Hof Arnhem-Leeuwarden, 21-12-2021, nr. 19/01542

Belanghebbende klaagt erover dat hij ten onrechte het griffierecht voor het (hoger) beroep eerst volledig moet betalen om het onderhavige belastinggeschil door de Rechtbank en het Hof te laten beoordelen en dat zowel de Rechtbank als het Hof te veel griffierecht hebben geheven door geen rekening te houden met de omvang van het financiële belang dat belanghebbende heeft bij onderhavige geschillen. Dit Nederlandse systeem is volgens belanghebbende in strijd met het Unierecht. Volgens belanghebbende kan de toegang tot de nationale rechter alleen worden gewaarborgd indien niet meer griffierechten worden geheven dan 4 percent van de vordering die voorwerp is van geschil.

Deze klachten treffen naar het oordeel van het Hof, gelet op het arrest van de Hoge Raad van 11 oktober 2019, nr. 18/04973, ECLI:NL:HR:2019:1579, geen doel. In dat arrest heeft de Hoge Raad onder meer geoordeeld:

“(…)

Uit het arrest Kantarev (Hof: Hof van Justitie van de Europese Unie van 4 oktober 2018, N. Kantarev, C 571/16, ECLI:EU:C:2018:807), kan niet als algemene regel worden afgeleid dat de toegang tot de nationale rechter alleen dan wordt gewaarborgd indien niet meer dan 4 procent van de in geding zijnde vordering aan griffierechten wordt geheven. Evenmin volgt uit dat arrest dat altijd een vermindering of ontheffing van griffierecht moet worden verleend wanneer het (financiële) belang van de zaak gering is. Of het griffierecht de uitoefening van de door de rechtsorde van de Unie aan particulieren toegekende rechten praktisch onmogelijk of uiterst moeilijk maakt en daarom in strijd is met het Unierechtelijke beginsel van doeltreffendheid, is afhankelijk van het antwoord op de vraag of de hoogte van het verschuldigde recht al dan niet een onoverkomelijk obstakel voor de toegang tot de rechter vormt en of er ontheffingsmogelijkheden bestaan (vgl. punten 134 en 135 van het arrest Kantarev).

In het algemeen kan worden aangenomen dat de in Nederland bestaande regeling in het bestuursrecht over heffing van griffierecht van dien aard is dat rechtzoekenden daarmee de toegang tot de rechter niet wordt ontnomen. Verder kan een rechtzoekende bij de rechter een beroep op betalingsonmacht doen indien heffing van het ingevolge de wet verschuldigde bedrag aan griffierecht het voor hem onmogelijk, althans uiterst moeilijk, maakt om gebruik te maken van een door de wet opengestelde bestuursrechtelijke rechtsgang (vgl. HR 28 maart 2014, ECLI:NL:HR:2014:699). Het is niet voor redelijke twijfel vatbaar dat met deze voorziening wordt voldaan aan het in het arrest Kantarev bedoelde Unierechtelijke doeltreffendheidsbeginsel.

(…)”.

Voorts acht het Hof de van belanghebbende geheven bedragen – door de Rechtbank een griffierecht van € 170 en door het Hof een griffierecht van € 259 – in het onderhavige geval geen onoverkomelijk obstakel voor de toegang tot de rechter. Het Hof neemt daarbij in aanmerking dat gesteld noch gebleken is dat belanghebbende, gegeven zijn financiële situatie, in aanmerking komt voor vrijstelling of vermindering van de geheven griffierechten.

Hoorplicht

Ter zitting heeft gemachtigde bevestigd dat er een hoorgesprek heeft plaatsgevonden op 27 oktober 2017 en dat hij zijn stelling dat de hoorplicht is geschonden intrekt. Het Hof kan deze stelling daarom onbesproken laten.

Kentekengegevens

Belanghebbende stelt zich op het standpunt dat de Inspecteur op grond van het in artikel 110 VWEU neergelegde discriminatieverbod van rechtswege verplicht is te waarborgen dat niet meer belasting wordt geheven dan op soortgelijke binnenlandse voertuigen. Daarbij betwist belanghebbende dat de stelplicht en de bewijslast ter zake van waardeverminderende factoren op hem rusten, zoals de Inspecteur onder verwijzing naar vaste jurisprudentie heeft gesteld. Volgens belanghebbende vormen in dit kader de kentekengegevens op de zaak betrekking hebbende stukken als bedoeld in artikel 8:42 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb), zodat op de Inspecteur de verplichting rust die stukken in deze procedure over te leggen.

De Inspecteur heeft ter zitting verklaard dat de kentekengegevens en registratiedatum van de auto: [kenteken] en 11 juli 2017, in het bezwaardossier aanwezig waren, maar dat hij verzuimd heeft deze gegevens in deze procedure in te brengen. De Inspecteur is van mening dat belanghebbende zelf over deze informatie heeft kunnen beschikken en stelt zich op het standpunt dat op belanghebbende de bewijslast rust van ten opzichte van de aangifte waardeverminderende factoren zoals extra leeftijdskorting. De gegevens zijn naar de mening van de Inspecteur niet op de zaak betrekking hebbende stukken ingevolge artikel 8:42 van de Awb.

Het Hof is van oordeel dat de kentekengegevens nu deze zich in het dossier van de Inspecteur bevonden (vgl. HR 4 mei 2018, ECLI:NL:HR:2018:672) en op gronden genoemd in zijn uitspraken van 12 en 19 oktober 2021, ECLI:NL:GHARL:2021:9528 en ECLI:NL:GHARL:2021:9781 op de zaak betrekking hebbende stukken zijn in de zin van artikel 8:42 van de Awb. Nu de Inspecteur de kentekengegevens ter zitting alsnog heeft ingebracht is van schending van artikel 8:42 van de Awb in hoger beroep geen sprake meer.

Extra leeftijdskorting

Nu ter zitting de kentekengegevens en de datum van registratie van de auto door de Inspecteur alsnog zijn ingebracht, hebben partijen geconcludeerd dat de extra leeftijdskorting, op basis van de goedkeuring opgenomen in het Besluit van 16 juni 2015, nr. BLKB2015/642M, Stcrt. 2015, 17269, € 9 bedraagt. Het Hof volgt partijen hierin, en is van oordeel dat belanghebbende niet aan zijn stelplicht en bewijslast heeft voldaan ten aanzien van feiten en omstandigheden die ertoe zouden kunnen leiden dat sprake moet zijn van een verdergaande waardevermindering omdat de tenaamstelling van de auto heeft plaatsgevonden enige tijd na de voldoening op aangifte.

Passende rentevergoeding

Belanghebbende stelt dat nu hij recht heeft op een teruggaaf van te veel betaalde bpm, hij ook recht heeft op een adequate rentevergoeding, die op basis van het Unierecht niet kan zijn onderworpen aan een verzoek als bedoeld in artikel 28c van de Invorderingswet 1990 (hierna: IW).

De Inspecteur stelt dat uit artikel 28c van de IW volgt dat een beslissing op een schriftelijk verzoek om vergoeding van invorderingsrente is voorbehouden aan de ontvanger en als zodanig geen onderdeel uitmaakt van deze procedure en dat artikel 28c van de IW niet in strijd is met het Unierecht.

Op grond van artikel 28c, eerste lid, van de IW wordt op verzoek aan de belastingschuldige invorderingsrente vergoed voor zover de ontvanger op grond van een beschikking van de inspecteur is gehouden belasting terug te geven omdat de desbetreffende belasting in strijd met het Unierecht is geheven. Op grond van artikel 30, eerste lid, van de IW, voor zover van belang, beslist de ontvanger op het verzoek bij voor bezwaar vatbare beschikking. De Hoge Raad heeft in het arrest van 28 september 2018, nr. 17/01724, ECLI:NL:HR:2018:1790 geoordeeld dat deze wettelijke regeling niet in strijd is met de Unierechtelijke vereisten van doeltreffendheid en gelijkwaardigheid.

De wetgever heeft met de inwerkingtreding van artikel 28c van de IW beoogd dat bij uitsluiting de ontvanger bevoegd is om op de voet van artikel 30, eerste lid, van de IW bij voor bezwaar vatbare beschikking vast te stellen of en in hoeverre invorderingsrente wordt vergoed. Pas daarna kan de belastingrechter aan de beoordeling van die beschikking inzake invorderingsrente toekomen. Het gelijk is daarom aan de Inspecteur.

Belastingrente

Indien het Hof moet verstaan dat in het betoog van belanghebbende de aanspraak op vergoeding van belastingrente besloten ligt, faalt dit betoog eveneens. Artikel 30ha, tweede lid, van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) regelt dat er ook belastingrente wordt vergoed als er recht ontstaat op een teruggaaf die verband houdt met een eerder door de Inspecteur ingenomen standpunt over de hoogte van de verschuldigde belasting. Het betreft hier uitsluitend situaties waarin de belanghebbende het niet eens is met de hoogte van de aangifte- en afdrachtverplichting die het gevolg is van het standpunt van de Inspecteur en daarom bezwaar maakt tegen de eigen aangifte (zie Kamerstukken II, 2011-2012, 33 003, nr. 3, p. 128). De onderhavige teruggaaf houdt verband met het verzoek van belanghebbende om toepassing van de extra leeftijdskorting, omdat de tenaamstelling van de auto heeft plaatsgevonden enige tijd na de aangifte. De keuze voor het moment van de tenaamstelling vindt plaats op initiatief van belanghebbende en ligt buiten de invloedssfeer van de Inspecteur. Het voorgaande houdt in dat het recht op teruggaaf geen verband houdt met een door de Inspecteur ingenomen standpunt. Er bestaat daarom geen recht op belastingrente op grond van artikel 30ha van de AWR.

Heffings- en betalingsmodaliteiten

Voor zover belanghebbende met zijn stelling met betrekking tot de verschillende heffings- en betalingsmodaliteiten beoogt heeft te stellen dat voor te importeren voertuigen vroegere betaling van bpm moet plaatsvinden dan voor reeds in het binnenland geregistreerde voertuigen, terwijl artikel 110 van het VWEU zich verzet tegen verschillende heffings- en betalingsmodaliteiten, is het Hof van oordeel dat het niet in strijd is met het Unierecht om belastingplichtigen te verplichten een registratiebelasting te voldoen voordat de registratie plaatsvindt (vgl. HR 26 maart 2021, nr. 20/00706, ECLI:NL:HR:2021:415, r.o. 3.6.4.). Het betoog van belanghebbende faalt daarom.

Vergoeding van immateriële schade / samenstelling Rechtbank

De Rechtbank heeft de Minister veroordeeld in de vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke behandeltermijn in de beroepsfase. Belanghebbende stelt met een beroep op artikel 47 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie dat andere rechters dan degene die de hoofdzaak behandelen, moeten oordelen over het verzoek om vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn. Dit betoog slaagt niet op de gronden die zijn vermeld in het arrest van de Hoge Raad van 19 april 2019, ECLI:NL:HR:2019:623. Het arrest Groupe Gascogne SA (HvJ 26 november 2013, ECLI:EU:C:2013:770), waar belanghebbende zich op beroept, geeft geen aanleiding voor een ander oordeel, nu dit arrest een handeling van een instelling van de Unie betreft.

Griffierecht Rechtbank

Belanghebbende heeft gesteld dat de Rechtbank verzuimd heeft te gelasten dat de Inspecteur in beroep aan belanghebbende het betaalde griffierecht van € 170 dient te vergoeden. De Inspecteur heeft ter zitting bevestigd deze stelling niet langer te bestrijden. Het Hof is van oordeel dat nu de Rechtbank een vergoeding van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn heeft toegekend, er aanleiding is het griffierecht op de voet van artikel 8:74, lid 2, van de Awb door de Inspecteur aan belanghebbende te laten vergoeden (vgl. HR 20 maart 2015, ECLI:NL:HR:2015:660). Het Hof zal daarom doen wat de Rechtbank had behoren te doen en de Inspecteur gelasten het door belanghebbende betaalde griffierecht van € 170 in verband met het beroep bij de Rechtbank, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van de Rechtbank tot aan de dag van algehele voldoening, te vergoeden.

(Werkelijke) Proceskostenvergoeding voor de bezwaar- en beroepsfase

De aanspraak die belanghebbende maakt op een integrale vergoeding van de kosten ter zake van beroepsmatig verleende rechtsbijstand wordt door het Hof voor elke fase verworpen. Van bijzondere omstandigheden als bedoeld in artikel 2, derde lid, van het Besluit proceskosten bestuursrecht, die afwijking van de forfaitaire regeling voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand rechtvaardigen, is naar het oordeel van het Hof geen sprake. Het feit dat in geschil is of een standpunt van het betrokken bestuursorgaan in strijd is met bepalingen van recht van de Unie, brengt op zichzelf niet met zich dat sprake is van bijzondere omstandigheden in vorenbedoelde zin of dat aan het recht van de Unie aanspraak op een hogere vergoeding kan worden ontleend. In dit verband kan onder meer worden gewezen op de arresten van de Hoge Raad van 17 december 2004, ECLI:NL:HR:2004:AQ3810, 7 oktober 2005, ECLI:NL:HR:2005:AU3929, 19 december 2014, ECLI:NL:HR:2014:3603 en 13 mei 2016, ECLI:NL:HR:2016:833.

Anders dan belanghebbende betoogt, is het Hof van oordeel dat de Rechtbank terecht geen proceskostenvergoeding voor de kosten van de bezwaarfase heeft toegekend. Dat nu alsnog sprake is van een extra leeftijdskorting van € 9 (zie 4.8.) maakt dit niet anders. Bij de berekening van de verschuldigde bpm wordt een waardepeildatum gehanteerd welke vijf werkdagen (= ten minste één kalenderweek) na de datum van de aangifte is gelegen. Gesteld noch gebleken is dat deze termijn te kort zou zijn om een auto te naam te kunnen stellen, na het voldoen van de bpm op aangifte. De omstandigheid dat belanghebbende er kennelijk voor heeft gekozen om de tenaamstelling niet onmiddellijk na de voldoening van de bpm te laten plaatsvinden brengt niet met zich dat in strijd met het Unierecht te veel belasting is geheven. Het is immers belanghebbende zelf die bepaalt wanneer hij de bpm op aangifte voldoet en wanneer hij vervolgens het desbetreffende kenteken op zijn naam laat stellen. Het voorgaande leidt het Hof tot het oordeel dat de voor zover het bezwaar tegen de voldoening van bpm op basis van de extra leeftijdskorting gegrond is, niet het is gevolg van een aan de Inspecteur te wijten onrechtmatigheid.

Rentevergoeding over griffierecht, vergoeding van immateriële schade en proceskostenvergoeding in eerste aanleg

In het arrest van de Hoge Raad van 21 december 2018, ECLI:NL:HR:2018:2358 is beslist dat voor de wettelijk rente ex artikel 6:119 Burgerlijk Wetboek over een door de rechter uitgesproken veroordeling tot vergoeding van immateriële schade, terugbetaling van griffierecht en proceskosten als uitgangspunt geldt dat de uiterste datum waarop aan deze veroordeling moet zijn voldaan, is gelegen vier weken na de datum waarop de uitspraak waarin de veroordeling is opgenomen, is gedaan.

De Rechtbank heeft in haar uitspraak ten onrechte aan belanghebbende geen vergoeding van griffierecht toegekend (zie 4.6.). Het Hof zal de Inspecteur daarom ook veroordelen tot vergoeding van de wettelijke rente over de toegekende vergoeding van het griffierecht vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van de Rechtbank op 4 november 2019 tot aan de dag van algehele voldoening (zie 4.16).

De Rechtbank heeft terecht geen beslissing over vergoeding van de wettelijke rente opgenomen ter zake van de immateriële schade en de proceskostenvergoeding. Belanghebbende heeft immers voor de Rechtbank, anders dan voor wat betreft het griffierecht, geen aanspraak gemaakt op vergoeding van wettelijke rente.

Het voorgaande neemt niet weg dat de verschuldigdheid van wettelijke rente en de verplichting om die rente te vergoeden – ongeacht of de betaling van die rente bij de rechter is gevorderd – rechtstreeks voortvloeit uit a) de wet (artikel 6:119 BW), b) de vaststelling door de rechter van de verplichting tot vergoeding van immateriële schade in verband met het tijdsverloop en van de proceskosten, en c) het niet tijdig betalen. Gelet op het voorgaande zal het Hof daarom in zijn uitspraak opnemen dat de Inspecteur de wettelijke rente is verschuldigd over de door de Rechtbank toegekende immateriële schadevergoeding van € 500 en proceskostenvergoeding van € 512 vanaf vier weken na de openbaarmaking van de uitspraak van de Rechtbank op 4 november 2019 tot aan de dag van algehele voldoening.

Belanghebbende stelt verder dat recht bestaat op een vergoeding van rente over de periode vanaf het moment waarop het griffierecht is betaald tot het moment waarop de Minister dat griffierecht vergoedt.

Het Hof is van oordeel dat voor een rentevergoeding over de periode vanaf de datum van betaling van het griffierecht geen aanleiding bestaat op grond van het nationale recht. Ook het Unierecht dwingt niet tot vergoeding van dergelijke rente (vgl. HR 19 april 2019, ECLI:NL:HR:2019:623).

Voor enige andere of verdergaande rentevergoeding dan de hiervoor vermelde wettelijke rente is naar het oordeel van het Hof geen grond.

Stellen van prejudiciële vragen

Belanghebbende betoogt dat alleen het HvJ is het Unierecht uit te leggen. Het Hof moet daarom prejudiciële vragen aan het HvJ stellen, aldus belanghebbende.

Het betoog van belanghebbende houdt in de kern in dat de Nederlandse rechter niet bevoegd is het Unierecht zelf uit te leggen en toe te passen. Dit is onjuist. Op grond van vaste jurisprudentie is het de taak van de nationale rechter de volledige werking van het Unierecht te verzekeren (vgl. HvJ 14 september 2017, ECLI:EU:C:2017:687), terwijl de rechter in belastingzaken op grond van artikel 8:69, tweede lid, Awb ambtshalve de rechtsgronden aanvult. Daar waar aan de orde is de nationale rechter dus niet alleen bevoegd, maar ook gehouden het Unierecht te interpreteren en toe te passen. Rechtbank en Hof zijn, als niet in hoogste instantie oordelende rechterlijke instanties, op grond van artikel 267 VWEU in voorkomend geval niet gehouden een Unierechtelijk geschilpunt voor te leggen aan het HvJ, ook niet als het rechtsvorming zou betreffen waarover het HvJ (nog) niet heeft geoordeeld. De andersluidende conclusie die belanghebbende trekt uit het arrest Hans Åkerberg Fransson (HvJ 26 februari 2013, ECLI:EU:C:2013:105) berust op een onjuiste lezing van dat arrest. Het Hof ziet in deze procedure, voor zover hiervoor niet reeds is overwogen, geen aanleiding voor het stellen van prejudiciële vragen aan het HvJ.

Ambtshalve beoordeling overschrijding redelijke termijn

Het Hof overweegt dat nu de redelijke termijn in beginsel verstrijkt na afloop van de termijn van zes weken voor het doen van de uitspraak, het Hof ambtshalve zal beoordelen of de redelijke termijn is overschreden. Zoals het Hof heeft overwogen bij 4.15. zal deze ambtshalve beoordeling op gronden die zijn vermeld in het arrest van de Hoge Raad van 19 april 2019, ECLI:NL:HR:2019:523 niet in een andere samenstelling dan de huidige zetel plaatsvinden.

Voor de berechting van de zaak in hoger beroep heeft als uitgangspunt te gelden dat het Hof uitspraak doet binnen twee jaar nadat hoger beroep is ingesteld, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden (vgl. HR 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252). Naar het oordeel van het Hof is de Coronapandemie een uitzonderlijke en onvoorzienbare situatie die een verlenging van de termijn met vier maanden rechtvaardigt. Daarbij is rekening gehouden met de periode waarin de gerechtsgebouwen gesloten waren en een termijn van twee maanden voor het opnieuw inplannen van verdaagde zittingen. Het hoger beroep is ingesteld op 3 december 2019 en het Hof doet heden uitspraak, zodat de redelijke termijn niet is overschreden.

Slotsom Op grond van het vorenstaande is het hoger beroep gegrond.