411 Uitzondering op de regel van art. 7:954 BW: niet dezelfde verweermiddelen

Art. 6 WAM kent bij wijze van beschermingsmaatregel aan de benadeelde een bijzondere rechtspositie toe en regelt dat de benadeelde een eigen, zelfstandig recht op schadevergoeding heeft.1 De benadeelde kan de verzekeraar van de aansprakelijke partij rechtstreeks aanspreken (art. 7:954 BW), maar ingevolge art. 11 WAM jo. art. 7:954 lid 7 BW kan de verzekeraar aan de benadeelde niet de verweren tegenwerpen die de verzekeraar, wanneer hij door zijn verzekerde zelf tot uitkering zou zijn aangesproken, had kunnen inroepen.2 Zo kan de verzekeraar verzwijging niet inroepen tegen de benadeelde die deze verzekeraar rechtstreeks aanspreekt. Evenmin kan de verzekeraar zich beroepen op een uitsluitingsclausule3 of betogen dat meer of andere schade wordt geclaimd dan daadwerkelijk werd geleden. In de bijzondere verweermiddelenregel ligt de slachtofferbeschermende kracht van de WAM. In al deze gevallen heeft de verzekeraar die ingevolge de WAM de schade van een benadeelde heeft vergoed – als blijkt dat de aansprakelijkheid voor die schade niet door een met hem gesloten verzekering is gedekt –, voor het bedrag van de schadevergoeding verhaal op de aansprakelijke persoon (art. 15 WAM).

Mogelijk geeft een persoon aan slachtoffer te zijn van een door de verzekerde van de aansprakelijkheidsverzekeraar gepleegde onrechtmatige daad, waarbij tussen de verzekeraar en het slachtoffer voorafgaand aan de onrechtmatige daad geen rechtsbetrekking heeft bestaan; de derde-benadeelde.4 De derde-benadeelde vordert uitkering van de WAM-verzekeraar. Het is aan de derde-benadeelde, als de partij die zich beroept op de rechtsgevolgen van het bestaan van een verzekerd evenement, om voldoende onderbouwd te stellen en zo nodig te bewijzen dat door de verzekerde van de verzekeraar een verkeerfout is gemaakt. Beschikt de WAM-verzekeraar over ongevalsrapportage die op een andere toedracht wijst, dan zal de WAM-verzekeraar gemotiveerd de toedracht zoals door eiser gesteld betwisten (een grondslagverweer). Gaat eiser niet of onvoldoende in op de argumenten die zijn genoemd in het door de verzekeraar aangedragen onderzoek, dan heeft eiser de resultaten van het toedrachtsonderzoek onvoldoende weerlegd. Aan bewijslevering wordt niet toegekomen; de vordering van eiser wordt dan afgewezen.5

Hoe moet geoordeeld worden indien de WAM-verzekeraar naast of in plaats van de gemotiveerde betwisting een beroep heeft gedaan op art. 7:941 lid 5 BW? 6

Enerzijds werd bepleit dat analoge toepassing van art. 7:941 lid 5 mogelijk moet zijn.7 Anderzijds wordt geoordeeld dat analoge toepassing van art. 7:941 lid 5 BW een afwijking zou betekenen van art. 6 WAM en daarom niet tot de mogelijkheden behoort.8

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat bij gebreke van een contractuele verhouding tussen de benadeelde en de verzekeraar van rechtstreekse toepasselijkheid van art. 7:941 lid 5 BW geen sprake is. Ook voor analoge toepassing van deze bepaling op de bedoelde rechtsverhouding is geen plaats. De rechtsoverwegingen luiden als volgt:

Daarnaast oordeelde de Hoge Raad dat het de rechter vrij staat aan een schending van de waarheidsplicht (art. 21 Rv: uitlatingen gedaan door de derde-benadeelde ter zitting of in de processtukken) de gevolgtrekkingen te verbinden die hij geraden acht;10 bovendien dat het geldend maken van een aanspraak onder omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar kan zijn (art. 6:2 lid 2 BW).

De toepassing van de derogerende werking kan in cassatie slechts op begrijpelijkheid worden onderzocht. De verzekeraar kan bij slagen van zijn verweer een beroep doen op het feit dat de tot uitkering gerechtigde onrechtmatig heeft gehandeld en reeds uitbetaalde uitkeringen terugvorderen.11