Hof Den Haag, 24-07-2018, nr. 200.154.573/02

wonende te [woonplaats] ,

2. [appellante] ,

wonende te [woonplaats] ,

appellanten,

hierna te noemen: [appellant] , respectievelijk [appellante] , en gezamenlijk [appellant] c.s.,

advocaat: mr. G.R.A.G. Goorts te Deurne,

tegen

gevestigd te Den Haag,

2. Nationale-Nederlanden Schadeverzekering Maatschappij N.V.,

gevestigd te Den Haag,

3. ASR Verzekeringen N.V.,

gevestigd te Utrecht,

4. Achmea Schadeverzekeringen N.V.,

gevestigd te Apeldoorn,

5. Delta Lloyd Schadeverzekering N.V.,

gevestigd te Amsterdam,

6. London Verzekeringen N.V.,

gevestigd te Rotterdam,

7. Reaal Schadeverzekeringen N.V.,

gevestigd te Zoetermeer,

geïntimeerden,

hierna te noemen: verzekeraars,

advocaat: mr. A. Youssuf te Den Haag.

Het verdere verloop van het geding

Voor het verloop van het geding tot 4 juli 2017 verwijst het hof naar zijn arrest van die datum. Bij dat arrest heeft het hof een comparitie van partijen gelast. Verzekeraars hebben vervolgens een akte na tussenarrest genomen en [appellant] c.s. een akte na tussenarrest, tevens akte indiening producties. Op 20 november 2017 heeft de comparitie van partijen plaatsgevonden. Van de comparitie is proces-verbaal opgemaakt. Beide partijen hebben opmerkingen over het proces-verbaal gemaakt, [appellant] c.s. bij brief van 1 december 2017 en verzekeraars bij brief van 6 december 2017.

Ten slotte hebben partijen arrest gevraagd.

De verdere beoordeling van het hoger beroep

1. Zoals overwogen in r.o. 12 van het arrest van 4 juli 2017 (hierna: het tussenarrest), strijden partijen in hoger beroep in de eerste plaats over de vraag (1) of de brand is veroorzaakt door brandstichting, en – zo ja – (2) of de brand is gesticht door overvallers dan wel door [appellante] .

2. In het tussenarrest is het hof tot de conclusie gekomen dat ervan moet worden uitgegaan dat de brandhaarden het gevolg zijn van brandstichting, nu de brandhaarden in de slaapkamer, de bijkeuken en de garage als primaire brandhaarden moeten worden beschouwd, terwijl gesteld noch gebleken is dat aan het ontstaan daarvan een technische oorzaak of een ongeluk ten grondslag kan hebben gelegen. Het hof blijft bij deze conclusie. Grief 2 – die zich keert tegen de overweging in r.o. 4.5 van het bestreden vonnis dat [appellant] c.s. niet heeft betwist dat van brandstichting sprake is – en grief 7 – die zich keert tegen het oordeel van de rechtbank, kort gezegd, dat er sprake is geweest van vijf verschillende brandhaarden en dat dit wijst op brandstichting – behoeven in verband daarmee geen nadere bespreking.

3. Vervolgens komt het hof toe aan de vraag of, zoals verzekeraars betogen, op grond van bijkomende omstandigheden is uitgesloten dat derden betrokken zijn bij de brandstichting. Zoals in r.o. 9 van het tussenarrest overwogen, rusten stelplicht, bewijslast en bewijsrisico van de negatieve betrokkenheid van [appellante] bij de brand op verzekeraars. Hetzelfde geldt voor de stelling dat betrokkenheid van derden uitgesloten is.

4. Voor beter begrip van de indeling van de woning neemt het hof hierna (nogmaals) de (schetsmatige) plattegrond met legenda over uit het door [appellant] c.s. bij memorie van grieven als productie 19a overgelegde rapport van BTB, p. 5. Opmerking verdient dat de niet van een letter voorziene ruimte tussen de met J, H, E en D aangeduide ruimten in werkelijkheid uit twee afzonderlijke ruimten bestaat: links een kantoor met een deur naar de garage/werkplaats (J) en rechts een kamer met een deur naar de bijkeuken (H).

De standpunten van partijen tot en met de memorie van antwoord met betrekking tot de mogelijkheid van een overval

5. Zoals reeds overwogen in het tussenarrest, onder 19, voert [appellant] c.s. in het kader van grief 8 aan dat er specifieke aanwijzingen zijn voor een overval (MvG, nr. 166 e.v.):

In het kader van de grieven 5, 6 en 10 wijst [appellant] c.s. voorts op de volgende omstandigheden:

6. Zoals reeds overwogen in het tussenarrest, onder 20, zijn er volgens Verzekeraars geen concrete aanwijzingen dat een overval heeft plaatsgevonden en is betrokkenheid van derden bij de brandstichting juist uitgesloten te achten op grond van de volgende (samengevat weergegeven) omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien:

Dient de rapportage van I-Tek buiten beschouwing te worden gelaten?

7. Het hof zal eerst nog ingaan op de vraag of, zoals [appellant] c.s. met grief 1 heeft bepleit, de rapportage van I-Tek buiten beschouwing dient te worden gelaten. Dit is volgens [appellant] c.s. het geval, omdat de onderzoeken door I-Tek niet onafhankelijk zijn uitgevoerd en geheel gericht waren op het vaststellen van brandstichting waardoor geen rekening is gehouden met andere mogelijkheden.

8. Het hof heeft in het tussenarrest, rekening houdend met de door [appellant] overgelegde rapporten, eveneens vastgesteld dat sprake is geweest van brandstichting. Gelet op de gronden waarop het hof heeft geconcludeerd dat sprake is geweest van brandstichting, is er geen aanleiding om te veronderstellen dat de onderzoeken door I-Tek niet zorgvuldig zijn uitgevoerd en dat daardoor voor deze procedure relevante bewijsmiddelen verloren zijn gegaan. Dat I-Tek geen gebruik heeft kunnen maken van het volledige proces-verbaal van politie, dat zij eerst in hoger beroep tot haar beschikking heeft gekregen, maakt de onderzoeken niet onzorgvuldig. Partijen hebben verschillende lezingen van de gang van zaken op 26 oktober 2012, toen I-Tek behalve aan [appellant] ook vragen heeft gesteld aan [appellante] . Het hof ziet, zelfs indien wordt uitgegaan van de lezing van [appellant] c.s., geen grond om aan te nemen dat zich daarbij zodanige onzorgvuldigheden hebben voorgedaan dat om die reden van onrechtmatig verkregen bewijs zou moeten worden gesproken, nog daargelaten of dat tot gevolg zou moeten hebben dat de bevindingen uit het onderzoek buiten beschouwing moeten worden gelaten. Ook de gestelde, door verzekeraars gemotiveerd betwiste, omstandigheid dat BTB onvoldoende medewerking zou hebben gekregen toen door BTB verzocht werd om kopieën van de door I-Tek opgestelde rapporten en foto’s, rechtvaardigt niet de slotsom dat het onderzoek van I-Tek niet tot enig bewijs kan en mag leiden. Voor verzekeraars bestond er geen verplichting om rapporten aan [appellant] c.s. ter beschikking te stellen waarop zij zich in de procedure niet had beroepen. Gesteld noch gebleken is dat [appellant] c.s. (uiteindelijk) niet de beschikking heeft gehad over alle relevante stukken of zich daarover niet voldoende heeft kunnen uitlaten (vgl. akte uitlatingen van 19 juli 2016, nr. 9). Bij akte na tussenarrest, nr. 70 e.v. heeft [appellant] nog aangevoerd dat de rapporten van I-Tek eigenlijk vooral gebaseerd zijn op aannames en daardoor onbetrouwbaar zijn. Ook hierin ziet het hof evenwel geen grond om de rapporten van I-Tek buiten beschouwing te laten. Grief 1 faalt derhalve.

De betrouwbaarheid van de verklaringen van [appellante]

9. Directe, onderscheidende (slechts in het scenario van een overval passende), bewijzen dat [appellante] op 3 mei 2012 is overvallen – bijvoorbeeld in de vorm van getuigenverklaringen van derden dat zij overvallers in of rond de woning hebben gezien – ontbreken. Dit geldt ook voor de aard en de omvang van het letsel. Dit letsel past weliswaar goed in het overval-scenario, maar zoals hierna (onder 35-36) nog aan de orde zal komen, staat (nog) niet vast dat dit letsel slechts door mishandeling kan zijn veroorzaakt. Het overval-scenario steunt dan ook in belangrijke mate op de eigen verklaringen van [appellante] . Vast staat dat zij op een aantal punten verklaringen heeft afgelegd die achteraf onjuist en/of inconsistent zijn gebleken. Zo erkent [appellant] c.s. dat [appellante] inconsistent heeft verklaard over de portemonnees, doch dit zou te verklaren zijn doordat zij beide portemonnees in haar verklaringen heeft verwisseld (MvG, nr. 231). Ook over de vraag wat [appellante] aan het doen was toen zij besloot naar de voordeur te lopen, heeft zij inconsistent verklaard. Van de aanvankelijke verklaring dat zij in de bijkeuken de was aan het ophangen was, is zij nadien teruggekomen. Haar verklaring dat zij aan het bellen was met het verzorgingshuis De Roek, bleek achteraf onjuist. Eveneens onjuist is daarom haar verklaring dat zij, anders dan normaal, naar de voordeur liep omdat het telefoongesprek wat langer duurde. Ook over het al dan niet blaffen door de hond is wisselend verklaard: in de aangifte en in de verklaring van 27 juni 2012 tegenover I-Tek heeft [appellante] verklaard dat zij de hond heeft gehoord; bij de comparitie na antwoord (waarbij ook [appellante] aanwezig was) heeft [appellant] verklaard dat hij en [appellante] zich niet kunnen herinneren dat ze de hond hebben horen blaffen.

Volgens [appellant] c.s. valt dit allemaal te verklaren doordat [appellante] zich op bepaalde punten heeft vergist en doordat herinneringen van [appellante] kunnen zijn verloren gegaan of vervormd als gevolg van de traumatische gebeurtenissen (dissociatie). Volgens verzekeraars zijn de onjuistheden en inconsistenties evenwel aanwijzingen voor negatieve betrokkenheid van [appellante] bij de brand.

10. Op grond van in het geding gebrachte medische informatie over [appellante] valt naar het oordeel van het hof niet zonder meer uit te sluiten dat bij [appellante] sprake is geweest van dissociatie, waarvan verzekeraars niet gemotiveerd hebben weersproken dat hierdoor herinneringen kunnen worden vervormd of verloren gaan. Bij de comparitie op 20 november 2017 heeft [appellante] in dit verband verklaard dat haar geheugen ter zake van gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan tot aan het moment dat zij een klap kreeg, in orde is. Wat zij onjuist dan wel inconsistent heeft verklaard over het telefoongesprek en over het al dan niet blaffen van de hond is dan ook kennelijk niet het gevolg van dissociatie. Naar het oordeel van het hof kan evenwel ook niet volledig uitgesloten worden geacht dat [appellante] zich bij haar verklaringen op bepaalde punten (toch) heeft vergist, zelfs waar zij niet slechts betrekking hebben op onbelangrijke details. Op dit punt geeft het hof haar derhalve het voordeel van de twijfel.

11. Het voorval waarbij [appellante] een week na de brand in het kantoortje in een vlaag een herinnering leek te hebben aan de overval, zou wellicht – zoals [appellant] c.s. stelt (MvG, nr. 141) – kunnen aansluiten bij geheugenverlies na een traumatische gebeurtenis, maar om te kunnen gelden als een positieve aanwijzing voor een overval is het te onbepaald. Ook zonder overval kan de brand voor [appellante] moeilijk anders dan een traumatische gebeurtenis zijn geweest.

12. Uit de overgelegde medische informatie kan worden afgeleid dat [appellante] reeds voor 3 mei 2012 perioden had van psychische klachten waarbij de eerdere branden een rol speelden, en dat zij ook na de brand op 3 mei 2012 ernstige psychische klachten heeft ondervonden. Voor de beoordeling of [appellante] al dan niet negatief betrokken is geweest bij de brandstichting, biedt dit een en ander naar het oordeel van het hof evenwel geen aanknopingspunt. [appellant] c.s. heeft gesteld dat het gelet op haar angstklachten ten gevolge van eerdere branden (waardoor zij bang is voor vuur) niet aannemelijk is dat [appellante] de brand heeft gesticht. Het hof acht deze stelling, die door verzekeraars ter comparitie is betwist, onvoldoende onderbouwd, zodat het daaraan voorbijgaat. Aan bewijslevering op dit punt wordt daarom niet toegekomen.

De (overige) door [appellant] c.s. genoemde aanwijzingen voor een overval

13. Het hof is van oordeel dat de door [appellant] c.s. genoemde aanwijzingen met betrekking tot de openstaande laden en kasten, het geldkistje en de voordeur onvoldoende grond bieden om ervan uit te gaan dat inderdaad een overval heeft plaatsgevonden.

Daarbij neemt het hof in aanmerking dat als geen overval heeft plaatsgevonden, rekening moet worden gehouden met de mogelijkheid dat [appellante] daarover opzettelijk onjuist heeft verklaard. In dat geval valt niet uit te sluiten dat zij ook op andere wijze heeft getracht ingang te doen vinden dat zij is overvallen. Daarom vormen de ontsluiting van het nachtslot en de hulpgrendels van de voordeur, het openstaan van kasten, laden en het geldkistje geen ondubbelzinnige aanwijzingen voor een overval. Volgens [appellant] c.s. was het helemaal niet mogelijk dat [appellante] alle kasten en laden zelf heeft geopend, maar aan deze stelling gaat het hof als onvoldoende gemotiveerd voorbij. Aan bewijslevering, hoewel aangeboden, wordt daarom niet toegekomen. Of er daadwerkelijk geld uit het geldkistje is verdwenen, staat tussen partijen niet vast maar zou eveneens niet per se het gevolg hoeven zijn van een overval.

14. Van de door [appellant] c.s. genoemde waarnemingen van stilstaande en rijdende auto’s en een onbekend gebleven fietser kan evenmin worden gezegd dat zij voldoende concrete aanwijzingen opleveren dat een overval heeft plaatsgevonden. Ook als de gesignaleerde waarnemingen met betrekking tot een fietser en een of meer auto’s juist zijn, hetgeen niet vaststaat, is er immers geen grond om aan te nemen dat de betrokken personen overvallers zijn geweest. Daarvoor is in elk geval niet voldoende dat een auto met hoge snelheid over de Slievensestraat heeft gereden, al dan niet komend uit de richting van de boerderij, een buitenlands kenteken voerde en meerdere inzittenden had en ook niet dat de fietser geen (zichtbare) aandacht aan de brand besteedde. Van de auto die de broer van [appellant] heeft zien stilstaan op de Kerkweg, hebben verzekeraars onweersproken gesteld dat dit vermoedelijk de auto van getuige Voermans was. Naar het oordeel van het hof is er onvoldoende grond om ervan uit te gaan dat verzekeraars zich niet voldoende hebben ingespannen om de betrokkenen te achterhalen. De onderzoeken van verzekeraars hebben verder geen aanwijzingen voor het overval-scenario opgeleverd.

15. Op de betekenis van de verwondingen van [appellante] en het tijdsverloop komt het hof hierna, onder 26 en volgende, nog terug.

De omstandigheden die volgens verzekeraars betrokkenheid van derden uitsluiten

16. Tot zover is het hof evenals de rechtbank van oordeel dat er onvoldoende concrete aanwijzingen zijn dat er een overval heeft plaatsgevonden. Dat brengt als zodanig evenwel niet mee dat betrokkenheid van derden bij de brandstichting uitgesloten is. Of brandstichting door derden is uitgesloten, zal het hof bespreken aan de hand van de hiervoor onder 6 weergegeven omstandigheden waaruit dit volgens verzekeraars blijkt.

Ad i en ad ii (wijze van brandstichting)

17. Zoals hiervoor (onder 2) overwogen, staat tussen partijen vast dat de brand is veroorzaakt door brandstichting. Tussen partijen is niet in geschil dat er ter plaatse van de primaire brandhaarden geen sporen van brandversnellers zijn vastgesteld. Het hof gaat er derhalve van uit dat geen brandversnellers zijn gebruikt.

18. Partijen zijn het erover eens dat er in ieder geval een primaire brandhaard in de slaapkamer was, maar verschillen van mening hoe de brand daar is ontstaan. Er waren volgens FTO in de slaapkamer meer (twee of drie) brandhaarden, maar omdat het brandbeeld ten tijde van het onderzoek van I-Tek zeer verstoord was, heeft I-Tek de slaapkamer toen als één brandhaard aangemerkt. Naar het oordeel van het hof moet worden aangenomen dat in de slaapkamer onder het bed brand is gesticht, naar alle waarschijnlijkheid met behulp van kaarsen. De gemotiveerde onderbouwing hiervan door verzekeraars, laatstelijk bij memorie van antwoord onder verwijzing naar het rapport van I-Tek van 30 maart 2016, is door [appellant] c.s. niet voldoende weersproken. Bij akte uitlatingen van 19 juli 2016 heeft hij (door verwijzing naar een reactie van BTB van 7 juli 2016) er slechts op gewezen dat aan de bevindingen van I-Tek alleen op grond van de foto’s, verkregen van FTO en zonder daarbij de ten tijde van het onderzoek door I-Tek reeds afgevoerde inventaris te betrekken, geen waarde mag worden verbonden. I-Tek heeft zich evenwel aangesloten bij de bevindingen van FTO, die het ‘maagdelijke’ brandbeeld heeft onderzocht en op de foto’s vastgelegd. Van belang acht het hof ook dat ter plaatse van de beide brandhaarden onder het bed door FTO geen restanten van elektrische apparaten of andere ontstekingsbronnen zijn aangetroffen die de brand kunnen verklaren (proces-verbaal FTO, p. 4, bijlage bij BTB II). Aan het hof is niet gebleken dat, zoals [appellant] c.s. in de toelichting op grief 7 stelt, I-Tek uitgaat van andere locaties voor de brandhaarden dan FTO en evenmin dat het destructieve karakter van de brand eraan in de weg staat voornoemde conclusie met betrekking tot de oorzaak van de brand te trekken. Aan de verder niet gemotiveerde opmerking (MvG, p. 49) dat de kaarsen op grond van het brandbeeld en brandverloopindicatoren volledig kunnen worden uitgesloten, gaat het hof voorbij. Of de geboortekaarsen die volgens [appellant] c.s. in de slaapkamer stonden, te groot waren om onder het bed te plaatsen (MvG, p. 50), kan in het midden blijven, nu door verzekeraars niet is gesteld dat de brand met de door [appellant] c.s. bedoelde kaarsen is gesticht. Wel is door verzekeraars gemotiveerd betwist (MvA, nr. 61) dat de onder het bed aangetroffen kaarsen daar kunnen zijn terechtgekomen als gevolg van de luchtstroom als gevolg van de door de hitte van de brand gesprongen slaapkamerruit, aangezien brand tot overdruk leidt en het springen van de ruit derhalve tot een luchtstroom naar buiten moet hebben geleid. Voorts hebben verzekeraars er gemotiveerd op gewezen (MvA, nr. 62) dat het onwaarschijnlijk is dat de kaarsen als gevolg van de bluswerkzaamheden op de vloer zijn terechtgekomen, gelet op de intacte vloerbedekking onder een van de kaarsen en de versmelting met de vloerbedekking van een andere kaars. Ook hierop is door [appellant] c.s. niet meer ingegaan, zodat het hof aan deze ‘verklaringen’ voor de aanwezigheid van kaarsresten op de grond als onvoldoende gemotiveerd voorbijgaat.

19. Het hof acht het bepaald onaannemelijk dat, nu ervan moet worden uitgegaan dat inderdaad brand is gesticht onder het bed, naar aan te nemen valt met behulp van kaarsen en in elk geval zonder brandversnellers, deze is veroorzaakt door overvallers.

Ad iii (geen overvallers waargenomen)

20. Nu is betwist dat eventueel bij de woning aanwezige derden, zoals overvallers, door getuigen – waaronder [appellant] – hadden moeten zijn waargenomen, staat dit niet vast. Het hof acht het wel opmerkelijk dat [appellant] c.s. bij akte uitlatingen van 19 juli 2016, nr. 3 opmerkt dat de hele reconstructie door I-Tek van de positie van [appellant] ten tijde van het ontstaan van de brand (MvA, prod. 5) onjuist is, aangezien die locatie, zoals ingetekend op de situatieschets op het tiende blad van de reconstructie, nagenoeg geheel lijkt overeen te komen met wat daarover door hem is gezegd bij de comparitie in eerste aanleg.

Ad iv (de voordeur)

21. Op grond van de analyse door I-Tek in het rapport van 30 maart 2016, p. 29-33, die [appellant] c.s. bij akte uitlating van 19 juli 2016 slechts summier en daardoor onvoldoende heeft weersproken, acht het hof het waarschijnlijk dat de voordeur ten tijde van de brand niet heeft opengestaan. Dit stemt overeen met de verklaring van getuige Voermans, maar niet met die van [appellant] en zijn vader. Hoe dat ook zij, als onweersproken door [appellant] c.s. gesteld staat wel vast dat de voordeur niet was afgesloten met de nachtschoot en de hulpgrendels. Dat hoeft echter niet zonder meer te betekenen (vergelijk hiervoor, onder 13) dat [appellante] inderdaad is overvallen.

Ad v (stand van laden en kastdeuren)

22. Aan het hof is niet duidelijk geworden dat uit de wijze waarop de laden en kastdeuren na de brand zijn aangetroffen, iets kan worden afgeleid over eventuele doorzoeking door overvallers.

Ad vi en vii (inconsistente verklaringen van [appellante] ).

23. Het hof verwijst naar wat het hierover heeft overwogen onder 9 en 10 heeft overwogen. Hoewel er sprake is van op onderdelen, niet slechts betrekking hebbend op onbelangrijke details, onjuiste dan wel inconsistente verklaringen van [appellante] , volgt daaruit toch niet ondubbelzinnig dat zij negatief betrokken is geweest bij de brandstichting.

Ad viii (tijdsverloop)

24. Op de betekenis van het tijdsverloop komt het hof hierna, onder 26 en volgende, nog terug.

25. Samengevat volgt uit het voorgaande dat de omstandigheden iii tot en met vii geen duidelijke aanwijzingen opleveren dat betrokkenheid van derden is uitgesloten, maar dat het op grond van de wijze waarop in de slaapkamer brand is gesticht (de omstandigheden i en ii) bepaald onaannemelijk is dat de brand is veroorzaakt door overvallers.

De betekenis van het tijdsverloop en de verwondingen van [appellante]

26. Zoals hiervoor onder 15 en onder 24 aangekondigd, komt het hof thans terug op de betekenis van het tijdsverloop van de gebeurtenissen voor de beoordeling van de door partijen gepresenteerde scenario’s, alsmede op de verwondingen van [appellante] .

27. De gemotiveerde stelling van verzekeraars dat een periode van slechts ongeveer tien minuten te kort was voor de gebeurtenissen zoals geschetst door [appellante] , is door [appellant] c.s. aanvankelijk niet met zoveel woorden weersproken. Wel heeft [appellant] c.s. gesteld dat [appellante] , gelet op de tijdslijn, de brand niet in haar eentje heeft kunnen stichten (inleidende dagvaarding, nr. 33), maar dit is door verzekeraars betwist (conclusie van antwoord, nr. 11) en ligt ook niet voor de hand, aangezien [appellante] een deel van de handelingen verricht kan hebben voordat [appellant] haar voorafgaand aan de ontdekking van de brand voor het laatst heeft gezien.

28. Nadat het hof het tijdsverloop bij het tussenarrest aan de orde heeft gesteld, zijn partijen daarop nader ingegaan bij hun vervolgens genomen akten en bij de comparitie. [appellant] c.s. heeft in zijn akte na tussenarrest onder verwijzing naar een rapport van BTB van 5 november 2017 het standpunt ingenomen dat uit de rapportage van I-Tek volgt dat de brand moet zijn gesticht in ongeveer vijf minuten (tussen 9:15 uur en 9:20 uur) en dat dit tijdsbestek te kort is geweest voor [appellante] om de brand te stichten. Ter comparitie heeft [appellant] c.s. zich vervolgens op het standpunt gesteld dat de brand moet zijn gesticht tussen ongeveer 9:15 uur en 9:30 uur, zodat daarvoor geen vijf minuten maar vijftien minuten beschikbaar waren. Dit laatste standpunt is evenwel strijdig met de opmerking van de advocaat van [appellant] c.s. dat de getuigen Voermans en Jacobs al om 9:25 uur rook aan de voorkant hebben waargenomen. Ook [appellant] zelf heeft verklaard dat hij ongeveer tien minuten nadat hij [appellante] voor het laatst had gesproken, rook aan de achterzijde uit de woning zag komen. Het hof gaat er daarom vooralsnog van uit dat de brand, als deze is gesticht door overvallers, moet zijn gesticht tussen 9:15 uur (toen [appellant] en [appellante] elkaar nog spraken) en 9:25 uur, derhalve in tien minuten. Zou [appellante] de brand hebben gesticht, dan geldt deze beperking in tijd niet, omdat er geen noodzaak bestaat om aan te nemen dat zij de daarmee gemoeide handelingen allemaal pas vanaf 9:15 uur heeft verricht. Voor 9:15 uur was zij immers alleen in de woning, terwijl haar echtgenoot achter de woning aan het werk was. Als [appellante] toen al (een deel van) de handelingen heeft verricht en het enige tijd heeft gekost voordat de branden – waaronder, als overwogen, waarschijnlijk een of meer kaarsen onder het bed, in elk geval zonder brandversnellers – zich zodanig hadden ontwikkeld dat zij tot forse rook leidden, valt niet in te zien dat dit – zoals [appellant] c.s. ter comparitie nog heeft gesteld – tot rook- of roetsporen op of aan het lichaam of de kleding van [appellante] had moeten leiden.

29. Bij de beoordeling of het overval-scenario past in het tijdsverloop, gaat het hof ervan uit dat in dit scenario een derde overvaller de woning pas ongemerkt heeft kunnen binnendringen toen [appellante] zich naar de voordeur had begeven omdat er was aangebeld (dit wordt naar het hof begrijpt ook wel aangeduid als ‘babbeltruc’, onder andere in het door [appellant] c.s. bij akte na tussenarrest overgelegde rapport van BTB van 5 november 2017), dan wel op zijn vroegst op het moment dat [appellante] en [appellant] elkaar om 9:15 uur voor het laatst voor de ontdekking van de brand hebben gesproken. Voor zover [appellant] c.s. ter comparitie nog heeft willen betogen dat de insluiping nog eerder kan hebben plaatsgevonden, acht het hof die (verder niet uitgewerkte en overigens tardief aangevoerde) mogelijkheid zodanig onwaarschijnlijk dat daaraan voorbijgegaan moet worden. [appellante] was immers vóór 9:15 uur naar eigen zeggen bezig met de was in de bijkeuken en had dan ook, zeker nu de deur tussen de bijkeuken en de achterentree kennelijk niet gesloten was (vgl. tussenarrest, onder 16) de derde overvaller eenvoudig kunnen waarnemen als deze door de keukendeur zou zijn binnengekomen.

30. Het hof neemt in aanmerking dat in het overval-scenario moet worden aangenomen dat in de beschikbare tijd van ongeveer tien minuten de navolgende gebeurtenissen moeten hebben plaatsgevonden (vgl. prod. 22 bij MvG):

- terwijl [appellante] in de bijkeuken bezig was met de was of in de keuken stond om te gaan telefoneren, hoorde zij de voordeurbel en is zij vanuit de bijkeuken of de keuken door de woning naar de voordeur gelopen;

- [appellante] ontsloot het nachtslot en ontgrendelde de voordeur en deed deze een stukje open;

- ze zag twee mannen die haar om werk vroegen;

- toen zij antwoordde dat zij geen werk voor ze had, vroeg een van de mannen om geld en werd de deur verder opengeduwd;

- [appellante] is de gang ingelopen en zei dat ze haar man ging halen;

- de mannen stonden nog in de deuropening en er werd nogmaals om geld gevraagd;

- [appellante] heeft gezien dat in de slaapkamer kasten en laden openstonden en dus kennelijk waren doorzocht;

- zij is de slaapkamer ingelopen om haar tas te pakken om daaruit haar portemonnee te geven;

- [appellante] liep terug naar de huiskamer en gaf haar portemonnee af;

- vervolgens werd zij van achteren vastgepakt door een derde persoon die zijn handen om haar nek sloeg; zij kreeg zij een klap in haar nek en tegen haar hoofd;

- [appellante] is toen bewusteloos geraakt;

- later herinnert zij zich dat zij op enig moment met de overvallers in het kantoortje is geweest en dat zij kennelijk, na te zijn bijgekomen of te zijn bijgebracht, onder druk is gezet (en daarbij kennelijk is mishandeld) om de sleutel van het geldkistje aan te wijzen;

- de overvallers stichten op drie verschillende plaatsen in de woning brand, zonder gebruik van brandversnellers; in de slaapkamer zijn meerdere brandhaarden, waaronder onder het bed;

- de overvallers ontkomen ongezien;

- de rook ontwikkelt zich zodanig dat deze omstreeks 9:25 uur door Jacobs werd waargenomen aan de voorzijde en dat [appellant] omstreeks hetzelfde tijdstip aan de achterzijde veel rook en vuur in de woning zag.

31. Het hof acht het op grond van de voorhanden gegevens, waaronder de door verzekeraars bij akte na tussenarrest overgelegde rapportage van I-Tek van 12 oktober 2017, en mede gelet op de wijze waarop de brand is gesticht (zie hiervoor, onder 19), zodanig onwaarschijnlijk dat de hiervoor genoemde gebeurtenissen binnen het beschikbare tijdsbestek hebben plaatsgevonden dat het hof voorshands bewezen acht dat dit niet het geval is geweest.

32. Aan [appellant] c.s. zal gelegenheid worden geboden om, zoals aangeboden, tegenbewijs te leveren.

33. Over de verwondingen van [appellante] overweegt het hof als volgt.

34. De verwondingen zijn beschreven een brief van 17 april 2013 van dr. J.A.P. van Hiel, neuroloog, als

“een mild schedel-herstel trauma en ook diverse kneuzingen op het lichaam na verhaal van geweldstrauma”

en meer gedetailleerd in een daarbij gevoegde brief van 3 mei 2012 van de Eerste Hulp aan de huisarts van [appellante] , onder meer inhoudende:

“Anamnese:

(…)

A/

A/vanochtend mogelijk overvallen door twee overvallers in huis en geslagen in

de nek en op het hoofd. Had 5 minuten voordat het gebeurde nog met haar

echtgenoot gesproken. Deze vond haar toen helder en alert. Echtgenoot werd

gealarmeerd toen hij 10 minuten later brand uit het huis zag komen. Is naar zijn

vrouw gerend. zij had zichzelf buiten in veiligheid gebracht. volgens echtgenoot

is zij niet aan rook of vuur blootgesteld geweest, bij aankomst ambulance is

patiente helder en klaagt over pijn in de nek, hoofd, thorax, bekken en

onderbeen. zou mogelijk ook hard zijn gevallen. Van de daders ontbreekt elk

spoor.

Onderzoek:

ATLS opvang:

A: ademweg vrij, geen tekenen van inhalatie trauma. CWK geïmmobiliseerd.

B: thorax: uitwendig geen verwondingen, trachea midline, subcutaan

emfyseem-, CVD nor bdz, symmetrische excursies, sa02 100 % bij 10 L NRM)

C: RR 160/90 mmhg, p 66/min r.a., abdomen: soepel, np, WT, drukpijn-,

D: E2 M4 V2, score 8. pupillen: PEARL, geen mayo-tube

E; T 37 C

secundary survey

H/H: Geen roetdeeltjes wenkbrauwen, neusharen of mondhoeken, niet

stridoreus of bronchospastisch. Geen losse tandelementen of bloed

fors hematoom boven rechter oog. Battle sign-, malocclusie-

thorax: ga

abdomen: soepel, ga

bekken: stabiel

femur/onderbenen: ga

armen: linker ondrarm 2 snijwonden

X-CWK: corpora goed in lijn, geen #

X-TWK/LWK: geen #

X-bekken/heup: geen #

X-femur/onderbeen; geen #

CT-cerebrum: geen bloeding of contusie haarden

Diagnose:

1) licht schedel hersen trauma, contusio cerebri

2) multipele contusies lichaam”.

Bij akte na tussenarrest heeft [appellant] c.s. nog aanvullende medische informatie overgelegd, waaronder gedeelten van het huisartsenjournaal. Deze gedeelten bevatten evenwel geen gegevens van direct voor en na de brand: de eerste vermelding nadien dateert van 14 juni 2012.

35. In het tussenarrest, onder 22, heeft het hof overwogen dat [appellant] c.s. heeft gesteld en te bewijzen heeft aangeboden dat de verwondingen van [appellante] slechts door mishandeling door overvallers kunnen zijn veroorzaakt. Het hof had dit afgeleid uit de memorie van grieven, nr. 132. Bij akte na tussenarrest, nr. 9, heeft [appellant] c.s. zijn standpunt in die zin verduidelijkt, dat de verwondingen niet slechts door mishandeling door de overvallers kunnen zijn veroorzaakt, maar dat het letsel wel kan bevestigen dat sprake is geweest van een overval. Daaraan voegt [appellant] toe dat de geconstateerde ‘battle-sign’ (naar het hof begrijpt: een blauwe verkleuring achter het oor die kan optreden bij een schedelbasisfractuur), de hersenkneuzing en schedeltrauma erop wijzen dat sprake is geweest van een klap of zelfs meerdere klappen op het hoofd en/of in de nek en dat alle geconstateerde verwondingen in elk geval niet het gevolg kunnen zijn geweest van een enkele val. Dit laatste hebben verzekeraars echter, naar het hof opmerkt, ook niet gesteld.

36. Nu [appellant] c.s. aldus niet uitsluit dat de verwondingen van [appellante] ook anders dan door mishandeling door de overvallers kunnen zijn veroorzaakt (bijvoorbeeld doordat zij – zoals vermeld in de brief van 3 mei van de Eerste Hulp bij de anamnese – mogelijk ook hard is gevallen), valt aan de hand van de verwondingen derhalve niet met zekerheid vast te stellen dat het overval-scenario, waarvan het hof hiervoor voorshands bewezen heeft geacht dat dit uitgesloten kan worden geacht, toch juist is. Ook andere oorzaken zijn denkbaar, bijvoorbeeld een val van de trap, al dan niet veroorzaakt doordat [appellante] niet meer op haar benen kon blijven staan (zowel voor als na de brand heeft [appellante] last gehad van klachten waarbij zij niet meer op de benen kon staan: akte na tussenarrest, nr. 61; MvG, prod. 21).

37. Niettemin zou in het kader van het door [appellant] c.s. te leveren tegenbewijs van (aanvullend) belang kunnen zijn of andere oorzaken van de verwondingen dan mishandeling door overvallers – bijvoorbeeld vallen van de trap – op medische gronden zeer onwaarschijnlijk kunnen worden geacht. Niet uit te sluiten valt dat een medicus hierover nog een oordeel kan geven aan de hand van de in de brief van 3 mei 2012 van de Eerste Hulp genoemde CT-scan van het hoofd.

38. Daarbij wijst het hof nog wel op het volgende. De vraag kan worden gesteld of uit de brief van 3 mei 2012 van de Eerste Hulp kan worden afgeleid dat een battle sign is geconstateerd: uit de koppeltekens in de zinsnede“Battle sign-, malocclusie-”

moet wellicht worden afgeleid dat na onderzoek juist is geconstateerd dat van een battle sign géén sprake is geweest, omdat het koppelteken hier zou kunnen staan voor “min”/negatief. Immers, gesteld noch gebleken is dat van malocclusie (het niet goed op elkaar aansluiten van gebitselementen van de boven- en onderkaak) sprake was en ook achter dat woord is een koppelteken geplaatst. Daar komt nog bij dat een battle sign – naar Van Boomen c.s. stelt – optreedt of kan optreden in het geval van een schedelbasisfactuur en uit de overgelegde medische gegevens vooralsnog niet blijkt dat een dergelijk letsel bij [appellante] is vastgesteld. Het hof realiseert zich dat verzekeraars zich hierover niet hebben uitgelaten, maar verzekeraars hebben wel aangevoerd dat gewaakt moet worden tegen het trekken van medische conclusies door juristen. Mocht [appellant] c.s. bij het leveren van tegenbewijs ook de medische gegevens willen betrekken, dan kan dit aspect alsnog aan de orde komen.

Slotsom

39. De slotsom is dat het gerechtshof, zoals hiervoor onder 32 overwogen, aan [appellant] c.s. gelegenheid zal bieden voor het leveren van tegenbewijs tegen hetgeen onder 31 voorshands bewezen is geoordeeld. Voor het geval [appellant] dit tegenbewijs wil leveren door middel van het doen horen van getuigen, zal het hof een datum voor getuigenverhoren bepalen. Het hof verzoekt [appellant] c.s. om, wanneer hij behalve op getuigenbewijs ook nog op schriftelijke bewijsstukken een beroep wil doen, die voorafgaand aan de getuigenverhoren aan het hof en aan verzekeraars te doen toekomen zodat met die stukken ook bij het horen van de getuigen rekening kan worden gehouden.

Beslissing

Het hof:

Het gerechtshof:

Dit arrest is gewezen door mrs. F.R. Salomons, P.M. Verbeek en C.A. Joustra en is uitgesproken ter openbare terechtzitting van 24 juli 2018 in aanwezigheid van de griffier.

wonende te [woonplaats],

2. [appellante],

wonende te [woonplaats],

appellanten,

hierna te noemen: [appellant], respectievelijk [appellante], en gezamenlijk [appellant] c.s.,

advocaat: mr. G.R.A.G. Goorts te Deurne,

tegen

gevestigd te Den Haag,

2. Nationale-Nederlanden Schadeverzekering Maatschappij N.V.,

gevestigd te Den Haag,

3. ASR Verzekeringen N.V.,

gevestigd te Utrecht,

4. Achmea Schadeverzekeringen N.V.,

gevestigd te Apeldoorn,

5. Delta Lloyd Schadeverzekering N.V.,

gevestigd te Amsterdam,

6. London Verzekeringen N.V.,

gevestigd te Rotterdam,

7. Reaal Schadeverzekeringen N.V.,

gevestigd te Zoetermeer,

geïntimeerden,

hierna te noemen: verzekeraars,

advocaat: mr. C. Blanken te Den Haag.

Het geding

Bij exploot van 21 mei 2014 is [appellant] c.s. in hoger beroep gekomen van het door de rechtbank Den Haag tussen partijen gewezen vonnis van 19 maart 2014. Bij memorie van grieven tevens akte houdende eiswijziging, met producties, heeft [appellant] c.s. zeventien grieven aangevoerd. Bij memorie van antwoord tevens akte eisvermeerdering in reconventie, met producties, hebben verzekeraars de grieven bestreden. [appellant] c.s. heeft vervolgens een akte uitlatingen tevens akte indiening producties genomen, waarna verzekeraars een antwoordakte, met producties, hebben genomen.

Ten slotte heeft het hof de dag voor arrest bepaald.

Beoordeling van het hoger beroep

1. De door de rechtbank in het bestreden vonnis vastgestelde feiten zijn niet in geschil. Ook het hof zal van die feiten uitgaan.

2. Het gaat in deze zaak om het volgende:

[appellant] c.s. is eigenaar van de woonboerderij aan de [adres] te [plaats], inclusief erf en tuin (hierna: de woning).

[appellant] c.s. heeft via Meeus Assuradeuren B.V. te [plaats] de woning en ook de inboedel verzekerd bij verzekeraars middels een Accedent Pakket verzekering (hierna: de verzekeringsovereenkomst).

Op donderdag 3 mei 2012, omstreeks 9.15 uur, is brand uitgebroken in de woning. De woning is vrijwel volledig uitgebrand. [appellant] heeft, nadat hij de brand heeft ontdekt, 112 gebeld. De melding is binnengekomen om 9.31:04 uur. Nadat [appellante], die door [appellant] achter de woning gewond werd aangetroffen, met de ambulance naar het ziekenhuis is vervoerd, is zij kort na de middag op de Acute Opname Afdeling in het ziekenhuis opgenomen. Aldaar zijn een forse bloeduitstorting boven het rechter oog, een licht schedeltrauma, meerdere kneuzingen en twee snijwonden in de linker onderarm geconstateerd.

In het ziekenhuis heeft [appellante] op 3 mei 2012 aangifte gedaan van diefstal met geweld en brandstichting. Van 3 mei tot 7 mei 2012 is [appellante] opgenomen op de afdeling neurologie van het ziekenhuis en daarna is zij overgeplaatst naar de afdeling psychiatrie alwaar zij ongeveer één maand heeft verbleven.

Verzekeraars hebben I-Tek ingeschakeld om onderzoek te doen naar de oorzaak van het ontstaan van de brand en de omstandigheden waaronder de brand is ontstaan. I-Tek is tot de conclusie gekomen dat de brand is ontstaan door brandstichting op diverse plaatsen in de woning en dat van brandstichting door derden geen sprake kan zijn.

De schade aan de inboedel is in opdracht van verzekeraars door EMN Expertise op 29 juni 2012 vastgesteld op € 111.530,05 en de schade aan de woning op basis van herbouwwaarde op 3 oktober 2012 op € 289.128,.

Het Openbaar Ministerie is naar aanleiding van de 112-meldingen een onderzoek gestart. Op 4 oktober 2012 heeft I-Tek namens verzekeraars aangifte gedaan van verzekeringsfraude. [appellante] is op 17 oktober 2012 aangehouden, in verzekering gesteld en op 18 oktober 2012 heengezonden. Uiteindelijk is niet tot strafvervolging van [appellante] overgegaan wegens onvoldoende bewijs.

Bij brief van 5 november 2012 hebben verzekeraars [appellant] c.s. bericht dat door schending van artikel 7.1 (d, e en f) van de verzekeringsvoorwaarden het recht op schadevergoeding op grond van artikel 7.3 (a, b, c en d) van de verzekeringsvoorwaarden is vervallen. Tevens hebben verzekeraars aanspraak gemaakt op vergoeding van de onderzoekskosten. De gegevens van [appellante] zijn opgenomen in het Incidentenregister en het Extern Verwijzingsregister van de Stichting CIS. Verder is melding gedaan bij het Centrum Bestrijding Verzekeringsfraude. Tot slot hebben verzekeraars de verzekering met ingang van 5 november 2012 beëindigd.

3. Voor beter begrip van de indeling van de woning neemt het hof hierna de (schetsmatige) plattegrond met legenda over uit het door [appellant] c.s. bij memorie van grieven als productie 19a overgelegde rapport van Brand Technisch Bureau (hierna: BTB), p. 5. Opmerking verdient dat de niet van een letter voorziene ruimte tussen de met J, H, E en D aangeduide ruimten in werkelijkheid uit twee afzonderlijke ruimten bestaat: links een kantoor met een deur naar de garage/werkplaats (J) en rechts een kamer met een deur naar de bijkeuken (H). De (rode) pijlen vanuit ruimte C via D, E, G en H naar J geven de route weer die (zeer) hete rookgassen volgens BTB tijdens de brand hebben afgelegd, terwijl de overige (blauwe) pijlen ventilatieluchtstromen weergeven zoals die zich volgens BTB toen hebben voorgedaan.

4. [appellant] c.s. heeft in eerste aanleg – samengevat – gevorderd, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

a. een verklaring voor recht dat verzekeraars gehouden zijn tot nakoming van de verzekeringsovereenkomst en dat ten behoeve van de schadeberekening herbouw het uitgangspunt zal zijn;

b. veroordeling van verzekeraars tot betaling van € 1.998,83 per maand vanaf mei 2012 tot aan de dag dat verzekeraars daadwerkelijk tot uitkering van de herbouwschade zullen zijn overgegaan (ten titel van huurderving), van € 111.530,05 (ter zake van de inboedel) en € 136.564,00 (ter zake van 50% van de schade op basis van herbouw), met de wettelijke rente vanaf 5 november 2012, alsmede tot ongedaanmaking van de beëindiging van de polis en voortzetting van de polis op basis van gelijkluidende (polis)voorwaarden, op straffe van een dwangsom;

c. veroordeling van verzekeraars, althans Aegon, om de registratie in het Incidentenregister (IVR) van Aegon en de externe registraties bij de Stichting CIS te Zeist en bij het Verbond van Verzekeraars ongedaan te (laten) maken, op straffe van een dwangsom;

d. veroordeling van verzekeraars tot betaling van € 5.160, aan buitengerechtelijke kosten, met wettelijke (handels)rente vanaf 27 december 2012 en de proceskosten, met nakosten en wettelijke rente.

5. Verzekeraars hebben in reconventie gevorderd – samengevat – dat [appellant] c.s. wordt veroordeeld, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, tot betaling van € 10.038,96 met rente en kosten ter zake van door verzekeraars gemaakte onderzoekskosten.

6. De rechtbank is tot het oordeel gekomen dat op basis van het beschikbare bewijs de door [appellant] c.s. gestelde brandstichting door overvallers ongeloofwaardig is en dat [appellante] de brand heeft gesticht. [appellant] c.s. is niet toegelaten tot tegenbewijs. De rechtbank heeft vastgesteld dat [appellante] merkelijke schuld heeft aan het ontstaan van de brand en dat [appellant] c.s. opzettelijk onjuiste gegevens heeft verstrekt aan verzekeraars. Op deze gronden zijn in conventie de vorderingen van [appellant] c.s. afgewezen en is hij in de proceskosten veroordeeld. In reconventie heeft de rechtbank [appellant] c.s. veroordeeld tot betaling van € 10.038,96 met wettelijke rente en proceskosten. Verder heeft de rechtbank [appellant] c.s. veroordeeld in de nakosten.

7. In hoger beroep heeft [appellant] c.s. gevorderd dat het bestreden vonnis wordt vernietigd, dat zijn vorderingen alsnog worden toegewezen, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, en de vordering in reconventie alsnog wordt afgewezen, met veroordeling van verzekeraars in de proceskosten, inclusief de nakosten, met wettelijke rente. Tevens heeft [appellant] c.s. ter gelegenheid van de memorie van grieven zijn eis vermeerderd, in die zin dat hij tevens veroordeling van verzekeraars vordert tot voldoening van de extra opruimingskosten van de inboedel van € 3.416,78, de kosten van de contra-expertise van € 7.776,65 en de onderzoekskosten van € 12.870,52, alles met wettelijke (handels)rente. Tegen deze vermeerdering van eis als zodanig hebben verzekeraars zich niet verzet. Het hof zal van de gewijzigde eis uitgaan.

8. Verzekeraars hebben in hoger beroep in conventie geconcludeerd tot bekrachtiging van het bestreden vonnis, al dan niet met wijziging en/of aanvulling van gronden. In reconventie hebben verzekeraars – in verband met de noodzaak aanvullende onderzoekskosten te maken – de eis aldus vermeerderd, dat (tevens) gevorderd wordt [appellant] c.s. te veroordelen tot betaling van € 2.758,80 met wettelijke rente vanaf de datum van de eiswijziging (7 juni 2016). Verzekeraars maken aanspraak op vergoeding van proceskosten. Tegen de vermeerdering van eis als zodanig heeft [appellant] c.s. zich niet verzet. Het hof zal van de gewijzigde eis uitgaan.

9. In deze zaak beroepen verzekeraars zich onder verwijzing naar de van toepassing zijnde verzekeringsvoorwaarden erop dat zij niet zijn gehouden tot vergoeding van de door [appellant] c.s. als gevolg van de brand geleden schade, omdat sprake zou zijn van ‘negatieve betrokkenheid’ van [appellante] bij het ontstaan van de brand en omdat [appellant] c.s. onware verklaringen heeft afgelegd. Met negatieve betrokkenheid van [appellante] doelen verzekeraars kennelijk op haar opzet, al dan niet bewuste roekeloosheid of al dan niet bewuste merkelijke schuld als bedoeld in artikel 7.3 onder a van de verzekeringsvoorwaarden. De stelplicht, de bewijslast en het bewijsrisico van deze negatieve betrokkenheid van [appellante] rusten, gelet op van artikel 150 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, op verzekeraars.

10. Verzekeraars beroepen zich op onderzoek, in hun opdracht uitgevoerd door I-Tek, en onderzoek door de politie, waaruit zou blijken dat de brand is veroorzaakt door brandstichting op verschillende plekken in de woning: in de slaapkamer, in de bijkeuken en in de deel/schuur achter de bijkeuken (in de afbeelding in r.o. 3 achtereenvolgens aangeduid met C, H en J, toevoeging hof). Verzekeraars betogen voorts dat op grond van bijkomende omstandigheden is uitgesloten dat derden betrokken zijn geweest bij de brandstichting en dat, nu alleen [appellante] in de woning is geweest ten tijde van het ontstaan van de brand, dit voldoende bewijs oplevert voor haar betrokkenheid.

11. In eerste aanleg heeft [appellant] c.s. niet betwist dat van brandstichting sprake is, maar wel bestreden dat [appellante] daarbij enige negatieve betrokkenheid heeft gehad. Die betwisting heeft hij, samengevat, als volgt onderbouwd.

Omstreeks 09.15 uur, toen [appellante], die zich op dat moment buiten achter de woning bevond, via de achterdeur de woning binnenging, werd er aangebeld. [appellante] heeft de voordeur open gedaan. Er stonden twee mannen aan de deur die om werk vroegen. Toen [appellante] liet weten geen werk voor hen te hebben, vroegen de mannen om geld. [appellante] werd bang en liet weten haar man te zullen halen en is daarop de gang van de woning ingelopen (ruimte A, toevoeging hof). De twee mannen liepen plotseling eveneens de gang van de woning binnen, achter [appellante] aan. Op de begane grond van de woning bevond zich één slaapkamer (ruimte C, toevoeging hof), gelegen naast de entree aan de voorzijde van de woning. [appellante] zag dat de deur van deze slaapkamer openstond en zij zag dat in die slaapkamer de kasten en laden open stonden. [appellante] bevond zich in een dreigende situatie. Omdat de mannen geld wilden zien en om hen snel buiten de deur te werken en de dreigende situatie af te wenden, besloot [appellante] haar portemonnee uit haar tas te pakken, om deze af te geven. Deze tas bevond zich naast het bed in de hiervoor genoemde slaapkamer. Op het moment dat zij haar portemonnee aan de twee voor haar staande mannen had afgegeven, werd zij door een derde persoon van achteren stevig vastgepakt. Kort daarna kreeg zij van achteren een klap in haar nek en tegen haar hoofd, waardoor zij buiten bewustzijn raakte. Volgens [appellant] c.s. was er in ieder geval nog een derde persoon aanwezig in de woning, die via de achterzijde van de woning moet zijn binnengekomen op het moment dat [appellante] de voordeur opendeed.

[appellant], die op dat moment achter de woning werkzaam was, zag op enig moment rook uit de achterzijde van de woning komen. Hij is direct naar de openstaande achterdeur van de woning (bij G, toevoeging hof) gerend en heeft diverse malen naar binnen naar zijn vrouw geroepen. Hij heeft haar vervolgens, naar aanleiding van haar geroep, achterin de tuin tussen de heg en de trampoline (K, toevoeging hof) gevonden, liggend op de grond, gewond en verdwaasd.

In de inleidende dagvaarding, onder 33, heeft [appellant] c.s. met zoveel woorden gesteld dat door de overvallers brand is gesticht.

12. In hoger beroep strijden partijen in de eerste plaats over de vraag (1) of de brand is veroorzaakt door brandstichting, en – zo ja – (2) of de brand is gesticht door overvallers dan wel door [appellante]. In het navolgende zal het hof deze vragen achtereenvolgens bespreken.

1. Brandstichting?

13. In hoger beroep houdt [appellant] c.s. staande dat [appellante] op 3 mei 2012 is overvallen en beroofd. Volgens [appellant] c.s. hebben de overvallers vermoedelijk de brand gesticht, maar hij betwist dat brandstichting vaststaat (grief 2). Deze betwisting onderbouwt [appellant] c.s. met bevindingen van door hem ingeschakelde onderzoekers, neergelegd in twee rapporten van Brand Technisch Bureau (hierna: rapport BTB I en rapport BTB II). De belangrijkste conclusie van BTB is, aldus [appellant] c.s., dat er sprake is van één primaire brandhaard, te weten in de slaapkamer. Verder concludeert BTB dat elders in de woning onder invloed van de afgegeven (stralings)warmte van (zeer) hete rookgassen, die zich door de woning hebben verspreid als hiervoor in r.o. 3 weergegeven, secundaire brandhaarden zijn ontstaan, die derhalve niet kunnen worden toegeschreven aan brandstichting (BTB II, p. 22). Dit scenario kan volgens BTB II, p. 11, ‘objectief worden geverifieerd’ aan de hand van de waarnemingen van twee politiesurveillanten, die 12 minuten na de 112-melding van 09.31 uur bij de woning arriveerden en die enige tijd hierna zagen dat de brand zich uitbreidde naar de inpandige garage. Indien sprake was geweest van brandstichting in de garage, hadden de beide surveillanten volgens BTB, gezien het tijdsverloop, een inmiddels volledig ontwikkelde brand moeten hebben waargenomen. In dit verband is volgens BTB voorts van belang dat de deur tussen de tussenruimte (E) en de achter-entree (G), die volgens I-Tek ten tijde van de brand gesloten zou zijn geweest zodat branduitbreiding vanuit de slaapkamer naar de deel (J) en bijkeuken (H) kan worden uitgesloten, in werkelijkheid open heeft gestaan. Ook de deur tussen de achter-entree (G) en de bijkeuken (H) heeft volgens I-Tek ten tijde van de brand opengestaan.

14. Verzekeraars hebben onder verwijzing naar een reactie van I-Tek van 30 maart 2016 (productie 7 bij memorie van antwoord) bestreden dat de brandhaarden in de bijkeuken en de garage secundaire brandhaarden waren, ontstaan door afgegeven stralingswarmte van (zeer) hete rookgassen die zich via openstaande binnendeuren door de woning hebben verspreid. Zij hebben daartoe, samengevat, onder meer het volgende aangevoerd.

15. Op deze gemotiveerde betwisting door verzekeraars dat brandstichting niet vaststaat, heeft [appellant] c.s. bij akte uitlatingen tevens akte indiening producties gereageerd door overlegging van een reactie van BTB van 7 juli 2016. Deze reactie houdt, voor zover hier van belang, het volgende in:

“Volgens I.Tek was de deur van de “kamer met de trap” (E, toevoeging hof) naar de “hal” (G, toevoeging hof) ten tijde van de brand gesloten. BTB heeft onweerlegbaar aangetoond dat deze deur niet was gesloten. In het rapport (...) beweert I.Tek thans dat een tweede deur – bijkeuken/achter entree – eveneens gesloten zou zijn geweest.

Dit laatste is opmerkelijk: in het eerste I.Tek rapport van 3 augustus 2012 vermeldt niets over de stand van deze deur. Niettemin heeft BTB vastgesteld dat deze deur ten tijde van de brand niet was gesloten hetgeen heeft bijgedragen aan de verspreiding van – zeer – hete rookgassen en het ontstaan van separate brandhaarden.

Dit brandverloop is waargenomen door twee onafhankelijke politiemensen. Zij hebben gezien dat de brand zich uitbreidde naar de inpandige garage en vervolgens uitslaand werd via het dakraam. Deze waarnemingen duiden erop dat – zeer – hete rookgassen zich in de woning hebben kunnen verspreiden hetgeen betekent dat de deuren in de woning hebben opengestaan.”

De desbetreffende waarneming door twee politiemensen luidt als volgt (proces-verbaal van bevindingen PL2213 2012064330-7, bijlage achter BTB II):

“Op donderdag 3 mei 2012, omstreeks 9.43 uur, waren wij, verbalisanten, ter plaatse op het genoemde adres (van de woning, toevoeging Hof). (…). Wij, verbalisanten, zagen vervolgens dat er op de begane grond aan de achterzijde van de woning vlammen ontstonden. Dit was vermoedelijk het schuurgedeelte. Er bevonden zich hier vier kleine ruiten, waarbij de vlammen bij de tweede ruit van rechts omhoog kwamen. (…) Wij, verbalisanten, zagen dat er bij de schuur welke haaks tegen de woning aan staat flinke rookontwikkeling ontstond. Vervolgens zagen wij, verbalisanten, dat er een grote rookontwikkeling onder de dakpannen van de woning vandaan kwamen. hierop zagen en horden wij een harde knal waarbij de ruit van het dakraam brak en er vlammen vanuit het dakraam naar buiten sloegen”.

16. Het hof is van oordeel dat [appellant] c.s. aldus zijn stelling dat de brandhaarden in de bijkeuken en de garage secundaire brandhaarden zijn geweest, ontstaan als gevolg van de verspreiding van rookgassen door openstaande deuren, in het licht van de gemotiveerde betwisting door verzekeraars onvoldoende (nader) heeft onderbouwd. Welbeschouwd stelt [appellant] c.s. met betrekking tot de deur (G/H) tussen de achter-entree en de bijkeuken slechts dat deze deur niet was gesloten en dat rookgassen zich door deze deur hebben kunnen verspreiden en dat dit ook daadwerkelijk is waargenomen door twee onafhankelijke politiemensen. [appellant] c.s. heeft evenwel niet de in r.o. 14 weergegeven stellingen van verzekeraars met betrekking tot de openstaande achterdeur en de wijze en mate van aantasting aan de deur tussen de achter-entree en de bijkeuken weersproken en hij heeft evenmin uiteengezet dat en waarom daaruit niet kan worden afgeleid dat deze laatste deur gesloten moet zijn geweest. Voorts laat [appellant] c.s. onbesproken de mogelijkheid dat het in de bijkeuken en/of garage ging om een eerst smeulende brand, die pas na verloop van tijd uitgroeide tot een vlammende brand, en valt uit de verklaring van de politiemensen niet af te leiden dat (zij hebben waargenomen dat) de deur tussen achter-entree en bijkeuken heeft opengestaan. Op wat verzekeraars hebben gesteld met betrekking tot de deur tussen de bijkeuken en de garage, is door [appellant] c.s. in het geheel niet ingegaan. Bij gebreke van voldoende gemotiveerde betwisting door [appellant] c.s. moet dan ook als vaststaand ervan worden uitgegaan dat de deur tussen achter-entree en bijkeuken ten tijde van de brand gesloten is geweest en dat zowel de brand in de bijkeuken als die in de garage geen secundaire brandhaard is geweest.

17. Nu de brandhaarden in de slaapkamer, de bijkeuken en de garage als primaire brandhaarden moeten worden beschouwd, terwijl gesteld noch gebleken is dat aan het ontstaan daarvan een technische oorzaak of een ongeluk ten grondslag kan hebben gelegen, moet ervan worden uitgegaan dat de brandhaarden het gevolg zijn van brandstichting.

2. Betrokkenheid van derden?

18. Vervolgens komt het hof toe aan de vraag of, zoals verzekeraars betogen, op grond van bijkomende omstandigheden is uitgesloten dat derden betrokken zijn bij de brandstichting. Zoals hiervoor reeds overwogen, rusten stelplicht, bewijslast en bewijsrisico van de negatieve betrokkenheid van [appellante] op verzekeraars. Hetzelfde geldt voor de stelling dat betrokkenheid van derden uitgesloten is.

19. De rechtbank heeft overwogen dat uit niets blijkt dat sprake is geweest van een overval (r.o. 4.17). [appellant] c.s. voert daartegen in het kader van grief 8 aan dat er wel degelijk specifieke aanwijzingen zijn voor een overval (MvG, nr. 166 e.v.):

In het kader van de grieven 5, 6 en 10 wijst [appellant] c.s. voorts op de volgende omstandigheden:

20. Verzekeraars houden staande dat er geen concrete aanwijzingen zijn dat een overval heeft plaatsgevonden. Volgens verzekeraars is betrokkenheid van derden bij de brandstichting juist uitgesloten te achten op grond van de volgende (samengevat weergegeven) omstandigheden, in onderlinge samenhang bezien:

21. Voor het hof valt thans nog niet goed te beoordelen of verzekeraars – mede gelet op de stellingen van [appellant] c.s. – zijn geslaagd in het bewijs van hun stelling dat sprake is van brandstichting door [appellante]. Overigens is het hof ook nog niet overtuigd van de juistheid van de stelling van [appellant] c.s. dat de brand is gesticht door overvallers.

22. Over de verwondingen van [appellante] – een forse bloeduitstorting boven het rechter oog, een licht schedeltrauma, meerdere kneuzingen en twee snijwonden in de linker onderarm – heeft [appellant] c.s. gesteld, en te bewijzen aangeboden, dat deze slechts door mishandeling door overvallers kunnen zijn veroorzaakt. Verzekeraars hebben dit bestreden. In het scenario dat de brand niet is gesticht door overvallers maar door [appellante], is evenwel niet duidelijk hoe zij dan aan de geconstateerde verwondingen (op verschillende plaatsen) is gekomen. Op dit punt heeft het hof behoefte aan nadere inlichtingen van partijen. Hetzelfde geldt ten aanzien van andere over en weer aangevoerde omstandigheden, waaronder de ontsluiting van het nachtslot en de hulpgrendels van de voordeur, het openstaan van kasten, laden en het geldkistje, en het voorval waarbij [appellante] een week na de brand in het kantoortje in een vlaag een herinnering leek te hebben aan de (gestelde) overval. Verder wil het hof met partijen spreken over de betekenis van de auto’s waarover door getuigen is verklaard en over inconsistenties in het relaas van [appellante] met betrekking tot het al dan niet telefoneren en het openen van de voordeur. Tot slot wil het hof met partijen bespreken hoe de beide voorliggende scenario’s – brandstichting door overvallers en brandstichting door [appellante] – passen in het tijdsverloop vanaf het moment dat [appellant] voor het laatst met [appellante] heeft gesproken tot aan het moment van de ontdekking van de brand door [appellant]. Daartoe zal het hof een comparitie gelasten. Ter gelegenheid van de comparitie kunnen ook de eventuele mogelijkheden van bewijslevering worden besproken.

23. In het door verzekeraars gepresenteerde scenario van brandstichting door [appellante] dringt zich bij het hof de vraag op wat [appellante] tot haar daad kan hebben bewogen. Een duidelijk motief voor brandstichting, bijvoorbeeld van financiële aard, is gesteld noch gebleken. Uit hetgeen verzekeraars hebben aangevoerd over de geestelijke toestand van [appellante] ten tijde van de brand, krijgt het hof vooralsnog de indruk dat verzekeraars rekening houden met de mogelijkheid dat [appellante] de brand heeft gesticht onder invloed van een psychische stoornis. Ook dit onderwerp zou het hof met partijen willen bespreken. Duidelijkheid hieromtrent zou wellicht verkregen kunnen worden als [appellante] bereid is medische informatie, zoals gegevens van haar huisartsenkaart van de periode van twee jaar voorafgaand en een jaar na de brand en eventuele andere relevante medische informatie, in het geding te brengen. Op de comparitie wil het hof ook dit met partijen bespreken.

24. Het hof ziet derhalve aanleiding om een comparitie van partijen te gelasten. Het doel is het inwinnen van inlichtingen. Het hof geeft partijen in overweging om met het oog op een goed verloop van de comparitie hun gedachten over hetgeen het hof hiervoor in r.o. 22 en 23 heeft overwogen, uiterlijk twee weken voor de comparitie schriftelijk aan het hof kenbaar te maken. Indien [appellante] bereid is medische informatie in het geding te brengen, dan zou dat bij voorkeur ook voorafgaand aan de comparitie kunnen geschieden. De comparitie kan eveneens worden benut om een schikking te beproeven en de mogelijkheden van mediation te bezien. De comparitie zal verder kunnen worden benut om procedureafspraken te maken, zoals afspraken over eventuele bewijslevering.

Beslissing

Het hof:

- beveelt partijen, [appellant] c.s. in persoon en verzekeraars deugdelijk vertegenwoordigd door een persoon die van de zaak op de hoogte is en bevoegd is om een schikking aan te gaan, vergezeld van hun raadslieden, voor het verstrekken van inlichtingen en het beproeven van een minnelijke regeling te verschijnen voor de hierbij benoemde raadsheer-commissaris mr. F.R. Salomons in het Paleis van Justitie, Prins Clauslaan 60 te Den Haag, en wel op vrijdag 8 september 2017, om 9.30 uur;

- bepaalt dat, indien één der partijen binnen veertien dagen na heden, onder gelijktijdige opgave van de verhinderdata van beide partijen in de maanden september tot en met november van 2017, opgeeft dan verhinderd te zijn, de raadsheer-commissaris (in beginsel eenmalig) een nadere datum en tijdstip voor de comparitie zal vaststellen;

- bepaalt dat partijen de bescheiden waarop zij een beroep zouden willen doen, waaronder de in r.o. 23 en 24 bedoelde medische gegevens, zullen overleggen door deze uiterlijk twee weken vóór de comparitie in kopie aan de griffie handel en aan de wederpartij te zenden;

- houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit arrest is gewezen door mrs. F.R. Salomons, P.M. Verbeek en C.A. Joustra en is uitgesproken ter openbare terechtzitting van 4 juli 2017 in aanwezigheid van de griffier.