Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/26:26 Wettelijk vermoeden

Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/26

26 Wettelijk vermoeden

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Als in een wetsbepaling de term ‘wordt vermoed’1 voorkomt, wordt in de regel gedoeld op een ‘weerlegbaar wettelijk vermoeden’.2 Het vermoeden treedt in werking wanneer aan een aantal in de betreffende wetsbepaling genoemde voorwaarden (de toepassingsvoorwaarden) is voldaan. Voor deze toepassingsvoorwaarden geldt de hoofdregel van art. 150 Rv: de partij te wier gunste het wettelijk vermoeden kan werken heeft stelplicht en bij gemotiveerde betwisting bewijslast ten aanzien van de toepassingsvoorwaarden. De wederpartij kan voorkomen dat het vermoeden in werking treedt door de toepassingsvoorwaarden gemotiveerd te betwisten. Slaagt de eisende partij er niet in de toepassingsvoorwaarden te bewijzen, dan kan het vermoeden niet in werking treden.

Voorbeelden wettelijk (weerlegbaar) vermoeden

Voor het aannemen van het vermoeden van art. 7:230 BW3 is vereist dat de huurder met goedvinden van de verhuurder het gebruik van het gehuurde voortzet. Stelplicht en bewijslast met betrekking tot dat goedvinden rusten op de huurder.

Degene die een goed houdt, wordt vermoed dit voor zichzelf te houden (art. 3:109 BW). Bezit is het houden van een goed voor zichzelf (art. 3:107 lid 1 BW). De bezitter van een goed wordt vermoed rechthebbende te zijn (art. 3:119 lid 1 BW).4

De wederpartij kan tegenbewijs tegen het vermoeden leveren. Indien het vermoeden onvoldoende wordt ontzenuwd in de procedure wordt het vermoeden een vaststaand feit en verliest de partij die tegenbewijs mocht leveren (het betreffende onderdeel van) de procedure.

Asser onderscheidt wettelijke vermoedens met een feitelijk karakter,5 met een normatief karakter6 en een bewijslastverdeling onder de naam van een vermoeden.7 Asser is van mening dat bij wettelijke vermoedens met een normatief karakter het tegenbewijs zal moeten bestaan uit het bewijs van het tegendeel en dat de partij die dit bewijs moet leveren een zwaar bewijsleveringsrisico heeft en dat de rechter niet te snel moet aannemen dat het tegenbewijs het vermoeden heeft ontzenuwd.8 Ook Valk is van mening dat de eisen die aan het tegenover het wettelijk vermoeden te leveren tegenbewijs behoren te worden gesteld bij vermoedens met een beschermingsstrekking hoger zullen zijn dan het tegenbewijs tegenover een feitelijk vermoeden.9 De ratio van het vereiste van tegendeelbewijs is dat ingeval van een wettelijk vermoeden met normatief karakter versterking wordt beoogd van de effectiviteit van de norm opdat de wederpartij van dat vermoeden kan profiteren. Ik ga mee in deze indeling van wettelijke vermoedens; zij is vooral van praktisch belang met betrekking tot de eisen die gesteld kunnen worden aan het tegenbewijs tegen het vermoeden. De rechtspraak is overigens niet eenduidig.

Daarnaast stellen de wet10 en de rechtspraak11 aan het tegenbewijs een enkele keer de eis dat het tegendeel wordt bewezen van het op voorhand als vaststaand aangenomen feit. Bij tegendeelbewijs gaat het niet slechts om het ‘ontzenuwen’.

Voorbeelden

‘Het antwoord op de vijfde prejudiciële vraag luidt dat, indien is voldaan aan de vereisten voor toepassing van het vermoeden van art. 6:177a lid 1 BW,12 de exploitant dat vermoeden alleen dan met succes weerlegt als hij erin slaagt te bewijzen – waaronder is begrepen voldoende aannemelijk te maken13 – dat de schade niet is veroorzaakt door de aanleg of de exploitatie van het mijnbouwwerk.’14

Partijen hebben na ontbinding van hun huwelijk geen uitvoering gegeven aan het periodiek verrekenbeding. De echtgenoot die zich op verrekening beroept, wordt geholpen door het bewijsvermoeden van art. 1:141 lid 3 BW. Wanneer kan worden aangenomen dat de verrekenplichtige via tegenbewijs het vermoeden heeft ontzenuwd? De rechtbank, het hof en de A-G waren van mening dat de rekenplichtige hieraan had voldaan; de Hoge Raad oordeelde anders.15

Bij een consumentenkoop gaat art. 7:18a lid 2 BW (art. 7:18a lid 2 vervangt sinds 27 april 2022 art. 7:18 lid 2 BW) uit van een wettelijk vermoeden ten gunste van de consument-koper.16 Hierbij volstaat niet dat de verkoper het vermoeden ontzenuwt: de verkoper zal het tegendeel moeten bewijzen.17 Dit houdt in dat de consument-koper pas de bescherming verliest wanneer de verkoper bewijst dat het niet anders kan zijn dan dat het gebrek eerst na aflevering is ontstaan.18

Naast wettelijke vermoedens kent de rechtspraktijk rechterlijke vermoedens; de rechter spreekt in dat geval voorshands een bewijswaarderingsoordeel uit.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.