HR, 23-06-2020, nr. 18/04751

Nummer 18/04751

Zitting 12 mei 2020 (bij vervroeging)

D.J.M.W. Paridaens

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1953,

hierna: de verdachte.

“1 primair:

A. hij in de periode van 12 april 1995 tot en met 11 april 1999 in Nederland, Oostenrijk en in Frankrijk, met [aangeefster] (geboren op [geboortedatum] 1987), die toen de leeftijd van twaalf jaren nog niet had bereikt, meermalen handelingen heeft gepleegd die telkens mede hebben bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam van die [aangeefster] , immers heeft verdachte meermalen, althans éénmaal

- zijn, verdachtes, vinger(s) en/of tong in de vagina, in ieder geval tussen de schaamlippen, van die [aangeefster] gebracht en/of heen en weer bewogen en/of

- de vagina van die [aangeefster] gelikt en/of betast en/of

- die [aangeefster] zijn, verdachtes, penis laten vastpakken en zich laten aftrekken door die [aangeefster] en/of

- zich op zijn penis, borst en elders op het lichaam, laten kussen door die [aangeefster] en/of

- zijn, verdachtes, penis (tussen de bovenbenen) tegen de vagina en/of over de bilspleet van die [aangeefster] heen en weer bewogen en/of

- de tenen van die [aangeefster] in de mond genomen: en

B. hij in de periode van 12 april 1999 tot en met 11 april 2003 in Nederland en Frankrijk, met [aangeefster] , geboren op [geboortedatum] 1987, die de leeftijd van twaalf jaren maar nog niet die van zestien jaren had bereikt, buiten echt, meermalen ontuchtige handelingen heeft gepleegd, die (telkens) mede bestonden uit het seksueel binnendringen van het lichaam van die [aangeefster] , immers heeft verdachte meermalen, althans éénmaal

- zijn, verdachtes, vinger(s) en/of tong in de vagina, in ieder geval tussen de schaamlippen, van die [aangeefster] gebracht en/of heen en weer bewogen en/of

- de vagina van die [aangeefster] gelikt en/of betast en/of

- die [aangeefster] zijn, verdachtes, penis laten vastpakken en zich laten aftrekken door die [aangeefster] en/of

- zich op zijn penis, borst en elders op het lichaam, laten kussen door die [aangeefster] en/of

- zijn verdachtes, penis (tussen de bovenbenen) tegen de vagina en of over de bilspleet van die [aangeefster] heen en weer bewogen en/of

- de tenen van die [aangeefster] in de mond genomen;

2 subsidiair:

hij in de periode van 12 april 2003 tot en met 11 april 2005 in Nederland, ontucht heeft gepleegd met zijn minderjarig kind ( [aangeefster] ), geboren op [geboortedatum] 1987, bestaande die ontucht (telkens) hierin dat hij meermalen, althans eenmaal,

- zijn, verdachtes, vinger(s) en/of tong in de vagina, in ieder geval tussen de schaamlippen, van die [aangeefster] heeft gebracht en/of heen en weer bewogen en/of

- de vagina van die [aangeefster] heeft gelikt en/of betast en/of

- die [aangeefster] zijn, verdachtes, penis liet vastpakken/vasthouden en/of

- die [aangeefster] met haar hand om zijn verdachtes, penis heen en weer gaande bewegingen heeft laten maken en/of

- zich door die [aangeefster] heeft laten kussen op zijn, verdachtes, penis, borst en elders op het lichaam en/of

- zijn, verdachtes penis (tussen de bovenbenen) tegen de vagina en/of over de bilspleet van die [aangeefster] heeft heen en weer bewogen en/of

- de tenen van die [aangeefster] in de mond heeft genomen.”

5. Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen, zoals opgenomen in de aanvulling op het verkort arrest (vetgedrukt en onderstreept in het origineel):

“1. Een in de wettelijke vorm opgemaakt proces-verbaal informatie gesprek zeden nummer PL135D-2014011684-2, d.d. 14 januari 2014 (p. 8 – 16 van een dossier met nummer 2014138240), voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – :

als verklaring van [aangeefster] :

Op 14 januari 2014 heeft een informatie gesprek plaatsgevonden met [aangeefster] geboren op [geboortedatum] 1987.

[aangeefster] komt vertellen over seksueel misbruik vanaf haar achtste tot haar zeventiende à achttiende door haar vader. [aangeefster] vertelt dat zij in haar jeugd is misbruikt door haar vader. Tot haar zevende levensjaar woonde zij in een rijtjeshuis, daarna woonde ze [...] in [plaats] (Nederland) waar het begonnen is.

Het begon dat zij ‘s ochtends bij haar vader in bed lag en hij een soort kermis apparaat was en zij op zijn knieën moest zitten. Op een gegeven moment was de benzine op en moest zij aan zijn geslachtsdeel zitten. Hij vroeg haar dat te doen. Dan was de benzine zogenaamd weer aangevuld. Eerst ging dat nog niet zover als klaarkomen. Uiteindelijk is een soort vorm gaan aannemen. Het begon met benzine tanken en later nam het andere vormen aan. Van haar achtste tot haar tiende moest zij hem aftrekken. Hij heeft ook dingen bij haar gedaan. Hij zei dat hij aan haar geslachtsdeel zat en hij met zijn handen en mond aan haar geslachtsdeel zat. Rond haar tiende was het niet meer het kermisspelletje met tanken. Hierna werd het aftrekken of hij lag lepeltje lepeltje bij haar. Hij heeft met zijn geslachtsdeel langs haar geslachtsdeel gewreven en soms lag zij op haar buik en dan ging hij met zijn geslachtsdeel heen en weer tussen haar billen.

Voor na het aftrekken lagen er altijd drie zakdoeken. Die deed hij vlak voor het klaarkomen om zijn penis heen, of een washand. Dan kwam hij daarin klaar. [aangeefster] moest soms zelf een washand halen. Tijdens vakanties nam hij de zakdoeken altijd mee naar het toiletgebouw. Het waren weggooizakdoeken en altijd drie. Thuis gooide hij de zakdoeken altijd in de wc. De washand waste hij altijd schoon en deed hij daarna in de wasmand.

Hij zei altijd: "Wil je de zaadjes laten komen?" Dan wist zij dat het zover was. Ook merkte zij het aan zijn manier van aanraken.

Haar vader is met zijn vingers in haar vagina geweest.

[aangeefster] verklaart over een ruzie tussen haar vader en [betrokkene 1] , toen [aangeefster] tien was. Zij lag op haar rug en wilde niet kijken. Hij lag in het verlengde tegenover haar, alsof hij een soort inspectie deed. Hij voelde aan haar geslachtsdeel en ging er ook naar binnen. Zij weet nog dat dat zeer deed en dat zij dat ook zei. Hij zei dan ook weleens: "Vind je het lekker?"

[aangeefster] weet dat het in ieder geval in Pertiseau in Oostenrijk is gebeurd. Zij moest hem aftrekken en hij ging dan met zijn penis tussen haar billen heen en weer, terwijl zij op haar buik lag.

Zij is rond haar dertiende en veertiende ongeveer vier keer alleen met haar vader en broer op wintersport geweest. Zij sliep dan bij haar vader en dan gebeurde het misbruik 's ochtends. Haar vader waste ook altijd haar haar en hij droogde haar ook af. Zij wist niet goed wat er gebeurde en hij probeerde haar ook weleens te zoenen. Hij deed dan water in zijn mond en probeerde dat over te hevelen. [aangeefster] voelde duidelijk dat zij dat niet wilde. De andere handelingen begreep zij niet.

Rond haar zestiende gebeurde het nog steeds. Het is gestopt nadat zij een gesprek met haar vader heeft gehad. [aangeefster] heeft toen aangegeven dat zij niet meer met hem in een bed wilde liggen. Haar vader zei toen: "Voor mij voelt dat als amputatie." Daarna is het een soort van uitgedoofd.

[aangeefster] verklaart ook dat hij bij haar in bad zat. Hij deed haar tenen in zijn mond. Dat vond zij heel vervelend.

2. Een in de wettelijke vorm opgemaakt proces-verbaal van aangifte, nummer PL135D-2014011684-1, d.d. 8 juli 2014 (p. 16 – 43 van een dossier met nummer 2014138240), voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – :

als verklaring van [aangeefster] :

Ik doe aangifte tegen mijn vader.

Uiteindelijk heb ik [betrokkene 2] mijn stagebegeleidster verteld wat mij overkomen was met mijn vader.

Het misbruik is begonnen nadat wij op [...] zijn gaan wonen. Ik was toen zeven jaar oud.

Tussen de middag haalde hij mij uit school. Dan nam hij mij op schoot en ik voelde aan zijn aanrakingen van "oh het moet weer even". Hij vroeg mij dat ook wel: "Wil je de zaadjes laten komen?" Hij zei dat hij daar anders de hele dag last van zou hebben. We gingen dan naar boven naar de slaapkamer. Ik liep meestal voorop. Hij kietelde mij dan een beetje. We belandden dan op bed en hij had altijd een erectie. Hij lag dan op zijn rug en ik zat op mijn knieën naast hem ter hoogte van zijn heupen. Ik ging hem dan aftrekken. Ik wist toen niet dat het zo heette. Ik weet nog dat hij bijna geen geluid maakte en heel stil lag en zijn ogen dicht had. Ik was dat aan het doen en op een gegeven moment pakte hij een pakje zakdoeken vanuit een lade. Hij pakte dan drie papierenzakdoekjes eruit die hij uit elkaar vouwde en naast of op zich legde. Ik ging gewoon door en op een gegeven moment pakte hij de zakdoeken en legde die om zijn eikel heen. Ik weet nog dat ik soms zag dat het sperma in de zakdoek kwam. Ik weet nog dat het een keer fout ging en dat het sperma in mijn handen kwam. Ik schrok er heel erg van. Ik vond het vies. Hij zij iets van dat het niet erg was en dat het niet vies was en dat ik het maar moest gaan wassen. Ik weet nu dat het sperma was. In die tijd wist ik niet dat het zo heette. Ik wist dat het uit zijn penis kwam en dat het daarna klaar was. Als hij klaarkwam zag je even een soort schokje in zijn gezicht en in zijn schouders. Heel minimaal was het.

Ik moest ook regelmatig een washand van hem pakken. Nadat hij klaargekomen was in de washand spoelde hij eerst de washand helemaal uit. De papierenzakdoekjes liet hij eerst in de wc-pot liggen. Hij ging eerst tandenpoetsen en dan spoelde hij ze later door.

Tussen de middag is het 'zaadjes laten komen' veel gebeurd maar het gebeurde vooral in de ochtend.

Het begon met een soort spelletje, dan moest ik op zijn knieën zitten en dat ging hij heen en weer bewegen en dan opeens deed hij zijn benen wijd en liet hij mij naar beneden vallen. Een soort kermisattractie. Ik kan me herinneren dat hij een keer zei dat de benzine op was en dat als ik wilde dat de attractie het weer ging doen ik hem bij zijn kruis moest aanraken. Ik moest dan aan zijn piemel zitten.

Ik moest ook op mijn zij liggen en dan deed hij zijn piemel tussen mijn benen. We lagen dan in een lepeltje lepeltje-houding tegen elkaar. Ik vond dat heel vies voelen, dat natte gewrijf tussen mijn benen.

Ik heb nog een heel heldere herinnering. Hij zat in kleermakerszit en ik zat bij hem op schoot, buik aan buik. Zijn piemel was in stijve toestand.

Hij is nooit met zijn penis echt in mijn vagina geweest. Hij is wel met zijn vinger en zijn mond in mijn vagina geweest. Met mond bedoel ik meer zijn tong. Met zijn vinger ging hij echt in mijn vagina. Dat deed zeer. Met zijn tong ging hij meer tussen mijn schaamlippen.

Ik heb mijn vader ook overal kusjes gegeven. Dat begon over zijn borst naar beneden. Ik moest hem ook op zijn penis kusjes geven. Het heette "kusjes overal".

Toen ik negen jaar was nam mijn vader mij mee op skivakantie in Pertiseau Oostenrijk. Toen was het misbruik al bezig. Toen is het misbruik best wel heftig geweest. Toen deed hij al die sessies in één keer. Dat ik op mijn buik lag en dat hij een kussen onder mijn buik deed. Hij zat boven mij gehurkt. Hij heeft mij gelikt bij mijn vagina. Hij ging over mijn bilspleet heen en weer. Ik ben daarna vier of vijfjaar alleen met mijn vader op skivakantie gegaan. Het aftrekken gebeurde sowieso in Baune in Frankrijk. We kwamen daar altijd op doorreis op weg naar de wintersport.

Mijn vader waste tot mijn veertiende/vijftiende mijn haren. Ik herinner mij dat mijn vader mij tijdens het afdrogen een keer probeerde te zoenen. Hij had water in zijn mond en wilde dat overhevelen naar mijn mond. Ik wilde dat niet.

Ik heb heel veel met mijn vader in bad gelegen. We zaten tegenover elkaar. Ik kan me herinneren dat hij dan mijn tenen in zijn mond deed.

Ik kan me ook een incident herinneringen dat de schilders bij ons buiten aan het werk waren. Het was tussen de middag en ik was hem aan het aftrekken in de slaapkamer. Toen werd er plotseling geklopt en werd er gevraagd of hij daar was. Mijn vader schrok daar zo ontzettend van. Hij trok meteen zijn benen op. Ik schrok toen heel erg van de reactie van mijn vader. Ik moest van mijn vader toen in bed blijven liggen en hij ging naar beneden naar de schilders. Ik heb er ‘s nachts wakker van gelegen. Ik had een nachtmerrie en ik moest huilen.

Ik weet dat ik als ik mijn vader aan het aftrekken was en het duurde lang, dat ik last kreeg van mijn arm. Een lamme arm kreeg ik dan en ik deed het mechanisch.

Mijn vader gaf geen aanwijzingen tijdens het aftrekken. Ik moest het weleens met massageolie doen.

3. Het proces-verbaal van verhoor van getuig d.d. 6 april 2018 opgemaakt door de raadsheer-commissaris strafzaken in dit hof, voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – :

als verklaring van [aangeefster] :

Het waren altijd drie zakdoekjes.

Hij vouwde ze altijd keurig helemaal uit. Legde ze op een stapeltje. Het moment dat hij voelde dat hij zou klaarkomen dan deed hij ze zelf precies om zijn eikel heen, hij hield het zelf vast, dan was ik hem aan het aftrekken (getuige doet het voor en houdt een denkbeeldige penis vast en maakt met haar rechterhand aftrekkende bewegingen terwijl ze met haar linkerhand een denkbeeldige eikel vasthoudt) en dan kon je zien dat de zakdoekjes vochtig werden. Dan was hij klaargekomen, schoof hij het eraf, dan was het een soort propje. Dat propje spoelde hij door de wc. Ik moest hem aftrekken maar hij ving zelf met de zakdoekjes de zaadjes op. Heel soms waren er geen zakdoeken, dan moest ik een washandje halen en dan deed hij dat met een washandje eromheen. Die ging hij dan wassen en gooide hij in de wasmand.

Het misbruik heeft tot mijn achttiende geduurd.

4. Een in de wettelijke vorm opgemaakt proces-verbaal van verhoor getuige, d.d. 9 december 2014 (p. 157 – 166 van het onder 1. genoemde dossier), voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – :

als verklaring van [betrokkene 1] :

[aangeefster] is mijn dochter. In juni 2012 is [aangeefster] samen met haar broer naar ons toegekomen. [aangeefster] vertelde dat er sprake is geweest van seksueel misbruik. Uit het verhaal van [aangeefster] bleek dat het ging om [verdachte] (het hof begrijpt: verdachte [verdachte] ). Ze zei dat ze door hem seksueel misbruikt is.

5. Een in de wettelijke vorm opgemaakt proces-verbaal van verhoor getuige, d.d. 10 december 2014 (p. 167 - 184 van het onder 1. genoemde dossier), voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven – :

als verklaring van [betrokkene 1] :

Na drie weken heb ik [aangeefster] gebeld en hebben we afgesproken in Amsterdam. Ze zei tegen mij dat ze details wilde vertellen. Wat ook heel belangrijk is, het lijkt een klein detail maar ze heeft mij verteld dat hoe het ging als hij klaar kwam want dat was een soort van ritueel. Ze zei: “Hij gebruikte altijd drie zakdoekjes." Toen ze dat vertelde dacht ik, oh mijn god het is waar. Ik dacht dat omdat het bij ons ook op die manier ging. Altijd drie zakdoekjes.”

6. Voorts heeft het hof het volgende overwogen (vetgedrukt in het origineel en met weglating van voetnoten):

“Overweging met betrekking tot het bewijs

Verdachte wordt verweten dat hij gedurende een jarenlange periode bij zijn minderjarige dochter ontuchtige handelingen heeft gepleegd.

De verdachte heeft bij de politie, de rechtbank en het hof ontkend zich schuldig te hebben gemaakt aan het plegen van de aan hem onder 1 en 2 ten laste gelegde ontuchtige handelingen. Door en namens verdachte is vrijspraak van de gehele tenlastelegging bepleit.

De advocaat-generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat de onder 1 primair A en B en het onder 2 subsidiair ten laste gelegde wettig en overtuigend bewezen kunnen worden. De advocaat-generaal acht voldoende bewijs in het dossier aanwezig die de aangifte ondersteunen.

Het hof overweegt als volgt.

Op 14 januari 2014 heeft met aangeefster [aangeefster] , geboren op [geboortedatum] 1987, een informatie gesprek zeden plaatsgevonden. Op 8 april 2014 doet [aangeefster] aangifte. Op 6 april 2018 is aangeefster op verzoek van de verdediging als getuige gehoord door de raadsheer-commissaris.

In haar verklaringen geeft [aangeefster] aan dat zij – zakelijk weergegeven – in haar jeugd misbruikt is door haar vader. Het seksueel misbruik heeft plaatsgevonden vanaf haar achtste tot haar zeventiende/achttiende jaar. Het misbruik ving aan toen zij 's ochtends bij haar vader in bed lag en dat zij speelden dat hij een soort kermisapparaat was en zij op zijn knieën moest zitten. Op een gegeven moment was de benzine op en moest zij aan zijn geslachtsdeel zitten. Hij vroeg haar dat te doen. Dan was de benzine zogenaamd weer aangevuld. Dat ging eerst niet zover dat het tot een klaarkomen van verdachte kwam. Later nam dit ‘spelletje’ een andere vorm aan. Aangeefster verklaart voorts dat zij hem van haar achtste tot haar achttiende moest aftrekken en dat het tot de handelingen kwam zoals die verder in de ten laste gelegde feiten staan omschreven.

Eén aspect van haar verklaringen acht het hof van belang met zoveel woorden te benoemen: het zakdoekjes-verhaal. Voor na het aftrekken, zo verklaart aangeefster, lagen er altijd drie zakdoeken, die verdachte tijdens het aftrekken op een gegeven moment uit een pakje zakdoeken haalde. Hij pakte dan drie papieren zakdoeken die hij uit elkaar vouwde en naast zich of op zich legde. Die deed hij vlak voor het klaarkomen om zijn penis heen. Dan kwam hij daarin klaar of in een washand, die zij soms moest ophalen. Het waren weggooizakdoeken en altijd drie. Thuis gooide hij de zakdoeken altijd in de wc. Tijdens vakanties nam hij de zakdoeken mee naar het toiletgebouw. Hij zei altijd: "Wil je de zaadjes laten komen?" en dan wist aangeefster dat het zo ver was. Haar vader zei ook dat ze het niet aan haar moeder mocht vertellen.

Het hof constateert dat aangeefster in haar verklaringen op hoofdlijnen consistent is over de gang van zaken. Het hof vindt in hetgeen zich in het dossier bevindt geen aanleiding om aan de betrouwbaarheid van de verklaringen van aangeefster te twijfelen. Dat aangeefster voordat zij daadwerkelijk aangifte heeft gedaan, ter gelegenheid van het confronteren van haar vader met het misbruik, een schriftelijke notitie heeft opgesteld en na de confrontatie een schriftelijk relaas heeft opgesteld die zij aan haar moeder heeft gegeven, doet naar het oordeel van het hof niet af aan de betrouwbaarheid van haar verklaring. Haar verklaringen komen het hof authentiek voor nu zij enerzijds gedetailleerd zijn, specifieke uitlatingen en gedragingen kennen en anderzijds op hoofdlijnen gelijkluidend zijn gebleven. Het hof betrekt in zijn overwegingen voorts dat aangeefster als getuige bij de raadsheer-commissaris heeft voorgedaan hoe zij tewerk moest gaan (RHC-verklaring, pagina 3, de alinea vanaf "Hoe werden ze gebruikt?") en de door de RHC verwoorde emotie bij getuige (RHC- verklaring, pagina 4, voorlaatste alinea). Deze beschreven gedragingen en emoties komen het hof oprecht voor. Het hof beoordeelt de verklaringen van aangeefster als betrouwbaar en bruikbaar om te dienen als basis voor het voor een bewezenverklaring benodigde wettige bewijs. Voor de betrouwbaarheid van de verklaringen van aangeefster acht het hof voorts van belang hetgeen haar broer heeft verklaard met betrekking tot de disclosure op 19 juni 2012. Uit de verklaring van deze broer leidt het hof af dat aangeefster volgens hem gewetensvol in het kort vertelde dat er misbruik had plaatsgevonden en dat aangeefster zich voor een dilemma gesteld voelde vanwege de gevolgen van het doen van aangifte voor hem en zijn moeder.

Het hof dient vervolgens te beoordelen of er voldoende steunbewijs aanwezig is voor het ten laste gelegde. Het door de Hoge Raad geformuleerde, in dit verband relevante, beoordelingskader luidt als volgt:

‘Volgens het tweede lid van artikel 342 Sv – dat de tenlastelegging in haar geheel betreft en niet een onderdeel daarvan – kan het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling strekt ter waarborging van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen ingeval de door één getuige gereleveerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. De vraag of aan het bewijsminimum van artikel 342, tweede lid, Sv is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden maar vergt een beoordeling van het concrete geval. De Hoge Raad kan daarom geen algemene regels geven over de toepassing van artikel 342, tweede lid, Sv, maar daaromtrent slechts tot op zekere hoogte duidelijkheid verschaffen door het beslissen van concrete gevallen. Opmerking verdient nog dat het bij de in cassatie aan te leggen toets of aan het bewijsminimum van artikel 342, tweede lid. Sv is voldaan, van belang kan zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is, nader heeft gemotiveerd'.

Het hof acht de verklaring van de broer van aangeefster niet bruikbaar als steunbewijs. De verklaring van de broer is gelijkluidend aan die van aangeefster waar het gaat om de beschrijving van het dagelijkse reilen en zeilen binnen het gezin. Over gebeurtenissen die specifiek samenhangen met het door aangeefster gestelde misbruik biedt de verklaring evenwel geen steun.

Dit is anders ten aanzien van de verklaring van de moeder van aangeefster. Naar het oordeel van het hof biedt haar verklaring wel steun aan de verklaring van aangeefster. In de door moeder, zoals zij die in haar eerste verhoor bij de politie op 9 december 20141.heeft afgelegd staat te lezen: "Wat ook heel belangrijk is, het lijkt een klein detail maar ze heeft mij verteld dat hoe het ging als hij bijna klaar kwam want dat was een soort ritueel. Ze zei: "Hij gebruikte altijd drie zakdoekjes" en toen ze dat vertelde dacht ik, oh mijn god het is waar." Op de vraag van de verbalisanten waarom zij dat dacht heeft zij verklaard: "Omdat het bij ons ook op die manier ging. Altijd drie zakdoekjes."

De verdediging heeft ten aanzien van de verklaring van de moeder van aangeefster betoogd dat die verklaring niet als steunbewijs kan worden gebruikt, omdat die verklaring niet betrouwbaar is. Ten aanzien van de verklaring over de zakdoekjes is sprake van het zogenoemde "sneeuwbaleffect".

Het hof overweegt daarover als volgt.

Op 20 juni 2012 is aangeefster samen met haar broer naar het huis van haar vader en moeder gegaan. Aangeefster heeft toen haar vader en moeder geconfronteerd met hetgeen er zou zijn gebeurd. Drie weken na die confrontatie hebben aangeefster en haar moeder voor het eerst weer contact gehad. Ze hebben in Amsterdam afgesproken en gesproken over het misbruik dat zou hebben plaatsgevonden. Dat is het moment waarop aangeefster haar moeder in detail heeft verteld wat er al die jaren is voorgevallen. Het is bij die gelegenheid dat aangeefster ook vertelde over de zakdoekjes die verdachte gebruikte als hij klaar kwam. Dit komt later ook terug in de brief die aangeefster overeenkomstig de met haar moeder gemaakte afspraak heeft geschreven. Deze brief heeft aangeefster opgesteld zodat haar moeder verdachte daarmee kon confronteren. Zoals uit het verhoor van 9 december 2014 blijkt was dat het beslissende moment waarop de moeder van aangeefster overtuigd raakte dat het waar was omdat het bij haar en haar man ten aanzien van het gebruik van de zakdoekjes ook zo ging. Tijdens de zitting in eerst[e] aanleg is het aspect van de zakdoekjes als een belangrijk element naar voren gekomen. In hoger beroep is de moeder van aangeefster bij de raadsheer-commissaris gehoord. Daar is zij nogmaals bevraagd. Ook over het gebruik van de zakdoekjes. De moeder van aangeefster heeft verklaard over de manieren waarop de zakdoekjes werden gebruikt. Daarover heeft de moeder van aangeefster over de frequentie van dit gebruik van zakdoekjes en bij welke seksuele contacten die zakdoekjes werden gebruikt verschillend verklaard.

Naar het oordeel van het hof doet de inmiddels bestaande wetenschap bij de moeder van aangeefster over het bewijsrechtelijk belang van het gebruik van de zakdoekjes niet af aan de betrouwbaarheid van de door haar eerder bij de politie afgelegde verklaring over het gebruik van de zakdoekjes. Op het moment dat zij van aangeefster voor het eerst hoorde over die zakdoekjes wist de moeder van aangeefster nog niet wat het belang zou zijn van de inhoud van dit aspect voor de uitkomst van een eventuele strafzaak. In haar verklaringen geeft de moeder van aangeefster telkens authentiek aan dat zij geweldig schrok van dit detail over de zakdoekjes omdat zij hierbij zelf, door de persoonlijke herkenning van dit handelen van verdachte, de schokkende ervaring kreeg dat aangeefster de waarheid sprak. Het hof acht deze verklaring dan ook bruikbaar voor het bewijs.

De verdediging heeft voorts nog naar voren gebracht dat aangeefster de kennis van de drie zakdoekjes kan hebben gekregen omdat zij aanwezig is geweest bij seksuele contacten van haar vader met haar moeder in de tent tijdens vakanties. Het hof acht de verklaring over het gebruik van de zakdoekjes uitgesproken specifiek en gedetailleerd. Aangeefster verklaart niet alleen over het aantal zakdoekjes, maar ook hoe deze uitgespreid werden neergelegd en hoe deze bij het afvegen van het zaad werden gebruikt. Het hof acht het onwaarschijnlijk dat zij daarvan kennis heeft genomen in de tent. Daarbij is van belang dat er een gordijn ter afscheiding tussen de verschillende slaapgedeeltes werd gebruikt en zij daarom wel dingen kan hebben gehoord maar niet noodzakelijkerwijs ook kan hebben gezien.

Op grond van bovenstaande bewijsmiddelen acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het onder 1 en onder 2 subsidiair ten laste gelegde heeft begaan, zoals hieronder nader is opgenomen. Van het onder 2 primair ten laste dient vrijspraak te volgen nu het strafdossier geen aanknopingspunten biedt voor een bewezenverklaring van de het ten laste gelegde dwang.

De conclusie omtrent deze bewezenverklaring wordt naar het oordeel van het hof – behoudens de andersluidende verklaring van verdachte – niet weersproken door andere informatie in het dossier. De bij de vordering benadeelde partij gevoegde medische verklaring van medisch adviseur, internist-intensivist A. Manten betreffende aangeefster onderschrijft de conclusie van het hof zelfs. In die medische verklaring staat immers opgenomen:

"De onderliggende psychopathologie bij cliënte is het niet willen opgroeien tot vrouw (borsten krijgen, in lengte groeien, menstrueren) en kind te willen blijven in de context van seksueel misbruik en angst voor afwijzing door haar vader. In zekere zin moet men dit interpreteren als een vorm van vervreemding van zichzelf en wordt daarom ook wel een identiteitsprobleem genoemd. Deze pathologie is in het geval van cliënte zonder enige twijfel te duiden als voorkomend uit incestproblematiek." en voorts "Er is overigens geen enkel ander trauma aanwijsbaar in haar leven dan de incestrelatie met haar vader dus ik denk dat het geen uitleg behoeft dat dit de oorzaak is van haar psychiatrische stoornis.”

7. In de kern klaagt het middel over (de motivering van) ’s hofs oordeel dat de verklaring van de moeder van de aangeefster voldoende steun biedt voor de verklaring van de aangeefster en kan worden gebruikt als steunbewijs. De steller van het middel voert hiertoe aan dat de verklaring van de moeder van de aangeefster niet gedetailleerd is, geen betrekking heeft op specifieke omstandigheden van het geval en naar de inhoud slechts een waardering vormt van het waarheidsgehalte van het verhaal van de aangeefster, maar geen informatie verschaft over het tenlastegelegde feit. Ook heeft de aangeefster in tegenstelling tot de verklaring van haar moeder niet verklaard dat zij ‘altijd’ drie zakdoekjes moest gebruiken om het sperma van de verdachte op te vangen en weg te vegen, aldus de steller van het middel.

8. Ten aanzien van de vraag of aan het bewijsminimum is voldaan, heeft het volgende te gelden. Zoals ook door het hof is overwogen kan volgens het tweede lid van art. 342 Sv – dat de tenlastelegging in haar geheel betreft en niet een onderdeel daarvan – het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling strekt ter waarborging van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen ingeval de door één getuige gereleveerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. De vraag of aan het bewijsminimum van art. 342, tweede lid, Sv is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden, maar vergt een beoordeling van het concrete geval.2.Opmerking verdient nog dat het bij de in cassatie aan te leggen toets of aan het bewijsminimum van art. 342, tweede lid, Sv is voldaan, van belang kan zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is, nader heeft gemotiveerd.3.

9. Bij zedenzaken komt het veelal aan op de vraag in hoeverre de door één persoon verklaarde gang van zaken steun vindt in andere bewijsmiddelen. Het steunbewijs hoeft echter geen betrekking te hebben op de tenlastegelegde gedragingen.4.Het is voldoende wanneer de verklaring van de aangever op bepaalde punten bevestiging vindt in andere bewijsmiddelen, afkomstig van een andere bron dan degene die de belastende verklaring heeft afgelegd. Daar staat tegenover dat tussen de verklaring en het overige bewijsmateriaal een niet te ver verwijderd verband mag bestaan.5.

10. In het onderhavige geval heeft het hof de verklaring van de aangeefster als betrouwbaar aangemerkt, onder meer omdat zij op hoofdlijnen consistent heeft verklaard en het hof ook overigens geen aanleiding heeft gevonden om aan de betrouwbaarheid van die verklaring te twijfelen. Dat oordeel wordt in cassatie niet betwist. Thans draait het om de vraag of het hof niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd heeft geoordeeld dat de in december 2014 ten overstaan van verbalisanten van de politie door de moeder van aangeefster afgelegde verklaringen (bewijsmiddelen 4 en 5) voldoende steun bieden voor de verklaring van de aangeefster.

11. Naar het oordeel van het hof is dat het geval. Het overweegt hieromtrent dat met name van belang te achten is het gedeelte van die verklaring voor zover luidend: "Wat ook heel belangrijk is, het lijkt een klein detail maar ze heeft mij verteld dat hoe het ging als hij bijna klaar kwam want dat was een soort ritueel. Ze zei: "Hij gebruikte altijd drie zakdoekjes" en toen ze dat vertelde dacht ik, oh mijn god het is waar." En op de vraag van de verbalisanten waarom zij dat dacht, heeft zij geantwoord: "Omdat het bij ons ook op die manier ging. Altijd drie zakdoekjes." Ik roep in herinnering dat het hof ten aanzien van de verklaring van de aangeefster in het bijzonder heeft benoemd het detail van de drie zakdoekjes die de verdachte gebruikte als hij klaar kwam.

12. Ten aanzien van de verklaring van de moeder van aangeefster overweegt het hof voorts dat de aangeefster en haar moeder, drie weken nadat de aangeefster haar ouders op 20 juni 2012 had geconfronteerd met hetgeen er tussen haar en haar vader zou zijn gebeurd, een ontmoeting met elkaar hebben gehad in Amsterdam. Het hof stelt vast dat de aangeefster haar moeder aldaar en op dat moment in detail heeft verteld wat er al die jaren was voorgevallen en dat zij haar moeder ook heeft verteld over het detail van de drie zakdoekjes die de verdachte gebruikte als hij klaar kwam. Dat detail komt ook terug in een brief die de aangeefster overeenkomstig de met haar moeder gemaakte afspraak heeft geschreven.

13. Het oordeel van het hof dat de verklaring van de moeder van de aangeefster over – kort gezegd – verdachtes gebruik van drie zakdoekjes, voldoende steun biedt aan de verklaringen van de aangeefster en derhalve als steunbewijs kan fungeren, is m.i. niet onbegrijpelijk. Dit oordeel kan niet los worden gezien van ‘s hofs oordeel over de verklaring van de aangeefster over het gebruik van de zakdoekjes. Deze verklaring acht het hof uitgesproken specifiek en gedetailleerd nu de aangeefster niet alleen verklaart over het aantal zakdoekjes, maar ook hoe deze uitgespreid werden neergelegd en hoe deze bij het afvegen van het zaad werden gebruikt. Uit de verklaring van de moeder van de aangeefster blijkt dat de verdachte bij haar ook altijd op die manier handelde en deze verklaring biedt dus steun aan juist dit onderdeel van de verklaring van de aangeefster.

14. Gezien hetgeen ik heb vooropgesteld en in weerwil van hetgeen door de steller van het middel wordt betoogd, doet daaraan niet af dat de verklaring van de moeder van de aangeefster niet gedetailleerd is en een reactie vormt op het verhaal van de aangeefster.

15. Voorts is de klacht dat de verklaring van de moeder van de aangeefster niet als steunbewijs kan worden aangemerkt, omdat de verdachte volgens de aangeefster niet “altijd” drie zakdoekjes gebruikte als hij klaar kwam en dat ze ook wel eens een washand moest pakken – voor zover überhaupt relevant – gebaseerd op een te beperkte lezing van het arrest. Gezien (onder andere) bewijsmiddel 3 heeft de aangeefster immers verklaard dat het “altijd drie zakdoekjes [waren]”, maar er “heel soms geen zakdoeken [waren], dan moest ik een washandje halen en dan deed hij dat met een washandje eromheen.”

16. Het eerste middel faalt.

17. Het tweede middel klaagt over (de motivering van) de verwerping van het hof van het namens de verdachte gevoerde verweer dat de verklaring van de moeder van de aangeefster niet betrouwbaar is en/of niet bruikbaar is voor het bewijs.

18. Ik merk in de eerste plaats op dat – zoals het hof ook heeft gedaan – een onderscheid dient te worden gemaakt tussen enerzijds het oordeel van de rechter dat de gebezigde bewijsmiddelen voldoen aan de geldende minimumeisen van art. 342, tweede lid, Sv en anderzijds zijn oordeel over de vraag of een verklaring betrouwbaar is. De vraag of er aan het bewijsminimum is voldaan is immers een andere dan die naar het waarheidsgehalte van een verklaring.6.Het tweede middel snijdt de kwestie aan van de betrouwbaarheid van de verklaring van de moeder van de aangeefster en het gebruik van die verklaring voor het bewijs.

19. Ter terechtzitting van het hof is hieromtrent – kort gezegd – aangevoerd dat “de verklaring van de moeder niet betrouwbaar is”, aangezien de moeder pas bij de raadsheer-commissaris heeft verklaard dat zij vaak afwezig was en mede daarom niet heeft kunnen merken wat er in het gezin tussen haar dochter en haar man gebeurde. Haar verklaring over hetgeen zou zijn gebeurd is achteraf en (op negatieve wijze) ingevuld door haar schuldgevoel ten opzichte van haar dochter en haar boosheid jegens haar man, aldus de verdediging. Voorts is het volgens de verdediging onjuist dat het detail van de zakdoek er direct voor heeft gezorgd dat aangeefsters moeder er van overtuigd raakte dat het misbruik had plaatsgevonden. Dat gebeurde pas een jaar later, terwijl ook overigens uit het dossier onvoldoende blijkt hoe en wanneer dit detail een rol is gaan spelen. De verklaringen van de aangeefster en haar moeder zijn op dit punt “pas in de loop van de tijd dichter tot elkaar” gegroeid. Aangezien de verklaringen van aangeefsters moeder niet betrouwbaar zijn, dienen die van het bewijs te worden uitgesloten, aldus het middel.7.

20. In de kern klaagt het middel dat het hof niet begrijpelijk niet heeft gereageerd op bepaalde onderdelen van het namens de verdachte gevoerde verweer, waardoor ’s hofs verwerping daarvan onvoldoende is gemotiveerd.

21. Bij de beoordeling van de klacht stel ik voorop dat ingevolge art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt dat door de rechter niet is aanvaard, in de uitspraak beargumenteerd dient te worden weerlegd. Omtrent de aan de mate van motivering te stellen eisen komt onder meer betekenis toe aan de inhoud en indringendheid van de aangevoerde argumenten. De motiveringsplicht gaat voorts niet zo ver dat bij de niet-aanvaarding van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt op ieder detail van de argumentatie moet worden ingegaan.8.

22. Ten aanzien van de verwerping van dit namens de verdachte gevoerde verweer, heeft het hof onder meer overwogen dat de thans bestaande wetenschap bij de moeder van de aangeefster over het bewijsrechtelijke belang van haar verklaring over de drie zakdoekjes niet afdoet aan de betrouwbaarheid van haar hieromtrent eerder afgelegde verklaringen bij de politie. Op het moment dat zij daarover hoorde van de aangeefster kende zij dat belang immers nog niet. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat aangeefsters moeder in al haar verklaringen telkens “authentiek” aangeeft dat zij “geweldig schrok van dit detail over de zakdoekjes omdat zij hierbij zelf, door de persoonlijke herkenning van dit handelen van verdachte, de schokkende ervaring kreeg dat de aangeefster de waarheid sprak.” Aldus heeft het hof ten aanzien van het door de verdediging naar voren gebrachte uitdrukkelijk onderbouwde standpunt dat de verklaring van de moeder van de aangeefster niet betrouwbaar is en bruikbaar voor het bewijs, de redenen opgegeven, als bedoeld in art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv, die ertoe hebben geleid dat dit standpunt niet door het hof is aanvaard. Mede gelet op hetgeen ik heb vooropgesteld, behoefde het hof niet nader in te gaan op hetgeen door de raadsvrouw voor het overige en met betrekking tot de inhoud van de verklaring(en) van de moeder van de aangeefster is aangevoerd.

23. Het tweede middel faalt ook.

24. Het derde middel klaagt dat het hof het verkorte arrest te laat heeft aangevuld en over de overschrijding van de redelijke (inzend)termijn.

25. Ten aanzien van de overschrijding van de redelijke (inzend)termijn, heeft het volgende te gelden. Namens de verdachte is dus op 2 november 2018 beroep in cassatie ingesteld. De stukken van het geding zijn pas op 17 juli 2019 ter griffie van de Hoge Raad binnengekomen. Dit betekent dat de inzendtermijn van acht maanden met ruim drie weken is overschreden. Een voortvarende behandeling die de overschrijding van de inzendtermijn zou kunnen compenseren, behoort niet meer tot de mogelijkheden. Dit moet leiden tot een vermindering van de aan de verdachte opgelegde straf. Het middel is in zoverre terecht voorgesteld.

26. De klacht dat het hof de verkorte uitspraak niet binnen de wettelijke termijn heeft aangevuld met bewijsmiddelen kan niet tot cassatie leiden nu de wetgever op de niet-naleving van de in art. 365a Sv bepaalde termijnen geen sanctie heeft gesteld, terwijl het gevolg van een daaruit voortvloeiende overschrijding van de redelijke termijn reeds wordt verdisconteerd in een vermindering van de straf.9.

27. Het derde middel slaagt ten dele.

28. Het eerste middel en het tweede middel falen en het derde middel slaagt ten dele. Het tweede middel kan worden afgedaan met een aan art. 81, eerste lid, RO ontleende motivering.

29. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoort te geven.

30. Deze conclusie strekt tot vernietiging, maar uitsluitend wat betreft de strafoplegging, tot vermindering van de straf naar de gebruikelijke maatstaf wegens de geconstateerde inbreuk op het in art. 6 EVRM gegarandeerde recht om binnen een redelijke termijn te worden berecht en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden