Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/218:218 Verweerder levert bewijs met zijn partijgetuigenverklaring; bewijskracht van deze verklaring

Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/218

218 Verweerder levert bewijs met zijn partijgetuigenverklaring; bewijskracht van deze verklaring

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Art. 164 lid 1 Rv laat de partijgetuigenverklaring als bewijsmiddel toe.1 Een uitzondering op de fundamentele regel dat de waardering van het bewijs is overgelaten aan het oordeel van de rechter is de regeling van de partijgetuigenverklaring (art. 164 lid 2).2 Art. 164 lid 2 Rv luidt als volgt:

“Indien een partij als getuige is gehoord, kan haar verklaring omtrent door haar te bewijzen feiten geen bewijs in haar voordeel opleveren, tenzij de verklaring strekt ter aanvulling van onvolledig bewijs.”3

De uitdrukking in art. 164 lid 2 Rv ‘door haar te bewijzen feiten’ is gereserveerd voor feiten waarvan de bewijslast en het bewijsrisico volgens de hoofdregel van art. 150 Rv op de desbetreffende partij rusten.4 Daarmee heeft de kwalificatie ‘bevrijdend verweer’ gevolgen voor de bewijswaarde van de partijgetuigenverklaring; bij een bevrijdend verweer berust bij verweerder het bewijsrisico. De bepaling is niet van toepassing op de getuigenverklaring van een partij bij wie het bewijsrisico niet rust.5 Aan de specifieke functie van het tegenbewijs (wel bewijsleveringslast, geen bewijsrisico)6 wordt de consequentie verbonden dat de regel van de beperkte bewijskracht van de partijgetuigenverklaring niet geldt voor de in het kader van tegenbewijs af te leggen partijgetuigenverklaring.7 Het betreft dan niet ‘door haar te bewijzen feiten’.8 Dit impliceert dat de rechter die een bewijsopdracht geeft, (idealiter) duidelijk zal moeten aangeven of de partij die de bewijsopdracht krijgt het (volle) bewijsrisico draagt of (slechts) tegenbewijs behoeft te leveren.

Voorbeeld

“In combinatie gelezen met art. 150 Rv brengt [art. 164 Rv] met zich dat partijgetuigenverklaringen ten aanzien van feiten die een bevrijdend verweer zouden opleveren beperkte bewijskracht hebben. De rechter is vrij in zijn waardering van partijgetuigenverklaringen ten behoeve van zuiver betwistend verweer.”9

Reikwijdte beperkte bewijskracht

Ook hier geldt als uitgangspunt dat de vereisten die gelden voor verweerder terwijl bij hem het bewijsrisico berust gelijk zijn aan de vereisten die worden gesteld aan eiser met bewijsrisico.

De ratio van de beperking van de bewijskracht geldt evenzeer voor verweerder: dat het te ver zou gaan indien het de rechter vrij zou staan om de juistheid van de stellingen van een partij te aanvaarden uitsluitend op grond van de verklaring van die partij.10 Indien een partij als getuige is gehoord, kan haar verklaring omtrent door haar te bewijzen feiten geen bewijs in haar voordeel kan opleveren, tenzij de verklaring strekt ter aanvulling van onvolledig bewijs.11Aan een dergelijke verklaring kan slechts bewijs ten voordele van die partij worden ontleend, indien aanvullende bewijzen voorhanden zijn die zodanig sterk zijn en zodanige essentiële punten betreffen dat zij de partijgetuigenverklaring voldoende geloofwaardig maken (steunbewijs).12 De rechter heeft een ruime mate van beoordelingsvrijheid of naast de partijgetuigenverklaring al dan niet enig ander bewijs voorhanden is.13 De rechter dient ter beantwoording van de vraag of een partij in het door haar te leveren bewijs is geslaagd, alle voorhanden bewijsmiddelen met inbegrip van de getuigenverklaring van die partij zelf, in zijn bewijswaardering te betrekken, maar hij mag zijn oordeel dat het bewijs is geleverd niet uitsluitend op die verklaring baseren.14 Steun voor de geloofwaardigheid van de partijgetuigenverklaring kan ook worden ontleend aan ‘negatief’ aanvullend bewijs; de ongeloofwaardigheid en inconsistentie van het andere bewijs kan de geloofwaardigheid van de partijgetuigenverklaring vergroten.15 Mogelijk is ook voldoende steunbewijs aanwezig indien de wederpartij van de partijgetuige (i.c. eiser) zichzelf of anderen niet als getuige heeft doen horen ter weerlegging van hetgeen verweerder heeft verklaard. De rechter is dan niet in staat geweest om eiser onder verband van de eed of de belofte kritisch te bevragen.16

Steunbewijs

Verweerder die een getuigenverklaring aflegt terwijl bij hem het bewijsrisico berust, zal stukken in het geding moeten brengen of nog andere getuigen moeten voorbrengen die zijn verklaring ondersteunen. Slaagt verweerder in geval hij een bevrijdend verweer heeft gevoerd er niet in voldoende aanvullende bewijzen naast die van zijn partijverklaring bij te brengen, dan realiseert zich het op de verweerder rustende bewijsrisico. Rechters kunnen al dan niet soepel omgaan met het vereiste van steunbewijs. Wanneer alle naast de partijgetuigenverklaring (met bewijsrisico) gebezigde bewijsmiddelen zijn terug te voeren op de eigen verklaringen van die partijgetuige, accepteert de rechter de bewijsmiddelen naast die van de partijgetuigenverklaring niet als steunbewijs.17 Evenals ten aanzien van verklaringen van andere getuigen het geval is, dient ook ten aanzien van de verklaringen van de partijgetuige (i.c. verweerder) de vraag welke betekenis aan deze verklaring toekomt, pas aan de orde te komen na het getuigenverhoor.18 De rechter zou uit de partijgetuigenverklaring een feitelijk vermoeden kunnen afleiden ten gunste van die partij.19

De bewijsrechtelijke positie van de partij die de verklaring heeft afgelegd is dus doorslaggevend: berust bij haar wel of niet het bewijsrisico?20

Het arrest Robur/De Koning is wat betreft dit aspect verhelderend.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.