3.6.1 Responsie- en onderzoeksplicht naar aanleiding van hetgeen de appellant in hoger beroep aanvoert

Zoals hiervoor is opgemerkt, kan de appelrechter (een deel van) hetgeen de appellant in hoger beroep aanvoert, buiten beschouwing laten op grond van de eisen van een goede procesorde. Dat betekent dat hij het aangevoerde in zoverre niet zal onderzoeken en dat hij er ook niet op zal responderen.

Voorts behoeft de appelrechter niet te oordelen over stellingen die niet essentieel zijn. Essentiële stellingen zijn stellingen die, indien juist bevonden, tot een andere beslissing over toe- of afwijzing van het gevorderde zouden kunnen leiden.1 Niet essentieel zijn stellingen waarvan de juistheid of onjuistheid op zichzelf beschouwd niet van belang is voor toe- of afwijzing van het gevorderde. Grieven die niet voldoen aan de voor Nederland ontwikkelde kenbaarheidsmaatstaf, inhoudende dat voor de rechter en de wederpartij voldoende kenbaar moet zijn op welke grond de appellant vernietiging van de bestreden uitspraak wenst, bevatten geen essentiële stellingen.

Veeggrieven of bezemgrieven, waarmee de appellant erop wijst dat een herbeoordeling in volle omvang wordt gewenst, soms geformuleerd als: 'ten onrechte heeft de rechter in eerste aanleg de vordering toegewezen c.q. afgewezen', komen regelmatig voor, maar bevatten m.i. ook geen essentiële stellingen.2 Ook als appellant het geschil 'in volle omvang' of 'ten volle' aan het Hof wil voorleggen, kan uitleg nodig zijn om vast te stellen welke geschilpunten er zijn.3

Evenmin behoeft de appelrechter te oordelen over hetgeen de appellant heeft aangevoerd, voor zover deze daar geen belang bij heeft. Aan stellingen die op zichzelf beschouwd essentieel zijn, kan het belang ontvallen vanwege de beoordeling van een andere stelling, zodat, indien de stelling als juist wordt aangenomen, dat niet tot een andere uitkomst kan leiden.4

Stellingen van de appellant die:

c. niet vanwege de beoordeling van een andere stelling hun belang hebben verloren, moet de appelrechter in elk geval bespreken indien zij in hoger beroep (hetzij opnieuw, hetzij voor het eerst) behoorlijk naar voren zijn gebracht.

(Sommige stellingen die de appellant in de eerste aanleg heeft aangevoerd, maar in hoger beroep niet opnieuw behoorlijk naar voren heeft gebracht, moeten ook worden besproken: zie paragraaf 3.6.2).

Indien de appellant in hoger beroep slechts verwijst naar de stellingen in eerste aanleg, of die stellingen slechts herhaalt, zijn die stellingen in hoger beroep (nog net) behoorlijk naar voren gebracht. Er moet dus een respons op komen. Gelet op de geringe kwaliteit van de grief mag die respons echter summier zijn. Indien de eerste rechter adequaat op de stellingen heeft gerespondeerd, mag de appelrechter in zijn respons volstaan met verwijzing naar of overname van de overwegingen van de eerste rechter.6 Indien de respons van de eerste rechter onjuist of te summier is, is het Hof gehouden tot nadere motivering.7 Zodra de grieven nieuwe punten bevatten ten opzichte van hetgeen in eerste aanleg naar voren is gebracht, is het Hof gehouden tot nadere motivering.8 De kwaliteit van de grieven is van invloed op de vraag hoe gedetailleerd de respons moet zijn.9

Indien het Hof bijvoorbeeld de vaststaande feiten overneemt uit het bestreden vonnis, hoewel daartegen een grief was gericht, kan dat tot cassatie leiden 10 Hetzelfde geldt indien het Hof niet ingaat op de door appellant in hoger beroep geuite bezwaren tegen de omvang van de in eerste aanleg aan geïntimeerde toegewezen schadevergoeding.11 Indien het Hof bepaalde grieven onbesproken laat, kan dat bijdragen aan de slotsom dat 's Hofs beoordeling van de wel besproken grief onbegrijpelijk is.12

De zaak Nassy-Tseng/Curaao past minder goed bij het voorgaande. In die zaak oordeelde de Hoge Raad dat het Hof onvoldoende had gerespondeerd op een betoog van de appellante. Als vindplaatsen van het betoog noemde de Hoge Raad slechts gedingstukken in eerste aanleg. Mogelijk had de appellante bij memorie van grieven op zodanige wijze naar dat betoog verwezen dat het betoog als in hoger beroep opnieuw behoorlijk naar voren gebracht moest worden beschouwd, maar uit de gepubliceerde uitspraak blijkt dat niet.13

Sommige grieven dwingen het Hof niet alleen tot nadere motivering (responsie-plicht), maar ook tot nader onderzoek (onderzoeksplicht). Dat geldt in veel gevallen voor een bewijsaanbod in hoger beroep. Het in Nederland geldende regime voor de vraag wanneer in hoger beroep een aanbod tot getuigenbewijs mag worden gepasseerd, geldt ook in de Nederlandse Antillen en Aruba (behoudens waar het gaat om partijgetuigen, art. 145 lid 4). De Antilliaanse/Arubaanse appelrechter is dus evenzeer als de Nederlandse gehouden in te gaan op een ter zake dienend en voldoende gespecificeerd aanbod tot getuigenbewijs. Voor de invoering van Rv 2005 gold dat ook al (zie de bespreking van art. 280 in paragraaf 2.27). De regel wordt streng bewaakt.14

In meer gevallen is de kwaliteit van de grief bepalend voor de onderzoeksplicht van de appelrechter.15

Voor hetgeen eerst bij pleitnota is aangevoerd en niet wegens strijd met de eisen van een goede procesorde buiten beschouwing blijft, geldt m.i. niet een verlichte responsieplicht21 of verlichte onderzoeksplicht. Hl Snijders lijkt een andere opvatting toegedaan.22 In een zaak waarin geen memorie van grieven was ingediend, heeft het Hof overwogen dat het in het kader van zijn ambtshalve herbeoordeling niet verplicht is een bewijsaanbod van de appellant te honoreren, ook al is dit voldoende concreet en op zichzelf voldoende ter zake dienende.23 Ik kan uit de gepubliceerde uitspraak niet afleiden in welk stadium dat bewijsaanbod gedaan was (in eerste aanleg of bij pleidooi in hoger beroep), maar als het laatste het geval was, meen ik dat deze overweging niet juist is.