HR (Parket), 21-11-2023, nr. 22/00216

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Zitting 21 november 2023

CONCLUSIE

B.F. Keulen

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1975,

hierna: de verdachte

‘De verdachte, ter terechtzitting verschenen, antwoordt op vragen van de voorzitter te zijn genaamd:

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1975,

wonende te [plaats] , [a-straat 1] .

Als raadsman van de verdachte is ter terechtzitting aanwezig mr. G.W.L.A.M. Koppen, advocaat te Eindhoven.

(…)

De advocaat-generaal deelt het volgende mede.

Het hoger beroep moet tijdig zijn ingesteld. De wet stelt dat je gedurende veertien dagen hoger beroep kunt instellen. Als het hoger beroep later wordt ingesteld zijn er twee situaties denkbaar waarin die termijnoverschrijding verontschuldigbaar kan zijn, namelijk wanneer het gerechtvaardigde vertrouwen is gewekt dat het hoger beroep later mocht worden ingesteld, of wanneer iemand niet in staat was om hoger beroep in te (doen) stellen, bijvoorbeeld door een psychische aandoening.

Uit de brief van de raadsman heb ik kunnen opmaken dat de verdachte haar moeder heeft verloren maar − hoewel het verlies van een ouder een bijzondere impact kan hebben − zijn rouw en rouwgevoelens op zichzelf geen ziekte. Ze kunnen er weliswaar toe leiden dat iemand zich anders gedraagt, maar juridisch moeten we kijken naar hoe dat was op of omstreeks 24 maart 2020, de fatale datum voor het instellen van hoger beroep, en of er toen sprake was van een situatie waardoor niet van de verdachte verlangd kon worden tijdig hoger beroep in te stellen.

Uit de stukken die ik heb ontvangen zie ik dat u veel hebt meegemaakt. Ik zeg ook niet dat het verlies van een ouder niets voorstelt en ik snap dat dat impact heeft gehad maar ik vind het onvoldoende om daardoor te spreken van een verschoonbare termijnoverschrijding.

De termijn is ongebruikt verstreken en gelet daarop verzoek ik het hof de verdachte niet-ontvankelijk te verklaren in het hoger beroep.

De advocaat-generaal legt de schriftelijke vordering over aan het gerechtshof, welke als bijlage 1 aan dit proces-verbaal is gehecht.

De verdachte brengt het volgende naar voren.

Mijn hoofd stond er écht niet naar. Mijn moeder is erg belangrijk voor mij geweest.

De voorzitter deelt het volgende mede.

Iedereen begrijpt dat het verlies van een ouder erg kan zijn. De advocaat-generaal heeft in eenvoudige bewoordingen uitgelegd hoe de zaak volgens hem bekeken moet worden, en dat er weliswaar uitzonderingen op de hoofdregel zijn maar dat uw situatie daar volgens hem niet onder valt.

De raadsman brengt het volgende naar voren.

Het ligt niet voor de hand om de verschoonbaarheid van de termijnoverschrijding aan te nemen. Mijn cliënt heeft een groot belang bij de behandeling van haar zaak. Ze stelt ten onrechte te zijn veroordeeld en een onjuiste betalingsverplichting opgelegd te hebben gekregen. De beoordeling laat ruimte voor alle feiten en omstandigheden van het geval. Het overlijden van de moeder van cliënt is één van de factoren maar niet de enige. De belangrijkste factor, waardoor er voor cliënt geen ruimte of structuur was om de gerechtelijke brief te openen, de inhoud ervan tot zich te laten doordringen en vervolgens hoger beroep in te stellen, was de situatie waar zij door deze zaak in was beland.

Dat was zo omdat ze met twee jonge kinderen op straat stond en haar hoofd op de schouders heeft gelegd van de verkeerde mensen. Ze leed al geen gestructureerd en zeker bestaan, maar door die mensen moest ze haar woning uit. Ook is ze eigenaar geworden van een woning door een hypothecair traject, waarbij ze niet eens wist dat ze eigenaar werd maar blind die documenten heeft getekend. Toen begon de ellende. Vervreemding, twee jonge kinderen die op straat staan. Zij is toen van hot naar her met die kleintjes gegaan. Ze kreeg de ene brief na de andere. Ook overleed in die moeilijke periode haar moeder. Dat was de belangrijkste persoon in het leven van mijn cliënt. Haar vader was niet stabiel en had haar hulp nodig terwijl zij daar zelf niet de aandacht voor had. Ze had daarom niet de rust om te begrijpen wat er in de gerechtelijke brief stond. Ze wist ook niet van de veroordeling. Ze heeft mij voor een zaak in Zwolle benaderd. Wij hebben samen haar justitiële documentatie opengeslagen en constateerden dat sprake was van de onderhavige veroordeling. Mijn cliënt gaf aan daar niets van te weten.

Ik kan niet anders dan u vragen om − mede gelet op de in de brief van [A] genoemde omstandigheden − aan te nemen dat sprake is van een verschoonbare termijnoverschrijding.

Op vragen van de voorzitter, deelt de verdachte het volgende mede.

U vraagt mij of ik in de besproken periode zelf nog hulp heb gezocht. Ik zeg u daarop dat ik hulp heb gezocht bij mijn huisarts dokter [betrokkene 1] , voor het verwerkingsproces. Daar ben ik afgelopen december nog geweest.

U vraagt mij of ik zijn hulp ook heb gezocht in de periode waar we het over hebben, te weten maart 2020. Ik zeg u daarop dat ik zijn hulp toen ook heb gezocht. Hij heeft geen diagnose gesteld. Ik heb het ook weggeduwd want ik dacht dat ik het alleen kon. Ik kwam erachter dat mij dat niet lukte. Daarom ben ik uiteindelijk bij [A] terechtgekomen.

De advocaat-generaal deelt het volgende mede.

Ik zie dat er een groot belang is, maar dat doet niets af aan de beoordeling. Sympathie is niet het beoordelingskader. Ik wil zonder meer aannemen dat de verdachte op dat moment niet op haar best was, maar dat is niet voldoende om te kunnen spreken van een verontschuldigbare termijnoverschrijding.

De verdachte brengt bij gelegenheid van het laatste woord het volgende naar voren.

Het gaat er niet alleen om dat mijn moeder is overleden. Ik heb ook veel ellende meegemaakt. Ik heb moeten overleven. Gelukkig ben ik bij [A] terechtgekomen. Ik heb gevochten voor mijn twee prachtige kinderen en ik heb mijzelf daarbij op de achtergrond geplaatst. Ik doe alles voor hen en zolang zij het goed hebben vind ik het ook goed. Wat mij is overkomen is heel erg geweest en het is ook dom geweest, maar daarom had ik wel een dak boven mijn hoofd. Ik heb nu rust en vrede en dat wil ik graag zo houden.

De voorzitter verklaart, na onderbreking van het onderzoek voor beraad in raadkamer, het onderzoek gesloten en deelt mede, dat volgens de beslissing van het gerechtshof de uitspraak zal plaatsvinden ter terechtzitting van heden.’

6. Het bestreden arrest houdt het volgende in:

‘Onderzoek van de zaak

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting in hoger beroep.

Het hof heeft kennisgenomen van de vordering van de advocaat-generaal en van hetgeen door en namens de verdachte naar voren is gebracht.

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat het hof de verdachte niet-ontvankelijk zal verklaren in het hoger beroep, omdat het hoger beroep tardief is ingesteld.

De verdediging heeft bepleit dat de verdachte wegens een verontschuldigbare overschrijding van de termijn voor het instellen van hoger beroep kan worden ontvangen in het hoger beroep.

Ontvankelijkheid van het hoger beroep

Het bestreden vonnis is op 22 november 2019 bij verstek gewezen. Het verstekvonnis (de mededeling uitspraak) is op 10 maart 2020 aan de verdachte in persoon betekend. Ingevolge artikel 408, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering kan de verdachte in een zodanig geval binnen veertien dagen na deze betekening hoger beroep instellen.

Het hoger beroep is pas na het verstrijken van deze termijn ingesteld, namelijk op 10 juli 2020. Daarom dient de verdachte in beginsel niet-ontvankelijk te worden verklaard in het hoger beroep.

De verdediging heeft bepleit dat deze termijnoverschrijding verontschuldigbaar is. Daartoe is in de kern aangevoerd dat de verdachte zich − op het moment dat het verstekvonnis aan haar betekend is − in een moeilijke periode bevond waardoor zij niet de innerlijke rust had om de inhoud ervan tot zich te laten doordringen, te begrijpen dat zij binnen veertien dagen hoger beroep moest instellen, en daar vervolgens ook daadwerkelijk naar te handelen door het hoger beroep in te (doen) stellen. Zij had haar woning moeten verlaten en stond met twee jonge kinderen op straat. Vervolgens overleed ook haar moeder en werd de verdachte belast met de zorg voor haar vader, aldus de verdediging.

De verdediging heeft ter nadere onderbouwing van dit standpunt verwezen naar de brief van [betrokkene 2] , ambulant begeleider bij [A] maatschappelijke opvang, een stichting voor mensen die dak- of thuisloos dreigen te worden of al zijn geworden en tijdelijk behoefte hebben aan ondersteuning, waarvan de verdachte pas sinds eind september 2020 ambulante begeleiding krijgt. Uit deze brief d.d. 17 januari 2022 blijkt onder meer dat de verdachte in die periode in alle staten was door het overlijden van haar moeder, zij hierdoor de zorg voor haar vader op zich kreeg, zij destijds dakloos was en met haar tweeling in een opvanglocatie verbleef. Verder beschikt de verdachte naar het oordeel van [betrokkene 2] niet over een hoog intellectueel niveau.

Het hof overweegt hieromtrent als volgt.

Het hof stelt voorop dat in geval van het niet tijdig instellen van het hoger beroep, de daar op gestelde sanctie van niet-ontvankelijkheid uitsluitend kan worden gepasseerd indien sprake is van bijzondere, de verdachte niet toe te rekenen omstandigheden welke de overschrijding van de termijn verontschuldigbaar doen zijn. Daarbij kan worden gedacht aan binnen de beroepstermijn verstrekte ambtelijke informatie waardoor bij de verdachte de gerechtvaardigde verwachting is gewekt dat de beroepstermijn op een ander tijdstip aanvangt of aan een zodanige psychische gesteldheid dat in verband daarmee het verzuim tijdig hoger beroep in te stellen niet aan de verdachte kan worden toegerekend.

Van dergelijke omstandigheden is het hof in dit geval niet gebleken. Dat de verdachte zich in een moeilijke periode bevond, laat onverlet dat de verdachte bekend was − of bekend kon zijn − met het vonnis van de rechtbank. Naar het oordeel van het hof is de situatie waarin de verdachte zich bevond niet voldoende om te kunnen spreken van een psychische stoornis en dat in verband daarmee het verzuim tijdig hoger beroep in te stellen niet aan de verdachte kan worden toegerekend, mede vanwege het feit dat het hof niet over objectieve informatie van bijvoorbeeld een psychiater of psycholoog beschikt die steun biedt aan de aanwezigheid van een psychische stoornis ten tijde van of na de datum waarop de mededeling uitspraak aan de verdachte in persoon is betekend.

Daarnaast mag de verdachte in het algemeen bekend worden verondersteld met de termijn voor het instellen van hoger beroep, nu dat een termijn is van openbare orde en deze termijn is opgenomen in de wet.

Enige andere verontschuldigbare omstandigheid is gesteld noch gebleken.

Het hof verwerpt het verweer van de verdediging.

Nu niet van een verontschuldigbare termijnoverschrijding is gebleken, leidt dit ertoe dat de verdachte niet in haar hoger beroep kan worden ontvangen. Het hof zal de verdachte daarom niet-ontvankelijk verklaren in het hoger beroep.

Het hof:

verklaart de verdachte niet-ontvankelijk in het hoger beroep.’

7. In het algemeen wordt strikt de hand gehouden aan termijnen voor het instellen van rechtsmiddelen.1.In uitzonderingsgevallen wordt evenwel aanvaard dat de termijnoverschrijding verontschuldigbaar is.2.Het eerste uitzonderingsgeval betreft het geval waarin voor het verstrijken van de beroepstermijn onjuiste ambtelijke informatie is verstrekt waaraan bij de verdachte de gerechtvaardigde verwachting is gewekt dat de beroepstermijn pas op een later moment aanvangt of verstrijkt.3.Het tweede geval betreft situaties waarin de verdachte de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst en hem (bijvoorbeeld) geen schriftelijke vertaling van de verstekmededeling in een voor hem begrijpelijke taal is verstrekt.4.Het derde geval, en dat is voor de onderhavige zaak relevant, betreft situaties waarin het geestelijk en/of lichamelijk functioneren van de verdachte ertoe heeft geleid dat niet tijdig hoger beroep is ingesteld.

8. Dat het geestelijk en/of lichamelijk functioneren van de verdachte mee kan brengen dat een overschrijding van de termijn voor het aanwenden van rechtsmiddelen verontschuldigbaar is, kan bijvoorbeeld worden afgeleid uit een arrest van Uw Raad van 12 juni 2001.5.Daarin overwoog Uw Raad dat het hof had moeten doen blijken ‘een onderzoek te hebben ingesteld naar de vraag of en zo ja gedurende welke periode na het vonnis van de Rechtbank de verdachte aan een psychose leed en niet in staat was te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld. Een termijnoverschrijding gedurende een zodanige periode zou de verdachte niet kunnen worden toegerekend. In dat geval is de verdachte ontvankelijk in het door hem ingestelde rechtsmiddel indien hij, nadat een verhindering als hiervoor bedoeld is opgeheven, alsnog zo spoedig mogelijk hoger beroep heeft ingesteld of doen instellen.’

9. Annotator De Hullu trok een vergelijking tussen dit arrest en een arrest van Uw Raad van 7 april 1998.6.Daarin had Uw Raad gecasseerd omdat de mogelijkheid open was gebleven ‘dat de betekenis van de uitgereikte inleidende dagvaarding niet tot de verdachte is doorgedrongen ten gevolge van een hem niet toe te rekenen geestesgesteldheid’ en ‘dientengevolge het verzuim om het hoger beroep tijdig in te stellen niet aan de verdachte kan worden toegerekend’. De Hullu merkte de rechtsregel in het arrest van 12 juni 2001 aan als verduidelijkend en preciserend omdat het onderzoek van de rechter in hoger beroep ook de vraag moet betreffen of de verdachte door zijn psychische stoornis ‘niet in staat was te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld’. Hij meende dat ‘gelet op de gewenste rechtszekerheid met reden een strikt criterium’ is gekozen. Pas als aan de gestelde voorwaarde is voldaan ‘lijkt het inderdaad redelijk om af te stappen van de vooronderstelling van een aanspreekbare, verantwoordelijke procespartij’.

10. In het arrest van 7 april 1998 wordt gesproken over een geestesgesteldheid. De Hullu sprak in zijn noot onder het arrest van 12 juni 2001 van een psychische stoornis. De term ‘psychische gesteldheid’ wordt gebruikt in een arrest van 6 januari 2004.7.Daarin overwoog Uw Raad dat een termijnoverschrijding verontschuldigbaar kan zijn als sprake was van ‘een zodanige psychische gesteldheid dat in verband daarmee het verzuim tijdig hoger beroep in te stellen niet aan de verdachte kan worden toegerekend’. In later gewezen arresten wordt gewoonlijk deze formulering gebruikt en naar dit arrest verwezen.8.

11. Ook in een arrest van 15 maart 2011, waarin een beroep was gedaan op een ‘depressieve stoornis’, werd deze formulering gebruikt en naar dit arrest verwezen.9.Uw Raad casseerde de veroordeling omdat het hof had moeten doen blijken `een onderzoek te hebben ingesteld naar de vraag of en zo ja gedurende welke periode na het vonnis van de Kantonrechter de verdachte in een zodanige psychische gesteldheid verkeerde dat hij niet in staat was te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld. Een termijnoverschrijding gedurende een zodanige periode zou de verdachte niet kunnen worden toegerekend. In dat geval is de verdachte ontvankelijk in het door hem ingestelde rechtsmiddel indien hij, nadat een verhindering als hiervoor bedoeld is opgeheven, alsnog zo spoedig mogelijk hoger beroep heeft ingesteld of doen instellen.’

12. Het arrest van 15 maart 2011 doet de vraag opkomen of alleen een psychische gesteldheid die meebrengt dat de verdachte niet in staat is om te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld kan meebrengen dat een termijnoverschrijding niet aan de verdachte wordt toegerekend. Ook in een arrest van 26 mei 2015 overwoog Uw Raad dat het hof had moeten doen blijken ‘een onderzoek te hebben ingesteld naar de vraag of en zo ja gedurende welke periode na het vonnis van de Politierechter de verdachte in een zodanige psychische gesteldheid verkeerde dat hij niet in staat was te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld. Een termijnoverschrijding gedurende een zodanige periode zou de verdachte niet kunnen worden toegerekend.’10.Beide arresten duiden erop dat – als regel – alleen een psychische gesteldheid die meebrengt dat de betrokkene niet in staat was te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld ertoe leidt dat het verzuim tijdig hoger beroep in te stellen niet aan de verdachte kan worden toegerekend.

13. In een arrest van 21 december 2021 heeft Uw Raad nog in een ander geval aangenomen dat van verontschuldigbare termijnoverschrijding sprake was.11.In de betreffende zaak was de verdachte door het hof bij arrest van 3 november 2020 niet-ontvankelijk verklaard in het door haar ingestelde hoger beroep. Haar advocaat had in een brief, gedateerd op 29 oktober 2020, gemeld dat bij de verdachte begin september 2020 een zeer ernstige vorm van uitgezaaide keelkanker was vastgesteld en dat op 20 oktober 2020 was vastgesteld dat zij in reactie op de intensieve chemokuur die was gestart ‘een uiterst zeldzame reactie heeft gekregen, met een acuut nierfalen’. Als gevolg hiervan was zij ‘met ingang van zondag 25 oktober voor onbepaalde tijd opgenomen in het Gronings Medisch Centrum’. Uw Raad was van oordeel dat in de schriftelijke reactie op de conclusie vermelde medische gegevens bijzondere, de verdachte niet toe te rekenen omstandigheden vormden die de overschrijding van de termijn verontschuldigbaar deden zijn. Wellicht mag deze overweging aldus worden begrepen dat het bedreigende karakter van de vastgestelde vorm van kanker en het acute nierfalen, in samenhang met de effecten daarvan op het lichamelijk functioneren van de verdachte, en de ziekenhuisopname die meebrengt dat het normale maatschappelijk functioneren van de verdachte op de achtergrond raakt, bijzondere omstandigheden vormen die de termijnoverschrijding verontschuldigbaar maken. Ook al is met deze omstandigheden niet gegeven dat de verdachte (psychisch) niet in staat was te beoordelen of cassatie diende te worden ingesteld.

14. In het bestuursrecht blijft niet-ontvankelijkverklaring van een na afloop van de termijn ingediend bezwaar- of beroepschrift ‘op grond daarvan achterwege indien redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat de indiener in verzuim is geweest’ (art. 6:11 Awb). Verschoonbaarheid van termijnverzuim is ook wel aangenomen buiten situaties waarin sprake is van een psychische gesteldheid die meebrengt dat de betrokkene niet in staat was te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld. In een uitspraak van de Afdeling van 14 april 2020 had appellant ‘uiteengezet en met schriftelijke verklaringen ondersteund, dat hij tijdens zijn vakantie het slachtoffer is geweest van geweldpleging waardoor hij gewond is geraakt en ziek is geworden’. De Afdeling sloot niet uit ‘dat de geweldpleging en de daaruit voortvloeiende ontregeling van appellant tot het oordeel kunnen leiden dat in dit geval sprake is van verschoonbaarheid’. De zaak werd teruggewezen12.

15. A-G Widdershoven wijst er in een conclusie van 7 september 2023 op dat de wettelijke bepalingen over de tijdigheid van een bezwaar- en beroepschrift dwingend van aard zijn, maar dat zij niet meer van openbare orde zijn (randnummer 4.3).13.Hij leidt uit rechtspraak af dat dat ‘het overlijden van een partner of naast familielid over het algemeen geen reden (is) om een termijnoverschrijding door de vingers te zien’.14.En dat een beroep op verschoonbaarheid wegens medische gronden alleen een kans maakt ‘als het wordt ondersteund door een medische verklaring’ (randnummer 4.5).15.Widdershoven noemt enkele kritiekpunten op een strenge toepassing van termijnen die in de literatuur zijn aangevoerd. Het rechtszekerheidsbelang van het bestuursorgaan zou doorgaans niet heel zwaar wegen (randnummer 6.2). Fatale termijnen zouden onvoldoende rekening houden ‘met het gedragswetenschappelijke inzicht dat burgers om allerlei redenen een beperkt doenvermogen kunnen hebben’(randnummer 6.3).16.Hij wijst ook op het voorontwerp Wet versterking waarborgfunctie Awb, dat de ruimte om aan te nemen dat een termijnoverschrijding verontschuldigbaar is wil vergroten.17.En hij acht het wenselijk om ‘als toepassing van het nieuwe artikel 17 lid 1 Gw, inzake toegang tot de rechter en een eerlijk proces’ (ook thans al) een ruimhartigere koers te gaan varen (randnummer 7.1).18.In tweepartijenverhoudingen zou ‘die verruiming of versoepeling vooral (moeten) worden gezocht in de persoonlijke omstandigheden van betrokkene, waarbij een beperkt doenvermogen vaker reden zal moeten zijn voor verschoonbaarheid van een termijnoverschrijding’ (randnummer 7.14).. Widdershoven staat een benadering voor waarin ‘een aantal factoren van belang (zijn), namelijk: in hoeverre de overschrijding samenhangt met het beperkt doenvermogen van de indiener als gevolg van persoonlijke omstandigheden in ruime zin (…), de omvang van de termijnoverschrijding (…), de vertegenwoordiging door een professionele rechtsbijstandverlener of een andere deskundige adviseur (…) en de status van de partij in kwestie’ (randnummer 7.15). Niet omstreden zou zijn dat factoren die een termijnoverschrijding verontschuldigbaar maken ‘betrekking kunnen hebben op zowel ingrijpende gebeurtenissen van de indiener, zoals een ernstig ongeval of ziekte, als op dergelijke gebeurtenissen bij naasten (partner, kinderen, ouders)’ (randnummer 7.16).

16. Dat in het bestuursrecht een ‘ruimhartigere’ koers wordt overwogen bij het aannemen van verontschuldigbaarheid bij termijnoverschrijdingen zou aanleiding kunnen vormen om ook in het strafrecht de rechtspraak op dit terrein te heroverwegen. Eén van de aanleidingen voor de heroverweging in het bestuursrecht, het inzicht dat burgers om allerlei redenen een beperkt ‘doenvermogen’ kunnen hebben, is ook voor het strafrecht relevant. Tegelijk zijn er goede gronden om uit dat inzicht niet te snel (vergaande) consequenties te trekken voor het strafrecht. Bij de termijnen voor het instellen van rechtsmiddelen in het strafrecht speelt niet (alleen) het rechtszekerheidsbelang van het openbaar ministerie een rol, maar ook het belang dat de samenleving en slachtoffers, al dan niet als benadeelde partij, bij rechtszekerheid hebben. Een regime waarin wordt gedifferentieerd tussen zaken waarin het slachtoffer zich als benadeelde partij heeft gevoegd en andere zaken komt voorts weinig aantrekkelijk voor.19.Daar komt bij dat het niet eenvoudig is om voor de gevallen waar de vaste grens van de wettelijke termijn niet langer bepalend zou zijn voor ontvankelijkheid, andere grenzen te formuleren die een toereikende vastheid hebben. Gevaar van de benadering die Widdershoven voorstaat, is dat een niet-ontvankelijkverklaring in grensgevallen minder eenvoudig is uit te leggen en dat de afweging in vergelijkbare gevallen verschillend uit gaat vallen. Voor het vertrouwen in de (strafvorderlijke) overheid is dat een risico. Ingrijpende gebeurtenissen die meebrengen dat de verdachte uit zijn of haar evenwicht wordt gebracht en minder goed in staat is zich te richten op de beslissing of een rechtsmiddel tegen een beslissing moet worden aangewend, doen zich in vele vormen voor.

17. Ik merk nog op dat in het voorstel van het nieuwe Wetboek van Strafvordering een bepaling is opgenomen die de rechtspraak inzake verontschuldigbaarheid van termijnoverschrijding in het strafrecht codificeert. Art. 5.1.3, tweede lid, NSv luidt: ‘Het rechtsmiddel is evenwel ontvankelijk indien redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat de desbetreffende procespartij in verzuim is geweest.’ Uit de toelichting blijkt niet dat bij deze bepaling voor ogen heeft gestaan dat in meer en andere gevallen verontschuldigbaarheid van termijnverzuim wordt aangenomen dan thans.20.

18. In het onderhavige geval heeft het hof overwogen dat van een verontschuldigbare termijnoverschrijding sprake kan zijn bij ‘een zodanige psychische gesteldheid dat in verband daarmee het verzuim tijdig hoger beroep in te stellen niet aan de verdachte kan worden toegerekend’. Vervolgens heeft het hof overwogen dat daarvan niet is gebleken; de situatie waarin de verdachte zich bevond, door het hof gekenschetst als ‘een moeilijke periode’, is ‘niet voldoende om te kunnen spreken van een psychische stoornis’. Het hof wijst er daarbij op ‘dat het hof niet over objectieve informatie van bijvoorbeeld een psychiater of psycholoog beschikt die steun biedt aan de aanwezigheid van een psychische stoornis ten tijde van of na de datum waarop de mededeling uitspraak aan de verdachte in persoon is betekend’.

18. Dat het hof het woord ‘psychische stoornis’ gebruikt en memoreert dat het niet over objectieve informatie van bijvoorbeeld een psychiater of psycholoog beschikt die steun biedt aan de aanwezigheid van een psychische stoornis, impliceert niet dat het hof als criterium hanteert dat sprake is van een ‘psychische stoornis die als zodanig ook is gediagnosticeerd door een psycholoog en/of psychiater’, zoals de steller van het middel meent. Ik attendeer er in dat verband op dat het hof erop wijst dat objectieve informatie die steun biedt aan de aanwezigheid van een psychische stoornis ontbreekt, en informatie van een psychiater of psycholoog slechts als voorbeeld noemt. Dat het hof ter aanduiding van de psychische gesteldheid die een beroep op verontschuldigbare termijnoverschrijding rechtvaardigt, spreekt over een psychische stoornis, is voorts niet onbegrijpelijk als in aanmerking wordt genomen dat in de benadering van Uw Raad besloten ligt dat niet elke suboptimale psychische gesteldheid een termijnoverschrijding verontschuldigbaar kan maken. Regel is nog steeds, zo begrijp ik, dat de psychische gesteldheid dient mee te brengen dat de verdachte niet in staat was te beoordelen of hoger beroep diende te worden ingesteld.21.

20. Daarmee faalt de klacht dat het hof heeft geoordeeld dat van verontschuldigbaarheid op psychische gronden slechts sprake is in geval van een gediagnosticeerde psychische stoornis bij gebrek aan feitelijke grondslag.

20. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 18 januari 2022 blijkt dat de verdachte op vragen van de voorzitter heeft verklaard dat zij in maart 2020 (de maand waarin de verstekmededeling is betekend) hulp van haar huisarts heeft gezocht maar dat deze geen diagnose heeft gesteld. En dat zij het ook heeft ‘weggeduwd’ omdat zij dacht dat zij het alleen kon. In het bestreden arrest heeft het hof vervolgens overwogen dat het hof niet is gebleken dat, kort gezegd, bij de verdachte sprake was van een zodanige psychische gesteldheid dat in verband daarmee het verzuim tijdig hoger beroep in te stellen niet aan de betrokkene kan worden toegerekend.

20. Daarmee faalt, meen ik, ook de klacht dat het hof heeft nagelaten onderzoek te doen naar de juistheid van het standpunt van verdachte dat zij in de periode waarin het verstekvonnis betekend werd medische hulp heeft gezocht voor psychische problematiek bij gebrek aan feitelijke grondslag.

20. Het hof heeft het beroep op verontschuldigbare termijnoverschrijding in de kern heeft afgewezen omdat de omstandigheid dat verdachte zich in ‘een moeilijke periode bevond’ niet meebrengt dat de termijnoverschrijding verontschuldigbaar was. Het hof heeft het aangevoerde aldus samengevat dat de verdachte haar woning had moeten verlaten en met twee jonge kinderen op straat stond, dat haar moeder overleed waardoor zij belast werd met de zorg voor haar vader, en dat zij daardoor niet de innerlijke rust had om de inhoud van het aan haar betekende verstekvonnis tot zich te laten doordringen. Het hof wijst er in dat verband op dat verdachte volgens een brief van de ambulant begeleider van [A] door het overlijden van haar moeder ‘in alle staten’ was.22.

24. Dat het hof heeft geoordeeld dat deze omstandigheden niet meebrengen dat de termijnoverschrijding verontschuldigbaar is, komt niet onbegrijpelijk voor. Ik attendeer erop dat specifieke, de lichamelijke gesteldheid van de verdachte betreffende omstandigheden als welke in het arrest van 21 december 2021 meebrachten dat de termijnoverschrijding verontschuldigbaar was, zich in dit geval niet voordoen.

24. Al met al meen ik dat het hof heeft kunnen oordelen dat in de onderhavige zaak geen sprake is van bijzondere omstandigheden die de overschrijding van de termijn verontschuldigbaar doen zijn en dat dit oordeel toereikend is gemotiveerd.

24. Het middel faalt.

24. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

24. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG