niet anders laten verstaan dan dat [eiser] die aanzegging niet heeft opgevat als een opzegging van de campingovereenkomst. Wat van dit laatste zij, mede gelet op het voorgaande valt m.i. niet vol te houden dat het hof dat uit die stellingen van [eiser] moest afleiden en vervolgens, als ‘impliciete stelling’, nog weer had te betrekken: deze nopen niet tot een dergelijke gevolgtrekking. Overigens zou een dergelijke (impliciete) stelling van [eiser] ook onverlet hebben gelaten dat, kort gezegd, geoordeeld kan worden dat hij die aanzegging, gezien ook het onmiskenbare verband tussen die niet voor tweeërlei uitleg vatbare aanzegging en de campingovereenkomst zoals vooropgesteld in rov. 5.10-ii, hoe dan ook redelijkerwijs heeft moeten begrijpen als een opzeggingsverklaring zoals bedoeld door het hof (met het daaraan verbonden gevolg).

Ik kom tot een afronding. Volgens vaste rechtspraak is de uitleg van wilsververklaringen in beginsel voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt.74.Ik zie, gelet op het voorgaande, geen grond om daarop in dit geval een uitzondering te maken. Zoals hiervoor uiteengezet, heeft het hof bij de uitleg die het in rov. 5.10-ii heeft gegeven aan de aanzegging (opzeggingsverklaring) door [verweerster 1] aan [eiser] in september 2016, gelet op de feiten en omstandigheden van het geval, niet de Haviltex-maatstaf miskend zoals bedoeld in het subonderdeel. De door het subonderdeel aangevoerde stellingen (vindplaatsen) staan niet in de weg aan het door het hof in rov. 5.10-ii bereikte uitlegresultaat, dat, mede gelet op het partijdebat, niet onbegrijpelijk is en ook overigens geen nadere motivering behoefde (vanwege die stellingen). Het bestreden oordeel van het hof in rov. 5.10-ii is daarmee niet als onjuist en/of onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd aan te merken op basis van hetgeen het subonderdeel daartoe aanvoert.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Subonderdeel 1.2 klaagt dat het oordeel van het hof onbegrijpelijk is, voor zover het er gezien rov. 5.10-ii (mede) op berust dat [eiser] na “die aanzegging” zijn chalet niet meer gebruikt heeft en hij [verweerster] niet meer betaald heeft. Het hof heeft volgens het subonderdeel niet gerespondeerd op [eiser] als essentieel aangeduide stelling “Als je niet aanwezig was hoefde je ook niet te betalen.”75.

Het subonderdeel faalt, gelet op het volgende.

Volgend op de overwegingen dat de vraag of [eiser] na de plaatsing van zijn chalet daar nu wel of niet voor heeft betaald aan [verweerster] in het midden kan blijven, dat vaststaat dat [verweerster 1] tegen [eiser] heeft gezegd dat hij zijn chalet uiterlijk 1 oktober 2016 moest hebben verwijderd, en dat als daarvóór sprake zou zijn geweest van een overeenkomst tussen [verweerster] en [eiser] die inhield dat [eiser] tegen betaling gebruik mocht maken van zijn chalet op de camping (door [eiser] een "campingovereenkomst” genoemd) geldt dat die aanzegging moet worden opgevat als een opzegging van die overeenkomst, stelt het hof in rov. 5.10-ii vast dat niet gebleken is dat [eiser] tegen die opzegging bezwaar heeft gemaakt, mede gevolgd door:

“ [eiser] heeft nog wel aangevoerd dat na die opzegging [erflater] tegen hem heeft gezegd dat hij het chalet voorlopig op de camping mocht laten staan, omdat [erflater] het chalet wellicht zou willen kopen en gaan gebruiken voor hun studerende dochter. Uit die stelling -die [verweerster 1] overigens heeft betwist- blijkt echter nog niet dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen de beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping. [eiser] heeft ook bevestigd dat hij na die opzegging geen gebruik meer heeft gemaakt van zijn chalet en dat hij daarna ook niets meer heeft betaald aan [verweerster] ”

Met die laatste zin brengt het hof m.i. tot uitdrukking, kort gezegd, dat uit die bevestiging volgt dat [eiser] evenmin bezwaar heeft gemaakt tegen de aangezegde beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping na 1 oktober 2016 (tegen de opzegging) door na de aanzegging door [verweerster 1] gebruik te blijven maken van zijn chalet en/of te betalen aan [verweerster] , wat onderstreept dat niet gesteld of gebleken is dat [eiser] zo’n bezwaar heeft gemaakt, zoals in de drie daaraan voorgaande zinnen uiteengezet door het hof. Daaraan doet niet af de in het subonderdeel bedoelde, door [eiser] (pas) ter gelegenheid van de comparitie van partijen in hoger beroep nog ingenomen stelling (“Als je niet aanwezig was hoefde je ook niet te betalen”), waarop het hof hier dan ook niet behoefde in te gaan (wat er verder van die stelling zij).

Daarop stuit het subonderdeel af.

Subonderdeel 1.3 klaagt dat hetgeen waarover subonderdelen 1.1 en 1.2 klagen ook ’s hofs oordeel in rov. 5.10-ii vitieert dat niet gebleken is dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen “die opzegging”. Volgens het subonderdeel is de omstandigheid dat [eiser] geen bezwaar heeft gemaakt slechts relevant indien [eiser] begreep of moest begrijpen dat de aanzegging een tot opzegging van de (camping)overeenkomst strekkende wilsverklaring was.

Het subonderdeel faalt, in het voetspoor van subonderdelen 1.1 en 1.2 en gelet op het volgende.

Uit de behandeling van subonderdeel 1.1 (zie onder 3.9 hiervoor) volgt, kort gezegd, dat in de feiten en omstandigheden van dit geval geoordeeld kan worden dat [eiser] , gezien ook het onmiskenbare verband tussen de niet voor tweeërlei uitleg vatbare aanzegging door [verweerster 1] aan hem in september 2016 en de campingovereenkomst zoals vooropgesteld in rov. 5.10-ii, deze aanzegging hoe dan ook redelijkerwijs heeft moeten begrijpen als een opzeggingsverklaring zoals bedoeld door het hof (met het daaraan verbonden gevolg). Subonderdeel 1.2 doet daaraan niet af, zoals blijkt uit de behandeling daarvan (zie onder 3.11 hiervoor). Het hof kon dus de betekenis (relevantie) toekennen aan de omstandigheid dat niet is gebleken dat [eiser] bezwaar heeft gemaakt tegen die aangezegde beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping na 1 oktober 2016 (tegen de opzegging), die het hof daaraan in rov. 5.10-ii toekent.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Onderdeel 2 klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 5.10-iii bovendien onbegrijpelijk is, voor zover het er gezien rov. 5.10-ii (mede) op berust dat, indien de (camping)overeenkomst door de aanzegging geëindigd zou zijn, niet gesteld of gebleken zou zijn dat “daarvoor een andere overeenkomst in de plaats zou zijn gekomen (bijvoorbeeld een overeenkomst tot bewaarneming)”. Volgens het onderdeel is dit oordeel innerlijk tegenstrijdig met ’s hofs oordeel in rov. 5.10-ii dat [eiser] de stelling heeft betrokken dat [erflater] na de aanzegging gezegd heeft dat [eiser] het chalet voorlopig op de camping mocht laten staan, van welke stelling het hof de juistheid in het midden heeft gelaten.76.Die stelling laat zich volgens het onderdeel niet anders verstaan dan dat [erflater] [eiser] na de aanzegging die geleid zou hebben tot het eindigen van de (camping)overeenkomst toestemming heeft verleend om het chalet op de camping te laten staan, uit welke toestemming het bestaan van een rechtsverhouding blijkt op grond van welke rechtsverhouding er een verplichting was of kon zijn om [eiser] te waarschuwen dat een derde een (voor)aankondiging gedaan heeft om [eiser] chalet te komen ophalen. Volgens het subonderdeel is ’s hofs oordeel in rov. 5.10-ii dat in januari 2017 geen sprake (meer) zou zijn geweest van een uit een (camping)overeenkomst voortvloeiende en op [verweerster] rustende zorgverplichting derhalve zonder nadere motivering, die ontbreekt, onbegrijpelijk.

Het onderdeel faalt, gelet op het volgende.

In de voorlaatste zin van rov. 5.10-ii overweegt het hof:

“Dat daarvoor [een overeenkomst “met betrekking tot het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein” waaraan, als zo’n overeenkomst al mocht hebben bestaan tussen [eiser] en [verweerster] , een einde is gekomen in oktober 2016, A-G] een andere overeenkomst in de plaats zou zijn gekomen (bijvoorbeeld een overeenkomst tot bewaarneming) is verder niet aangevoerd en is ook niet gebleken.”

Bestudering van de memorie van grieven zijdens [eiser] , leert dat het hof hier mede het oog heeft gehad op grief 2, waarmee [eiser] rov. 5.1.8 van het vonnis van de rechtbank bestrijdt. In rov. 5.1.8 heeft de rechtbank, kort gezegd, overwogen dat voor zover overigens al sprake zou zijn van (een begin van) zaakwaarneming door [verweerster 1] , voortzetting daarvan redelijkerwijs niet van [verweerster 1] kon worden verlangd (zie ook onder 2.7 hiervoor). Met de desbetreffende grief 2 brengt [eiser] hier het volgende tegenin:77.

“Ten onrechte vereist het vonnis a quo in r.o. 5.1.8 andere rechtsfiguren zoals bewaarneming en (voortzetting? van ) zaakwaarneming, maar miskent r.o. 5.1.8 de vanzelfsprekende zorgplicht van een campingbeheerder, te waken voor aanmerkelijke schade voor de campinggasten op zijn campingterrein. Dit geldt temeer in de winter als de gasten niet op de camping plegen te komen, op ca. 100 km afstand wonen en, i.c. wegens een van de warrige berichten sept. ’16 van [verweerster 1] zelf niet op de camping mochten komen.”

[hoofdlettergebruik uit origineel niet overgenomen, A-G]

[eiser] gaat er in zijn memorie van grieven dus van uit dat de door hem gestelde “vanzelfsprekende zorgplicht” niet voortvloeit uit “andere rechtsfiguren zoals bewaarneming”. Dat strookt ook met de daaraan voorafgaande grief 1, waarin hij de campingovereenkomst onder meer duidt als “een soort species van het genus huur” met “enige elementen van bewaarneming en zaakwaarneming”:78.

“Een campingovereenkomst omvat huur en gebruik van een stukje campinggrond en gemeenschappelijke voorzieningen, en anderzijds enig beheer door de campingbeheerder met enige elementen van bewaarneming en zaakwaarneming, bij afwezigheid van de campinggast, zonder identiek-gelijk te zijn aan de hokjes en vakjes van deze wèl wettelijk benoemde rechtsfiguren.Hieruit volgt dat beide campingbeheerders en campingeigenaars-echtelieden [erflater] - [verweerster 1] deze beheerdersplicht hebben, schade voor gasten te voorkomen, opdat de gasten het overeengekomen en betaald gebruik, genot en eigendom van hun kampeermiddelen op de camping behouden.(…)Een campingovereenkomst is een soort species van het genus huur, met ook eigensoortige kenmerken: enig beheer / toezicht op / zorg voor eigendommen van de campinggast-huurder wordt in feite aan de campingbeheerder toevertrouwd, m.n. in de tijd, dat de campinggast-huurders niet op de camping zijn, zoals de koude helft van het jaar. Dit omvat naar analogie enige elementen van bewaarneming en zaakwaarneming.”

[onderstreping, cursivering en hoofdlettergebruik niet overgenomen uit origineel, A-G]

Zoals opgemerkt onder 3.8 hiervoor, is het hof er m.i. in rov. 5.10-ii ook van uitgegaan dat de onderhavige campingovereenkomst kan worden gekwalificeerd als een huurovereenkomst, waaraan volgens het hof door opzegging als bedoeld in art. 7:228 lid 2 BW in oktober 2016 een einde is gekomen. Dat [eiser] zich in het kader van de gestelde wanprestatie door [verweerster] uitsluitend op de campingovereenkomst heeft beroepen, strookt ook met de, in cassatie onbestreden, weergave van de stellingen van [eiser] , zoals blijkt uit rov. 5.6.3: “Als niet kan worden aangenomen dat een campingovereenkomst heeft bestaan, geldt dat [verweerster] een uit het ongeschreven recht voortvloeiende zorgplicht [heeft] geschonden.” (zie ook onder 3.1 hiervoor). [verweerster] heeft de stellingen van [eiser] ook aldus opgevat, zoals onder meer blijkt uit de memorie van antwoord zijdens [verweerster] ten aanzien van grief 2:79.

“Deze door [eiser] gestelde zorgplicht is echter geen vanzelfsprekendheid. Waar deze vanzelfsprekende zorgplicht dan uit voortvloeit, maakt [eiser] niet duidelijk. Een zorgplicht zoals door [eiser] gesteld, dient voort te vloeien uit de wet danwel uit de overeenkomst. [eiser] stelt en onderbouwt echter geen van beiden.”

Het is tegen deze achtergrond bezien niet onbegrijpelijk dat het hof de stelling van [eiser] waarop het onderdeel zich beroept, erop neerkomend dat [erflater] zou hebben gezegd dat [eiser] het chalet voorlopig op de camping mocht laten staan, niet (ook) heeft opgevat als, kort gezegd, een stelling van [eiser] inhoudend een door [erflater] verleende toestemming aan [eiser] waaruit het bestaan van een (contractuele) rechtsverhouding blijkt waaruit weer een waarschuwingsplicht van [verweerster] jegens [eiser] zou kunnen voortvloeien. Het hof kon, zoals het in rov. 5.10-ii heeft gedaan, die stelling van [eiser] (“ [eiser] heeft nog wel aangevoerd dat na die opzegging [erflater] tegen hem heeft gezegd dat hij het chalet voorlopig op de camping mocht laten staan, omdat [erflater] het chalet wellicht zou willen kopen en gaan gebruiken voor hun studerende dochter”) uitsluitend betrekken bij de vraag of [eiser] tegen de aangezegde beëindiging van zijn gebruik van het chalet op de camping na 1 oktober 2016 (tegen de opzegging) bezwaar heeft gemaakt, en mede in dat licht overwegen dat verder niet is aangevoerd en ook niet is gebleken dat voor de voornoemde campingovereenkomst (waaraan een einde is gekomen in oktober 2016) een andere overeenkomst in de plaats zou zijn gekomen (bijvoorbeeld een overeenkomst tot bewaarneming). Ten overvloede wijs ik er nog op dat, zoals het hof in rov. 5.10-ii ook uitdrukkelijk heeft onderkend (“Uit die stelling - die [verweerster 1] overigens heeft betwist - (…)”) [verweerster] , zowel in eerste aanleg80.als in hoger beroep81., ook heeft betwist dat [erflater] toestemming aan [eiser] zou hebben verleend om het chalet op de camping te mogen laten staan, waarmee die stelling van [eiser]82.ook niet in de zin van art. 149 lid 1 Rv is komen vast te staan.

Het oordeel van het hof in rov. 5.10-iii is dus, anders dan het onderdeel klaagt, niet onbegrijpelijk, voor zover het er gezien rov. 5.10-ii (mede) op berust dat, indien de (camping)overeenkomst door de aanzegging geëindigd zou zijn, niet is aangevoerd en ook niet is gebleken dat “daarvoor een andere overeenkomst in de plaats zou zijn gekomen (bijvoorbeeld een overeenkomst tot bewaarneming)”. Het hof hoefde, gelet op het partijdebat, de stelling van [eiser] , erop neerkomend dat hij het chalet van [erflater] voorlopig op de camping mocht laten staan, niet in de door het subonderdeel bedoelde zin op te vatten, wat het hof dus ook niet heeft gedaan. De in het subonderdeel bedoelde innerlijke tegenstrijdigheid in het oordeel van het hof doet zich in werkelijkheid dus niet voor, waarbij nog zij opgemerkt dat door het hof dus niet in het midden is gelaten of naar zijn oordeel die stelling van [eiser] (ook) betrekking zou kunnen hebben op een overeenkomst die in de plaats is gekomen van de in oktober 2016 geëindigde campingovereenkomst (het hof meent kenbaar dat dat niet zo is), gelet op ’s hofs uitleg van die stelling (waarover hiervoor) en diens evenmin voor misverstand vatbare vaststelling dat verder niet is aangevoerd en ook niet is gebleken dat voor die campingovereenkomst een andere overeenkomst in de plaats zou zijn gekomen (bijvoorbeeld een overeenkomst tot bewaarneming).

Daarop stuit het onderdeel af.

Onderdeel 3 valt uiteen in twee subonderdelen.

Subonderdeel 3.1 klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 5.10-iii bovendien onjuist is en/of onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd, omdat de omstandigheid dat de (camping)overeenkomst in oktober 2016 zou zijn geëindigd (waarover onderdeel 1) of dat daarvoor geen andere overeenkomst in de plaats zou zijn gekomen (waarover onderdeel 2) niet “dus” meebrengt dat [verweerster] niet tekortgeschoten is in de nakoming van een op haar rustende contractuele zorg-/waarschuwingsplicht. Volgens het subonderdeel miskent het hof immers dat een campingexploitant de zorg van een goed bewaarder in acht moet nemen83.en dat, indien een overeenkomst tussen een campingexploitant en een campinggast eindigt terwijl de door de campinggast naar de camping meegebrachte zaken nog op de camping staan, deze zorgplicht blijft bestaan gedurende een redelijke periode na het eindigen van de overeenkomst. Zolang in casu het chalet nog op de camping staat, zal de campingexploitant daarom volgens het subonderdeel de zorg van een goed bewaarder in acht moeten nemen en als bewaarnemer aansprakelijk zijn voor beschadiging of, zoals in casu, verlies van de zaak.84.Het subonderdeel stelt dat de tussen [eiser] en [verweerster] gesloten (camping)overeenkomst een wederkerige overeenkomst is, die inhoudt dat [eiser] tegen betaling gebruikmaakte van een campingplaats.85.Volgens het subonderdeel heeft [eiser] in essentie de stelling betrokken dat de (camping)overeenkomst elementen heeft van in ieder geval huur en bewaarneming.86.Het subonderdeel klaagt dat het hof miskent dat het, mede gezien die stelling, had te beoordelen of de (camping)overeenkomst mede bewaarneming is, dan wel zodanige kenmerken heeft dat het bepaalde in titel 9 van Boek 7 BW daarop, althans ten dele, van toepassing is, al dan niet analogisch. Het subonderdeel klaagt dat het hof eraan voorbijgezien heeft dat op de vraag welke rechten en verplichtingen partijen overeengekomen zijn, de vraag volgt naar de kwalificatie van een overeenkomst87.en dat in de tussen [eiser] en [verweerster] bestaande rechtsverhouding een op [verweerster] rustende zorgplicht ligt besloten die minst genomen (sterk) doet denken aan de zorgplicht van een bewaarnemer,88.alsmede dat [verweerster] als campingexploitant in beginsel gelijkgesteld moet worden aan een bewaarnemer.89.De contractuele zorgplicht van [verweerster] vloeit derhalve volgens het subonderdeel (mede althans naar analogie) voort uit art. 7:609 lid 1 BW jo. art. 7:602 BW.90.Deze zorgplicht brengt volgens het subonderdeel mee dat een campingexploitant, als bewaarnemer, voldoende maatregelen moet treffen om beschadiging of verlies van door een campinggast meegebrachte zaken te voorkomen.91.Volgens het subonderdeel had [verweerster] , gezien deze zorgplicht en de op grond daarvan te treffen maatregelen, [eiser] dan ook moeten waarschuwen voor het dreigende verlies van het chalet.

Het subonderdeel faalt, gelet op het volgende.

Van Schaick schrijft over bewaring als ondergeschikt element van andere overeenkomsten onder meer het volgende:92.

“Er kan pas bewaarneming zijn als het bewaren hoofdzaak is. Veel rechtsverhoudingen creëren, naast verplichtingen waarvan buiten discussie is dat het primaire contractsverplichtingen zijn, een verplichting tot bewaring van een zaak. Dan is het de vraag of partijen verschillende overeenkomsten hebben gesloten waarvan er één een overeenkomst van bewaarneming is, dan wel of zij één overeenkomst hebben gesloten waaruit ook de verplichting tot bewaring ontspruit. Als partijen één overeenkomst hebben gesloten, rijst weer de vraag of de bewaring van de zaak in de omstandigheden die de overeenkomst regelt hetzij een ondergeschikte rol speelt en de inhoud is van een nevenverbintenis hetzij de inhoud is van één van verschillende hoofdverbintenissen uit de overeenkomst. In het laatste geval is de overeenkomst een gemengde overeenkomst in de zin van art. 6:215 BW. Dan zijn ook de bepalingen van Titel 7.9 BW op de overeenkomst van toepassing, tenzij de bepalingen voor elk van de soorten van toepasselijke overeenkomsten niet wel verenigbaar zijn of de strekking daarvan in verband met de aard van de overeenkomst zich tegen toepassing verzet. (…). Meestal komt het aan op uitleg van de rechtsverhouding aan de hand van de haviltex-maatstaf.”

[cursivering in origineel, A-G]

Ik wijs ook op andere literatuur ter zake.93.

Het hof heeft de onderhavige campingovereenkomst (“die inhield dat [eiser] tegen betaling gebruik mocht maken van zijn chalet op de camping”, een overeenkomst “met betrekking tot het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein”; zie rov. 5.10-ii), voor zover die al heeft bestaan (zie ook rov. 5.10-ii), m.i. gekwalificeerd als huur in de zin van art. 7:201 BW, waarop niet de wettelijke huurbescherming inzake woonruimte van 7:233 e.v. BW, ook niet via art. 7:235 en 7:236 BW, van toepassing is. Dat deze campingovereenkomst (voor zover die al heeft bestaan) kwalificeert als een huurovereenkomst, blijkt ook uit de toepassing die het hof in rov. 5.10-ii heeft gegeven aan art. 7:228 lid 2 BW, door te overwegen “dat die aanzegging moet worden opgevat als een opzegging van die overeenkomst”. Dat op de vraag welke rechten en verplichtingen partijen zijn overeengekomen de vraag naar kwalificatie van de overeenkomst volgt, heeft het hof daarmee niet miskend.94.

De kwalificatie van een campingovereenkomst zoals in de onderhavige zaak aan de orde als huur is ook in lijn met de feitenrechtspraak, aangehaald onder 3.8 hiervoor. In de door het subonderdeel aangehaalde passage uit de memorie van grieven van [eiser] , reeds geciteerd onder 3.15 hiervoor, wordt de door [eiser] aangevoerde campingovereenkomst eveneens gekwalificeerd als “een soort species van het genus huur”, die “naar analogie enige elementen van bewaarneming en zaakwaarneming” zou omvatten.95.

[eiser] heeft gesteld dat sprake is van één overeenkomst, door hem de campingovereenkomst genoemd (zie naast rov. 5.10 ook rov. 5.6.2-5.6.3, waarover onder 3.1 hiervoor), die door het hof (dus) is gekwalificeerd als huur. Uit de aangehaalde passage uit de memorie van grieven van [eiser] waarop het subonderdeel zich baseert, blijkt ook niet dat bewaring van het chalet door [verweerster] een hoofdverbintenis uit de door [eiser] gestelde (mondelinge) campingovereenkomst zou zijn. Het zou volgens [eiser] hoogstens gaan om “enig beheer door de campingbeheerder met enige elementen van bewaarneming en zaakwaarneming, bij afwezigheid van de campinggast”, “enig beheer / toezicht op / zorg voor eigendommen van de campinggast-huurder wordt in feite aan de campingbeheerder toevertrouwd, m.n. in de tijd, dat de campinggast-huurders niet op de camping zijn, zoals de koude helft van het jaar.”96.

Van een gemengde overeenkomst in de zin van art. 6:215 BW, waarop de bepalingen van titel 7.9 BW (mede) van toepassing zijn, kan dan, gelet ook op de stellingen van [eiser] , geen sprake zijn.97.

Nu de onderhavige campingovereenkomst niet kan worden beschouwd als een gemengde overeenkomst als bedoeld in art. 6:215 BW (waarover hiervoor), en verder niet is aangevoerd en ook niet is gebleken dat voor deze campingovereenkomst een andere overeenkomst, zoals een overeenkomst tot bewaarneming, in de plaats zou zijn gekomen (waarover onderdeel 2), is titel 7.9 BW (Bewaarneming) niet (mede) van toepassing op het onderhavige geval. Het beroep dat het subonderdeel naar analogie op titel 7.9 BW doet, waarover ook hierna in verband met art. 7:609 BW, kan [eiser] dan evenmin baten.

Het hof heeft, bezien in het licht van het voorgaande, de door [eiser] gestelde zorgplicht(schending) van [verweerster] jegens hem m.i. terecht in de sleutel van art. 6:74 BW voor de contractuele benadering (en art. 6:162 BW voor de buitencontractuele benadering) geplaatst en beoordeeld (zie ook de feitenrechtspraak aangehaald onder 3.8 hiervoor).

Over het beroep dat het subonderdeel naar analogie op art. 7:609 BW doet, merk ik nog het volgende op. Lid 1 van die bepaling regelt dat een hotelhouder als bewaarnemer aansprakelijk is voor beschadiging of verlies van zaken, die in het hotel zijn meegebracht door een gast die daar zijn intrek heeft genomen. Deze bepaling betreft toepassing naar analogie (“als bewaarnemer”) van de bepalingen van titel 7.9 BW op de relatie tussen de gast en de hotelhouder. Voor zover het subonderdeel tevens klaagt dat deze bepaling rechtstreeks van toepassing is op de verhouding tussen [eiser] als campinggast en [verweerster] als campingexploitant, gaat het uit van een onjuiste rechtsopvatting. Een hotelhouder wordt in de wetsgeschiedenis van art. 7:609 BW als volgt omschreven:98.

“Ingestemd kan worden met de mening van Kleijn dat onder hotelhouder degenen vallen die er hun beroep van maken in hun inrichting nachtverblijf te verschaffen voor een of meer nachten, onverschillig of het om een luxe hotel, een familiepension of een volkslogement gaat. Gaat het evenwel om een woonpension in de zin van een bedrijf waar kamers krachtens overeenkomst voor langere tijd ter bewoning worden gegeven, al dan niet met verstrekking van maaltijden, dan zal voor de toepassing van de specifieke regels van artikel 7.9.9 [art. 7:609 BW, A-G] geen reden zijn.”

De onderhavige campingovereenkomst (“die inhield dat [eiser] tegen betaling gebruik mocht maken van zijn chalet op de camping”, een overeenkomst “met betrekking tot het gebruik door [eiser] van zijn chalet op het campingterrein”; zie rov. 5.10-ii) valt niet onder deze definitie. Overigens is in feitelijke instanties door [eiser] ook geen beroep gedaan op art. 7:609 BW.

Het subonderdeel beroept zich wel op het naar analogie doortrekken van de hoofdgedachte van deze bepaling op de verhouding tussen [eiser] als recreant (campinggast/huurder) en [verweerster] als ondernemer (campingexploitant). In de wetsgeschiedenis van art. 7:609 BW wordt onder de hoofdgedachte van de bepaling aangemerkt dat “de aansprakelijkheid van de hotelhouder in verband moet worden gebracht met die van een bewaarnemer.”99.Het gaat bij art. 7:609 BW anders gezegd om toepassing naar analogie (“als een bewaarnemer”) van de bepalingen van titel 7.9 BW op de relatie tussen de gast en de hotelhouder.100.In de wetsgeschiedenis worden voor de invoering van art. 7:609 BW twee redenen genoemd: (i) een onnodige breuk met het oude BW voorkomen (vgl. art. 1746-1748 BW (oud));101.en (ii) aansluiting behouden met het Franse en Belgische recht, waarin deze hoofdgedachte bij wetswijzigingen in de jaren ’70 van de vorige eeuw eveneens was gehandhaafd.102.De reikwijdte van art. 7:609 BW is blijkens de wetsgeschiedenis bewust beperkt gehouden:103.

“De gedachte van deze bepalingen laat zich evenwel niet zonder meer uitbreiden tot de andere gevallen van dienstverlening die de Commissie ter sprake heeft gebracht. (…) Voor wat betreft de gevallen van een bij de kapper gestolen jas en van de bagage van een patiënt tijdens ziekenhuisopname, ook hier komt gelijksstelling met het geval van art. 7.9.9 [7:609 BW, A-G] niet verhelderend voor. Of de kapper aansprakelijk is voor de diefstal van een door de klant meegebrachte jas, zal sterk van de omstandigheden afhangen, in het bijzonder van de vraag of de kapper of zijn personeel enig verwijt treft. Bij de bagage van de patiënt kunnen zich wel op het geval van art. 7.9.9 gelijkende situaties voordoen, maar zal tevens met andere omstandigheden rekening moeten worden gehouden. (…) Wat geldt in geval van beschadiging of verloren gaan van dergelijke zaken, kan daarom moeilijk anders worden beoordeeld dan aan de hand van algemene regels als de artikelen 6.8.1-3a [art. 6:74-77 BW, A-G].”

Dat, zoals het subonderdeel indirect onder de aandacht brengt, door Du Perron is betoogd dat toepassing naar analogie van art. 7:609 BW aanvaardbaar is voor de beantwoording van de vraag of een ziekenhuis onder omstandigheden als bewaarnemer aansprakelijk kan zijn,104.doet er m.i. ook niet aan af dat in het onderhavige geval niet een zorgplicht van [verweerster] als bewaarnemer op al dan niet analoge toepassing van art. 7:609 lid 1 BW jo. art. 7:602 BW kan worden gestoeld. Het hof heeft, mede gelet op de hiervoor aangehaalde passage uit de wetsgeschiedenis, de door [eiser] gestelde zorgplicht(schending) van [verweerster] jegens hem terecht in de sleutel van art. 6:74 BW voor de contractuele benadering (en art. 6:162 BW voor de buitencontractuele benadering) geplaatst en beoordeeld.

Ik wijs verder nog op het volgende. Het hof heeft nergens (principieel) overwogen dat een campingexploitant gedurende de looptijd van een overeenkomst (zoals de onderhavige campingovereenkomst) in dat kader niet gehouden zou kunnen zijn passende zorg te betrachten met betrekking tot, kort gezegd, het op de camping geplaatste chalet van de recreant (de campinggast/huurder), of dat op enig moment na het eindigen van die overeenkomst een met die reeds geëindigde overeenkomst verband houdende (contractuele) zorgverplichting ter zake van de campingexploitant niet meer kan spelen. Dat is dan (dus) ook niet de crux van ’s hofs oordeel in rov. 5.10 (in verbinding met rov. 5.6.2). Het bestreden oordeel van het hof dient m.i. te worden bezien in het licht van:

- het geëindigd zijn van de onderhavige campingovereenkomst tussen [eiser] en [verweerster] in oktober 2016, zo van die overeenkomst al sprake is geweest (zie rov. 5.10-ii);

- het voor die campingovereenkomst, na het eindigen ervan in oktober 2016, geen andere overeenkomst (zoals een overeenkomst tot bewaarneming) in de plaats gekomen zijn105.(zie rov. 5.10-ii);

- het tijdverloop tussen dat eindigen van de campingovereenkomst (in oktober 2016)106.en de periode van, wat [eiser] noemt, “de aankondiging” (op 20 december 2016) respectievelijk “de diefstal” (op 4 januari 2017) (zie rov. 5.6.2, 5.10-ii en onder 3.1 hiervoor);

- de door het hof onderkende premisse van de door [eiser] in de onderhavige procedure gestelde wanprestatie zijdens [verweerster] jegens hem (art. 6:74 BW)107.dat sprake was van een voortdurende (dus nog niet geëindigde) overeenkomst tussen [eiser] en [verweerster] waaruit een op [verweerster] jegens [eiser] rustende (contractuele) zorgverplichting ter zake voortvloeide, in het bijzonder de onderhavige (en door [eiser] zo genoemde) campingovereenkomst (zie rov. 5.6.2 en rov. 5.10), wat, zoals volgt uit het voorgaande, naar het oordeel van het hof in werkelijkheid in de relevante periode eind 2016/begin 2017 dus al geruime tijd niet meer aan de orde was (zie ook rov. 5.10-ii, slotzin);108.

- de consequentie dat, naar het (evenmin onbegrijpelijke) oordeel van het hof (zie rov. 5.6.2 en rov. 5.10),109.[eiser] aan die contractuele benadering (via art. 6:74 BW) niet (ook) ten grondslag heeft gelegd dat en waarom (althans) sprake was van de te onderscheiden situatie waarin in die relevante periode eind 2016/begin 2017 een voortdurende (dus nog niet geëindigde) (camping)overeenkomst tussen [eiser] en [verweerster] al geruime tijd niet meer aan de orde was, maar niettemin op [verweerster] wel nog een met een reeds (aanzienlijk) eerder geëindigde overeenkomst tussen partijen verband houdende (contractuele) zorgverplichting ter zake jegens [eiser] zou rusten, over welke specifieke stelling het hof (gelet ook op art. 24 Rv) in het kader van die contractuele benadering van [eiser] dus niet (ook) te oordelen had en niet geoordeeld heeft;

- de logische gevolgtrekking die het hof daaraan verbindt in rov. 5.10-iii, te weten dat daarom (ook) wordt verworpen de stelling van [eiser] dat [verweerster] jegens hem tekort zijn geschoten in een op hen rustende zorgverplichting die voortvloeide uit een (camping)overeenkomst.110.

Ook hieraan ziet het subonderdeel voorbij (waarin ik een op het voorgaande betrekking hebbende klacht ook niet kan lezen).

Gelet hierop valt niet in te zien dat het bestreden oordeel van het hof op de daartoe in het subonderdeel aangevoerde gronden blijk zou geven van een onjuiste rechtsopvatting en/of niet naar behoren zou zijn gemotiveerd.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Subonderdeel 3.2 klaagt dat het door het vorige subonderdeel bestreden oordeel van het hof althans onjuist en onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd is. Volgens het subonderdeel miskent het hof dat schuldeiser en schuldenaar verplicht zijn om zich jegens elkaar te gedragen overeenkomstig de eisen van redelijkheid en billijkheid111.en dat een overeenkomst niet alleen de door partijen overeengekomen rechtsgevolgen heeft, maar ook die welke behalve uit de wet (waarover subonderdeel 3.1) voortvloeien uit de aard van de overeenkomst, de gewoonte of de eisen van redelijkheid en billijkheid.112.De redelijkheid en billijkheid brengt volgens het subonderdeel met zich dat contractspartijen hun gedrag mede moeten laten bepalen door de gerechtvaardigde belangen van de wederpartij.113.Volgens het subonderdeel brengt de redelijkheid en billijkheid in dit geval met zich (of kan deze meebrengen) dat een campinggast mag verwachten dat een campingexploitant de zorg van een goed bewaarder in acht neemt met betrekking tot de door een campinggast meegebrachte zaken. Volgens het subonderdeel mag een campinggast verwachten dat een campingexploitant in ieder geval voldoende zorg betracht om te voorkomen dat een derde door de campinggast meegebrachte zaken verwijdert en ermee vandoor gaat.114.Het subonderdeel klaagt dat het oordeel van het hof daarom blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting en/of niet naar behoren is gemotiveerd. Volgens het subonderdeel valt immers niet (zonder meer) in te zien waarom [verweerster] [eiser] niet zou hebben hoeven waarschuwen voor het voor [eiser] dreigende verlies van het chalet.

Het subonderdeel faalt, in het voetspoor van subonderdeel 3.1 en gelet op het volgende.

Het subonderdeel neemt op zichzelf, met Tjittes, niet ten onrechte tot uitgangspunt dat “redelijkheid en billijkheid ongeschreven objectief recht [zijn], zodat de rechter verplicht is om, waar de gestelde feiten daar aanleiding toe geven, ambtshalve de redelijkheid en billijkheid toe te passen.”115.Dat het hof dat in rov. 5.10-iii zou hebben miskend, zie ik, anders dan het subonderdeel, echter niet.

Het (beperkte) beroep dat het subonderdeel doet op de memorie van grieven zijdens [eiser]116.laat onverlet, en bevestigt veeleer, hetgeen ik heb opgemerkt in de voor-voorlaatste alinea onder 3.18 hiervoor (“Ik wijs verder nog op het volgende”, etc.), dat ook hier opgeld doet en waarnaar ik kortheidshalve verwijs. Wat het subonderdeel opmerkt over, kort gezegd, (ambtshalve toepassing door de rechter van) de redelijkheid en billijkheid kan daaraan niet afdoen. Hieraan ziet het subonderdeel voorbij (waarin ik een op het voorgaande betrekking hebbende klacht ook niet kan lezen).

Ik wijs verder erop dat van een afdoende kenbare en uitgewerkte stellingname in feitelijke instanties door [eiser] ter schraging van een te onderscheiden (ambtshalve rechterlijke) toepassing van die redelijkheid en billijkheid zoals kennelijk voorgestaan door het subonderdeel hoe dan ook niet gesproken kan worden (wat de twee verwijzingen in het subonderdeel naar de memorie van grieven zijdens [eiser] ook onderstrepen), bij gebreke waarvan het hof daarop ook geen acht te slagen had (net zo min als [verweerster] ). Ook dit laat zich in cassatie door [eiser] niet meer herstellen.

Gelet hierop valt niet in te zien dat het bestreden oordeel van het hof op de daartoe in het subonderdeel aangevoerde gronden blijk zou geven van een onjuiste rechtsopvatting en/of niet naar behoren zou zijn gemotiveerd.117.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Tussenconclusie

Klacht A faalt in al haar (sub)onderdelen.

Klacht B: onrechtmatige daad: buitencontractuele zorg- en derhalve waarschuwingsplicht (rov. 5.11-iv)

Klacht B valt uiteen in twee onderdelen (doorlopend genummerd als 4 en 5), die op hun beurt weer zijn uitgewerkt in subonderdelen.

Onderdeel 4 klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 5.11-iv, kort gezegd dat [verweerster 1] niet jegens [eiser] gehandeld zou hebben in strijd met een uit het ongeschreven recht voortvloeiende zorgverplichting, onjuist is en/of onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd, voor zover het inhoudt dat in dit geval geen sprake zou zijn van een gedraging van [verweerster 1] in strijd met een uit het ongeschreven recht voorvloeiende zorgplicht die gerelateerd is aan “een dergelijke waarschuwingsplicht”. Het onderdeel valt uiteen in drie subonderdelen.

Subonderdeel 4.1 klaagt dat het hof miskent dat de vraag of [verweerster 1] jegens [eiser] een onrechtmatige daad heeft gepleegd door [eiser] niet te waarschuwen, moet worden beantwoord aan de hand van de Kelderluikcriteria.118.Het hof heeft volgens het subonderdeel althans verzuimd voldoende inzicht te geven in de gedachtegang die ten grondslag ligt aan zijn beslissing dat toepassing van deze criteria niet zou meebrengen dat door dit niet-waarschuwen een onrechtmatige daad jegens [eiser] gepleegd is.119.Volgens het subonderdeel vergt toepassing van de Kelderluikcriteria in dit geval naar haar kern dat beoordeeld wordt in hoeverre in december 2016 door de vooraankondiging en de aankondiging voor [eiser] de dreiging was ontstaan dat het chalet door een onbevoegde derde meegenomen zou worden en [eiser] hierop bedacht hoefde te zijn, hoe groot de kans op schade en de omvang daarvan was en hoe bezwaarlijk het voor [verweerster 1] was om [eiser] te verwittigen van dit gevaar. Volgens het subonderdeel klemt dit temeer, omdat zich “gezien de in rov. 5.11-ii vermelde toedracht van de diefstal van [eiser] chalet opdringt” dat [eiser] niet erop bedacht hoefde te zijn dat zijn chalet door een derde meegenomen zou worden, terwijl [verweerster 1] daarvan gezien [betrokkene 1] (voor)aankondiging wist, dat de kans dat [eiser] schade zou lijden gezien die (voor)aankondiging groot was, alsmede dat de omvang van [eiser] schade groot was120.en dat het voor [verweerster 1] “niet onbezwaarlijk” (bedoeld zal zijn: niet bezwaarlijk) was [eiser] “even te bellen of te sms’en dan wel te whatsappen teneinde hem te verwittigen van dit gevaar”.

Het subonderdeel faalt, gelet op het volgende.

De zogenoemde Kelderluikcriteria zijn van toepassing in geval van ‘gevaarzetting’, waaronder wordt verstaan het in het leven roepen en/of laten voortbestaan van een gevaar voor personen of zaken, waaronder begrepen voldoende voorzorgsmaatregelen ter voorkoming van de verwezenlijking van dat gevaar.121.Het subonderdeel ziet als het gevaar dat in december 2016 door de vooraankondiging en de aankondiging voor [eiser] de dreiging was ontstaan dat het chalet door een onbevoegde derde ( [betrokkene 1] ) meegenomen zou worden. Het meenemen van het chalet door die derde wordt door [eiser] ook “de diefstal” genoemd (zie ook onder 3.1 hiervoor). Of het gevaarzettingsleerstuk in deze zaak rechtstreeks aan de orde is, kan in het midden blijven, nu de Kelderluikcriteria ook buiten directe gevaarzettingssituaties kunnen worden toegepast.122.Hartlief heeft dat als volgt verwoord:123.

“Had de aangesproken persoon anders moeten handelen dan hij heeft gedaan met het oog op een bepaald belang van een ander? Daarvoor is in ieder geval nodig dat hij het betrokken belang kende, althans daarop bedacht moest zijn geweest. Dat is als het ware het drempelvereiste: hoefde de aangesproken persoon dat niet te zijn, dan is hij in ieder geval niet aansprakelijk; moest hij dat wél zijn dan is daarmee echter nog niet meteen het onrechtmatigheidsoordeel geveld. Dat vergt immers veelal nog een afweging aan de hand van factoren en omstandigheden, zo leert onder meer de situatie bij hinder en gevaarzetting. Het verbaast eigenlijk niet dat de in het kader van gevaarzetting aangeduide factoren, de zogen[oe]mde kelderluikfactoren in al dan niet aangepaste vorm, vrijwel steeds - in ieder geval mede - aan bod zijn wanneer het gaat om een beoordeling in het kader van de zorgvuldigheid: in wezen wordt de aangesproken persoon in het kader van schending van de zorgvuldigheidsnorm steeds het verwijt gemaakt dat hij door zijn doen of nalaten een belang van een ander heeft geschonden c.q. in gevaar heeft gebracht. We plegen het weliswaar niet steeds gevaarzetting te noemen, wij reserveren dat etiket immers voor handelen dat personen of zaken in gevaar brengt, maar het had best gekund. Daarmee zijn eigenlijk steeds factoren als de kans op schade (aantasting van een belang), de aard en ernst van de mogelijke gevolgen alsmede de bezwaarlijkheid van het treffen van maatregelen medebepalend voor de beantwoording van de vraag of de aangesproken persoon maatschappelijk onzorgvuldig heeft gehandeld.

Een belangrijke factor, die in de rechtspraak een enkele keer onder de noemer aard van de gedraging lijkt aangeduid, is de context waarin de gedraging plaatsvindt en die voorkomt dat normaal maatschappelijk functioneren dat een ander zeer wel kan schaden onrechtmatig genoemd wordt. Dat met ‘eenvoudige niet kostbare middelen’ het gedrag had kunnen worden voorkomen, betekent niet dat het dus onrechtmatig was. De figuurlijke prijs hiervan zou onevenredig hoog kunnen zijn: geforceerd, onmenselijk gedrag dat bijvoorbeeld het gevolg zou zijn van een aansprakelijkheid bij iedere vorm van hinder of gevaarzetting, belemmering van normale concurrentie et cetera.

Vrijheid voor de een, bescherming voor de ander. (…).”

[cursivering in origineel, voetnoten niet overgenomen, A-G]

Het subonderdeel verwijst alleen naar de oorspronkelijke Kelderluikcriteria, zoals die zijn geformuleerd in het arrest van de Hoge Raad uit 1965.124.In geactualiseerde bewoordingen luiden deze criteria bij de beoordeling van aansprakelijkheid in gevaarzettingssituaties als volgt:125.

- (i) in hoeverre niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid waarschijnlijk is;

- (ii) hoe groot de kans is dat daaruit ongevallen ontstaan;

- (iii) hoe ernstig de gevolgen kunnen zijn;

- (iv) in hoeverre het nemen van veiligheidsmaatregelen bezwaarlijk is.

Vergelijk de formulering uit een arrest van 2006, waarin de Hoge Raad in meer algemene zin, niet toegespitst op gevaarzettingssituaties, overweegt:126.

“dat bij de beantwoording van de vraag of sprake is van handelen in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, niet alleen moet worden gelet op de kans op schade, maar ook op de aard van de gedraging, de aard en ernst van de eventuele schade en de bezwaarlijkheid en gebruikelijkheid van het nemen van voorzorgsmaatregelen (vgl. HR 5 november 1965, NJ 1966, 136).”

Tegen deze achtergrond bezie ik het oordeel van het hof in rov. 5.11-iv waartegen het subonderdeel is gericht.

Het hof beoordeelt in die overweging of sprake is van “handelen of nalaten [van [verweerster 1] ] in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt.” Meer specifiek beoordeelt het hof de vraag “of op [verweerster 1] in dit geval een uit ongeschreven recht voortvloeiende verplichting rustte om [eiser] in te lichten”. Het hof spreekt ook van de waarschuwingsplicht (zie ook onder 3.1 hiervoor). Volgens het hof komt het bij de beoordeling van de vraag of [verweerster 1] een dergelijke waarschuwingsplicht heeft geschonden aan “op een weging van alle omstandigheden van het geval.” De feiten en omstandigheden die het hof in rov. 5.11-iv bij zijn beoordeling heeft betrokken, zijn de volgende:

- Dat niet is aangevoerd en evenmin is gebleken dat [verweerster 1] beschikte over relevante juridische kennis.

- Dat [verweerster 1] gelet op wat [betrokkene 1] aan haar had meegedeeld kon denken - zoals zij gedaan heeft - dat sprake was van een zakelijk geschil tussen [betrokkene 1] en [betrokkene 3] , waarin ook [eiser] betrokken was, en dat [betrokkene 1] aanspraak zou kunnen hebben op het chalet.

- Dat de (door [betrokkene 1] aangekondigde) verwijdering van het chalet paste bij de aanzegging door [verweerster 1] aan [eiser] dat dit chalet van de camping moest worden gehaald.

- Dat [betrokkene 1] op 20 december 2016 in alle openheid optrad: hij nam het chalet niet onmiddellijk mee, maar kondigde alleen aan dat dit zou gaan gebeuren, wat kon bijdragen aan de gedachte van [verweerster 1] dat [betrokkene 1] wel eens recht op het chalet zou kunnen hebben.

- Dat hieraan niet afdoet dat [verweerster 1] zelf heeft verklaard dat zij het wel nodig vond dat [eiser] werd geïnformeerd. Het feit dat zij dat zelf, subjectief, nodig vond, betekent niet dat het objectief, rechtens, vereist was dat zij [eiser] inlichtte.127.

- Dat, hoewel [verweerster 1] daarmee op 20 december 2016 niet bekend was, de omstandigheden van het geval mede ingekleurd worden door het vonnis van de kantonrechter te Assen van 3 mei 2016,128.waaruit blijkt dat [betrokkene 1] inderdaad een veroordelend vonnis had tegen [betrokkene 3] en dat [eiser] heeft verklaard dat hij het chalet van [betrokkene 3] had gekocht, maar bij [betrokkene 1] heeft opgehaald, waarmee het verhaal dat [betrokkene 1] aan [verweerster 1] heeft gedaan dus ook niet zomaar uit de lucht gegrepen is.

Op basis van deze feiten en omstandigheden, in onderling(e) verband en samenhang bezien, komt het hof in rov. 5.11-iv tot het oordeel dat “in dit geval een dergelijke waarschuwingsplicht niet op [verweerster 1] rustte”, anders gezegd dat “[i]n die situatie op [verweerster 1] niet een (buiten contractuele) zorgplicht [rustte] om zich in het kennelijke (zakelijke) conflict tussen [betrokkene 1] / [betrokkene 3] / [eiser] te mengen door contact op te nemen met [eiser] en hem in te lichten over wat [betrokkene 1] aan haar had verteld.”

Het hof heeft hiermee geen blijk gegeven van miskenning van de Kelderluikcriteria en heeft ook (ruim) voldoende inzicht gegeven in zijn gedachtegang die ten grondslag ligt aan het oordeel dat [verweerster 1] door [eiser] niet in te lichten over de aangekondigde verwijdering van het chalet door [betrokkene 1] niet onrechtmatig jegens [eiser] heeft gehandeld. Voor zover het laatstgenoemde Kelderluikcriterium in de richting van aansprakelijkheid van [verweerster 1] zou kunnen wijzen, omdat “ [eiser] even te bellen of te sms’en dan wel te whatsappen” niet bezwaarlijk voor [verweerster 1] was, geldt, zoals Hartlief in de aangehaalde passage hiervoor ook optekent, dat het niet zo is dat wanneer met “eenvoudige niet kostbare middelen” het gedrag (in casu, kort gezegd, de verwijdering van het chalet door [betrokkene 1] ) mogelijk voorkomen had kunnen worden, dat “dus” betekent dat sprake is van onrechtmatig handelen (of in casu nalaten door [verweerster 1] ). Anders dan het subonderdeel klaagt, dringt zich m.i. bij toepassing van de Kelderluikcriteria geen aansprakelijkheid van [verweerster 1] uit onrechtmatige daad jegens [eiser] op. De kans op schade, de aard van de gedraging, de aard en ernst van de eventuele schade en gebruikelijkheid van het nemen van voorzorgsmaatregelen wijzen immers, gelet op de hiervoor uiteengezette door het hof in aanmerking genomen feiten en omstandigheden, niet in de richting van aansprakelijkheid van [verweerster 1] jegens [eiser] . Bovendien is in feitelijke instanties zijdens [eiser] ook niet een beroep gedaan op toepassing van de Kelderluikcriteria, noch op het Kelderluik-arrest uit 1965, noch op de algemenere variant uit het arrest van de Hoge Raad van 2006. Het subonderdeel verwijst ook niet naar vindplaatsen in de gedingstukken, anders dan een verwijzing naar de memorie van grieven zijdens [eiser] waarin wordt gesteld dat [eiser] het chalet in 2015 heeft gekocht voor een bedrag van € 25.000,--.129.In zoverre wordt in cassatie ook voor het eerst een beroep gedaan op het gevaarzettingsleerstuk, hetgeen te laat is.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Subonderdeel 4.2 klaagt dat het oordeel van het hof temeer onjuist is en/of onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd, omdat in casu onmiskenbaar sprake is van een “speciale relatie”.130.Die speciale relatie brengt volgens het subonderdeel niet alleen a fortiori mee dat het hof aan de hand van de Kelderluikcriteria had moeten oordelen, maar ook dat eerder aan die criteria zou zijn voldaan, gelet op die speciale relatie. Indien en voor zover de campingovereenkomst geëindigd was, bestond tussen [verweerster] en [eiser] in elk geval een postcontractuele relatie. Deze speciale relatie brengt volgens het subonderdeel mee, of kan meebrengen, dat op [verweerster 1] de verplichting rustte om [eiser] te waarschuwen voor het aangekondigde handelen van [betrokkene 1] , zodat [verweerster 1] jegens [eiser] onrechtmatig gehandeld heeft door dit na te laten.

Het subonderdeel faalt, in het voetspoor van subonderdeel 4.1 en gelet op het volgende.

De bijzondere zorgplicht waardoor nalaten ook bij gebreke van gevaarsbewustzijn onrechtmatig zou kunnen zijn, waarop het subonderdeel onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad uit 1974 kennelijk doelt, kan voortvloeien uit: “(i) een speciale relatie van de waarnemer met het slachtoffer en (ii) een speciale relatie van de waarnemer met de plaats waar het gevaar zich voordoet.” [cursivering in origineel, A-G]131.Het subonderdeel lijkt zich te beroepen op zowel een speciale relatie als bedoeld onder (i) als op een speciale relatie als bedoeld onder (ii).

De speciale relatie als bedoeld onder (i) houdt verband met de aard van de rechtsverhouding tussen [verweerster] en [eiser] . Het subonderdeel wijst er in dit verband op dat [eiser] een vaste gast was op de door [verweerster] geëxploiteerde camping (rov. 3.2, zie ook onder 1.2 hiervoor) en spreekt voorts van de “postcontractuele relatie”. Een speciale relatie tussen [verweerster] en [eiser] als bedoeld onder (i) is door het hof niet miskend. Het hof heeft in rov. 5.10-ii, kort gezegd, geoordeeld dat aan de onderhavige campingovereenkomst (mocht die al hebben bestaan) in oktober 2016 een einde is gekomen en dat daar geen andere overeenkomst (zoals een overeenkomst tot bewaarneming) voor in de plaats is gekomen, hetgeen blijk geeft van die postcontractuele relatie. In rov. 5.11-iv bouwt het hof op die postcontractuele relatie voort. Op [eiser] rustte in beginsel een verbintenis tot ontruiming van de campingplaats (zie ook onder 3.8 hiervoor). Het hof overweegt hieromtrent in rov. 5.11-iv dat de (door [betrokkene 1] aangekondigde) verwijdering van het chalet paste bij de aanzegging aan [eiser] dat dit chalet van de camping moest worden gehaald (zie ook de omstandigheid genoemd bij het derde liggende streepje onder 3.25 hiervoor). De postcontractuele relatie leidt er in dit geval dus, anders dan het subonderdeel klaagt, niet toe dat eerder aan de Kelderluikcriteria is voldaan.

De speciale relatie als bedoeld onder (ii) is evenmin miskend door het hof. Het subonderdeel wijst er in dit verband op dat het chalet zich op het moment van “de diefstal” bevond op de door [verweerster] geëxploiteerde camping (rov. 3.5, zie ook onder 1.5 en onder 3.1 hiervoor). De speciale relatie als bedoeld onder (ii) is plaatsgebonden. Ik wijs op rov. 5.6.2, waarin als stelling van [eiser] wordt weergegeven dat “[a]ls het niet [verweerster 1] was die het chalet heeft laten verwijderen, maar als dat is gebeurd in opdracht van [betrokkene 1] zoals [verweerster 1] zegt, geldt dat [verweerster] tekort zijn geschoten in de zorgplicht die zij als beheerders van het campingterrein jegens [eiser] hadden op grond van de campingovereenkomst tussen partijen.” [cursivering toegevoegd, A-G] Hieruit volgt m.i. reeds dat het hof de hoedanigheid van [verweerster] als “beheerders van het campingterrein” (waarop het chalet van [eiser] stond) onder ogen heeft gezien. De door [eiser] gestelde zorgplichtschending van [verweerster] jegens hem die wordt weergegeven in rov. 5.6.2 met betrekking tot art. 6:74 BW, die het hof in rov. 5.10 beoordeelt, verschilt in zoverre immers niet van die in rov. 5.6.3 met betrekking tot art. 6:162 BW, die het hof in rov. 5.11 beoordeelt (zie ook onder 3.1 hiervoor).

Het hof heeft in rov. 5.11-iv beoordeeld in hoeverre, in het licht van art. 6:162 BW, op [verweerster 1] als beheerder van het campingterrein een waarschuwingsplicht rustte om [eiser] in te lichten over de verwijdering van het chalet door [betrokkene 1] . Gelet op alle feiten en omstandigheden van het geval, waaronder dus die “speciale relatie”, is het hof in rov. 5.11-iv tot het oordeel gekomen dat niet een dergelijke waarschuwingsplicht op [verweerster 1] rustte. Dat oordeel is goed navolgbaar en behoeft geen nadere motivering.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Subonderdeel 4.3 klaagt dat het oordeel van het hof aan het slot van rov. 5.11-iv dat de feiten en omstandigheden van het geval mede “ingekleurd” zouden worden door het gegeven dat uit een vonnis van de kantonrechter te Assen van 3 mei 2016 blijkt dat [betrokkene 1] inderdaad een veroordelend vonnis had tegen [betrokkene 3] en dat [eiser] verklaard heeft dat hij het chalet van [betrokkene 3] gekocht had, maar bij [betrokkene 1] opgehaald heeft, en dat het verhaal dat [betrokkene 1] aan [verweerster 1] heeft gedaan daarom niet zomaar uit de lucht is gegrepen, blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. Volgens het subonderdeel valt niet (zonder meer) in te zien waarom dit gegeven relevant zou zijn voor toepassing van de Kelderluikcriteria of anders van belang zou zijn voor het antwoord op de vraag of [verweerster 1] jegens [eiser] onrechtmatig heeft gehandeld. Volgens het subonderdeel brengt het in rov. 5.11-iv vermelde “kennelijke (zakelijke) conflict” niet mee dat [verweerster 1] [eiser] “dus” niet meer zou hebben hoeven waarschuwen, terwijl een waarschuwing geenszins meebrengt dat [verweerster 1] zich in dat conflict zou mengen.

Het subonderdeel faalt, gelet op het volgende.

Het hof heeft zonder schending van enige rechtsregel kunnen oordelen, zoals het in rov. 5.11-iv heeft gedaan, dat “de omstandigheden van het geval mede ingekleurd [worden] door het gegeven dat uit een vonnis van de kantonrechter te Assen van 3 mei 2016 (productie 2 bij incidentele conclusie tot oproeping in vrijwaring) blijkt dat [betrokkene 1] inderdaad een veroordelend vonnis had tegen [betrokkene 3] en dat [eiser] heeft verklaard dat hij het chalet van [betrokkene 3] had gekocht, maar bij [betrokkene 1] heeft opgehaald” en dat “[h]et verhaal dat [betrokkene 1] aan [verweerster 1] heeft gedaan dus ook niet zomaar uit de lucht gegrepen [is].” Voor het hof - het hof overweegt immers ook dat [verweerster 1] daarmee op 20 december 2016 niet bekend was - vormt dat een bevestiging van hetgeen daarvoor is overwogen, kort gezegd dat gelet op wat [betrokkene 1] aan [verweerster 1] had verteld zij kon denken, zoals zij gedaan heeft, dat sprake was van een zakelijk geschil tussen [betrokkene 1] en [betrokkene 3] , waarin ook [eiser] was betrokken, en dat [betrokkene 1] aanspraak zou kunnen hebben op het chalet. Ik zie niet in waarom het rechtens onjuist zou zijn dat het hof dit in die zin als relevante factor betrekt, in de totaliteit van de gegeven feiten en omstandigheden. Overigens acht ik de door het subonderdeel bestreden passage van rov. 5.11-iv niet dragend voor het oordeel van het hof in rov. 5.11-iv dat in dit geval, gelet op een weging van alle feiten en omstandigheden van het geval, op [verweerster 1] niet een uit ongeschreven recht voortvloeiende verplichting rustte om [eiser] in te lichten over de verwijdering van het chalet. De overige door het hof genoemde feiten en omstandigheden (zie de opsomming onder 3.25 hiervoor) kunnen dat oordeel zelfstandig dragen. In zoverre faalt de klacht ook reeds bij gebrek aan belang.

Het subonderdeel lijkt voorts nog een afzonderlijke klacht te bevatten over de volgende overweging van het hof in rov. 5.11-iv:

“In die situatie rustte op [verweerster 1] niet een (buiten contractuele) zorgplicht om zich in het kennelijke (zakelijke) conflict tussen [betrokkene 1] / [betrokkene 3] / [eiser] te mengen door contact op te nemen met [eiser] en hem in te lichten over wat [betrokkene 1] aan haar had verteld.”

Volgens de klacht aan het slot van het subonderdeel brengt het “kennelijke (zakelijke) conflict” niet mee dat [verweerster 1] [eiser] “dus” niet meer zou hebben hoeven waarschuwen, terwijl een waarschuwing geenszins meebrengt dat [verweerster 1] zich in dat conflict zou mengen. Het subonderdeel ziet daarmee eraan voorbij dat het hof in de aangehaalde passage slechts in andere woorden tot uitdrukking brengt dat “[h]et hof van oordeel [is] dat in dit geval een dergelijke waarschuwingsplicht niet op [verweerster 1] rustte”. Deze passage betreft niet één van de feiten en omstandigheden van het geval die het hof in zijn beoordeling betrekt (zie de opsomming onder 3.25 hiervoor). Voor zover het subonderdeel iets meer of anders in die passage leest, gaat het uit van een verkeerde lezing van het oordeel van het hof en mist het dus feitelijke grondslag.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Onderdeel 5 valt uiteen in twee subonderdelen.

Subonderdeel 5.1 klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 5.11-vi dat geen sprake zou zijn van onrechtmatig handelen dat aan [verweerster 1] toegerekend kan worden onjuist is en/of onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd. Volgens het subonderdeel is zonder nadere motivering, die ontbreekt, onbegrijpelijk waarom [verweerster 1] niet toegerekend zou kunnen worden dat zij [eiser] niet reeds ten tijde van de vooraankondiging (dus ergens in december 2016) of aankondiging (dus op 20 december 2016) gewaarschuwd heeft. De motivering in rov. 5.11-v betreft volgens het subonderdeel slechts het moment van de diefstal (dus 4 januari 2017), terwijl de omstandigheden waarop deze motivering berust, niet (zonder meer) zouden kunnen verklaren waarom [verweerster 1] niet toegerekend zou kunnen worden dat zij [eiser] niet vrijwel meteen na [betrokkene 1] vooraankondiging of aankondiging gewaarschuwd heeft. Volgens het subonderdeel miskent het hof dat 20 december 2016, althans een korte periode van enkele dagen daarna, het toetsmoment voor de toerekenbaarheid is.132.Dit klemt volgens het subonderdeel temeer gezien de stelling van [eiser]133.dat [verweerster 1] hem op 25 december 2016 nog wel gesms’t heeft, maar [eiser] op dat moment niet ingelicht heeft over [betrokkene 1] (voor)aankondiging, terwijl zij heeft verklaard dat zij [eiser] op die dag had kunnen laten weten wat er aan de hand was met het chalet, maar dat het “haar niet interesseerde”.134.

Het subonderdeel faalt, gelet op het volgende.

Het subonderdeel is gericht tegen de volgende motivering in rov. 5.11-v:

“Echter, ook hiervoor geldt dat [verweerster 1] juridisch niet is onderlegd en dat niet onbegrijpelijk is dat zij zich door het briefje heeft laten “overdonderen”. In het bijzonder niet in de situatie dat zij de dag daarvoor haar man had begraven. Zeer wel voorstelbaar is dat, zoals [verweerster 1] heeft aangevoerd, zij op dat moment niet tot zakelijk en helder denken in staat was. Voor zover [verweerster 1] verweten kan worden tijdens het afvoeren van het chalet niet adequaat gehandeld te hebben, kan haar dat in die situatie niet toegerekend worden.

Daarbij komt dat het afvoeren van het chalet aansloot bij de eerdere aankondiging daarvan door [betrokkene 1] terwijl dat afvoeren in alle openheid geschiedde: het chalet werd niet bij nacht en ontij opgehaald, maar op klaarlichte dag nadat eerst nog allerlei werkzaamheden rondom dat chalet waren uitgevoerd om het te kunnen verwijderen. Als relevante omstandigheid is ook in dit verband aan te merken het bestaan van het vonnis van 3 mei 2016, genoemd in het slot van de vorige rechtsoverweging.”

In deze rov. 5.11-v beoordeelt het hof, in het kader van art. 6:162 BW, het tweede verwijt (naast het eerste verwijt van niet-naleving van de waarschuwingsplicht) dat [eiser] [verweerster 1] heeft gemaakt: niet-naleving van de plicht tot beletten. Dat blijkt uit het kopje van rov. 5.11-v met die titel (“plicht tot beletten”) en wordt voorts als volgt toegelicht in die rov. 5.11-v:

“Volgens [eiser] had [verweerster 1] de afvoer van het chalet toen [ [betrokkene 1] het chalet kwam ophalen, dus op 4 januari 2017, A-G] moeten beletten omdat uit dat briefje in geen enkel opzicht blijkt dat [eiser] recht zou hebben op het chalet. Volgens hem is de tekst volstrekt onbegrijpelijk.”

Dat strookt bovendien met rov. 5.6.3, waarin het hof de desbetreffende stellingen van [eiser] weergeeft (zie ook onder 3.1 hiervoor):

“Ook die [uit het ongeschreven recht voortvloeiende] zorgplicht hield in dat [verweerster] [eiser] hadden moeten waarschuwen nadat zij van [betrokkene 1] hadden gehoord dat hij het chalet wilde gaan verwijderen en dat zij de verwijdering hadden moeten beletten. De schending van die zorgverplichting is jegens [eiser] onrechtmatig.”

Het subonderdeel constateert tegen deze achtergrond bezien terecht dat de motivering in rov. 5.11-v slechts het moment van 4 januari 2017 betreft. Daarmee is het oordeel van het hof in rov. 5.11-v en rov. 5.11-vi echter niet onjuist en/of onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd. Uit de vaststaande feiten blijkt dat het chalet op 4 januari 2017 van de camping is verwijderd (zie rov. 3.5 en onder 1.5 hiervoor). Het hof heeft de plicht tot beletten terecht naar dat moment getoetst en heeft geoordeeld dat voor zover haar verweten kan worden dat zij tijdens het afvoeren van het chalet (dus op 4 januari 2017) niet adequaat gehandeld zou hebben, dat haar in die situatie (dus, kort gezegd, in de gegeven omstandigheden, waaronder dat zij de dag daarvoor haar man had begraven) niet toegerekend kan worden. Het hof heeft niet miskend dat 20 december 2016, het moment van de aankondiging door [betrokkene 1] (zie ook onder 3.1 hiervoor), het toetsmoment is voor de andere door [eiser] gestelde normschending van [verweerster 1] : niet-naleving van de waarschuwingsplicht, hetgeen het hof in rov. 5.11-iv naar dat moment heeft beoordeeld. Het subonderdeel haalt dus de beide door [eiser] gestelde normschendingen, kort gezegd de waarschuwingsplicht die op 20 december 2016 zou zijn ontstaan en de plicht tot beletten van 4 januari 2017, door elkaar. Aldus leest het subonderdeel het arrest verkeerd en mist het dus feitelijke grondslag. De verwijzing in rov. 5-11-vi naar niet-toerekenbaarheid (“althans dat geen sprake is geweest van onrechtmatig handelen dat haar kan worden toegerekend”) heeft immers alleen betrekking op rov. 5.11-v (plicht tot beletten) en niet (ook) op rov. 5.11-iv (waarschuwingsplicht). Dat [eiser] de stelling betrokken heeft dat [verweerster 1] hem op 25 december 2016 nog ge-sms’t heeft en wat daarover zijdens [verweerster] in haar memorie van antwoord erkend zou zijn, en wat in dat verband door [verweerster 1] tijdens de comparitie van partijen zou zijn verklaard, kan ik (dus) laten rusten. Dat heeft niets van doen met het oordeel van het hof in rov. 5.11-v, dat dus ziet op de beoordeling van de door [eiser] gestelde plicht tot beletten van [verweerster 1] op 4 januari 2017 (zie ook rov. 5.6.3 en onder 3.1 hiervoor).

Daarop stuit het subonderdeel af.

Subonderdeel 5.2 klaagt dat hetgeen waarover subonderdeel 5.1 klaagt bovendien onjuist is en/of onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd, voor zover het er op berust: (i) dat het afvoeren van het chalet door [betrokkene 1] aansloot bij de aankondiging door hem; (ii) dat dit afvoeren in alle openheid geschiedde; en (iii) dat er een vonnis van 3 mei 2016 bestaat. Volgens het subonderdeel zijn de omstandigheden onder (i) t/m (iii) niet van dien aard dat zij zouden moeten meebrengen dat de onrechtmatige daad niet te wijten zou zijn aan [verweerster] ’ schuld of aan een oorzaak die krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor rekening van [verweerster] komt.

Het subonderdeel faalt, gelet op het volgende.

Het subonderdeel ziet voorbij aan het onderscheid tussen art. 6:162 leden 2 en 3 BW. Het hof oordeelt in rov. 5.11-vi, in de sleutel van art. 6:162 lid 2 BW, “dat [verweerster 1] in de omstandigheden van het geval ook niet heeft gehandeld in strijd met een uit het ongeschreven recht voortvloeiende zorgverplichting” en, in de sleutel van art. 6:162 lid 3 BW, “althans dat geen sprake is geweest van onrechtmatig handelen dat haar kan worden toegerekend”.

Dat niet-toerekeningsoordeel heeft, zoals ook onder 3.32 hiervoor opgemerkt, alleen betrekking op rov. 5.11-v (plicht tot beletten) en niet (ook) op rov. 5.11-iv (waarschuwingsplicht). Het hof motiveert dat niet-toerekeningsoordeel in rov. 5.11-v met de volgende overweging:

“Echter, ook hiervoor geldt dat [verweerster 1] juridisch niet is onderlegd en dat niet onbegrijpelijk is dat zij zich door het briefje heeft laten “overdonderen”. In het bijzonder niet in de situatie dat zij de dag daarvoor haar man had begraven. Zeer wel voorstelbaar is dat, zoals [verweerster 1] heeft aangevoerd, zij op dat moment niet tot zakelijk en helder denken in staat was. Voor zover [verweerster 1] verweten kan worden tijdens het afvoeren van het chalet niet adequaat gehandeld te hebben, kan haar dat in die situatie niet toegerekend worden.”

In rov. 5.11-iv lees ik niks over niet-toerekenbaarheid, wat ook logisch is, omdat het niet-toerekeningsoordeel van het hof aanknoopt bij het overlijden van [erflater] ( [erflater] is op 28 december 2016 overleden, zie rov. 3.4 en onder 1.4 hiervoor). De waarschuwingsplicht beoordeelt het hof in rov. 5.11-iv naar het moment van 20 december 2016 (zie ook onder 3.32 hiervoor).

De omstandigheden die het subonderdeel onder (i) t/m (iii) opsomt, zijn ontleend aan de daaropvolgende passage in rov. 5.11-v:

“Daarbij komt dat het afvoeren van het chalet aansloot bij de eerdere aankondiging daarvan door [betrokkene 1] terwijl dat afvoeren in alle openheid geschiedde: het chalet werd niet bij nacht en ontij opgehaald, maar op klaarlichte dag nadat eerst nog allerlei werkzaamheden rondom dat chalet waren uitgevoerd om het te kunnen verwijderen. Als relevante omstandigheid is ook in dit verband aan te merken het bestaan van het vonnis van 3 mei 2016, genoemd in het slot van de vorige rechtsoverweging.”

Deze omstandigheden, die ook reeds in rov. 5.11-iv (waarschuwingsplicht) aan de orde kwamen (zie ook onder 3.25 hiervoor) noemt het hof dus in het kader van art. 6:162 lid 2 BW.

Aldus leest het subonderdeel, dat kennelijk alleen over het niet-toerekeningsoordeel van het hof gaat, het arrest van het hof verkeerd en faalt het dus bij gebrek aan feitelijke grondslag. Ten overvloede wijs ik er nog op dat het subonderdeel ook voorbij ziet aan de bijkomende omstandigheid aan het slot van rov. 5.11-v:

“Overigens merkt het hof op dat voor zover [eiser] [verweerster 1] verwijt dat zij het afvoeren van het chalet niet heeft verhinderd, hij niet concreet aangeeft hoe [verweerster 1] dat dan had moeten verhinderen.”

Zowel het oordeel van het hof dat [verweerster 1] in de gegeven situatie niet heeft gehandeld in strijd met een uit het ongeschreven recht voortvloeiende zorgverplichting (waarschuwingsplicht en plicht tot beletten) als het oordeel dat althans in de gegeven situatie geen sprake is geweest van onrechtmatig handelen dat [verweerster 1] kan worden toegerekend (dat uitsluitend betrekking heeft op de plicht tot beletten), is, gelet op alle feiten en omstandigheden van het geval, niet onjuist en/of onvoldoende begrijpelijk gemotiveerd. Ik wijs er ten slotte nog op dat in cassatie ook geen plaats is voor een feitelijke herbeoordeling van, kort gezegd, het (on)rechtmatigheidsoordeel.

Daarop stuit het subonderdeel af.

Tussenconclusie

Klacht B faalt in al haar (sub)onderdelen.

Klacht C: slotklacht

Onderdeel 6 bevat een voortbouwklacht, die inhoudt dat waarover een vorig onderdeel klaagt (tevens) al hetgeen vitieert waarmee het hof voortbouwt op het door dat onderdeel bestredene.

Deze voortbouwklacht deelt in het lot van de voorgaande klachten.

Slotsom

De slotsom luidt dat alle klachten falen en dat het arrest in stand kan blijven.

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G