Hof Amsterdam, 23-10-2014, nr. 13/00808

De rechtbank heeft omtrent het geschil, voor zover van belang, als volgt overwogen:

“Kostenvergoeding in bezwaar

Ingevolge artikel 8:75, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) is de bestuursrechter bij uitsluiting bevoegd een partij te veroordelen in de kosten die een andere partij in verband met de behandeling van het beroep bij de bestuursrechter, en van het bezwaar redelijkerwijs heeft moeten maken.

Artikel 1, aanhef en onder a, van het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb) bepaalt onder meer dat een veroordeling in de kosten als bedoeld in artikel 8:75 van de Awb betrekking kan hebben op kosten van door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

Ingevolge artikel 2, eerste lid, onder a, van het Bpb – voor zover hier van belang – wordt het bedrag van de kosten bij uitspraak als volgt vastgesteld: ten aanzien van de kosten, bedoeld in artikel 1, onderdeel a: overeenkomstig het in de bijlage opgenomen tarief.

Het derde lid van artikel 2 bepaalt dat in bijzondere omstandigheden van het eerste lid kan worden afgeweken.

Ingevolge artikel 3, eerste lid, van het Bpb worden samenhangende zaken voor de toepassing van artikel 2, eerste lid, onder a, beschouwd als één zaak. Het tweede lid van dit artikel bepaalt dat samenhangende zaken zijn: gelijktijdig of nagenoeg gelijktijdig door een of meer belanghebbenden tegen nagenoeg identieke besluiten op vergelijkbare gronden gemaakte bezwaren of ingestelde beroepen waarin rechtsbijstand als bedoeld in artikel 1, onderdeel a, is verleend door een of meer personen die deel uitmaken van hetzelfde samenwerkingsverband en van wie de werkzaamheden in elk van de zaken nagenoeg identiek zijn.

Verweerder heeft bij de berekening van de kostenvergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting in bezwaar als uitgangspunt gehanteerd dat sprake is geweest van samenhangende zaken. Hetgeen verweerder daartoe heeft aangevoerd, te weten dat het in de zaak van eiseres evenals in de andere tijdens de hoorzitting behandelde zaken steeds gaat om een waardevaststelling op grond van de Wet WOZ, kan niet zonder meer tot de conclusie leiden dat sprake is van samenhangende zaken. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat uit hetgeen partijen hebben aangevoerd naar voren komt dat sprake was van verschillende eisers die in bezwaar kwamen tegen de waardering van verschillende doorgaans niet vergelijkbare onroerende zaken die op enkele uitzonderingen na zijn gelegen in verschillende straten, wijken of zelfs gemeenten. De onroerende zaken zijn ook aan de hand van verschillende vergelijkingsobjecten en met inachtneming van voor de betreffende onroerende zaak geldende waardebepalende factoren gewaardeerd. De rechtbank is daarom van oordeel dat geen sprake is van samenhang tussen de zaak van eiseres en de andere op de hoorzitting behandelde zaken. Het enkele feit dat telkens op dezelfde soort gronden (ligging, objectkenmerken en/of staat van onderhoud) bezwaar is gemaakt, is niet voldoende om anders te oordelen.

Nu geen sprake is van samenhangende zaken, is vervolgens aan de orde of een proceskostenvergoeding naar het forfait van € 235 op basis van artikel 2, eerste lid, van het Bpb gerechtvaardigd is zoals door eiseres bepleit, dan wel sprake is van bijzondere omstandigheden waardoor van voornoemd forfait dient te worden afgeweken, zoals bepleit door verweerder.

Uit de Nota van Toelichting bij het Bpb volgt dat de uitzondering wegens bijzondere omstandigheden is opgenomen omdat in uitzonderlijke gevallen strikte toepassing van de forfaitaire regeling onrechtvaardig kan uitpakken. De rechter kan in die gevallen de volgens het Bpb berekende vergoeding verlagen of verhogen, maar mag daarbij geen afbreuk doen aan het karakter van een tegemoetkoming in de werkelijke kosten, aldus de toelichting. Gelet op deze toelichting dient de uitzondering wegens bijzondere omstandigheden door de rechter terughoudend te worden toegepast (vgl. HR 8 april 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ0415).

Verweerder heeft in zijn uitspraak op bezwaar voor het bezwaarschrift een wegingsfactor 1 gehanteerd. Nu voor de verscheidene proceshandelingen in de bezwaarfase dezelfde wegingsfactor dient te worden gehanteerd, zal ook voor het bijwonen van de hoorzitting van die wegingsfactor moeten worden uitgegaan (vgl. Hof Amsterdam 22 augustus 2013, ECLI:NL:GHAMS:2013:2715). Dit brengt mee dat in beginsel voor de hoorzitting een kostenvergoeding van € 235 dient te worden toegekend. Indien echter in alle 50 zaken waarin beroep is ingesteld een forfaitaire kostenvergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting op basis van wegingsfactor 1 zou worden toegekend, zou de totale kostenvergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting uitkomen op 50 x € 235 = € 11.750. Aangezien tijdens de ongeveer drie uur durende hoorzitting in totaal 164 zaken zijn behandeld, zodat de zaken telkens (uiterst) kort zijn besproken, en de voorbereidende werkzaamheden per zaak gemiddeld niet meer dan 20 minuten in beslag hebben genomen, acht de rechtbank een kostenvergoeding van ruim € 11.000 disproportioneel, en ziet zij daarom aanleiding om de kostenvergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting op grond van bijzondere omstandigheden te matigen. De rechtbank acht de vergoeding van € 5,42 die door verweerder is toegekend echter te laag omdat die, zoals ook door verweerder ter zitting is erkend, geen recht doet aan de omvang van de werkzaamheden die door de juristen van WOZ-specialisten in het kader van de hoorzitting zijn verricht. Mede in aanmerking genomen het karakter van een tegemoetkoming in de werkelijke kosten, acht de rechtbank een vergoeding van € 30 (per zaak) voor het bijwonen van de hoorzitting redelijk.

Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen dient het beroep gegrond te worden verklaard en de kostenvergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting te worden vastgesteld op € 30.”

In hoger beroep keert belanghebbende zich – uitsluitend – tegen de beslissing van de rechtbank dat de vergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting op grond van bijzondere omstandigheden dient te worden gematigd. Belanghebbende stelt dat deze vergoeding dient te worden vastgesteld op basis van (het forfait van) artikel 2, eerste lid, onderdeel a, van het Besluit. Uit de Nota van Toelichting bij het Besluit, alsmede uit het arrest van de Hoge Raad van 8 april 2011, nr. 10/00652, ECLI:NL:HR:2011:BQ0415, BNB 2011/180, volgt dat terughoudendheid bij de toepassing van artikel 2, derde lid, van het Besluit is geboden. Dat de gemachtigde (en daarmee de belanghebbenden die zij op de hoorzitting vertegenwoordigde) reiskosten en reistijd hebben bespaard vergeleken met de situatie waarin voor elke belanghebbende een individuele zitting gepland zou zijn, is ontoereikend voor het aannemen van bijzondere omstandigheden. Van een ‘uitzonderlijk geval’ als bedoeld in de Nota van Toelichting is geen sprake, nu het in de praktijk van de gemachtigde juist gebruikelijk is om zaken op één hoorzitting te combineren. Voorts heeft de rechtbank onvoldoende gemotiveerd waarom matiging van de vergoeding leidt tot een bedrag van € 30 (en niet tot enig ander bedrag) per belanghebbende. Aldus belanghebbende.

De heffingsambtenaar is, kort samengevat, van oordeel dat de rechtbank terecht tot matiging van de vergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting is overgegaan omdat toepassing van het forfait zou leiden tot een volstrekt disproportionele (uur)vergoeding. De heffingsambtenaar acht daarbij van belang dat de proceskostenvergoeding op basis van artikel 8:75 van de Wet (en dus ook het Besluit) is bedoeld als tegemoetkoming in de kosten. Het bedrag van € 30 is volgens de heffingsambtenaar voldoende gemotiveerd.

Het Hof stelt voorop dat uit de tekst van artikel 2, derde lid, van het Besluit volgt dat de rechter in bijzondere omstandigheden kan afwijken van (het forfait van) het eerste lid, onderdeel a. Het gaat hier om een rechterlijke bevoegdheid en naar ’s Hofs oordeel dient, waar de rechtbank van deze bevoegdheid gebruik heeft gemaakt, de hogerberoepsrechter slechts te toetsen of zij daarvan in redelijkheid gebruik heeft kunnen maken.

Het Hof zal zich bij die toetsing oriënteren op de Nota van Toelichting bij het Besluit (Stb. 1993, 763), waarin met betrekking tot artikel 2, derde lid, het volgende is vermeld:

“In uitzonderlijke gevallen kan strikte toepassing van [de forfaitaire] regeling onrechtvaardig uitpakken. Daarom is bepaald dat de rechter in bijzondere omstandigheden de volgens het besluit berekende vergoeding – overigens zonder af te doen aan het karakter van een tegemoetkoming in de daadwerkelijke kosten – kan verlagen of verhogen. Het gaat hier werkelijk om uitzonderingen, bij voorbeeld een geval waarin de burger door gebrekkige informatievoorziening door de overheid op uitzonderlijk hoge kosten voor het verzamelen van het benodigde feitenmateriaal is gejaagd.”

De Hoge Raad heeft in zijn voormelde arrest BNB 2011/180 overwogen dat gelet op die toelichting de uitzondering wegens bijzondere omstandigheden door de rechter terughoudend dient te worden toegepast. In die zaak had het Hof de vergoeding voor het indienen van een beroepschrift en het bijwonen van een zitting op grond van bijzondere omstandigheden gematigd in een geval waarin de gemachtigde 67 op het Rekeningenproject betrekking hebbende beroepschriften op vrijwel identieke wijze had gemotiveerd en die 67 zaken gelijktijdig ter zitting waren behandeld. De Hoge Raad overwoog:

“3.5.2. De uitspraak van het Hof dient aldus te worden begrepen dat het Hof heeft geoordeeld dat in alle 67 zaken, ongeacht of daarbinnen deelgroepen kunnen worden onderscheiden, in geval van gegrondverklaring van het beroep afgeweken dient te worden van het bepaalde in artikel 2, lid 1, van het Bpb op grond van bijzondere omstandigheden, met als resultaat dat in alle zaken waarin het beroep gegrond is op uniforme wijze vergoedingen voor kosten van rechtsbijstand worden toegekend. Daarbij heeft het Hof kennelijk het oog gehad op het zeer grote aantal zaken die op veel punten een sterke inhoudelijke samenhang vertoonden, waardoor de proceshandelingen voor een zeer groot deel een uniform karakter hadden, en dus niet waren afgestemd op de bijzonderheden van de desbetreffende zaak. Ook indien rekening wordt gehouden met de terughoudendheid die bij de toepassing van artikel 2, lid 3, van het Bpb geboden is, geeft het oordeel van het Hof, aldus opgevat, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, mede gelet op de omstandigheid dat de vergoedingen op grond van het Bpb het karakter hebben van een tegemoetkoming in de werkelijke kosten. Dit oordeel kan, als verweven met waarderingen van feitelijke aard, voor het overige in cassatie niet op juistheid worden getoetst. Het is ook niet onvoldoende gemotiveerd.”

Het Hof vindt – bezien tegen de achtergrond van de Nota van Toelichting en het arrest BNB 2011/180 – geen aanleiding tot een andere beslissing te komen dan de rechtbank. Uitgaande van de feitelijke omstandigheden van het geval, waarover op zichzelf geen geschil bestaat, kon de rechtbank tot het oordeel komen dat een zuiver forfaitair bepaalde vergoeding dermate disproportioneel zou zijn dat aanleiding bestond die vergoeding te matigen. Bij zijn oordeel heeft de rechtbank, naar het Hof verstaat, mee laten wegen dat wet- en besluitgever het oog hebben gehad op een tegemoetkoming in de proceskosten.

Naar ’s Hofs oordeel kon de rechtbank in redelijkheid tot het oordeel komen dat, gelet op alle omstandigheden van het geval, de (gematigde) vergoeding voor het bijwonen van de hoorzitting (per zaak waarin een proceskostenvergoeding werd toegekend) op € 30 dient te worden gesteld. Een verdere motivering dan de rechtbank heeft gegeven, was daartoe niet vereist.

Slotsom

De slotsom is dat het hoger beroep ongegrond is en dat de uitspraak van de rechtbank dient te worden bevestigd.