HR, 23-09-2008, nr. S 01018/07

Nr. 01018/07

Mr. Bleichrodt

Zitting 10 juni 2008

Conclusie inzake:

[verdachte]

1. Het Gerechtshof te Arnhem heeft de verdachte op 3 oktober 2006 ter zake van "poging tot doodslag" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vier jaren en zes maanden.

2. Mr. C.D.A.L. Majoie, advocaat te Arnhem, heeft namens de verdachte beroep in cassatie ingesteld. Mrs. G.P. Hamer en B.P. de Boer, advocaten te Amsterdam, hebben een schriftuur ingezonden, houdende drie middelen van cassatie.

3.1 Het eerste middel behelst de klacht dat het Hof zonder uitdrukkelijke toestemming van de verdediging en de Advocaat-Generaal heeft afgezien van de hernieuwde oproeping van de niet verschenen getuige [slachtoffer].

3.2 De in het middel niet volledig weergegeven procedurele gang van zaken is als volgt geweest.

(i) Op de terechtzitting van 15 december 2004 is de, van de zijde van de Advocaat-Generaal opgeroepen, getuige [slachtoffer] verschenen, doch niet gehoord. De raadsman heeft er bezwaar tegen gemaakt dat hij niet op de hoogte was gebracht van de oproeping van [slachtoffer] en dat hij zich graag op het verhoor had voorbereid. Het Hof heeft het onderzoek geschorst tot de terechtzitting van 10 maart 2005, de zaak voor nader onderzoek verwezen naar de Rechter-Commissaris en onder meer de oproeping van [slachtoffer] tegen die terechtzitting gelast.

(ii) Op de terechtzitting van 10 maart 2005 is de getuige [slachtoffer] verschenen en gehoord. Nadat de Advocaat-Generaal en de raadsman afstand hadden gedaan van deze getuige, is er gerequireerd en heeft de raadsman gepleit, waarbij hij subsidiair het verzoek heeft gedaan om een viertal getuigen onder wie dan ook [slachtoffer], te horen.

(iii) Bij tussenarrest van 24 maart 2005 heeft het Hof het onderzoek heropend en geschorst tot de terechtzitting van 5 september 2005 teneinde de vier door de raadsman genoemde getuigen te horen.

(iv) Op de terechtzitting van 5 september 2005 is onder meer de getuige [slachtoffer] gehoord. Het onderzoek is voor een nader onderzoek door de Rechter-Commisaris geschorst tot de terechtzitting van 30 januari 2006, waarbij de oproeping van drie getuigen is bevolen en aan de getuige [slachtoffer] is aangezegd dat hij op die terechtzitting zonder nadere oproeping aanwezig diende te zijn.

(v) Op de terechtzitting van 30 januari 2006 is [slachtoffer], die had laten weten door ziekte niet te kunnen komen, niet verschenen. De raadsman heeft verzocht om de zaak inhoudelijk af te doen (en verdachte vrij te spreken). Het Hof heeft echter de zaak wederom aangehouden en wel voor onbepaalde tijd om alsnog een poging te doen een getuige met de bijnaam [B] op te sporen.

Daarbij is bepaald dat te zijner tijd, in overleg met de voorzitter, zal worden bepaald wie op de nader te bepalen terechtzitting als getuige(n) aanwezig zou(den) dienen te zijn.

(vi) Op de nadere terechtzitting van 5 juli 2006 was de verdachte niet, doch de - uitdrukkelijk gemachtigde - raadsman wel aanwezig. Niet blijkt dat getuigen tegen deze terechtzitting waren opgeroepen. De raadsman heeft daarover geen opmerkingen gemaakt en aangevoerd:

"Inmiddels zijn er in deze zaak vijf behandelingen bij uw Hof geweest (...). Ik ben van mening dat er een eind moet komen aan deze zaak. Ik verzoek u de behandeling van de strafzaak vandaag af te ronden."

Na gehouden beraad heeft het Hof overwogen dat het gewenst is dat verdachte bij de behandeling van de zaak aanwezig is en heeft het zijn persoonlijke verschijning gelast tegen de terechtzitting van 19 september 2006, met een bevel tot medebrenging.

(vii) Op de terechtzitting van 19 september 2006 heeft de verdachte een nadere verklaring afgelegd. Op een desbetreffende vraag van de Voorzitter hebben de advocaat-generaal, de verdachte en de raadsman verklaard dat er geen verzoeken meer waren en dat er geen stukken meer voorgehouden hoefden te worden.

3.3 De terechtzitting van 30 januari 2006 was aan de getuige [slachtoffer] aangezegd. Die aanzegging geldt als een oproeping (art. 319, lid 1, Sv). Het is duidelijk dat de getuige [slachtoffer] na 30 januari 2006 uit het beeld is verdwenen. De raadsman heeft op die terechtzitting aangevoerd dat hij wenste dat de behandeling van de zaak op die datum zou worden afgerond. Daaruit volgt dat hij geen behoefte meer had aan een hernieuwde oproeping van de toen niet verschenen getuige [slachtoffer]. Bij dat standpunt is de verdediging gebleven, gelet op wat hiervoor onder 3.2 sub (vi) en (vii) is weergegeven. Daaruit blijkt niet alleen dat de raadsman op de twee volgende terechtzittingen geen bezwaar heeft gemaakt tegen het achterwege blijven van een nadere oproeping van [slachtoffer], maar ook dat zowel de verdediging als het Openbaar Ministerie op de laatste terechtzitting uitdrukkelijk hebben verklaard dat zij geen verzoeken meer hadden.

Uitdrukkelijk is dus gesteld dat er geen onderzoekswensen meer waren. Uit deze gang van zaken heeft het Hof kennelijk afgeleid dat de verdediging aldus ook uitdrukkelijk heeft ingestemd met het afzien van een hernieuwde oproeping van de getuige [slachtoffer]. Dat oordeel geeft niet blijk van een verkeerde rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk.(1)

3.4 Los daarvan merk ik op dat het gestelde verzuim in eerste instantie heeft plaatsgevonden op de terechtzitting van 30 januari 2006, toen het Hof zijn beslissing nam over wat op de nadere terechtzitting zou dienen te geschieden en wie daarvoor zouden moeten worden opgeroepen; daarbij is [slachtoffer] over het hoofd gezien. Daarover heeft de raadsman, zoals uit het voorgaande volgt, echter noch op die terechtzitting, noch op de volgende terechtzittingen (ook niet bij pleidooi) geklaagd, terwijl hij desgevraagd op de laatste terechtzitting zelfs heeft verklaard dat hij geen verzoeken meer had. Gelet daarop faalt het middel mijns inziens al omdat onder die omstandigheden een klacht als de onderhavige niet alsnog in cassatie naar voren kan worden gebracht.(2)

3.5 Het middel faalt.

4.1 Het tweede middel klaagt dat in strijd met het recht op een eerlijk proces als bedoeld in art. 6 EVRM en het bepaalde in art. 289, eerste en derde lid, Sv de op de terechtzittingen van 10 maart 2005 respectievelijk 30 januari 2006 gehoorde getuigen [getuige 3] en [getuige 4] voorafgaand aan hun eigen verhoor aanwezig zijn geweest bij de verhoren van andere getuigen en daarvan kennis hebben kunnen nemen.

4.2.1 Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 10 maart 2005 vermeldt het volgende:

"De voorzitter doet de in de gehoorzaal verschenen getuige voor het hof verschijnen. Deze doet op de vragen van de voorzitter opgave omtrent naam, voornamen (..) en legt vervolgens op de bij de wet voorgeschreven wijze in handen van de voorzitter de eed af de gehele waarheid en niets dan de waarheid te zeggen.

De getuige [slachtoffer], geboren op [geboortedatum] 1966, arbeider, wonende te [woonplaats], verklaart - zakelijk weergegeven - als volgt:

(...)

De verdediging en de advocaat-generaal doen afstand van de getuige.

De voorzitter deelt na schorsing voor beraad mede dat het hof voor vandaag geen vragen heeft aan de getuige, maar dat het hof geen afstand van hem doet, zodat niet uit te sluiten is dat hij nog een keer zal worden opgeroepen.

De voorzitter doet de in de gehoorzaal verschenen getuige voor het hof verschijnen. Deze doet op de vragen van de voorzitter opgave omtrent naam, voornamen, geboortedatum, beroep, woon- of verblijfplaats zoals hieronder is vermeld.

De getuige [getuige 3] verklaart de moeder van verdachte te zijn en Iegt vervolgens - nadat de voorzitter erop gewezen heeft dat de getuige zich kan beroepen op het verschoningsrecht en deze heeft verklaard hiervan geen gebruik te maken - op de bij de wet voorgeschreven wijze in handen van de voorzitter de eed af de gehele waarheid en niets dan de waarheid te zeggen.

Aangezien getuige de Nederlandse taal niet beheerst, vindt het onderzoek plaats met bijstand van W.J.F. el Berrah-van Melzen, tolk voor de Marokkaanse taal (...)

De getuige [getuige 3], geboren op [geboortedatum] 1930, geen beroep, wonende te [woonplaats], verklaart - zakelijk weergegeven - als volgt:

(...)

De verdediging, de advocaat-generaal en het hof doen afstand van de getuige."

4.2.2 Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 30 januari 2006 vermeldt het volgende:

"De voorzitter doet de in de gehoorzaal verschenen getuige [getuige 5] voor het hof verschijnen. Deze doet op de vragen van de voorzitter opgave omtrent naam, voornamen (...)

De getuige [getuige 5] wordt gehoord onder het verband van de op de terechtzitting van dit hof van 5 september 2005 afgelegde belofte als getuige.

De getuige [getuige 5], geboren op [geboortedatum] 1964, metaalbewerker, verblijvende te Vught, verklaart -zakelijk weergegeven-:

(...)

De voorzitter deelt met instemming van de advocaat-generaal, de verdachte en de raadsman de getuige [getuige 5] mede, dat zijn tegenwoordigheid niet meer wordt vereist.

De voorzitter doet de in de gehoorzaal verschenen getuige [getuige 4] voor het hof verschijnen. Deze doet op de vragen van de voorzitter opgave omtrent naam, voornamen (...) en legt vervolgens op de bij de wet voorgeschreven wijze in handen van de voorzitter de eed af de gehele waarheid en niets dan de waarheid te zeggen.

De getuige [getuige 4], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1970, dakdekker, wonende te [woonplaats], thans verblijvende in Huis van Bewaring de Grittenborgh te Hoogeveen, verklaart -zakelijk weergegeven-:

(...)

De voorzitter deelt met instemming van de advocaat-generaal, de verdachte en de raadsman de getuige [getuige 4] mede, dat zijn tegenwoordigheid niet meer wordt vereist."

4.3 Ik meen in de eerste plaats dat het middel bij gebrek aan feitelijke grondslag niet tot cassatie kan leiden. Ik lees de processen-verbaal van de terechtzittingen aldus dat op een bepaald moment het Hof de getuigen [getuige 3] onderscheidenlijk [getuige 4] die, nadat telkens de andere getuige was gehoord, in de gehoorzaal waren aangekomen, voor zich heeft doen verschijnen. Dat die getuigen voorafgaand aan hun verhoor tijdens het verhoor van [slachtoffer], respectievelijk van [getuige 5] al in de gehoorzaal aanwezig waren, zoals het middel stelt, blijkt niet en is in het algemeen niet gebruikelijk. Ik zie op grond van de inhoud van het proces-verbaal ook geen grond om aan te nemen dat het Hof van de gebruikelijke gang van zaken is afgeweken. Daarbij neem ik nog in aanmerking dat niet blijkt dat de verdediging of het Openbaar Ministerie ter zake enig bezwaar heeft gemaakt of opmerkingen hebben gemaakt over het verloop van het getuigenverhoor.(3)

4.4 Het is daarom ten overvloede dat ik opmerk dat de door het middel veronderstelde gang van zaken niet tot nietigheid van het onderzoek ter terechtzitting leidt.

Art. 289 Sv regelt de volgorde van de gang van zaken bij het verhoor. Het vierde lid bepaalt dat de rechter zo nodig maatregelen neemt om te beletten dat getuigen zich vóór het afleggen van hun verklaring zich met elkaar onderhouden, dan wel kennis nemen van eerder ter terechtzitting afgelegde verklaringen van getuigen. Zoals uit de formulering van het voorschrift al volgt, gaat het hier om een discretionaire bevoegdheid. Niet-nakoming van deze voorschriften is in ieder geval niet met nietigheid bedreigd. Dat is vaste rechtspraak.(4)

4.5 In HR 4 juni 2002, NJ 2002, 603 heeft de Hoge Raad beslist dat de omstandigheid dat de desbetreffende getuige al tijdens eerdere verhoren van getuigen en deskundigen ter terechtzitting in de gehoorzaal aanwezig was, het Hof er niet van behoefde te weerhouden de getuige te horen. In die zaak had de verdediging trouwens bezwaar gemaakt tegen het horen van de getuige. Omgekeerd leidt ook de omstandigheid dat de getuige voor zijn verhoor de uitvoerige ondervraging van de verdachte heeft bijgewoond niet zonder meer tot nietigheid wegens schending van beginselen van een behoorlijke procesorde, ook niet indien, anders dan hier, de raadsman daartegen bezwaar heeft gemaakt.(5)

Een gang van zaken als door het middel verondersteld, maakt mijns inziens ook niet zonder meer inbreuk op het recht op een fair trial als bedoeld in art. 6 EVRM, zoals het middel zonder nadere toelichting aanvoert.

4.6 De stelling dat dan in ieder geval het gebruik tot het bewijs van een onder die omstandigheden afgelegde getuigenverklaring nader moet worden gemotiveerd, is ook niet juist (vgl. HR 21 oktober 1997, NJ 1998, 171).

4.7 Het middel kan niet tot cassatie leiden.

5.1 Het derde middel klaagt dat het Hof ter motivering van de bewezenverklaring een deels onbegrijpelijke bewijsoverweging heeft gebruikt en voorts ten onrechte de naar het oordeel van het Hof leugenachtige verklaring van een ander dan verdachte mede redengevend heeft geacht voor de bewezenverklaring.

5.2 Ten laste van de verdachte heeft het Hof bewezen verklaard dat:

"hij op 17 november 2003 te Arnhem, ter uitvoering van het voornemen en het misdrijf om opzettelijk [slachtoffer] van het leven te beroven, met een vuurwapen kogels in de richting van die [slachtoffer] heeft geschoten en afgevuurd en daarbij die [slachtoffer] in de borst en een been heeft geraakt, terwijl de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet is voltooid."

5.3 In het verkorte arrest heeft het Hof onder het kopje 'Bewijsmotivering' het volgende overwogen:

"Het hof komt tot een veroordeling voor poging tot doodslag. In het navolgende wordt het waarom uiteengezet.

1. Op maandag 17 november 2003, om 22.00 à 22.30 uur 's avonds werd [slachtoffer] beschoten met een vuistvuurwapen. Hij werd in de borst getroffen. [Slachtoffer] werd beschoten op of bij een parkeerplaats in de nabijheid van een restaurant in het buitengebied van Arnhem. Hij wist aan zijn belager(s) te ontkomen, vluchtte naar en in het restaurant en daar, opgevangen door de getuigen [getuige 1] en [getuige 2], vertelde hij onmiddellijk dat hij was beschoten door verdachte. Hij noemde diens naam en voornaam, diens adres en het gegeven dat verdachte in een witte auto reed. Genoemde getuigen zagen kort daarop een witte auto wegrijden bij het restaurant.

2. Verdachte reed destijds in een witte auto.

3. Verdachte heeft geen alibi.

4. [Slachtoffer] heeft vervolgens in verschillende verklaringen en tweemaal onder ede gehoord door het hof, vastgehouden aan deze lezing: het was verdachte die hem, [slachtoffer], had meegenomen naar de plaats waar op hem werd geschoten en het was verdachte die dat laatste deed.

5. [Slachtoffer] en verdachte kenden elkaar al geruime tijd. Dat blijkt ook uit de verklaringen van verdachte. Er is een tijd geweest dat zij betrekkelijk regelmatig met elkaar omgingen.

6. De verklaringen van [slachtoffer] zijn voor de verdachte uitermate belastend. Verdachte heeft in eerste aanleg verklaard dat het voor hem niet duidelijk is waarom [slachtoffer] hem aanwees als de schutter. Zijn relatie met [slachtoffer] was altijd goed geweest. In tweede aanleg, dus ten overstaan van dit hof, heeft verdachte verklaard dat hij zich kon voorstellen dat [slachtoffer] redenen had om niet de waarheid te zeggen en snel zijn, verdachtes, naam te noemen maar niet welke redenen dan wel.

7. Het ligt niet voor de hand dat [slachtoffer] steeds en zo volhardend als hij dat is blijven doen, verdachte heeft aangewezen als de dader om een derde, de werkelijke dader, te beschermen omdat hij dat van meet af aan even goed zou hebben kunnen doen door te zwijgen over de schutter.

8. Uit de verklaringen van [slachtoffer], zowel tegenover de politie afgelegd als voor het hof, blijkt dat [slachtoffer] in het verleden een aantal malen op verzoek van verdachte harddrugs (heroïne) heeft getest. [Slachtoffer] is of was drugs-verslaafd. Uit de verklaringen van [slachtoffer] blijkt dat hij op 17 november 2003 door verdachte zou zijn gevraagd om mee te gaan en mee is gegaan in de verwachting dat hij andermaal voor verdachte drugs zou moeten of mogen testen. Dat levert een plausibele verklaring op voor het feit dat [slachtoffer] zich die avond en op dat tijdstip liet meevoeren naar de plaats van de schietpartij.

9. Verdachte heeft tegenover het hof aanvankelijke ontkend in het verleden met drugs vandoen te hebben gehad. Hij zou nooit in drugs hebben gedeald of in dat kader hebben bemiddeld en nooit met politie en justitie in aanraking zijn gekomen in verband met drugs. Eenmaal door het hof geconfronteerd met het feit dat hij in 1996 in Duitsland tot een vrijheidsstraf was veroordeeld voor "Unerläubte Einfuhr und Handeltreiben mit Betäubungsmittel" gaf verdachte toe dat het anders was. Uit de verklaring van de getuige [getuige 5] blijkt dat verdachte in de drugsscene als dealer bekend staat. De verklaringen van [slachtoffer] laten zien dat zijn contacten met verdachte in die sfeer lagen.

10. Het hof neemt als vaststaand feit aan dat verdachte zich na 17 november 2003 heeft weggehouden voor de politie. Verdachte ontkent dat, maar ten onrechte. Dit oordeel van het hof berust op het navolgende:

- Toen de politie op 27 november 2003 het adres [a-straat 1] bezocht en naar verdachte vroeg werd de politie door de moeder en de broer van verdachte meegedeeld dat zij al geruime tijd geen contact meer hadden gehad met verdachte en dat verdachte daar niet meer woonde.

- De broer van verdachte spreekt goed Nederlands (getuige [getuige 3]).

- In het bijzonder tegen de achtergrond van dit laatste is ongeloofwaardig de verklaring van de getuige [getuige 3], verdachtes moeder, afgelegd ter zitting van het hof van 10 maart 2005 die er in de kern op neer komt dat verdachte al die tijd gewoon op dat adres heeft gewoond en dat niet zou zijn gezegd dat verdachte daar niet meer woonde.

11. Het feit dat verdachte zich enige tijd voor de politie heeft weggehouden valt, zonder verklaring van de kant van verdachte niet te rijmen met het feit dat hij pas na zijn arrestatie hoorde dat [slachtoffer] was neergeschoten (verklaring verdachte op 10 maart 2005).

12. Ter zitting van het hof van 15 december 2005 heeft [slachtoffer] een brief doen bezorgen waarin hij, voor zover thans relevant, het navolgende schreef:

"[Verdachte] de korte tijd dat hij vast zat in de gevangenis lopen opscheppen dat hij mij heeft neergeknald aan ene "[getuige 4]" een jongen uit [A] en aan "[getuige 5]" een Antilliaanse jongen van de drugssoos."

13. Naar aanleiding daarvan zijn "[getuige 5]" (de getuige [getuige 5]) en "[getuige 4]" (de getuige [getuige 4]) gehoord. Met die verklaringen is komen vast te staan dat verdachte, toen hij voor deze zaak preventief gedetineerd zat, met beiden (ook met [getuige 5]) over de zaak heeft gesproken. Uit wat er van de inhoud en het verloop van die gesprekken is komen vast te staan valt niet af te leiden dat verdachte toen heeft toegegeven dat hij degene is geweest die op [slachtoffer] heeft geschoten. Dat het voor [getuige 5] op basis van diens gesprek met verdachte duidelijk was dat verdachte de schutter was geweest, is onvoldoende waar niet blijkt dat zulks met zoveel woorden door verdachte is gezegd en het even zo goed kan dat [getuige 5] verdachte toen verkeerd heeft begrepen.

14. De verklaring van in het bijzonder [getuige 5] laat wel zien dat verdachte destijds actief was in het wereldje van de drugsgebruikers, als dealer bekend stond hetgeen de geloofwaardigheid van [slachtoffer] over de aard en het waarom van zijn contact met verdachte ondersteunt.

15. Het saldo is voor het hof dat [slachtoffer zijn] verklaringen, anders dan door de verdediging is aangevoerd, een voldoende stevig, betrouwbaar en overtuigend uitgangspunt vormen voor de cruciale rol die dit materiaal in het bewijs bij een veroordeling zoals volgt krijgt te vervullen. Daarbij betrekt het hof op het punt van de overtuiging dat verdachte, die als zijn lezing juist zou zijn niets te verbergen zou hebben, in zijn procesopstelling één- en andermaal een goed zicht op de zaak en op zijn bemoeïingen met drugs en de drugsscene, waartoe [slachtoffer] behoort of behoorde, heeft belemmerd.

16. Voor het aannemen van poging moord pleit dat op [slachtoffer] twee keer met een vuurwapen is geschoten. In het bijzonder op grond van hetgeen daaraan voorafging volgens [slachtoffer]. Op grond van de plaats waar en het uur waarop de schietpartij plaatsvond zou kunnen worden geconcludeerd dat verdachte met voorbedachten rade heeft gehandeld. Het hof oordeelt toch anders omdat tijd en plaats ook passen in de lezing van [slachtoffer] dat hij mogelijk zou worden ingeschakeld om drugs te testen en omdat het bij het zwijgen van verdachte over hetgeen daar en toen gepasseerd is niet uit te sluiten is dat verdachte, hoe onterecht ook, onverwacht aanleiding heeft gezien om tegen [slachtoffer] een vuurwapen te gebruiken.

17. Zowel de hiervoor besproken elementen van het bewijs als die welke hiervoor niet uitdrukkelijk aan de orde kwamen zullen in het geval dat cassatieberoep wordt ingesteld worden uitgewerkt in de aanvulling op dit arrest."

5.4 In de aanvulling op het verkorte arrest heeft het Hof als bewijsmiddel 13 opgenomen de door [getuige 3], de moeder van verdachte, ter terechtzitting in hoger beroep van 10 maart 2005 afgelegde verklaring inhoudende:

"Mijn zoon [verdachte] woont bij ons op de [a-straat 1] op [A] te [woonplaats]. Wij wonen daar ongeveer 15 jaar. Hij heeft altijd bij mij gewoond, tot op de dag van vandaag.

De politie zou gerapporteerd hebben dat door mij en (mijn zoon) [getuige 6] tegen de politie zou zijn gezegd dat [verdachte] niet meer bij ons woonde, maar [verdachte] woonde wel bij ons. Deze politiemensen hebben dingen gezegd die niet waar zijn. [Verdachte] woont bij ons en zorgt voor zijn vader. [Verdachte] is in november 2003 niet een tijd uit huis geweest. Hij woont vanaf het begin bij ons. Ik weet niet altijd waar hij is, maar hij komt altijd weer terug. Hij slaapt thuis.

[Getuige 6] spreekt goed Nederlands."

5.5 Een verklaring van een verdachte, die naar het oordeel van de rechter kennelijk leugenachtig is en is afgelegd om de waarheid te bemantelen kan tot het bewijs worden gebruikt. Dat oordeel moet dan wel zijn grondslag vinden in andere bewijsmiddelen dan de verklaring van de verdachte.(6)

Anders ligt met een leugenachtig geoordeelde verklaring van een getuige. In HR 14 september 1992, NJ 1993, 54 (met noot van Th.W.v.V onder NJ 1993, 55) is overwogen dat aan een leugenachtige getuigenverklaring in beginsel geen redengevende kracht kan worden toegekend en dat het gebruik ervan voor het bewijs niet strookt met het wettelijke bewijsstelsel, waarin ervan wordt uitgegaan dat een getuigenverklaring door de rechter slechts tot het bewijs kan worden gebezigd, wanneer deze naar zijn oordeel betrouwbaar en overeenkomstig de waarheid afgelegd is.(7)

5.6 Ik laat daar dat het Hof niet met zoveel woorden heeft geoordeeld dat de verklaring van [getuige 3] - inhoudende dat haar zoon, de verdachte, in de relevante periode al die tijd gewoon op het adres [a-straat 1] heeft gewoond en dat niet tegen de politie is gezegd dat de familie al geruime tijd geen contact meer had met verdachte - kennelijk leugenachtig is en afgelegd met het doel om de waarheid met betrekking tot het onderhavige delict te bemantelen. Het Hof heeft immers niet meer overwogen dan dat het die verklaring niet geloofwaardig heeft geacht. Dat oordeel is in het licht van de stukken van het geding niet onbegrijpelijk.(8)

5.7 De redenering van het Hof in zijn nadere bewijsoverweging houdt, voor zover hier van belang, het oordeel in dat aannemelijk is dat de verdachte zich gedurende een periode, aanvangende direct na de schietpartij, en in verband met die gebeurtenis heeft schuilgehouden voor de politie. Zijn oordeel komt er verder op neer dat daaraan niet afdoet wat [getuige 3] ter terechtzitting van het Hof heeft verklaard.

5.8 In de eerste plaats gaat het mijns inziens in het licht van de bewijsoverweging in haar geheel bezien om een punt van betrekkelijk ondergeschikt belang. Het Hof heeft verder dit onderdeel van zijn bewijsoverweging kennelijk willen toelichten en verantwoorden in de aanvulling op het verkorte arrest door daarin de inhoud van die verklaring van [getuige 3] op te nemen. Dat was niet nodig omdat de kern van die verklaring al was weergegeven in de bewijsoverweging zelf.

En dat die verklaring in de aanvulling op het verkorte arrest als bewijsmiddel 13 is opgenomen is verder onjuist, omdat die verklaring op zichzelf niet redengevend is voor het bewijs.

Voor zover het middel ook daarover bedoelt te klagen, is het dus terecht voorgesteld.

5.9 Dat hoeft naar mijn oordeel echter niet tot cassatie te leiden. In de eerste plaats kan worden aangenomen dat het Hof kennelijk bij vergissing die verklaring onder de bewijsmiddelen heeft opgenomen in plaats van deze, zoals gelet op de laatste alinea van de bewijsoverweging kennelijk de bedoeling was, in de aanvulling op het verkorte arrest apart weer te geven teneinde die bewijsoverweging nader toe te lichten.

Als in de aanvulling op het verkorte arrest mogen worden opgenomen nadere overwegingen over het bewijs en de verwerping van bewijsverweren en daarin ook bewijsoverwegingen uit het verkorte arrest mogen worden verbeterd en aangevuld,(9) geldt hetzelfde uiteraard ook voor de eventuele verantwoording van bronnen waaruit is geput voor een in het verkorte arrest al opgenomen bewijsoverweging.(10) Ik meen dat de Hoge Raad de bestreden uitspraak met verbetering van die kennelijke misslag zou kunnen lezen.

5.10 Maar ook indien men van oordeel is dat een kennelijke vergissing als hiervoor bedoeld niet kan worden aangenomen, meen ik dat het verzuim, gelet op wat hiervoor onder 5.7 is opgemerkt en het beperkte belang van het aan de orde gestelde punt in de bewijsvoering in haar geheel, niet tot cassatie hoeft te leiden.(11)

Zelfs ingeval een met zoveel woorden als leugenachtig gekwalificeerde verklaring van een getuige tot het bewijs is gebruikt, hoeft dat niet altijd tot cassatie te leiden. Ik wijs hierbij op HR 22 september 1992, NJ 1993, 55. In die zaak was, anders dan hier, een verklaring van een getuige tot het bewijs gebezigd, waarvan het Hof uitdrukkelijk had vastgesteld dat deze leugenachtig was en afgelegd ter bemanteling van de waarheid. De Hoge Raad overwoog dat bedoeld verzuim, gelet op wat het Hof had overwogen zoals dat moest worden verstaan(12), en op de overige inhoud van de redengevende feiten en omstandigheden bevattende inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen, aan een behoorlijke motivering van de bewezenverklaring niet in de weg staat. Hetzelfde geldt naar mijn oordeel in deze zaak.

5.11 Uit het voorgaande volgt dat het middel tevergeefs is voorgesteld.

6. De middelen falen. Het eerste en het tweede middel kunnen, lijkt mij, in ieder geval met de aan art. 81 RO te ontlenen korte motivering worden afgedaan.

7. Gronden die de Hoge Raad aanleiding zouden behoren te geven van zijn bevoegdheid tot ambtshalve vernietiging gebruik te maken, heb ik niet aangetroffen.

8. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 Ik laat buiten beschouwing dat de verdediging al eerder, vóór het tussenarrest, afstand had gedaan van de getuige.

Zij heeft immers nadien (subsidiair) om diens oproeping verzocht, terwijl hoe dan ook na genoemd tussenarrest een nieuwe fase is ingetreden.

2 Vgl. HR 18 maart 2008, LJN BC3555; HR 18 maart 2008, LJN BC3553.

3 Dat in andere processen-verbaal wel met zoveel woorden is vermeld dat de getuigen zich aanvankelijk buiten de zittingzaal bevonden, kan mijns inziens niet als argument a contrario worden gebruikt.

4 HR 8 februari 1932, NJ 1932, blz. 1609; HR 26 juni 1939, NJ 1939, blz. 1021; HR 3 november 1981, NJ 1982, 160.

5 HR DD 88.113

6 Vaste rechtspraak, vgl. bijvoorbeeld HR NJ 1987, 60; HR NJ 1989, 866; HR NJ 2002, 567 en HR NJ 2005, 396.

7 Zie ook reeds HR DD 90.264.

8 Een blik achter de papieren muur leert dat de politie al direct na het feit en verschillende keren vóór 27 november 2003 zich tevergeefs bij het pand had vervoegd, waarna op genoemde datum de gewraakte verklaring is afgelegd.

9 HR 16 maart 1999, NJ 1999, 387.

10 Al verdient laatstbedoelde werkwijze met het oog op de overzichtelijkheid van de rechterlijke uitspraak in haar geheel wellicht geen aanbeveling.

11 HR 4 juni 2002, NJ 2002, 218; HR 20 juni 2006, LJN AW4479.

12 Daarvoor geldt in deze zaak wat onder 5.7 is opgemerkt.