312 Doorbreking van de verjaringstermijn wegens verborgen schade

Het is mogelijk dat de verjaring is ingetreden voordat eiser bekend was met zijn vordering. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de werknemer de werkgever aansprakelijk stelt aangezien hij tijdens zijn dienstverband bij verweerder aan asbest is blootgesteld en daardoor de ziekte mesothelioom heeft opgelopen.1 De ziekte wordt in de meeste gevallen pas geconstateerd nadat de verjaringstermijn is verstreken. De lange, objectieve verjaringstermijn kan een vordering doen verjaren die de benadeelde gedurende de looptijd van de termijn niet kon instellen. De verjaring is ingegaan ongeacht de vraag of het slachtoffer van de schade en de daarvoor aansprakelijk te stellen persoon op de hoogte is.

Deze situatie wordt uitvoerig besproken, gevolgd door een bespreking van de in het arrest Van Hese/De Schelde geformuleerde gezichtspunten.2 Vervolgens worden gevallen van andere vormen van verborgen schade behandeld en ten slotte wordt ingegaan op de vraag hoe de doorbreking van de verjaringstermijn zich verhoudt tot de verplichtingen op grond van art. 6 EVRM.

Spreekt de werknemer de werkgever aan op grond van gezondheidsschade en is de werkgever aansprakelijk, dan kan de werkgever een beroep doen op verjaring wanneer de (in dit geval absolute) verjaringstermijn is verlopen (een bevrijdend verweer). De werknemer wordt in dat geval belast met het bewijs dat een beroep op verjaring onaanvaardbaar zou zijn op grond van de maatstaven van redelijkheid en billijkheid (een contra-bevrijdend verweer (art. 6:248 lid 2 BW)). De werknemer zal feiten en omstandigheden moeten aanleveren die invulling geven aan de onaanvaardbaarheid. De stelplicht en bewijslast ten aanzien van het bestaan van bijzondere feiten en omstandigheden berusten bij de werknemer.13 De werknemer zal aanvoeren dat de verjaring al is begonnen te lopen voordat hij bekend was met zijn vordering en de ziekte pas werd geconstateerd nadat de verjaringstermijn was verstreken. Het verschil tussen de toepassing van de korte en de lange verjaringstermijn is dus groot: bij de korte verjaringstermijn gaat de termijn pas lopen na de aanvang van de dag volgende op die waarop eiser bekend is geworden met de schade en met de aansprakelijke persoon, terwijl de lange verjaringstermijn al begint te lopen na de gebeurtenis waardoor de schade is veroorzaakt terwijl de vorderingsgerechtigde de feiten niet kent en die feiten zich bovendien pas veel later manifesteren.

In het arrest Van Hese/De Schelde komt naar voren dat alleen in uitzonderlijke gevallen de werknemer een beroep kan doen op de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid.14 Een andere opvatting bepleitten onder meer Spier en Snijders.

In zijn conclusie vóór het arrest Van Hese/De Schelde betoogde A-G Spier dat het slachtoffer nooit toegang tot de rechter had gehad en dat ‘het onverkort vasthouden aan verjaringstermijnen niet in overeenstemming met art. 6 EVRM is, vooral in gevallen waarin het slachtoffer niet wist en niet kon weten dat hij slachtoffer was.’15 Ook Snijders was van mening dat een beroep op verjaring voordat eiser een vordering kan instellen in het geheel niet mogelijk moet zijn. Van verjaring van een vordering kan niet worden gesproken zolang de vordering niet bestaat. Snijders vraagt zich eveneens af of het feit dat een verjaringstermijn kan aflopen zonder dat de benadeelde een vordering kon instellen niet in strijd is met art. 6 EVRM (right of effective access to the court).16

In de zienswijze van Spier en Snijders is de reactie van de werknemer tegenover het beroep op verjaring van de werkgever niet te kwalificeren als een contra-bevrijdend verweer, maar als een grondslagverweer. De werknemer doet niet anders dan de grondslag van het beroep op verjaring te betwisten door te betogen dat een beroep op verjaring een rechtsgrond ontbeert. De werknemer betwist de bevoegdheid van de werkgever een beroep op verjaring te kunnen doen, aangezien aan de voor de verjaring geldende vereisten niet is voldaan: de verjaringstermijn is niet aangevangen. Het bewijsrisico in die zin dat de werkgever wel een beroep kan doen op verjaring, berust ingeval van deze zienswijze bij de werkgever; hij zal dienen te bewijzen dat zijn beroep op verjaring wel een rechtsgrond heeft.

Aan hun argumenten zou ik het volgende toe willen voegen: art. 3:310 BW spreekt over de ‘gebeurtenis waardoor de schade is veroorzaakt’. Het moment van de gebeurtenis van het ontstaan van de ziekte mesothelioom (Handlungsschade) en het moment van de diagnose van de ziekte (Erfolgschade) vallen niet samen. Het begrip ‘gebeurtenis waardoor de schade is veroorzaakt’ zou niet alleen betrekking moeten hebben op de eerstgenoemde gebeurtenis.17

De zienswijzen, enerzijds de categorische zienswijze: aan de objectieve verjaringstermijn wordt strikt de hand gehouden en anderzijds de opvatting van Spier en Snijders, leiden tot een diametraal tegenover elkaar staand bewijsrisico. De onverbiddelijke zienswijze wordt enigszins verzacht door de formulering van de gezichtspunten in het arrest Van Hese/De Schelde. Hoewel bij de werknemer het bewijsrisico blijft rusten, krijgt de werkgever verschillende informatieplichten toebedeeld.