HR, 28-10-2011, nr. 10/05576

Bij beschikking van 12 oktober 2009 heeft de rechtbank Zutphen, sector kanton, locatie Apeldoorn, hierna: de kantonrechter te Apeldoorn, de tussen verzoekster tot cassatie, Ventilex, en verweerder in cassatie, [verweerder], bestaande arbeidsovereenkomst ontbonden met ingang van 16 november 2009, onder toekenning van een vergoeding van € 570.000,- bruto aan [verweerder].

Bij beschikking van 29 maart 2010 heeft de kantonrechter te Apeldoorn het (eerste) verzoek van Ventilex tot herroeping van de beschikking van 12 oktober 2009, alsmede het zelfstandig tegenverzoek van [verweerder] tot herroeping van die beschikking, afgewezen.

Bij inleidend verzoekschrift van 7 juli 2010 heeft Ventilex de kantonrechter te Apeldoorn, (wederom) verzocht het geding te heropenen en bij beschikking, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad

[Verweerder] heeft verweer gevoerd en geconcludeerd tot niet-ontvankelijkverklaring dan wel afwijzing van het verzoek met veroordeling van Ventilex in de kosten van de procedure, waaronder de kosten voor rechtsbijstand ten bedrage van € 25.000,- dan wel een bedrag door de kantonrechter in goede justitie te bepalen.

De kantonrechter heeft de zaak mondeling behandeld op 23 september 2010. Daags tevoren, op 22 september 20102., heeft Ventilex nadere stukken overgelegd.

Van de mondelinge behandeling is proces-verbaal opgemaakt, waaraan tevens de pleitnotities van de advocaat van Ventilex zijn gehecht.

Bij beschikking van 1 oktober 2010 heeft de kantonrechter het verzoek afgewezen.

Ventilex heeft tegen deze beschikking tijdig3. cassatieberoep ingesteld.

[Verweerder] heeft een verweerschrift ingediend.

Zoals uit het hiervoor weergegeven procesverloop blijkt, heeft Ventilex beroep in cassatie ingesteld tegen de afwijzing van het verzoek tot herroeping. De afwijzende beschikking van de kantonrechter is een beslissing inzake de heropening van het geding als bedoeld in art. 391 in verbinding met art. 388 lid 2 Rv. Ingevolge laatstgenoemd wettelijk voorschrift is hoger beroep uitgesloten4.. De reden voor uitsluiting van hoger beroep van de beslissing inzake de heropening van het geding was — en is m.i.5. — erin gelegen dat de beoordeling van de vraag of een rechterlijke uitspraak moet worden herroepen, dient te geschieden door de rechter die de eerdere uitspraak heeft gewezen6.. De wet schrijft voor dat cassatieberoep wel is toegelaten7.. Ventilex is mitsdien ontvankelijk in haar cassatieberoep.

Naar Ventilex terecht aanvoert, is, nu het cassatieberoep een beschikking van de kantonrechter betreft, met betrekking tot de cassatiegronden het voorschrift van art. 80 RO van toepassing8..

Met een beroep op het arrest van de Hoge Raad van 16 maart 2007, LJN AZ14909., betoogt Ventilex vervolgens dat zij in cassatie ook schending van een fundamenteel rechtsbeginsel aan de orde kan stellen.

In genoemd arrest van 16 maart 2007 heeft de Hoge Raad onder meer als volgt overwogen:

De vraag is of deze overweging zo ruim is geformuleerd dat het eerste lid van art. 80 RO in alle gevallen wordt uitgebreid met de cassatiegrond van schending van een zo fundamenteel rechtsbeginsel dat van een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak niet kan worden gesproken, indien van een uitspraak van de kantonrechter geen appel openstaat. Het arrest kan zo worden gelezen dat de geciteerde rechtsoverweging moet worden afgezet tegen het oordeel van de Hoge Raad in rechtsoverweging 3.7.1 dat ingeval van toepasselijkheid van art. 332 lid 1 Rv. (de financiële appelgrens) de doorbrekingsjurisprudentie niet opgaat10.. In deze lezing zou de uitbreiding van het eerste lid van art. 80 RO alleen betrekking hebben op kantonrechtersuitspraken die niet appellabel zijn vanwege de financiële grens.

Veel schrijvers menen evenwel dat de Hoge Raad een principieel arrest heeft gewezen met betrekking tot de uitbreiding van de gronden van art. 80 RO en heeft beslist dat de door de wetgever bedoelde exclusiviteit van de in art. 80 lid 1 RO opgenomen cassatiegronden niet langer volledig kan worden aanvaard11..

Ook de wetgever gaat uit van deze lezing12..

Terzijde wijs ik er op dat ingeval van toewijzing van het verzoek tot herroeping het arrest van de Hoge Raad van 19 december 2003, LJN AN7890 zou gelden. Daarin is beslist dat de beslissing van de kantonrechter in het heropende geding een beschikking is als bedoeld in art. 7:685 BW, dat ingevolge lid 11 van deze bepaling tegen een dergelijke beschikking hoger beroep noch cassatie kan worden ingesteld en dat, indien al grond zou bestaan dit rechtsmiddelenverbod te doorbreken, tegen de beschikking hoger beroep zou moeten zijn ingesteld. Dit uiteenlopen van de verschillende rechtsmiddelen maakt het systeem van appel en cassatie bij herroeping en heropening van het geding er niet gemakkelijker op13.. Daarbij komt voorts dat herroeping een buitengewoon rechtsmiddel is dat slechts is toegelaten op bepaalde in de wet opgenomen gronden.

Gelet op de ruime formulering die de Hoge Raad in het hiervoor geciteerde arrest heeft gebruikt meen ik dat in dit geval — kort gezegd — schending van hoor en wederhoor als cassatiegrond kan worden aangevoerd en dat voor het overige de gronden van art. 80 lid 1 onder a tot en met d RO van toepassing zijn. Naar vaste opvatting is cassatie wegens schending van het recht dan uitgesloten, evenals cassatie wegens ander vormverzuim dan motiveringsgebreken en wegens het bijbrengen van feitelijke gronden en dient voorts in het geval een klacht over rechtsschending wordt aangevoerd onder de vlag van een motiveringsklacht, verwerping van het cassatieberoep te volgen14..

Het cassatiemiddel bestaat uit twee klachten die zijn opgedeeld in verschillende onderdelen en subonderdelen.

Kern van de eerste klacht betreft de afwijzing van het verzoek om aanhouding en het oordeel van de kantonrechter om de nadere door Ventilex overgelegde producties niet in het oordeel van de zaak te betrekken. Dienaangaande heeft de kantonrechter tijdens de mondelinge behandeling van 23 september 2010 als volgt geoordeeld15.:

Volgens de klacht heeft de kantonrechter aldus het fundamentele rechtsbeginsel hoor en wederhoor geschonden16..

De klacht faalt. Met betrekking tot de vraag of stukken tijdig zijn ingediend is ingevolge de uitspraak van de Hoge Raad van 29 november 200217. ‘de goede procesorde’ bepalend. Daarin oordeelde de Raad dat ‘als het (…) gaat om bescheiden waarvan reeds de aard en omvang, gelet op het tijdstip waarop zij zijn overgelegd, het vermoeden wettigen dat tot de betrokken terechtzitting, de tijd en gelegenheid voor een behoorlijke kennisneming ervan en een deugdelijke voorbereiding van verweer ertegen hebben ontbroken, (…) de rechter — ook ambtshalve — erop [dient] te letten dat aan de (…) eis [de eis van hoor en wederhoor, WvG] is voldaan en een daarmee in overeenstemming zijnde beslissing te geven waarvan, met het oog op de controle door de hogere rechter van de naleving van dit fundamentele beginsel, uit het vonnis of arrest of uit het proces-verbaal van de zitting dient te blijken.’18.

Uit de uitspraak van de Hoge Raad van 3 december 201019. kan worden afgeleid dat de rechter zal hebben te beoordelen ‘of aanleiding bestaat een maatregel te treffen teneinde een voldoende kennisneming en voorbereiding van een reactie alsnog mogelijk te maken.’ Als maatregel zou kunnen worden gedacht aan aanhouding van de behandeling dan wel het gelegenheid geven tot het nemen van een nadere akte (rov. 3.3.3).

Bij genoemde beoordeling kunnen de mogelijkheid om de stukken bij eerdere gelegenheid in te dienen en de fase waarin de procedure zich bevindt een rol spelen, aldus de Hoge Raad20.. Hieruit blijkt m.i. dat er geen verplichting voor de rechter bestaat om een maatregel te nemen en hij hierin een zelfstandige bevoegdheid heeft21., maar dat hij hieromtrent wel een afweging dient te maken.

Voorop staat dat [verweerder] bezwaar heeft gemaakt tegen het daags voor de zitting indienen van producties door Ventilex. Het naar aanleding van dit bezwaar gegeven oordeel van de kantonrechter of de stukken tijdig zijn overgelegd berust vooral op een waardering van feitelijke aard waardoor het oordeel in cassatie slechts beperkt toetsbaar is22.. M.i. kan het oordeel van de kantonrechter de toets doorstaan: aan de beslissing om geen kennis te nemen van de stukken en deze terug te geven aan Ventilex ligt het oordeel ten grondslag dat het gaat om ‘een groot aantal’ (omvang) en ‘voornamelijk Engelstalige stukken’ (aard), hetgeen de kantonrechter in strijd met de goede procesorde acht. Dit is de juiste maatstaf. De kantonrechter heeft vervolgens het uitstelverzoek afgewezen met de motivering dat Ventilex had kunnen wachten met het indienen van het herroepingsverzoek. De kantonrechter heeft zich derhalve een oordeel gevormd of en zo ja, welke maatregel genomen zou moeten worden om een voldoende kennisneming en voorbereiding van een reactie van [verweerder] alsnog mogelijk te maken. Ook hier is de juiste maatstaf toegepast. Het stond de kantonrechter vrij (zie hiervoor onder 3.4) het uitstelverzoek af te wijzen. Het beginsel van hoor en wederhoor is mitsdien niet geschonden.

De subonderdelen 2.1-ii en 2.1-iii, waarin wordt geklaagd dat de kantonrechter niet heeft voldaan aan de hoge motiveringsplicht die rust op de weigering van stukken en de afwijzing van een aanhoudingsverzoek, lijken een motiveringsklacht te behelzen, doch dit is m.i. geen zelfstandige motiveringsklacht. Voor zover dit wel het geval is, voldoen de klachten niet aan de eisen nu niet wordt vermeld waarom er in dit geval een verhoogde motiveringsplicht zou zijn en wat er aan de door de kantonrechter gegeven motivering schort.

Het middel richt zich onder 2.4 tegen rechtsoverweging 4.7 van de beschikking van 1 oktober 2010, waarin de kantonrechter als volgt heeft geoordeeld:

Het onderdeel klaagt dat de kantonrechter uitgaat van een onjuiste rechtsopvatting nu Ventilex niet aan haar stelplicht kón voldoen omdat de hiervoor besproken stukken niet zijn geaccepteerd, en klaagt bovendien dat het bewijsrecht op een ‘7:685 BW-procedure’ niet van toepassing is. Deze rechtsklacht kan met het oog op art. 80 RO niet aan de orde komen.

De tweede klacht (onder 3) richt zich tegen rechtsoverweging 4.8 van de beschikking van 1 oktober 2010, waarin de kantonrechter het volgende heeft geoordeeld:

Het onderdeel klaagt dat de kantonrechter niet tot een proceskostenveroordeling van € 25.000,- had kunnen overgaan nu deze kosten blijkens het proces-verbaal zijn betwist en niet inzichtelijk is gemaakt wat de daadwerkelijk gemaakte kosten zijn. Ook dit onderdeel valt m.i. buiten de cassatiegronden van art. 80 RO. Mocht uw Raad in dit onderdeel een motiveringsklacht lezen dan geldt dat een proceskostenveroordeling ambtshalve kan worden uitgesproken waarbij het uitgangspunt is dat aan het inzicht van de rechter die over de feiten oordeelt is overgelaten of hij hiertoe aanleiding vindt23.. De rechter is niet gehouden tot motivering van de begroting van de kostenveroordeling24.. Ook hierop loopt de klacht stuk.

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G