232 Rechterlijk of feitelijk vermoeden/voorshands bewezenverklaring

Voorbeelden

“De verzekeraar zal ingevolge art. 177 Rv [thans art. 150 Rv, WtS] de feiten dienen te bewijzen die, naar hij stelt, hem van zijn verplichting tot vergoeding van de schade ontheffen; niet blijk van onjuiste rechtsopvatting geeft ‘s Hofs oordeel dat deze feiten voorshands, behoudens tegenbewijs, als bewezen moeten worden aangemerkt, zodat de bewijslast (tegenbewijs) op de verzekerde rust. Zo doet de omstandigheid dat N. aanvankelijk tegenover de politie had verklaard dat een hem onbekend persoon zijn auto ten tijde van het ongeval bestuurde, maar daarvan later is teruggekomen, zijn verklaring dat G. de auto bestuurde ongeloofwaardig zijn. Daartegenover staan verklaringen van personen, afgelegd tegenover de politie, waaruit kan worden afgeleid dat N. zijn auto ten tijde van het ongeval bestuurde. Dan is op grond van dit een en ander zo aannemelijk dat N. zijn auto ten tijde van het ongeval zelf bestuurde, dat zulks voorshands, behoudens tegenbewijs, als bewezen moet worden aangemerkt.”2

In geval van vermoedens van merkelijke schuld zal de rechter de merkelijke schuld voorshands bewezen achten behoudens tegenbewijs door de verzekerde.3 De verzekeraar zal in ruime mate moeten voldoen aan zijn stelplicht en hij zal moeten ingaan op het standpunt van de verzekerde en inzicht geven in het (nauwgezet) onderzoek dat hij heeft uitgevoerd en, als deze aanwezig zijn, de stukken daarvan overleggen.

“De rechtbank stelt vast dat de brand wordt gekenmerkt door een groot aantal feiten en omstandigheden die, in onderlinge samenhang bezien, het vermoeden doen rijzen dat X negatief bij het ontstaan van de brand betrokken is geweest.”4 De omstandigheid dat de rechter, gelet op een rapport van een onderzoeksbureau (een partijdeskundige), voorshands tot het oordeel komt dat brandstichting niet is uit te sluiten, ontneemt de verzekerde niet zijn door art. 6 lid 2 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces, en van schending van de onschuldpresumptie is evenmin sprake; tegenbewijs staat vrij.5 Gelet op het arrest van het EHRM (Bok/Nederland)6 moet de Nederlandse rechter een scherpe koers varen; zijn beslissing en motivering mogen niet op enigerlei wijze alsnog beschuldigend zijn.7

Art. 161 Rv (bewijskracht van een strafvonnis)

Art. 161 Rv betreft alleen het oordeel dat een bepaald feit is begaan.8 Een strafvonnis dat niet in kracht van gewijsde is gegaan heeft vrije bewijskracht.9 Is de verzekerde vrijgesproken van een hem tenlastegelegde feit dan betekent dit slechts dat niet strafrechtelijk is bewezen dat verzekerde dat feit heeft begaan en niet dat bewezen is dat verzekerde dat feit niet heeft begaan; het geeft geen oordeel over de strafbaarheid van het bewezenverklaarde feit of de verdachte. Aan een strafbeschikking van het OM of een sepotbeslissing komt vrije bewijskracht toe.

Discretionaire bevoegdheid

Hantering van rechterlijke vermoedens is een discretionaire bevoegdheid van de rechter. De uitspraak is van feitelijke aard en geldt niet als een in cassatie toetsbare rechtsbeslissing.11 Een uitspraak waarbij de feitenrechter een vermoeden heeft gehanteerd is slechts in cassatie aan te vechten indien de motivering van de uitspraak zodanige gebreken vertoont dat de rechter niet of onvoldoende inzicht heeft gegeven in de door hem gevolgde gedachtegang (verzuim van vormen op grond van art. 79 RO). De onbegrijpelijkheid van het oordeel van het hof zal door eiser in cassatie moeten worden aangetoond.