HR, 13-03-1981, nr. 11647

13 maart 1981

Nr. 11.647

De Hoge Raad der Nederlanden,

in de zaak nr. 11.647 van [eiser 1] , wonende te [woonplaats] , en [eiser 2] , wonende te [woonplaats] , eisers tot cassatie van een tussen partijen gewezen arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 23 november 1979, beiden kosteloos procederende ingevolge een beschikking van de Hoge Raad van 3 april 1980 en vertegenwoordigd door Mr. J. van Schellen, advocaat bij de Hoge Raad,

tegen

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Haviltex B.V., gevestigd te Mol (België), verweerster in cassatie, vertegenwoordigd door Mr. J.L.W. Sillevis Smitt, eveneens advocaat bij de Hoge Raad;

Gehoord partijen;

Gehoord de Advocaat-Generaal Franx in zijn conclusie strekkende tot verwerping van het beroep;

Gezien het bestreden arrest en de stukken van het geding, waaruit het volgende blijkt:

Bij exploot van 26 juli 1977 heeft verweerster in cassatie - Haviltex - de eisers tot cassatie - verder aan te duiden als [eisers] - gedaagd voor de Arrondissementsrechtbank te Breda en hun veroordeling gevorderd tot betaling van f 23.600,-- met rente en kosten.

Na verweer van [eisers] en nadat zij – [eiser 2] alleen voorwaardelijk - in reconventie de veroordeling van Haviltex hadden gevorderd tot betaling van f 15.000,--, subsidiair tot betaling van 10% van de met de machine behaalde winst tot een maximum van f 15.000,--, heeft de Rechtbank bij haar vonnis van 13 februari 1979 in conventie de vordering van Haviltex toegewezen en in reconventie de vordering van [eisers] afgewezen.

De Rechtbank heeft daartoe onder meer overwogen:

"1. Tussen partijen staat als erkend of onvoldoende weersproken vast of wordt door de overgelegde stukken bewezen:

"2. Bij op 2 (of 3) februari 1976 tussen partijen gesloten overeenkomst hebben [eiser 2] en [eiser 1] aan Haviltex een machine voor het snijden van steekschuim voor bloemen verkocht voor een bedrag van f 35.000,--, waarvan te betalen f 20.000,-- contant na levering en montage en f 15.000,-- in de vorm van 10% van de met de machine te behalen winst totdat dit bedrag betaald zal zijn of de machine niet meer bij Haviltex in gebruik is, welk winstpercentage telkens betaald zou worden na het bekend zijn van de winstcijfers over het voorafgaande jaar.

"3. Als bijzondere voorwaarde is onder meer overeengekomen:

"a) Tot eind 1976 heeft koper het recht de machine terug te geven voor f 20.000,-- exclusief B.T.W.

Betaalbaar f 2.000,-- per maand. Eerste betaling 30 dagen na teruggave. Koper heeft het recht garanties voor de betaling van f 2.000,-- exclusief B.T.W. per maand te eisen."

Ad 4) bepaalt de overeenkomst, dat de betalingen van de koper uitsluitend aan [eiser 1] dienen te worden gedaan.

"4. De in de overeenkomst genoemde bedragen luiden exclusief B.T.W. Haviltex heeft het bedrag van f 20.000,-- exclusief ofwel f 23.600,-- inclusief BTW. aan [eiser 1] voldaan. De machine is bij haar geïnstalleerd.

"5. Op 16 juni 1976 heeft Haviltex [eiser 1] geschreven, dat zij overeenkomstig de bijzondere voorwaarde a) "hiermede U de gekochte machine teruggeeft", verzoekt zij voor de terugbetaling van f 2.000,-- per maand zorg te dragen en schrijft zij: "Uiteraard blijft de machine ons volledig eigendom totdat zij betaald is".

"6. Op 22 november 1976 herinnert zij [eiser 1] aan de brief van 16 juni, welke onbeantwoord is gebleven, vermeldt dat 5 termijnen vervallen zijn en schrijft: "Uiteraard blijft de machine ons eigendom totdat deze volkomen betaald is. Tevens zijn wij niet meer bereid U de machine te overhandigen zonder garanties Uwerzijds omtrent de betaling. Met andere woorden, wij maken gebruik van ons overeengekomen recht tot garanties".

Copie van deze brief zegt zij aan [eiser 2] te hebben gestuurd.

"7. [eiser 1] en [eiser 2] hebben nimmer op deze brieven gereageerd of aanspraak gemaakt op feitelijke teruggave van de machine.

"8. Bij plaatsing van de machine is [eiser 2] voor enige tijd in dienst van Haviltex getreden. Hij is, zo niet schriftelijk dan toch mondeling, van de wens van Haviltex de machine terug te geven op de hoogte gesteld.

"9. Haviltex stelt, dat de overeenkomst haar het recht gaf voor eind 1976 die overeenkomst ontbonden te verklaren, dat zij door middel van genoemde brieven van dit recht gebruik heeft gemaakt, dat [eiser 1] en [eiser 2] de machine niet hebben willen of kunnen terugnemen, waarop zij de machine achtereenvolgens in verschillende loodsen heeft ondergebracht, en dat zij tengevolge van de ontbinding gerechtigd is het door haar betaalde bedrag van f 23.600,--, waarvan de terugbetalingstermijnen inmiddels alle vervallen zijn, terug te vorderen.

"10. [eiser 1] stelt, dat "teruggeven van de machine" letterlijk moet worden opgevat, dat de machine feitelijk nimmer is teruggegeven en Haviltex blijkens de brieven, volgens welke zij de machine onder zich wil houden totdat terugbetaald zal zijn, ook niet het voornemen had terug te geven.

"11. Hij stelt verder, dat Haviltex in strijd met de goede trouw heeft gehandeld door zonder opgaaf van redenen "terug te geven" en dat Haviltex haar recht op teruggave heeft verwerkt door de machine te blijven gebruiken en vervolgens te hebben verhuurd of verkocht aan dochterondernemingen van haar. Hij betwist aldus gehouden te zijn het betaalde te restitueren en vordert in reconventie primair betaling van deresstant koopsom ad f 15.000,-- subsidiair 10% van de met de machine behaalde winst tot een maximum van genoemd bedrag en, na vermeerdering van de eis, meer subsidiair f 15.000,-- als schadevergoeding op grond van wanprestaties en onrechtmatige daad (aldus - begrijpt de Rechtbank – geen prijs meer stellende op de B.T.W., die hem ook had kunnen toekomen).

"12. Daartoe stelt [eiser 1] onder meer, dat het recht tot teruggave de verplichting tot betaling van het resterende bedrag van de koopsom ad f 15.000,-- in de vorm van een percentage van de te behalen winst onverlet laat, en dat Haviltex die hem nimmer inzage heeft verschaft van haar boekhouding, geacht moet worden inmiddels met de machine een zodanige winst te hebben behaald, dat daaruit het restant koopsom kan worden voldaan.

"13. [eiser 2] stelt in wezen geen partij bij de overeenkomst te zijn geweest en sluit zich subsidiair bij de stellingen van [eiser 1] aan.

"14. Naar het oordeel van de Rechtbank is de tekst van de overeenkomst, al is deze door niet-juristen opgesteld, duidelijk. Uitdrukkelijk worden èn [eiser 2] èn [eiser 1] als verkopers genoemd. De bepaling, dat betalingen dienen te worden gedaan aan [eiser 1] regelt slechts de wijze van betaling. Het ter zake door [eiser 2] gevoerde verweer dient derhalve te worden verworpen.

"15. Volgens de bijzondere bepaling sub a), zoals de Rechtbank deze verstaat, heeft Haviltex het recht zonder opgaaf van redenen de overeenkomst ontbonden te verklaren met als gevolg dat Haviltex de machine diende terug te geven en de verkopers hunnerzijds het reeds betaalde in termijnen dienen te restitueren onder het desgevraagd geven van garantie voor de richtige terugbetaling.

"16. Blijkens meergenoemde brieven heeft Haviltex van dit recht gebruik gemaakt. Waar zij stelt, dat de machine haar eigendom blijft totdat betaald is, heeft zij niet zo zeer, zoals zij verdedigt, een eigendomsvoorbehoud tot zekerheid laten gelden, als wel in de vorm van een retentierecht op de machine een haar toekomende garantie willen geldend maken. Wat daar van zij, nu [eiser 1] en [eiser 2] niet op de brieven hebben gereageerd en niet hunnerzijds teruggave van de machine hebben geëist onder het aanbod van vervangende zekerheid, hebben zij berust in de wijze, waarop Haviltex heeft gemeend voor de richtige terugbetaling zekerheid te mogen eisen.

"17. Een ontbinding van een overeenkomst, die geen duurovereenkomst is, heeft in het algemeen terugwerkende kracht, hetgeen in casu betekent, dat Haviltex, ook niet tot het moment waarop zij van het recht van ontbondenverklaring gebruik heeft gemaakt, verplicht kan worden geacht nog uitvoering aan de overeenkomst te geven in die zin, dat zij nog verplicht zou zijn 10% van de tot dan met de machine behaalde winst aan [eiser 1] en [eiser 2] af te staan.

"18. Daarom en omdat vaststelling van een eventuele winst eerst in 1977 (en volgende jaren) zou hebben kunnen plaatsvinden, terwijl het recht tot ontbondenverklaring slechts tot eind 1976 gold, is begrijpelijk, dat in de overeenkomst er niet over is gerept hoe in geval van teruggave met het nog niet betaalde gedeelte van de koopprijs diende te worden gehandeld. Had een andersluidende bedoeling bij partijen voorgezeten, dan hadden zij dienaangaande een bepaling in de overeenkomst dienen op te nemen, tevens regelende de verrekening van het winstaandeel met de maandelijkse terugbetalingen.

"19. Als overwogen heeft Haviltex de machine als zekerheid onder zich gehouden waartegen [eiser 1] en [eiser 2] niet hebben geprotesteerd. Uit het - enerzijds gestelde doch anderzijds door Haviltex ontkende - feit, dat Haviltex de machine is blijven gebruiken of heeft verhuurd, kan onder die omstandigheid niet worden afgeleid, dat Haviltex alsnog is teruggekomen op haar wens de overeenkomst te ontbinden of het recht zou hebben verwerkt op die ontbinding een beroep te doen. Daarvoor zou een uitdrukkelijke wilsuiting nodig zijn geweest. Mocht echter Haviltex de machine hebben verkocht, zoals zij in haar brief van 22 november 1976 heeft aangekondigd te zullen trachten te doen, dan is daarmede de overeenkomst herleefd.

"20. Deze door Haviltex betwiste stelling berust echter slechts op een gissing van [eiser 1] en [eiser 2] . Zij hadden zich ten processe zekerheid kunnen verschaffen door bij Haviltex te verifiëren, dat de machine uiteindelijk in een loods te Gilze is opgeslagen. Dit verweer dient mitsdien te worden verworpen.

"21. Uit het vorenstaande volgt dat de vordering in conventie kan worden toegewezen, de reconventionele vordering daarentegen in al haar onderdelen moet worden afgewezen.

Van deze uitspraak zijn [eisers] in hoger beroep gekomen bij het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch onder aanvoering van de volgende grieven:

Ten onrechte heeft de Rechtbank overwogen, dat [eisers] nimmer op de brieven van 16 juni en 22 november 1976 zouden hebben gereageerd of aanspraak zouden hebben gemaakt op de feitelijke teruggave van de machine.

Ten onrechte heeft de Rechtbank overwogen, dat Haviltex op grond van het contract het recht zou hebben gehad de overeenkomst ontbonden te verklaren.

Ten onrechte heeft de Rechtbank overwogen, dat Haviltex zonder opgave van redenen kon teruggeven.

Ten onrechte heeft de Rechtbank vastgesteld, dat Haviltex retentierecht heeft uitgeoefend.

De Rechtbank heeft ten onrechte overwogen, dat aan het feit, dat eerst in 1977 de winst over 1976 zou kunnen worden vastgesteld, invloed moet worden toegekend voor de beantwoording van de vraag, hoe in geval van teruggave met het nog niet betaalde gedeelte van de koopprijs diende te worden gehandeld.

Ten onrechte heeft de Rechtbank overwogen: "mocht Haviltex de machine hebben verkocht" ... "dan is daarmede de overeenkomst herleefd".

Ten onrechte heeft de Rechtbank geoordeeld, dat [eisers] slechts zouden hebben gegist naar het voortgezet gebruik van de machine of de verhuur aan anderen.

De Rechtbank is volkomen voorbijgegaan aan het verweer van [eisers] , dat het gebruik maken van de mogelijkheid om de machine terug te verkopen door Haviltex in de gegeven omstandigheden in strijd was met de goede trouw.

Ten onrechte heeft de Rechtbank en zonder dit te motiveren niet aan [eisers] bewijs opgedragen van hun stellingen, welk bewijs door hen wel en deugdelijk was aangeboden. Evenmin heeft de Rechtbank gemotiveerd afwijzend beslist op het verzoek van [eisers] een comparitie van partijen te gelasten.

De Rechtbank heeft haar afwijzing van de reconventionele vordering niet voldoende gemotiveerd, zeker voor zover dit betreft de vermeerderde vordering wegens opzettelijke wanprestatie van Haviltex, die daarmede, indien en voor zover opzet bewezen moet worden geacht, tevens onrechtmatige daad oplevert.".

Bij zijn thans bestreden arrest heeft het Hof het vonnis van de Rechtbank bekrachtigd, daartoe overwegende:

"1) dat tegenover de anders luidende stellingen van Haviltex, waaronder de stelling dat [eisers] Oost-Indisch doof bleven, [eisers] in prima niet hebben gesteld, terwijl dit ook niet op andere wijze is gebleken, dat zij op de brieven van 16 juni 1976 en 22 november 1976 zijdens Haviltex hebben gereageerd of dat zij aanspraak hebben gemaakt op feitelijke teruggave van de in het geding zijnde machine;

"2) dat de Rechtbank derhalve terecht - en zonder dat hiertoe nodig was het relevante karakter van voormelde brieven vast te stellen, of te onderzoeken - in het bestreden vonnis heeft overwogen dat bedoeld niet-reageren en geen-aanspraak-maken als onvoldoende weersproken tussen partijen vaststond;

"3) dat [eisers] ook in hoger beroep niet hebben gesteld, terwijl dit ook niet op andere wijze in hoger beroep is gebleken, dat en op welke wijze zij op die brieven gereageerd hebben of aanspraak hebben gemaakt op feitelijke levering, doch integendeel in hun toelichting op hun vierde grief hebben gesteld, dat zij geen gevolg behoefden te geven aan de brief van 16 juni 1976 en ook niet aan die van 22 november 1976;

"4) dat de eerste onder de feiten reeds geciteerde grief derhalve faalt;

"5) dat [eisers] zich, zowel in de toelichting op hun tweede grief - zich richtend tegen de overweging van de Rechtbank dat Haviltex het recht had de overeenkomst ontbonden te verklaren - als in die op de derde grief - zich richtend tegen de in dezelfde passage voor komende overweging van de Rechtbank dat die ontbondenverklaring zonder opgave van redenen kon geschieden -, beroepen op de bedoelingen van partijen, te weten de bedoeling het contract - zulks zonder terugwerkende kracht – door terugkoop van de machine te kunnen beëindigen indien voor de beëindiging relevante gronden aanwezig waren;

"6) dat de bewoordingen van de overeenkomst echter duidelijk zijn en een, zuiver taalkundige, uitleg – zoals ook door de Rechtbank gegeven - van de, in der partijen overeenkomst opgenomen, bijzondere bepaling sub a), mede gezien de bijzondere bepaling sub d) (luidende: "Verkopers hebben tot eind 1976 het recht de machine tegen contante betaling van de door kopers betaalde prijs terug te kopen indien [eiser 2] niet meer bij Haviltex in dienst is"), geen leemte laat in de regeling van de verhouding van partijen, meer speciaal die met betrekking tot hun recht tot beëindiging van de overeenkomst;

"7) dat dus niet met een beroep op de veronderstelde bedoeling van partijen kan worden afgeweken van de bewoordingen van der partijen overeenkomst, hetgeen niet anders wordt doordat Haviltex - naar zij in appel terecht stelt: ten overvloede - in de loop van het geding gronden heeft vermeld waarom zij de overeenkomst ontbonden wenste te zien;

"8) dat de tweede en derde grief derhalve geen doel treffen;

"9) dat, zoals ten aanzien van de eerste grief reeds is overwogen, de Rechtbank terecht heeft vastgesteld dat [eisers] niet op brieven hebben gereageerd of teruggave van de machine hebben geëist;

"10) dat daarenboven door [eisers] geen grief is opgeworpen tegen de overweging van de Rechtbank: "Wat daar van zij, nu [eiser 1] en [eiser 2] niet op de brieven hebben gereageerd en niet hunnerzijds teruggave van de machine hebben geëist onder het aanbod van vervangende zekerheid, hebben zij berust in de wijze, waarop Haviltex heeft gemeend voor de richtige terugbetaling zekerheid te mogen eisen", zodat de door de Rechtbank aangegeven berusting tussen partijen vaststaat;

"11) dat dit met zich brengt dat [eisers] bij hun vierde grief, zich richtend tegen de overweging dat Haviltex retentierecht heeft uitgeoefend, geen belang hebben en de grief derhalve gepasseerd dient te worden, temeer nu deze overweging voor de beslissing van de Rechtbank geenszins van node is;

"12) dat, blijkens hun toelichting daarop, [eisers] in hun vijfde grief allereerst betogen, dat van ontbondenverklaring geen sprake was, zulks echter, gezien het ten aanzien van de tweede grief overwogene, ten onrechte;

"13) dat [eisers] daarnevens als onjuist aanmerken dat eerst in 1977 de vaststelling van de met de machine behaalde winst zou kunnen plaatsvinden, daar de winst ook per andere tijdseenheid en op andere wijze zou kunnen worden vastgesteld, dit echter eveneens ten onrechte alleen reeds omdat der partijen overeenkomst onder het hoofd betaling onder meer bepaalt dat de winstdeelneming te betalen is "na klaarkomen van het accountantsrapport van het voorafgaande boekjaar, waarin koper de afzonderlijke berekening van de nettowinst op het met deze machine gesneden bloemenschuim zal laten opnemen", uit welke bepaling niet anders geconcludeerd kan worden dan dat de betreffende winst eerst na afloop van het boekjaar bepaald zou worden, derhalve voor het eerst in 1977;

"14) dat dan ook de vijfde grief faalt;

"15) dat [eisers] in prima, na aanvankelijk gesteld te hebben dat de machine aan [B] was verkocht of verhuurd en nadat Haviltex deze stellingen had betwist, niet meer op die gestelde verkoop zijn teruggekomen, terwijl zij ook in appel slechts aanvoeren dat de activiteiten en het gebruik van de machine aan [B] werden opgedragen en derhalve aangenomen moet worden dat [eisers] de aanvankelijk gestelde verkoop slechts als een vermoeden hebben gelanceerd en dat zij hun stelling te dezer zake niet langer hebben gehandhaafd;

"16) dat [eisers] dan ook, temeer nu van verkoop van de machine al evenmin anderszins gebleken is, bij hun zesde grief - gericht tegen de ten overvloede gegeven overweging wat rechtens zou zijn indien Haviltex de machine zou hebben verkocht - geen belang hebben en ook deze grief gepasseerd dient te worden;

"17) dat de zevende grief al evenmin doel treft nu deze grief uitgaat van een onjuiste lezing van het bestreden vonnis;

"18) dat immers de Rechtbank, - er van uitgaande dat Haviltex de machine als zekerheid onder zich heeft gehouden en na geoordeeld te hebben dat uit het gestelde doch betwiste gebruik van de machine niet kan worden afgeleid dat Haviltex is teruggekomen op haar wens de overeenkomst te ontbinden, - overweegt dat een dergelijk terugkomen wèl zou kunnen volgen uit verkoop door Haviltex van de machine, waarna de Rechtbank tenslotte overweegt dat deze door [eisers] gestelde doch door Haviltex betwiste verkoop - en derhalve niet, zoals [eisers] in hun grief stellen, het eveneens aangevoerde doch reeds aan de orde geweest zijnde gebruik door Haviltex - als niet serieus, aldus begrijpt het Hof het woord gissing, terzijde gesteld en het daarop gegronde verweer verworpen moet worden zulks gezien het vooroverwogene terecht;

"19) dat [eisers] in hun achtste grief de Rechtbank verwijten te zijn voorbijgegaan aan hun verweer dat het door Haviltex gebruik maken van de mogelijkheid om de machine terug te verkopen in de gegeven omstandigheden in strijd was met de goede trouw;

"20) dat [eiser 1] c.s. in prima zowel hebben gesteld: "dat verder nooit een redelijke grond is opgegeven voor het verzoek tot teruggave, hetgeen niet te rijmen is met de goede trouw" alsmede hebben gesteld: "Een teruggave zonder gegronde reden zou dan ook in strijd zijn met de goede trouw en met de gerechtvaardigde belangen van de wederpartij";

"21) dat deze stellingen impliceren dat [eisers] als enige omstandigheid dat teruggave in strijd zou zijn met de goede trouw aanvoeren, dat de teruggave zonder opgave van (gegronde) redenen plaatsvond;

"22) dat echter - naar bij de bespreking van de derde grief is overwogen - de Rechtbank terecht, mede gezien het sub d) van de bijzondere voorwaarden overeengekomene, heeft beslist dat Haviltex zonder opgave van redenen de overeenkomst ontbonden mocht verklaren, met als gevolg teruggave van de machine;

"23) dat daarmede dan ook tevens - en anders dan in de grief gesteld - door de Rechtbank het op strijd met de goede trouw - omdat geen redenen waren vermeld – gegronde verweer van [eisers] is verworpen;

"24) dat door [eisers] in appel geen (andere) feiten of omstandigheden zijn aangevoerd die, indien bewezen, tot de conclusie zouden moeten leiden, dat onder die omstandigheden de ontbondenverklaring in strijd met de goede trouw plaatsvond;

"25) dat dan ook de achtste grief verworpen dient te worden;

"26) dat, mede gezien het vorenoverwogene, de Rechtbank niet behoefde toe te komen aan de vaststelling, door middel van een bewijsopdracht aan [eisers] , van mogelijke tussen partijen in geschil zijnde, doch voor de te geven beslissing niet relevante, feiten en omstandigheden, terwijl daarnevens de Rechter geenszins verplicht is een comparitie van partijen te gelasten doch de wenselijkheid van een dergelijke comparitie geheel aan het oordeel van de rechter is overgelaten;

"27) dat derhalve de negende grief eveneens verworpen dient te worden, temeer nu [eisers] in hoger beroep - op grond waarvan ook het in appel gedane bewijsaanbod gepasseerd moet worden - niet hebben aangegeven welke, mogelijk tot een andere beslissing leidende, feiten en/of omstandigheden zij willen aantonen, noch door welke getuigen zij zich voorstellen dit te doen;

"28) dat de Rechtbank, door te overwegen dat Haviltex, ook niet tot het moment waarop zij (geoorloofd) van het recht van ontbondenverklaring gebruik heeft gemaakt, verplicht kan worden geacht nog uitvoering aan de overeenkomst te geven in die zin, dat zij nog verplicht zou zijn 10% van de tot dan met de machine behaalde winst af te staan - tegen welke overweging geen grief is opgeworpen -, genoegzaam haar afwijzing van de reconventionele vordering heeft gemotiveerd ook voor wat betreft de vermeerderde vordering wegens, als onrechtmatige daad aangemerkte, opzettelijke wanprestatie, hebbende toch [eisers] het opzettelijk doen derven van het — ingevolge de hiervoor vermelde overweging niet verschuldigde - winstaandeel als de wanprestatie aangemerkt;

"29) dat de tiende grief van [eisers] dan ook niet tot het gewenste doel kan voeren;

"30) dat de verwerping van alle door [eisers] opgeworpen grieven moet leiden tot bekrachtiging van het bestreden vonnis, zulks onder verwijzing van [eiser 1] c.s. in de op het hoger beroep gevallen proceskosten;";

Overwegende dat [eisers] deze uitspraak bestrijden met het volgende middel van cassatie:

"Schending van het recht en/of verzuim van vormen, waarvan niet-inachtneming nietigheid meebrengt, in het bijzonder van de artikelen 1274, 1279, 1302, 1374, 1375, 1378, 1493, 1499, 1524, 1545, 1568, 1576q, 1576s, 1576t en 1652 van het Burgerlijk Wetboek, alsmede 48, 59 en 334 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, door te overwegen en op grond daarvan recht te doen, gelijk in voormeld arrest is omschreven, ten onrechte, om een of meer van de navolgende (zo nodig in onderling verband en samenhang te lezen) redenen:

I. In cassatie is de positie aldus, dat [eisers] bij overeenkomst van 2 februari 1976 een machine voor het snijden van steekschuim hebben verkocht aan Haviltex. Het contract behelsde een "annuleringsclausule", waarvan Haviltex op 16 juni 1976 en 22 november 1976 gebruik heeft gemaakt.

Haviltex vorderde de koopprijs terug, de verkopers hebben bestreden dat in casu een beroep op de annuleringsclausule mogelijk zou zijn en hebben in reconventie (subsidiair) vergoeding geëist van de met de machine behaalde winst. Tussen partijen staat vast, dat alle brieven en ook het koopcontract door niet-juristen zijn opgesteld, vergelijk rechtsoverweging 14 van het bestreden arrest.

A) Geklaagd wordt in de eerste plaats over de beslissing in de rechtsoverwegingen 5 tot en met 8, waar het Hof de grieven sub 2 en 3 behandelt. Door de verkopers was betoogd, dat een beroep op de annuleringsclausule niet zonder opgaaf van redenen kon geschieden en dat in elk geval ontbinding van de overeenkomst geen terugwerkende kracht had, zodat de in het contract vervatte "winstvergoedingsclausule" zijn gelding behield. Dit betoog heeft het Hof in de rechtsoverwegingen 6 en 7 afgewezen, omdat een "zuiver taalkundige" uitleg van de overeenkomst geen leemte laat in de regeling van de verhouding van partijen en dus niet kan worden afgeweken van de bewoordingen van de overeenkomst, die naar het oordeel van het Hof "duidelijk" zijn.

Deze beslissing is onjuist, omdat de vraag of in een contractuele regeling een leemte is gelaten van juridische aard is. Daarom kan niet worden volstaan met een "zuiver taalkundige" uitleg van de overeenkomst, maar moet aan de hand van juridische maatstaven worden beoordeeld of zo'n leemte aanwezig is. Nu van een dergelijke juridische beoordeling en/of interpretatie niet gebleken is kan de beslissing in rechtsoverweging 6 niet in stand blijven.

B) Bovendien is rechtsoverweging 6 in elk geval onbegrijpelijk en innerlijk tegenstrijdig, omdat het Hof ter illustratie van de duidelijkheid van de overeenkomst een beroep doet op de door de Rechtbank gegeven beslissing, terwijl in rechtsoverweging 18 door die Rechtbank wel degelijk een leemte in de overeenkomst is geconstateerd, nu de Rechtbank erop wijst, "dat in de overeenkomst er niet over is gerept hoe in geval van teruggave van de machine diende te worden gehandeld met het nog niet betaalde gedeelte van de koopprijs (het winstaandeel)".

Dat betekent (of zou kunnen betekenen) dat partijen de hele verrekening in geval van ontbinding ongeregeld hebben gelaten, zodat wel degelijk een leemte in het contract aanwezig is, of kan zijn. In dit verband zij gewezen op de artikelen 1576s en 1576t van het Burgerlijk Wetboek, uit welke artikelen blijkt van de betekenis die de wetgever aan het vraagstuk van de verrekening heeft gehecht. Die betekenis is in het algemeen van belang, ook buiten het toepassingsgebied van voornoemde artikelen.

II. In de rechtsoverwegingen 10/11 heeft het Hof de vierde grief van de verkopers verworpen. Die grief was gericht tegen rechtsoverweging 16 van het Rechtbankvonnis, waarin was beslist dat Haviltex de machine na 16 juni 1976 krachtens retentierecht onder zich mocht houden, als zekerheid voor de "richtige terugbetaling" van de koopprijs.

A) In rechtsoverweging 11 wordt deze grief door het Hof gepasseerd omdat de verkopers daarbij geen belang zouden hebben. Het Hof motiveert deze beslissing in rechtsoverweging 10 door erop te wijzen dat door de verkopers geen grief is opgeworpen tegen rechtsoverweging 16 van het Rechtbankvonnis, waarvan een passage in rechtsoverweging 10 van het bestreden arrest wordt geciteerd. Op grond daarvan oordeelt het Hof "dat de verkopers hebben berust" in de gang van zaken als geschetst in rechtsoverweging 10 van het bestreden arrest.

Deze beslissing is onbegrijpelijk, omdat de vierde grief - ook blijkens de weergave daarvan in rechtsoverweging 11 van het bestreden arrest - wel degelijk tegen rechtsoverweging 16 van het Rechtbankvonnis was gericht.

Bovendien is deze beslissing onjuist, omdat voor berusting in de zin van artikel 334 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering vereist is dat ondubbelzinnig blijkt van de wil om zich bij de gegeven beslissing neer te leggen, waarvan geen sprake is indien de gelanceerde grief juist ook tegen de door het Hof in rechtsoverweging 10 aangeduide overweging is gericht.

B) Verder oordeelt het Hof dat de vierde grief temeer gepasseerd dient te worden, nu rechtsoverweging 16 van het Rechtbankvonnis voor de gegeven beslissing "geenszins van node" is.

Dit is echter onjuist en/of onbegrijpelijk, omdat het retentierecht, door de Rechtbank in rechtsoverwegingen 16 en 19 geschetst, de verklaring geeft voor het feit dat Haviltex enerzijds bij brief van 16 juni 1976 te kennen heeft gegeven dat de machine werd teruggegeven, terwijl tussen partijen vaststaat dat de machine ook in de periode na 16 juni 1976 bij Haviltex is blijven staan. Juist dat was de reden voor de verkopers om zich op het standpunt te stellen dat de koopprijs niet werd terugbetaald zolang de machine niet daadwerkelijk was teruggegeven.

Indien het Hof zich wel had uitgesproken over het door Haviltex uitgeoefende retentierecht zou - mede gelet op het bepaalde in artikel 48 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering - aandacht zijn gegeven aan de vraag, of Haviltex wel gerechtigd was de machine terug te houden ook zonder dat zij de machine onder zich had om daaraan enig werk te verrichten in de zin van artikel 1652 van het Burgerlijk Wetboek, en verder ook aan de vraag, of Haviltex dan wel gerechtigd was om die machine als voorheen te blijven gebruiken, zoals door de verkopers is gesteld en door het Hof in het midden is gelaten.

Deze vragen mocht het Hof niet buiten beschouwing laten, omdat zij voor de beoordeling van het gedrag van Haviltex wel degelijk van gewicht konden zijn. In de thans gegeven beslissing is onduidelijk, waarin de rechtvaardiging is gelegen van het feit, dat Haviltex enerzijds de koopprijs terugvordert en anderzijds de machine niet teruggeeft, noch (een deel van) de behaalde winst.

III. In de rechtsoverwegingen 12 tot en met 14 heeft het Hof de vijfde grief van de verkopers verworpen, die gericht was tegen de beslissing van de Rechtbank over de winstvergoedingsclausule, als neergelegd in de rechtsoverwegingen 17 en 18. Volgens de Rechtbank heeft ontbinding van de overeenkomst terugwerkende kracht, met als gevolg dat ook de winstvergoedingsclausule daardoor wordt aangetast en de verkopers geen aanspraak kunnen maken op de in de periode februari tot juni 1976 door Haviltex behaalde winst.

In rechtsoverweging 12 wordt de vijfde grief van de verkopers afgewezen, waarin zij - uitsluitend binnen het kader van de winstvergoedingsclausule - hadden betoogd dat ten aanzien daarvan "niet van ontbondenverklaring sprake was". Het Hof overweegt in rechtsoverweging 12 dat wel degelijk van ontbondenverklaring sprake was, dit gelet op de rechtsoverwegingen 5 tot en met 8 ten aanzien van de tweede grief (waarin de verkopers hadden bepleit dat de winstvergoedingsclausule bleef gelden, immers niet door de terugwerkende kracht van de ontbinding werd geraakt).

A) Daarmee geeft het Hof in rechtsoverweging 12 blijk van een onjuiste rechtsopvatting, omdat ontbinding van een overeenkomst op grond van een annuleringsclausule geenszins uitsluit de mogelijkheid dat zekere bepalingen van de overeenkomst tussen partijen blijven gelden, waarbij met name gedacht kan worden aan een winstvergoedingsclausule gelijk in casu, waarvan door de verkopers is gesteld dat zij juist de strekking had een financiële verrekening te bewerkstelligen indien na langere tijd door Haviltex een beroep op de annuleringsclausule werd gedaan en die dus juist mede met het oog op die situatie in de overeenkomst is opgenomen.

B) Tenslotte is rechtsoverweging 13 onbegrijpelijk.

De beslissing van het Hof, dat uit het contract slechts geconcludeerd kan worden "dat de winst eerst na afloop van het boekjaar bepaald zou worden, derhalve voor het eerst in 1977", maakt niet duidelijk waarom een en ander in de weg zou staan aan toewijzing van de reconventionele vordering van de verkopers met betrekking tot de winstvergoeding, die immers dateert van 10 januari 1978.

IV. In de rechtsoverwegingen 15, 17 en 18 wordt door het Hof de zevende grief van de verkopers verworpen. Daarin hadden de verkopers betoogd dat Haviltex blijkbaar op de ontbinding van de overeenkomst was teruggekomen, nu Haviltex de machine als voorheen was blijven gebruiken, eerst in Dongen, en vervolgens sinds eind 1976 in met Haviltex gelieerde bedrijven, [B] te Turnhout en [A] te Gilze-Rijen.

Het desbetreffende uitvoerige betoog van de verkopers is uiteengezet in de memorie van grieven sub 8 tot en met 12, door het Hof gereleveerd en in het midden gelaten in rechtsoverweging 15. In rechtsoverweging 15 laat het Hof met name de stelling van de verkopers in het midden, dat door Haviltex de activiteiten met betrekking tot het steekschuim en het gebruik van de machine aan [B] (Turnhout) werden opgedragen.

A) Vervolgens beslist het Hof in rechtsoverweging 18 - in een lange en door het gebruik van tussenzinnen moeilijk leesbare overweging - dat de zevende grief faalt en de Rechtbank terecht de stellingen van de verkopers heeft verworpen. Tegen deze overweging wordt primair aangevoerd dat zij onvoldoende inzicht geeft in de gedachtengang van het Hof.

B) Mocht de overweging niettemin inzichtelijk zijn en mocht het Hof bedoeld hebben de motivering van de Rechtbank (in de rechtsoverwegingen 19/20 van het vonnis a quo) tot de zijne te maken, dan wordt aangevoerd dat het Hof aldus heeft voorbijgezien dat de zevende grief juist tegen die rechtsoverwegingen 19/20 van het vonnis a quo was gericht. De Rechtbank had beslist dat de stelling van de verkopers met betrekking tot verkoop en/of voortgezet gebruik van de machine door Haviltex op een gissing berustte en niet serieus te nemen was. In verband daarmee hebben de verkopers in de zevende grief aangevoerd dat de geïncrimineerde handelwijze van Haviltex geenszins slechts op een gissing berustte en zij hebben een beroep gedaan op het gestelde in de memorie van grieven sub 8 tot en met 12, waar met name het voortgezet gebruik van de machine door Haviltex of met Haviltex gelieerde bedrijven onder overlegging van produkties is geadstrueerd. De juistheid van deze stellingen en het daarbij geproduceerde bewijsmateriaal heeft het Hof in rechtsoverweging 15 (en ook overigens) in het midden gelaten.

Onder deze omstandigheden kon het Hof niet volstaan met een herhaling van de bestreden overwegingen van de Rechtbank. Mocht het Hof hebben bedoeld dat de beweerde verkoop niet aannemelijk is geworden en dat daarmee ook het argument ten aanzien van het voortgezet gebruik is komen te vervallen, dan is dat onjuist en/of onbegrijpelijk, omdat het maandenlang voortgezet gebruik van de machine door Haviltex als door de verkopers geschetst wel degelijk een indicatie kan zijn dat Haviltex is teruggekomen op haar wens de overeenkomst te ontbinden.

C) Mocht het Hof hebben bedoeld dat het voortgezet gebruik van de machine reeds aan de orde is geweest in rechtsoverweging 15 en dat de argumenten van de verkopers daar hun behandeling hebben gekregen, dan is ook deze beslissing onjuist en/of onbegrijpelijk, omdat in rechtsoverweging 15 weliswaar wordt gezegd dat de verkopers hun stelling met betrekking tot de gestelde verkoop niet langer hebben gehandhaafd, waarmee echter nog niets is beslist ten aanzien van het tevens door de verkopers aangevoerde voortgezet gebruik van de machine door Haviltex en/of [B] . Temeer is dit onbegrijpelijk omdat het Hof in rechtsoverweging 15 (op zichzelf terecht) wel blijk geeft de strekking van de memorie van grieven sub 8 tot en met 12 ten aanzien van het voortgezet gebruik door Haviltex en/of [B] te hebben onderkend.

V. In de rechtsoverwegingen 19 tot en met 25 heeft het Hof beslist dat het beroep door de verkopers op de goede trouw in casu faalt. In rechtsoverweging 20 verwijst het Hof naar de dupliek sub 9 van de verkopers, waar zij hebben aangevoerd:

"9. Gedaagden ontkennen, dat de conceptie van de machine niet zou hebben gedeugd. Het is ook onjuist, dat Haviltex zonder enige gegronde reden de overeenkomst zou kunnen annuleren door teruggave van de machine. [eiser 1] had/heeft een klein bedrijf en het was eiseres bekend, dat een eventuele teruggave van de machine voor hem ernstige gevolgen zou hebben. Er is in het contract niet voor niets bepaald, dat in dat geval de koopprijs met f 2.000,-- per maand zou worden terugbetaald. Een teruggave zonder gegronde of zelfs zonder enige reden zou dan ook in strijd zijn met de goede trouw en met de gerechtvaardigde belangen van de wederpartij".

A) Nu het Hof in rechtsoverweging 20 uitdrukkelijk naar de dupliek verwijst is de weergave daarvan in rechtsoverweging 21 onbegrijpelijk beperkt. Voor de beoordeling van de goede trouw van Haviltex kan immers wel degelijk van belang zijn (het aan Haviltex bekende feit) dat de leverancier [eiser 1] een kleine zelfstandige is met beperkte financiële middelen als hierboven geschetst.

B) Vervolgens heeft het Hof in rechtsoverwegingen 22/23 beslist dat Haviltex ook zonder opgaaf van redenen de overeenkomst mocht annuleren casu quo ontbonden verklaren. Het Hof baseert dit oordeel op de tekst van het contract en op de eerdere beslissing ten aanzien van de derde grief, in rechtsoverwegingen 5 tot en met 8, waar was overwogen dat de overeenkomst bij een taalkundige uitleg geen leemte vertoonde en dat daarom de veronderstelde partijbedoeling irrelevant was.

Door aldus te beslissen heeft het Hof miskend, dat het bij de uitleg van een verkoopcontract ten aanzien van een machine als thans aan de orde is in de eerste plaats aankomt op de zin welke de koper daaraan in de gegeven omstandigheden redelijkerwijze mocht toekennen en op hetgeen de verkopers te dien aanzien van de koper mochten verwachten. Bij een deugdelijke uitleg is niet de taalkundige betekenis van de letterlijke contractstekst doorslaggevend, maar dient onderzocht wat rechtens is indien de gevolgen van de overeenkomst worden vastgesteld met inachtneming van de goede trouw.

Subsidiair wordt aangevoerd, dat - mocht in principe wel de tekst van het contract maatgevend zijn - dan niettemin zal moeten worden onderzocht of Haviltex te goeder trouw wel een beroep kan doen op de hem naar de letter van het contract toekomende bevoegdheden. Zowel voor het primair als het subsidiair aangevoerde geldt, dat de veronderstelde partijbedoeling niet van beslissende betekenis kan worden geacht.

C) Nu zowel de Rechtbank als het Hof niet zijn ingegaan op de vraag of de snijmachine nu wel of niet deugdelijk was heeft het Hof verzuimd aandacht te geven aan een of meer van de navolgende gezichtspunten, die voor de uitleg van het contract en/of de beoordeling van de goede trouw van Haviltex van belang kunnen zijn:

1) Een annulering zonder opgaaf van redenen is slechts denkbaar binnen een proeftijd van betrekkelijk korte duur, maximaal twee maanden bedragend. Het Hof heeft daarover niets vastgesteld, noch over de vraag of een annulering na vier maanden gebruik (gelijk in casu) dan nog wel mogelijk is;

2) Buiten het geval van een korte proeftijd kan ontbinding van de overeenkomst casu quo annulering overeenkomstig de tekst van het contract wegens beweerde gebreken van de machine niet worden ingeroepen of gevorderd tenzij de verkoper, na in gebreke te zijn gesteld, nalatig is gebleven en/of niet in staat is gebleken om de gebreken te verhelpen dan wel anderszins zijn verplichtingen na te komen die in casu voortvloeien uit de garantieclausule van de bijzondere voorwaarden sub b ("goed functioneren wordt gegarandeerd, eventuele reparaties zijn kosteloos"). Verder moet nog gebleken zijn dat de beweerde en/of gebleken gebreken van ernstige aard zijn, omdat een geringe wanprestatie geen ontbinding van de overeenkomst rechtvaardigt.

D) In rechtsoverweging 24 beslist het Hof dat in appel geen nieuwe argumenten zijn aangevoerd die binnen het kader van de goede trouw van belang konden zijn. Hier heeft het Hof voorbijgezien, dat de verkopers sub 8 tot en met 12 van de memorie van grieven uitvoerig hebben betoogd dat Haviltex de machine steeds is blijven gebruiken.

Die omstandigheid kan voor de goede trouw van belang zijn, omdat met annulering van een contract wegens beweerde ondeugdelijkheid van de machine niet aanstonds verenigbaar is dat die machine ook na 1976 nog maandenlang wordt geëxploiteerd bij Haviltex, [B] -Turnhout en/of [A] , zoals door de verkopers is betoogd en door het Hof in het midden is gelaten.

VI. In de rechtsoverwegingen 28/29 tenslotte heeft het Hof de tiende grief van de verkopers verworpen, waarin werd geklaagd over de afwijzing van de reconventionele vordering (betrekking hebbend op de winstvergoeding door Haviltex in elk geval over de periode februari/juni 1976).

De beslissing van het Hof is gebaseerd op rechtsoverweging 17 van het Rechtbankvonnis, waar was beslist dat door de ontbinding van de overeenkomst ook de winstclausule was vervallen. Anders dan het Hof overweegt was tegen die beslissing in de memorie van grieven wel een grief opgeworpen, namelijk in grief 5 die hierboven in het middel sub III aan de orde is gesteld naar aanleiding van rechtsoverweging 12 van het bestreden arrest. Op dezelfde gronden die sub III ten aanzien van rechtsoverweging 12 zijn aangevoerd wordt ook rechtsoverweging 28 aangevochten. Het oordeel dat ook over de periode februari/juni 1976 geen winstvergoeding verschuldigd is leidt tot de onaannemelijke consequentie, dat aan de verkopers in het geheel niets zou toekomen terwijl Haviltex in het genot zou worden gesteld van èn de machine èn de koopprijs èn de winst.";

Overwegende omtrent dit middel:

1. In de zesde rechtsoverweging heeft het Hof het beroep van [eisers] op de door hen gestelde bedoelingen van partijen bij het sluiten van de betreffende overeenkomst verworpen met het argument dat de bewoordingen van de overeenkomst duidelijk zijn en dat een, zuiver taalkundige, uitleg van de in de overeenkomst opgenomen bijzondere bepaling sub a, mede gezien de bijzondere bepaling sub d, geen leemte laat in de regeling van de verhouding van partijen, meer speciaal die met betrekking tot hun recht tot beëindiging van de overeenkomst.

2. Tegen deze overwegingen keren zich subonderdelen I-A en gedeeltelijk subonderdelen V-B en C. De vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van partijen is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, kan niet worden beantwoord op grond van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan mede van belang zijn tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke rechtskennis van zodanige partijen kan worden verwacht. Een en ander brengt mee dat het Hof bij het bepalen van zijn oordeel dat de in zijn zesde rechtsoverweging bedoelde bepaling van het contract geen leemte laat in de regeling van de rechtsverhouding van partijen, een onjuiste maatstaf heeft aangelegd.

3. De gegrondbevinding van de onder 2 bedoelde klachten van de subonderdelen I-A, V-B en C leidt ertoe dat subonderdeel I-B, dat zich immers ook tegen rechtsoverweging 6 richt, geen bespreking behoeft.

4. Onderdeel II keert zich tegen rechtsoverwegingen 10 en 11 van 's Hofs arrest, waarin het Hof de vierde appelgrief heeft verworpen, luidende: "Ten onrechte heeft de Rechtbank vastgesteld, dat Haviltex retentierecht heeft uitgeoefend". Het Hof heeft deze grief kennelijk begrepen als te bestrijden, dat Haviltex het niet teruggeven van de machine aan [eisers] kon baseren op enig haar toekomend retentierecht. Bij deze - niet onbegrijpelijke - lezing van de grief kon het Hof oordelen dat de grief zich niet tevens richtte tegen de derde volzin van de zestiende rechtsoverweging van het vonnis van de Rechtbank, in welke volzin de Rechtbank oordeelt dat [eisers] hebben berust in de wijze waarop Haviltex heeft gemeend voor de richtige terugbetaling zekerheid te moeten eisen. Aangezien het onderdeel uitgaat van een andere lezing van 'sHofs s arrest, kan het niet tot cassatie leiden.

5. Ook de klacht onder III-A mist feitelijke grondslag, daar niet blijkt dat het Hof is uitgegaan van de rechtsopvatting dat ontbinding van een overeenkomst op grond van een annuleringsclausule in het algemeen de mogelijkheid uitsluit dat zekere bepalingen van de overeenkomst tussen partijen blijven gelden. Wat dienaangaande in dit geval moet worden aangenomen, staat ter beoordeling van de rechter aan wie de zaak na vernietiging van het bestreden arrest zal worden verwezen.

6 De klacht onder III-B faalt op de gronden aangegeven in de conclusie van de Advocaat-Generaal.

7. De klacht van onderdeel IV onder A is te vaag geformuleerd om tot cassatie te kunnen leiden. De overige klachten van dit onderdeel miskennen dat het oordeel van de Rechtbank in haar twintigste rechtsoverweging, zoals het Hof deze overweging begrijpt, - te weten dat "deze door Haviltex betwiste stelling" slechts op een gissing van [eisers] berust - alleen maar betrekking heeft op de stelling van [eisers] dat Haviltex de machine zou hebben verkocht. Aangezien de tweede appelgrief inhield dat de Rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld dat [eisers] slechts zouden hebben gegist naar het voortgezet gebruik van de machine of de verhuur aan anderen, heeft het Hof begrijpelijkerwijs geoordeeld dat deze grief berustte op een verkeerde lezing van het vonnis van de Rechtbank. Ook onderdeel IV faalt derhalve. In hoever het door [eisers] gestelde voortgezette gebruik nog van belang is, zal afhangen van de uitleg die de rechter na verwijzing aan de door partijen gesloten overeenkomst zal geven.

8. Onderdeel V richt zich tegen de rechtsoverwegingen 19 tot en met 25, waarin het Hof het beroep van [eisers] op de goede trouw heeft verworpen.

Subonderdeel V-A heeft betrekking op de 21e rechtsoverweging van 's Hofs arrest. Anders dan in deze klacht wordt aangenomen, moet bedoelde rechtsoverweging niet zo worden gelezen, dat het Hof bij de vraag of de ontbinding van de overeenkomst zonder opgave van redenen in strijd met de goede trouw was, geen rekening zou hebben gehouden met het door [eisers] aangevoerde feit dat [eiser 1] een klein bedrijf had en dat een eventuele teruggave voor hem ernstige gevolgen zou hebben.

10. Onder 2 werd reeds aangegeven in hoeverre de subonderdelen V-B en C slagen. De subsidiaire klacht van subonderdeel B behoeft geen bespreking, terwijl subonderdeel C, voor zover het niet hiervóór onder 2 gegrond is bevonden, faalt omdat de in dit subonderdeel geformuleerde regels in hun algemeenheid geen steun vinden in het recht.

11. Subonderdeel V-D richt zich tegen de 24e rechtsoverweging met de klacht, dat het door [eisers] aangevoerde feit dat Haviltex de machine steeds zou zijn blijven gebruiken voor hun beroep op de goede trouw van belang kan zijn, wat door het Hof in de genoemde rechtsoverweging zou zijn miskend. Deze klacht mist feitelijke grondslag, aangezien het Hof niet heeft overwogen dat een dergelijke omstandigheid niet van belang zou kunnen zijn, maar dat in het gegeven geval dit feit, indien vastgesteld niet af zou doen aan het contractuele recht van Haviltex om de overeenkomst te ontbinden.

12. Onderdeel VI, stellende dat tegen de daar bedoelde beslissing van de Rechtbank (rechtsoverweging 17 van het vonnis van de Rechtbank) wel een grief was opgeworpen, strekt kennelijk ten betoge dat onbegrijpelijk is 's Hofs vaststelling (rechtsoverweging 28 van het bestreden arrest) dat tegen de desbetreffende overweging geen grief is opgeworpen. Deze klacht is gegrond. Uit rechtsoverweging 12 van 's Hofs arrest blijkt dat de vijfde grief gericht is tegen het oordeel van de Rechtbank omtrent het aan Haviltex toekomend recht van "ontbondenverklaring". Dit oordeel is vervat in de onderling samenhangende overwegingen 17 en 18 van het vonnis van de Rechtbank. Onbegrijpelijk is derhalve 's Hofs vaststelling in rechtsoverweging 28 dat tegen rechtsoverweging 17 van de Rechtbank geen grief is opgeworpen.

13. Voor zover in onderdeel VI wordt verwezen naar klachten vervat in onderdeel III, faalt het onderdeel op de bij de bespreking van onderdeel III aangegeven gronden.

14. Voor wat betreft de laatste zin van onderdeel VI valt op te merken dat een eventuele onaannemelijkheid van de "consequentie dat aan de verkopers in het geheel niets zou toekomen, terwijl Haviltex in het genot zou worden gesteld van èn de machine èn de koopprijs èn de winst", zal betrokken kunnen worden in de heroverweging van de tussen partijen gesloten overeenkomst welke dient plaats te vinden na de vernietiging van het bestreden arrest.

15. Het onder 2 en 12 overwogene inzake de subonderdelen I-A en V-B en C en onderdeel VI brengt mee dat 's Hofs arrest niet in stand kan blijven;

Vernietigt het arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch van 23 november 1979;

Verwijst de zaak naar het Gerechtshof te Arnhem ter verdere behandeling en beslissing met inachtneming van deze uitspraak;

Veroordeelt Haviltex in de kosten op de voorziening in cassatie gevallen, welke tot aan deze uitspraak aan de zijde van [eisers] worden begroot op f 2.359,85 waarvan te betalen

1. aan de deurwaarder M.G.M.M. Avontuur te 's-Gravenhage, wegens dagvaardingskosten: f 113,10,

2. aan de Griffier van de Hoge Raad der Nederlanden de ingevolge artikel 863 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering in debet gestelde griffierechten ten bedrage van f 75,--,

3. aan de deurwaarder H. Hermans te 's-Gravenhage, wegens afroepgelden ter rolle: f 21,75,

4. aan de advocaat Mr. J. van Schellen te 's-Gravenhage: f 2.150,--, waarvan f 2.000,-- voor salaris en f 150,--aan verschotten.

Aldus gedaan door Mrs. Ras, Vice-President, Drion, Snijders, Haardt en Royer, Raden, en door Mr. Haardt voornoemd uitgesproken ter openbare terechtzitting van de dertiende maart 1900 eenentachtig, in tegenwoordigheid van de Procureur-Generaal.