HR, 15-03-2024, nr. 22/04807

‘uit artikel 7:4 Awb volgt dat in bezwaar in beginsel recht bestaat op toezending op verzoek van (een of meer van) de op de zaak betrekking hebbende stukken.’

‘Op grond van artikel 40, tweede lid, van de Wet WOZ is de heffingsambtenaar verplicht de in die bepaling bedoelde gegevens op verzoek aan een belanghebbende toe te zenden. De aldaar bedoelde gegevens omvatten alle gegevens die ten grondslag liggen aan de vastgestelde waarde.’

De fiscale wettelijke regeling houdt in dat het aan een belanghebbende is te verzoeken om te worden gehoord. Vervolgens zal de inspecteur of heffingsambtenaar de stukken voorafgaand aan de hoorzitting ter inzage moeten leggen. In het kader van het inzagerecht is te plaatsen dat een belanghebbende recht heeft om op verzoek en tegen vergoeding van kosten afschriften te verkrijgen van de ter inzage gelegde stukken. Dat verzoek kan een belanghebbende naar mijn mening meteen doen tijdens de inzage of binnen een redelijke tijd daarna. Men bedenke dat sommige dossiers heel omvangrijk zijn. Het is mijns inziens aan de belanghebbende om aan te geven van welke stukken afschrift wordt verlangd. Ik zou niet willen aanvaarden dat belanghebbenden altijd alle afschriften kunnen verlangen van een (zeer) omvangrijk dossier, zonder redelijke motivering.

Uit de in onderdeel 4.8 en 4.9 van deze conclusie weergegeven parlementaire toelichting is mijns inziens niet af te leiden dat een belanghebbende in de bezwaarfase recht heeft op toezending door het bestuursorgaan van afschriften van de stukken. Ik ben daar in het algemeen geen voorstander van om de volgende redenen.

Een algeheel gestelde toezendplicht zou ertoe kunnen leiden dat een bestuursorgaan ook omvangrijke dossiers moet gaan kopiëren en toezenden. Dat kan (heel) veel werk worden. Ook wordt zo het bestuursorgaan verantwoordelijk voor de goede gang van zaken bij algehele verzending. Daarentegen lijkt het wettelijke systeem, als gezegd, te veronderstellen dat belanghebbenden eerst inzage nemen en daarna bepalen waarvan men afschriften wenst te verkrijgen.

Verder kan worden gewezen op de zeeffunctie van de bezwaarfase. Een deel van de bezwaren zal gegrond worden verklaard, zodat die belanghebbenden geen behoefte hebben aan beroep. Indien een bezwaar ongegrond wordt verklaard, volgt maar in beperkte mate beroep. Indien het wel komt tot beroep zal het bestuursorgaan voor die zaken de op de zaak betrekking hebbende stukken aan de rechtbank moeten zenden. Dit systeem lijkt mij doelmatiger dan meteen alles toezenden in de bezwaarfase.

Ik denk niet dat de sinds de inwerkingtreding van de Awb tot stand gekomen digitalisering dat principieel anders kan maken. Het blijft immers gaan om de juiste toepassing van geldende wettelijke bepalingen. Ook is te betwijfelen of alle heffende lagere overheden in den lande al ver zijn in hun digitalisering.’

‘In de parlementaire geschiedenis is opgenomen dat voor een bestuursorgaan het horen — net als voor belanghebbende van groot belang is omdat, alvorens de beslissing op bezwaar te mogen nemen, alle relevante informatie bekend en overgelegd moet zijn. Uit het horen kan blijken dat de bij het bestuursorgaan aanwezige gegevens nog gebrekkig of onvolledig zijn. Nieuwe informatie kan leiden tot heroverweging en mogelijk een herziening van de genomen beslissing Dit strookt met de zorgvuldigheidsplicht die voortvloeit uit artikel 3:2 van de Awb. …. De hoogte van de proceskostenvergoeding mede af te laten hangen van de proceshouding van een gemachtigde tijdens een hoorzitting past naar het oordeel van het Hof verder niet bij het forfaitaire karakter van een proceskostenvergoeding die op basis van het Bpb wordt vastgesteld.’

Dit artikel bepaalt dat voordat een bestuursorgaan op een bezwaarschrift beslist het de belanghebbenden in de gelegenheid stelt te worden gehoord.

Is het gelet op het grote aantal bezwaarschriften inzake belastingwetgeving niet wenselijk het huidige in de belastingwetgeving geldige systeem van een hoorplicht na een daartoe gedaan verzoek te handhaven, zo vroegen de leden van de commissies behoudens die van D66.

Ook op het punt van de hoorplicht in de bezwaarschriftprocedure is het belang van harmonisatie zo groot dat wij afwijking van de in de Awb geregelde hoorplicht niet gewenst achten. Niet zozeer de spontaan tot uitdrukking gebrachte wens van de belanghebbende, maar het belang van horen op zichzelf moet doorslaggevend zijn voor de vraag of in de bezwaarschriftprocedure gehoord wordt of niet.

Kan ten aanzien van beschikkingen die een uitgebreid en individueel horen in de non-contentieuze voorprocedure kennen, in de bezwaarfase het horen achterwege blijven, indien blijkens het bezwaarschrift geen nieuwe feiten en omstandigheden worden aangevoerd.

In de memorie van toelichting is vermeld dat het horen achterwege kan blijven wanneer zulks voor een zorgvuldige heroverweging en besluitvorming niet nodig is (p. 146). Deze gedachte vormt de achtergrond van de in artikel 6.3.8 van de Awb opgenomen uitzonderingsgronden op de hoorplicht. Bij de gevallen beschreven in deze vraag zal zich veelal de situatie voordoen dat het bezwaarschrift kennelijk ongegrond is.

De leden van de S.G.P. -fractie vroegen of het voorschrijven van een dergelijke algemene hoorplicht en de doorwerking daarvan bij andere artikelen niet een onevenredig grote last op het bestuur legt. Zij vroegen of de bewindslieden niet een regeling willen overwegen die meer facultatief van aard is. Belanghebbenden zouden dan bijvoorbeeld pas behoeven te worden gehoord indien zij daartoe zelf uitdrukkelijk hebben verzocht. Ook het bestuursorgaan zou zelf kunnen beslissen of het uit eigen beweging belanghebbenden oproept om te worden gehoord. Overigens verwezen deze leden naar het hieromtrent gestelde in de gezamenlijke vragen van de Kamercommissies over dit artikel.

In de memorie van toelichting is uitvoerig ingegaan op de functie van het horen in de bezwaarschriftprocedure. In de wet is uitdrukkelijk gekozen voor de verplichting tot horen als hoofdregel. Deze verplichting schept voor belanghebbenden belangrijke waarborgen, maar draagt er ook toe bij dat het bestuursorgaan er zich goed van kan vergewissen dat het over alle relevante informatie beschikt die nodig is om tot een zorgvuldige heroverweging te komen. Het besluit kan beter worden onderbouwd en een kostbare procedure voor de administratieve rechter kan worden voorkomen. De werking van de bezwaarschriftprocedure zou door een facultatieve hoorregeling worden ondermijnd. Om onevenredige belasting van het bestuursorgaan evenwel te voorkomen, is voor de gevallen waarin het horen niet zinvol wordt geacht de mogelijkheid geschapen van het horen af te zien. Belangrijke grond om van het horen af te zien, is als belanghebbende daaraan geen behoefte heeft.’

‘De hoorzitting in bezwaar is bedoeld om de indiener van het bezwaarschrift de gelegenheid te bieden het bezwaarschrift toe te lichten, alsmede om het bestuursorgaan en eventuele andere partijen daarop te kunnen laten reageren, waarna een gedachtewisseling over het aangevoerde kan plaatsvinden.’

‘Het Hof is van oordeel dat met een vergoeding’ wordt gedoeld op de totale vergoeding waarop volgens de forfaitaire regeling recht zou bestaan. Een minutieus onderzoek naar de redelijkheid van de vergoeding per proceshandeling, zoals de heffingsambtenaar heeft uitgevoerd, zou naar het oordeel van het Hof te veel afbreuk doen aan de eenvoud die de wetgever met het Bpb heeft beoogd.’

‘Artikel 2, derde lid, van het Bpb biedt de rechter en het bestuursorgaan de mogelijkheid om in bijzondere gevallen af te wijken van het bepaalde in het eerste lid. Zo kan voor de vaststelling van de kosten voor verleende rechtsbijstand worden afgeweken van het forfaitaire tariefdat is opgenomen in de bijlage bij het Bpb. Uit de toelichting op de uitzonderingsmogelijkheid (Stb. 1993, 763, p. 10) volgt dat de uitzondering wegens bijzondere omstandigheden in het Bpb is opgenomen omdat in uitzonderlijke gevallen strikte toepassing van de forfaitaire regeling onrechtvaardig kan uitpakken. De rechter en het bestuursorgaan kunnen daarom in gevallen waarin sprake is van bijzondere omstandigheden de volgens het Bpb berekende vergoeding verlagen of verhogen. Verder wordt aldaar opgemerkt dat hierbij geen afbreuk mag worden gedaan aan het karakter van een tegemoetkoming in de werkelijke kosten.

Voorts wordt benadrukt dat er werkelijk sprake moet zijn van een uitzondering. Gelet op deze toelichting passen de rechter en het bestuursorgaan de uitzondering wegens bijzondere omstandigheden terughoudend toe.

In de praktijk komt het regelmatig voor dat verschillende zaken met eenzelfde rechtsbijstandverlener tegelijkertijd of volgtijdelijk worden behandeld op een zitting of hoorzitting. Daarbij wordt tijdens die (hoor)zitting in kort tijdsbestek een veelvoud van zaken behandeld die sterk op elkaar lijken. Een strikte toepassing van het Bpb kan dan onredelijk uitwerken.’

‘Gelet op paragraaf 1.2.3 aanhef en onderdeel c van het Richtsnoer proceskostenvergoeding (hierna: het Richtsnoer) wordt als gewicht van de zaak in beginsel een wegingsfactor 1 gehanteerd. Dit betreft ook geschillen over de waardering van de onroerende zaken in het kader van de Wet waardering onroerende zaken, zelfs als het financiële belang gering is. Het Hof ziet geen aanleiding om in deze zaak van een lagere factor uit te gaan. Dat de gemachtigde daarbij gebruik maakt van tekstblokken om de bezwaarschriften zo snel en efficiënt mogelijk te formuleren, maakt dat niet anders.’

‘Het Hof is van oordeel dat, gelet op het door belanghebbende overgelegde taxatierapport en de daarop betrekking hebbende factuur van de taxateur, sprake is van kosten die hij redelijkerwijs heeft moeten maken in verband met de behandeling van het bezwaar tegen de beschikking. Uit de het overgelegde taxatierapport volgt dat de taxateur een niet inpandige taxatie heeft verricht en daarbij referentieobjecten in de analyse heeft betrokken ter onderbouwing van de waarde.’

Gezien de grondslag van het Bpb in artikel 8:75, lid 1, Awb, gaat het bij de toekenning van een vergoeding voor kosten van een deskundige allereerst erom of sprake is van kosten die de belanghebbende redelijkerwijs heeft moeten maken. Een belanghebbende die in een geval als hiervoor in 4.3.1 bedoeld ter onderbouwing van zijn standpunt over de waarde van een onroerende zaak een taxatieverslag aan de heffingsambtenaar of de rechter overlegt, zal in het algemeen aan deze eis voldoen. In het onderhavige geval bevatten de uitspraak van het Hof of de gedingstukken geen aanwijzingen voor het tegendeel.’

‘Onder een administratief rapport wordt verstaan dat er geen uitpandige of inpandige taxatie heeft plaatsgevonden en dat het waardeoordeel is gebaseerd op administratieve gegevens.

Verder bevat een administratief taxatierapport een groot aantal standaardoverwegingen en slechts beperkte informatie toegespitst op het object in kwestie.’