240 Beroep op het tenietgegaan zijn van een verbintenis tot betaling waarbij een derde in het spel is

Cessie

Na verkoop en overdracht van een vordering kan, na mededeling aan de debiteur, uitsluitend nog bevrijdend worden betaald aan de verkrijger van de vordering.1 Een schuldenaar is bevoegd de betaling op te schorten, indien hij op redelijke gronden twijfelt aan wie die betaling moet geschieden (art. 6:37 BW).

Contractsoverneming/schuldoverneming?

Vordert eiser betaling van een geldsom en verweert gedaagde zich met de stelling dat het contract tussen hem en eiser langs de weg van art. 6:159 lid 1 BW door een derde is overgenomen,2 althans dat de schuld waarop de facturen betrekking hebben door een derde overeenkomstig art. 6:155 BW van hem is overgenomen,3 dan zal verweerder zijn stelling dat eiser zijn medewerking heeft verleend aan de overdracht voldoende onderbouwd dienen te stellen en dienen te bewijzen.4 Verweerder doet een beroep op andere feiten die leiden tot een ander rechtsgevolg.

Bevrijdend betaald door een derde?

De stelling van verweerder dat facturen zijn voldaan door een derde, moet gesteld en eventueel bewezen worden door verweerder (art. 6:30 BW).5 De derde moet bewust de verschuldigde prestatie hebben verricht en bewust hebben gehandeld ter voldoening van de verbintenis van de schuldenaar. Dit betekent dat verweerder informatie in het geding moet brengen, wil hij niet het risico lopen dat zijn bevrijdend verweer wordt afgedaan op het niet voldaan hebben aan de stelplicht.6

Bevrijdend betaald aan een derde?

Het uitgangspunt is dat alleen aan de schuldeiser bevrijdend kan worden betaald en niet aan een derde. Verweerder kan stellen dat hij in onderling overleg met en met goedvinden van de (schuld)eiser bevrijdend aan eiser heeft betaald door betaling aan een derde. Verweerder zal hiervoor voldoende moeten stellen en tenminste bewijs aanbieden dat een derde namens en in opdracht van eiser de betaling in ontvangst nam.7 Indien dit zo blijkt te zijn, heeft verweerder bevrijdend aan eiser betaald.8 Stelt verweerder daarvoor onvoldoende, dan wordt zijn stelling gepasseerd.9 Verweerder kan zich (subsidiair) jegens eiser erop beroepen dat hij te goeder trouw meende dat hij aan een derde kon betalen. Verweerder zal de gronden moeten aanvoeren op grond waarvan hij heeft aangenomen dat hij bevrijdend heeft betaald terwijl de ontvanger niet bevoegd was die betaling in ontvangst te nemen (art. 6:34).10 Verweerder kan stellen dat eiser bij hem de schijn heeft gewekt dat een derde bevoegd was namens eiser betalingen in ontvangst te nemen.11 Het uitzonderingskarakter van de bepaling brengt mee dat dit verweer slechts in bijzondere gevallen voor toepassing in aanmerking komt.12

Voorbeeld

Vabix vorderde betaling van WDA van invoerrechten. WDA verweert zich met de stelling dat hij al had betaald. De rechtbank overwoog dat WDA hiermee een becff vrijdend verweer voerde. Maar hierop liet de rechtbank volgen dat Vabix het door WDA gevoerde bevrijdende verweer dat hij contant had betaald aan iemand, in de gerechtvaardigde veronderstelling dat dit een vertegenwoordiger van Vabix betrof, onvoldoende had betwist. Het hof corrigeert: ‘Voor een geslaagd beroep op art. 6:34 BW is echter de enkele stelling dat men heeft betaald aan iemand aan wie men meende te mogen betalen omdat men in de veronderstelling verkeerde dat de ander vertegenwoordigingsbevoegd was, onvoldoende. Voor een bevrijdende betaling aan een ander dan de schuldeiser is nodig dat men heeft betaald aan iemand van wie men op grond van een verklaring of gedraging van de schuldeiser heeft aangenomen en onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijze mocht aannemen dat deze tot ontvangst nemen van de betaling bevoegd was (art. 3:61 lid 2 BW).’13

Borgtocht

Indien de schuldeiser de borg aanspreekt tot betaling en de borg voert als verweer dat de verbintenis van de hoofdschuldenaar niet meer bestaat doordat de hoofdschuldenaar reeds heeft betaald, dan voert de borg een bevrijdend verweer; op de borg rust de bewijslast van de daaraan ten grondslag gelegde feiten en omstandigheden.14

Betaling door de derde-beslagene (art. 477b lid 1 Rv)

Betaling door de derde-beslagene overeenkomstig zijn buitengerechtelijke verklaring of krachtens een veroordeling (art. 477a Rv) geldt als betaling aan de geëxecuteerde. Betaling werkt bevrijdend tegenover de geëxecuteerde en is een bevrijdend verweer.