HR, 13-07-2012, nr. 11/02035

Edelgrootachtbare heren, vrouwen,

Hierbij doe ik u toekomen het beroepschrift namens onze cliënt, [X] wonende te [A-STRAAT 1] te [Z] tegen de uitspraak op beroep van het Gerechtshof Arnhem d.d. 23 maart 2011. Bijgevoegd als bijlage 1 en 2 treft u de uitspraak en de machtiging aan.

In de uitspraak op beroep concludeert het Gerechtshof dat het beroep gegrond is en er een proceskostenvergoeding verschuldigd is door verweerder. Bij het toekennen van die vergoeding beperkt het Gerechtshof de vergoeding voor het deskundigenrapport tot € 50 per uur inclusief btw. Tegen dit onderdeel van de uitspraak richt het beroep zich.

Naar mijn mening wordt hiermee het recht geschonden.

Voordat ik mijn beroep inhoudelijk zal toelichten wil ik u eerst — kort — schetsen vanuit welk perspectief dit beroepschrift komt. Vanuit mijn onderneming help ik sinds maart 2009 burgers en bedrijven bij het correct laten vaststellen van Woz-waarden van hun onroerend goed. Deze dienst verricht ik op basis van ‘No cure, No pay’. Binnen gemeentewereld stuit dit principe op enorm veel weerstand. Het feit dat zowel ik als ook mijn compagnon van destijds uit gemeenteland komen (met ieder ruim 10 ervaringsjaren in o.a. leidinggevende functies), maakt het er allemaal niet beter op. Deze procedure is daar een mooi voorbeeld van. Vanuit mijn onderneming maak ik bij heel veel (>200) gemeenten mee hoe zij hun Woz-waarderingen uitvoeren. Mijn ervaring is dat de verschillen enorm zijn: Van zeer goed tot zeer slecht. Die verschillen uiten zich onder andere in het aantallen klanten die zich bij mij melden als ook in de mate van het onjuist vaststellen van de waarde. Met deze korte ‘voorstelronde’ beoog ik begrip bij u te kweken voor die momenten dat ik in dit beroepschrift in algemeenheden schrijf.

Ter zitting stelde de voorzitter mij de vraag of ik niet van mening was dat het besluit proceskostenvergoeding (vanaf nu: het Besluit) niet bedoeld is als een tegemoetkoming in de kosten. Hierop heb ik geantwoord dat ik dit onderschrijf daar dit blijkt uit de structuur van het Besluit.

In r.o. 4.21 van de uitspraak op beroep overweegt het Hof dat zijns inziens de werkzaamheden van een Woz-taxateur geen werkzaamheden van wetenschappelijke of bijzondere aard zijn en matigt daarom het tarief naar € 50,- incl. btw. Ik kan deze matiging niet los zien van de vraag van de voorzitter omtrent het aspect van de tegemoetkoming. Dit vanwege de wijze waarop de vraagstelling verliep en de (mijn inziens) veelbetekenende blik van de voorzitter na mijn antwoord. Ik zal daarom in dit beroepschrift eerst ingaan op het aspect van de tegemoetkoming alvorens ik in ga op het vraagstuk van de ‘wetenschappelijke en bijzondere aard’.

Het ‘tegemoetkomingsaspect’ van het besluit vloeit mijns inziens voort uit het feit dat het ‘gemachtigde-gedeelte’ van de vergoeding forfaitair van aard is (en dus per definitie een tegemoetkoming is) en dat het ‘deskundige-gedeelte’ van de vergoeding afgetopt wordt op € 81,23. Wellicht bedoelde de voorzitter dat wanneer de vergoeding voor de deskundige onder het aftoppingsniveau ligt, er geen sprake meer is van een tegemoetkoming maar een gehele schadeloosstelling en er dus daarom gematigd behoord te worden.

Wanneer dit idee in extremo doorgevoerd wordt, blijkt de evidente onjuistheid van deze stelling. Stel nu eens dat dit wel het geval is, dan zou dit betekenen dat een taxateur met een tarief van € 60,- gematigd behoord te worden tot (zeg) € 30,- en een taxateur met een tarief van € 180,- wordt gematigd tot € 81,23 want dan is er sprake van ‘tegemoetkomen’ in plaats van vergoeden. Deze methodiek zou tot hele bijzondere (en onwenselijke) situaties kunnen leiden waarin men bewust een veel hoger tarief declareert omdat maar de helft vergoed wordt.

Ook de Hoge Raad heeft zich al eens gebogen over het gegeven dat een forfaitaire vergoeding (heel) soms hoger uit kan vallen dan de daadwerkelijke kosten. In HR 25 oktober 2002, nr. 37 440, NTFR 2002/1617 (met commentaar van Van de Merwe), overweegt de Hoge Raad (r.o. 3.2): ‘Bij de toepassing van evenvermeld artikel [art. 8:75 Awb] heeft als hoofdregel te gelden dat indien een belanghebbende geheel of gedeeltelijk in het gelijk is gesteld zijn wederpartij in de kosten van het geding wordt veroordeeld (vgl. HR 20 december 1995, nr. 30 728, BNB 1996/74). Met deze hoofdregel en de in het Besluit proceskosten bestuursrecht opgenomen forfaitaire regeling voor de kosten van door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand strookt het om in het geval dat een belanghebbende die vertegenwoordigd wordt door een beroepsmatig rechtsbijstand verlenende gemachtigde, geheel of gedeeltelijk in het gelijk wordt gesteld, de wederpartij in die, geen nadere opgave behoevende, kosten te veroordelen tenzij het oordeel gerechtvaardigd is dat daarop geen aanspraak wordt gemaakt (vgl. HR 12 maart 1997, nr. 30 828, BNB 1997/201).’ In de uitspraak HR 15 februari 1995, nr. 28205, BNB 1995/94 en ook uitspraak van de Hoge Raad nr. 30720 wordt overwogen dat ieder onderzoek naar de feitelijke kosten achterwege dient te blijven. Nu zien die uitspraken op de vergoeding van de gemachtigde en niet van de deskundige, maar naar mijn mening volgt analoog redenerend aan die uitspraken dat het niet in strijd met de wet is wanneer er op onderdelen (!) een vergoeding plaatsvindt die gelijk is aan de daadwerkelijk gemaakte kosten. Wanneer een onderdeel van de totale vergoeding gelijk is aan de werkelijke kosten wil dit nog niet zeggen dat de totale vergoeding daar ook gelijk aan is, immers, de totale vergoeding bestaat vaak uit 3 of meer onderdelen. Ook hierdoor wordt mijns inziens de stelling onhoudbaar dat er gematigd moet worden omdat het een tegemoetkoming is.

Daarnaast wil ik wijzen op de laatste Nota van Toelichting bij het Besluit (staatblad 2009, 375). Hierin wordt het volgende gesteld over de proceskostenvergoeding bij bestuursrechtelijke procedures:

Het lijkt me duidelijk dat de wetgever niet voor ogen heeft gehad om de (in haar ogen) slecht presterende overheden een escape te geven om onder de proceskostenvergoeding uit te komen. Deze vergoeding wordt als prikkel gezien om die overheden te bewegen de kwaliteit van hun besluitvorming te verhogen. Het matigen van vergoedingen zoals de heffingsambtenaar bepleitte (en waar het Hof gehoor aan gaf) is een beetje een geval van ‘pennywise, pound foolish’. Door in een individuele procedure de kosten voor het bestuursorgaan te beperken wordt daar de prikkel weggenomen om de noodzakelijke verbeteringen door te voeren en zal dat bestuursorgaan onherroepelijk weer met hetzelfde water naar de dokter moeten. Dat is overigens ook precies wat ik in de praktijk meemaak: Het zijn vaak dezelfde gemeenten die de Woz-waarderingen niet op orde hebben en het keer op keer bij de rechter voor de kiezen krijgen. Zij zijn ook degenen die het vurigste pleiten en lobbyen voor een beperkte proceskostenvergoeding. Tot mijn spijt vind hun pleidooi soms gehoor en zorgen dit soort ‘draaideurgemeenten’ met hun kwalitatief uiterst teleurstellende waarderingen voor een juridische carrousel die voor een hoop werklast zorgt bij zowel de rechtbanken als ook bij zichzelf, hetgeen leidt tot irritatie en onbegrip bij hun burgers en, last but not least, is het gewoon strijdig met de wet om grote groepen objecten te hoog of te laag te waarderen want hiermee vindt een ongewenste verschuiving van belastingdruk plaats.

Tevens wil ik wijzen op de Nota van Toelichting bij de wijziging van het Besluit op 25-02-2002 (staatsblad 2002, 113). Hierin staat over de vergoeding van de deskundige het volgende vermeld:

Hier staat dus vermeld welke kosten voor vergoeding in aanmerking komen. Er wordt niet gerept over een ‘tegemoetkoming’ of een ‘gedeeltelijke vergoeding’ of iets van dien aard, nee, echt alleen ‘vergoeding’.

Ik vind bevestiging van mijn standpunt in de volgende twee uitspraken: Leeuwarden AWB 10/2278 (bijlage 8.50) en Arnhem 10/2106 (bijlage 8.69).

Leeuwarden overweegt het volgende in r.o. 2.8:

De Rechtbank is, anders dan de rechtbank in 's Gravenhage, echter van oordeel dat de redelijkerwijs gemaakte kosten voor vergoeding in aanmerking dienen te komen.

Arnhem overweegt op pagina 7:

Verweerder heeft ter onderbouwing van zijn standpunt gewezen op de volgende uitspraken van rechtbank Den Haag: 24-11-2010, AWB 10/1977, LJN B05665, 18-2-2009, AWB 07/9523, UN BI0476 en 26-1-2007, AWB 06/613, LJN AZ7354. In die uitspraken heeft de rechtbank Den Haag — kort samengevat — geoordeeld dat de door een taxateur verleende diensten niet van wetenschappelijke of bijzondere aard zijn, zodat men met een vergoeding van € 50,- kan volstaan.

De rechtbank Arnhem verwerpt het standpunt van verweerder. De rechtbank ziet geen aanleiding bij de toekenning van de vergoeding van de kosten van de taxateur af te wijken van het Besluit. De rechtbank is van oordeel dat de werkzaamheden van een taxateur specifieke deskundigheid vereisen. Aan de uitoefening van de functie van Woztaxateur worden immers bepaalde kwaliteitseisen gesteld. Niet in geschil is dat taxateur [B] aan die kwaliteitseisen voldoet. Taxateur [B] gediplomeerd Woz-taxateur.

Gelet hierop zijn de door taxateur [B] verrichtte taxatiewerkzaamheden aan te merken als werkzaamheden die in meer of mindere mate van bijzondere aard zijn. In dit soort gevallen geldt een vergoeding van ten hoogste € 81,23 per uur.

In de Nota van Toelichting bij het Besluit tarieven in strafzaken (staatsblad 2003, 330)

staat, voor zover van belang, hierover het volgende:

Niet in geding is dus dat de mate van wetenschappelijke of bijzondere aard maatgevend is voor het tarief van een deskundige. In geschil is dus niet of de mate van wetenschappelijke of bijzondere aard maatgevend is voor het tarief van een deskundige maar wel hoe die mate dan in het tarief tot uitdrukking komt. Naar mijn mening komt zulks ook in die Nota tot uitdrukking, namelijk: Marktwerking. Op het moment dat een overheidsorgaan of zelfs een rechtsprekend orgaan dit niet onderkent en zelf tarieven vaststelt, wordt de marktwerking teniet gedaan. Dit is in strijd met wat de wetgever met dit besluit voor ogen had.

Verweerder is van mening dat het tarief van de deskundige zo rond de € 40,= excl. btw moet schommelen. Blijkens de uitspraak is het Hof het daar mee eens. Ik zal hieronder uiteenzetten dat dit geen reële zaak is. Allereerst zal ik verwijzen naar reguliere taxateurstarieven, daarna zal ik de vergelijking trekken met een ander beroep (stucadoor), vervolgens zal ik verwijzen naar de tarieven die gemeenten zelf betalen aan deskundigen en tot slot zal ik verwijzen naar andere producten van dezelfde taxateur die men ook bereid is te betalen.

Laatst heb ik de tarieven vernomen die [E] in rekening brengt voor het begeleiden van hun klanten bij WOZ-procedures: € 400,- per uur voor de fiscalist en € 185,- per uur voor de taxateur. Uiteraard exclusief BTW, Deze taxateurs zijn vakinhoudelijk waarschijnlijk gelijkwaardig met [B] Persoonlijk ben ik zelfs van mening dat gezien de ervaring van [B], zij wat Woz-taxaties betreft de meerdere in hem moeten erkennen. Om een dergelijke discussie uít de weg te gaan, ga ik gemakshalve maar uit van gelijkwaardigheid. Tevens heb ik bijgevoegd een aantal tarieven van diverse makelaars in den lande (bijlage 3).

Kortom, zoals u ziet zijn de tarieven uit de markt van een geheel ander kaliber dan de tarieven die de heffingsambtenaar noemt. Een en ander kan tot geen andere conclusie leiden dan dat het tarief welke de heffingsambtenaar voorstaat niet redelijk is.

Vorig jaar heb ik de kamer van mijn dochter van (toen) 8 laten stucen. Terugrekenend naar het uurtarief van de stucadoor (dus excl. materialen en btw) kwam ik tot een tarief van circa € 52,- per uur. Hoewel het een echt vakmanschap betreft, is stucen niet te kenschetsen als een werkzaamheid van wetenschappelijke of bijzondere aard. Iedereen weet dat in het maatschappelijke verkeer dit soort tarieven gangbaar zijn: Niet voor niets wordt er zoveel zwart en in de avonduren bijgebeund tegen tarieven van circa de helft van het officiële tarief.

Bijgevoegd als bijlage 4 treft u op grond van artikel 7 van de Wet openbaarheid van bestuur bij verscheidene gemeenten opgevraagde uurtarieven van deskundigen aan.

De gemeente [U] betaalt voor een taxateur in de beroepsfase € 112,- excl. btw, de gemeente [V] hanteert een deskundigenvergoeding van € 69,- excl. btw.

De gemeente [W] hanteert een deskundigenvergoeding van € 89,- excl. btw en de gemeente [QQ] hanteert een uurtarief van € 67,50 excl. btw. Bij die laatste gaat het zelfs om een medewerker WOZ en niet om een taxateur. In de WOZ dienstverlening worden taxateurs hoger ingeschaald dan administratief medewerkers. Tot slot betaalt de gemeente [RR] € 62,50 voor een Woz-taxateur die zelf full-time in loondienst is bij een andere gemeente en dus geen toeslagen op zijn tarief rekent voor (onder andere) reserveringen pensioen, sociale lasten of andere risico's. De gangbaarheid van dit soort tarieven onderschrijf ik ook vanuit mijn eigen werkervaring bij gemeenten. Dit soort facturen en offertes passeerden regelmatig mijn bureau.

Bij deze opsomming wil ik alleen een slag om de arm houden bij het tarief van [U]. Ik meende in de factuur onder het gecensureerde gedeelte een 8 te ontwaren. 18 uur voor 6 objecten in de beroepsfase komt mij heel normaal over. Er is een lopende beroepsprocedure gaande om dit tarief openbaar te krijgen. Voor uw informatie heb ik dat beroepschrift bijgevoegd als bijlage 5.

Gemeenten betalen zelf voor inhuurkrachten dus hogere uurtarieven bij duurovereenkomsten dan dat zij bij belastingplichtigen voor redelijk houden wanneer die een taxateur moeten inhuren voor een incidentele taxatieopdracht. Opdrachten voor minder uren kosten een aanmerkelijk hoger uurtarief: Naarmate een inhuurkracht meer uren ‘productief’ kan boeken zal zijn tarief sterk dalen. Dit fenomeen blijkt ook uit de inhuur van [U]; die taxateur kan niet honderden uren declareren en dus stijgt zijn tarief. Een ander belangrijk verschil is dat de inhuurkrachten bij gemeenten onbeperkt gebruik kunnen maken van de werkplekfaciliteiten van de gemeente. Ze bellen vanuit de gemeente, gebruiken de computersystemen, ze printen er, ze drinken er koffie en gaan er naar het toilet. Kortom, alle overhead drukt op de gemeente. De makelaars en taxateurs die ik genoemd heb in bijlage 1 moeten zelf hun kantoorkosten dragen. Ook die kosten moeten vanuit het tarief doorberekend worden. Zouden die kosten doorberekend worden, dan wordt het tarief van de inhuur bij duurovereenkomsten substantieel hoger.

Zoals u ziet wijken bovenstaande uurtarieven nogal af van het ingenomen standpunt van de gemeente. Mijns inziens is het dan ook onbegrijpelijk dat de heffingsambtenaar een ingehuurde taxateur van een belastingplichtige in zijn uurtarief wil matigen terwijl uit de markt blijkt dat hij zelf wel bereid is tarieven van € 67,50, € 69,- en € 89,- exclusief BTW te betalen voor nota bene duurovereenkomsten.

Tot slot om de redelijkheid van het tarief te onderbouwen verwijs ik naar een ander van mijn producten waarbij ik ook gebruik maak van de diensten van dezelfde taxateur:

Bezwaarschriften Woz in het kader van de verkrijgingen krachtens erfrecht. Ter illustratie heb ik een paar folders bijgevoegd als bijlage 6. Bij dit product betalen de klanten mij direct, is er geen sprake van een ‘no cure no pay’-overeenkomst en wordt de proceskostenvergoeding geheel aan de belastingplichtige overgemaakt. Dat betekent dat als het bezwaarschrift afgewezen wordt, de klant zijn betaling aan mij onherroepelijk kwijt is. Hij is dus de risicodrager van de uitkomst van die procedure. Dit product loopt heel erg goed. De omvang van het fiscale belang in die procedures zal ongetwijfeld daarin meespelen.

Kortom, het gedeclareerde tarief van € 80,- per uur is bepaald niet bovenmatig te noemen. Naar mijn mening had het Hof slechts een marginale toets op het tarief toe mogen passen en had ze, gezien het hiervoor geschrevene, nooit kunnen concluderen dat een tarief van € 80,- onredelijk is. Ter meerdere onderbouwing van het gegeven van de marginale toets wil ik u er op attenderen dat het Besluit voor alle bestuursrechters geldt. Deze mensen krijgen een heel scala aan deskundigen voor zich variërend van ecologen, hydrologen, taxateurs en alles wat daar tussen te verzinnen is. Het is onmogelijk voor een rechter om van al die verschillende beroepsgroepen het toepasselijke uurtarief te kennen. Laten we niet vergeten dat het bestuursrechters zijn en niet ‘arbeidsmarkt — tarieven deskundigen’. Dat laatste hoeft gelukkig ook niet: Het is de markt die de tarieven bepaalt en het is aan de rechter om het geleverde product hier marginaal op te toetsen.

Het Hof heeft echter besloten dat de werkzaamheden niet van wetenschappelijke of bijzondere aard zijn en dat daarom een tarief van € 50,- incl. btw een redelijke vergoeding is. Ook de redenering dat de taxatiewerkzaamheden niet van wetenschappelijke of bijzondere aard zijn kan ik niet volgen. Rechtbanken en gerechtshoven schakelen vaak genoeg zelf ook taxateurs in voor diverse zaken (Woz, echtscheidingen, inbreng pand in een BV, etc, etc). Dit lijkt me nogal strijdig met het gestelde dat dit geen werkzaamheden van bijzondere aard zijn. Daarnaast zijn er ook genoeg uitspraken die de andere kant op wijzen. Ik wijs bijvoorbeeld op BI0249 of Arnhem, 10/2106. Ik denk dat het wel buiten kijf staat dat er specialistische kennis nodig is voor het waarderen van onroerend goed, dit geldt temeer wanneer het binnen dat vakgebied ook nog eens een bijzondere waardering is, namelijk in het kader van de Wet WOZ.

Los van hetgeen ik beschreven heb vind ik ook steun voor mijn standpunt in de vakliteratuur. Bijgevoegd als bijlage 7 treft u een gedeelte aan van het fiscale geschrift van prof. mr, dr. P.G.H. Albert aan waarin hij onder hoofdstuk 5.6.2 ‘Kosten van een deskundige’ in het voorbeeld aangeeft dat zijns inziens een deskundigenrapport geheel voor vergoeding in aanmerking komt voor zover deze kosten binnen de grenzen van het besluit blijven.

Het zal u wellicht niet ontgaan zijn dat deze materie, de vergoeding van de deskundige, in de rechtspraak inmiddels een ‘hot-item’ is. Ter onderbouwing van mijn standpunt heb ik naast de mij bekende gepubliceerde jurisprudentie ook een flinke stapel niet-gepubliceerde uitspraken bijgevoegd van allemaal verschillende rechters welke ook tot een deskundigentarief van € 80,- concluderen (bijlage 8). Helaas hanteert niet elke rechtbank of Hof dezelfde lijn. Zo heeft bijvoorbeeld rechtbank Den Haag heel duidelijk gemaakt dat zij ongeacht de complexiteit van een zaak een vergoeding van € 50 incl. btw reëel vindt voor een Woz-taxatie (o.a. BI0476) en heeft ondermeer rechtbank Arnhem hier nadrukkelijk afstand van genomen (zie arnhem 10/2106). Zij kent (mits het rapport niet vol gebreken zit) een vergoeding toe van het declareerde tarief. Rechtbank Arnhem toetst dus marginaal de kosten van het meegeleverde bewijsmiddel. Doordat verschillende rechtbanken verschillende visies beginnen te ontwikkelen maakt het dus voor een burger nogal wat uit of je, bij wijze van spreken, onder Leeuwarden en Arnhem of Den Haag ressorteert. Ik kan deze mate van rechtsongelijkheid niet aan mijn klanten uitleggen. Naar mijn mening heeft de Hoge Raad ook een rol in het ongedaan maken hiervan als bewaker van de uniforme rechtsontwikkeling in ons land.

Naar mijn mening is met deze uitspraak het recht geschonden en wel om de volgende redenen:

Middel 1: De overweging van het Hof dat een Woz-taxatie geen handeling is van bijzondere of wetenschappelijke aard is onjuist.

Middel 2: Het Hof heeft zelf een tarief vastgesteld voor de deskundige daar waar de wetgever duidelijk voor ogen had dat het de marktwerking moet zijn dat de hoogte van het tarief bepaalt.

Middel 3: Het Hof kan slechts marginaal toetsen of de note van de deskundige in redelijkheid tot die omvang had kunnen komen.

Middel 4: Het matigen van één specifiek onderdeel van de totale vergoeding (de deskundigenvergoeding) omdat de vergoeding een tegemoetkoming in de kosten zou betreffen en geen gehle schadeloosstelling, is in strijd met de wet.

Middel 5: De afhankelijkheid van de situering van je woonplaats voor de mate waarin een proceskostenvergoeding wordt toegekend is in strijd met hel recht, meer specifiek, het gelijkheidsbeginsel.

Tot slot verzoek ik uw college Indien u het beroep gegrond verklaart zelf in zaak te voorzien en deze niet terug te verwijzen naar een ander Hof. Ik zie geen feiten om nader te onderzoeken.

Ook voor deze procedure heeft belanghebbende kosten moeten maken. Ik verzoek

U verweerder in deze kosten te veroordelen.