HR, 10-05-2022, nr. 20/04390

2.3.3 Indien de door het openbaar ministerie aangedragen feiten en omstandigheden een vermoeden rechtvaardigen dat het niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is, mag van de verdachte worden verlangd dat hij een concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring geeft dat het voorwerp niet van misdrijf afkomstig is. De omstandigheid dat deze verklaring van de verdachte mag worden verlangd, houdt niet in dat het aan de verdachte is om aannemelijk te maken dat het voorwerp niet van misdrijf afkomstig is.

Indien de verdachte zo’n verklaring geeft, ligt het op de weg van het openbaar ministerie nader onderzoek te doen naar die verklaring. De rechter zal dan mede op basis van de resultaten van dat onderzoek moeten beoordelen of ondanks de verklaring van de verdachte het witwassen bewezen kan worden op de grond dat (het niet anders kan zijn dan dat) het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is.

Indien een dergelijke verklaring uitblijft, mag de rechter die omstandigheid betrekken in zijn overwegingen omtrent het bewijs. (Vgl. HR 18 december 2018, ECLI:NL:HR:2018:2352.)”

9. Na het arrest van 18 december 2018 heeft de Hoge Raad verschillende arresten gewezen waarin het gaat om een witwasvermoeden ten aanzien van een voorwerp in relatie tot de door de verdachte gegeven verklaring die inhoudt dat het voorwerp niet van misdrijf afkomstig is. Het draait daarbij in cassatie hoofdzakelijk om de vraag of het hof begrijpelijk heeft geoordeeld dat de verdachte in reactie op een bestaand witwasvermoeden geen concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring heeft gegeven over de (legale) herkomst van het voorwerp. In één arrest, te weten HR 11 mei 2021 ECLI:NL:HR:2021:691 (hierboven genoemd en in randnummer 13 nader te bespreken), is aan de orde de vraag of, nadat het openbaar ministerie onderzoek had gedaan naar de door de verdachte gegeven verklaring, begrijpelijk is het oordeel van het hof dat het niet anders kan zijn dan dat het voorwerp van misdrijf afkomstig is. Op deze recente rechtspraak ga ik hieronder nader in, waarbij ik vooral aandacht schenk aan de zaken waarin de Hoge Raad de tegen de motivering van de bewezenverklaring van witwassen gerichte klachten uitdrukkelijk heeft besproken.1.

10. In onderscheidenlijk HR 18 december 2018, ECLI:NL:HR:2018:2352, NJ 2019/298, m.nt. Rozemond, HR 14 januari 2020, ECLI:NL:HR:2020:36 en HR 2 februari 2021, ECLI:NL:HR:2021:156 vernietigt de Hoge Raad (telkens) de uitspraak van het hof vanwege een ontoereikend gemotiveerde bewezenverklaring van witwassen. In de desbetreffende overwegingen van de Hoge Raad komt naar voren dat de enkele omstandigheid dat de verdachte, ondanks een door hem gedane toezegging, geen stukken ter onderbouwing van zijn verklaring heeft overgelegd, niet volstaat voor het oordeel dat de gegeven verklaring van de verdachte over de legale herkomst niet aan de gestelde eisen van concreetheid, verifieerbaarheid en waarschijnlijkheid voldoet.2.Wil een dergelijk oordeel over de gegeven verklaring de begrijpelijkheidstoets in cassatie doorstaan, zo versta ik deze drie arresten, dan is vereist dat de rechter uitdrukkelijk ingaat op de verklaring van de verdachte en hij motiveert waarom, in afwijking van het door de Hoge Raad geformuleerde uitgangspunt, het openbaar ministerie naar die verklaring geen onderzoek behoeft te doen. Voor een toereikende motivering van de rechter is vereist dat daarmee inzichtelijk wordt gemaakt waarom de door de verdachte gegeven verklaring tekortschiet wat betreft de daaraan gestelde eisen van concreetheid, verifieerbaarheid en waarschijnlijkheid. Pas dan zal het mede daarop gebaseerde oordeel dat het – gelet op het gerechtvaardigde witwasvermoeden aan de ene kant en het ontbreken van een aan de eisen voldoende verklaring van de verdachte aan de andere kant – niet anders kan zijn dan dat het voorwerp van misdrijf afkomstig is de cassatietoets kunnen doorstaan. Als aan die voorwaarden is voldaan, zal het tenlastegelegde witwassen kunnen worden bewezen ondanks het feit dat op grond van de bewijsmiddelen geen rechtstreeks verband valt te leggen tussen het aan de verdachte te relateren voorwerp en een bepaald grondmisdrijf.3.

11. Zowel in HR 23 april 2019, ECLI:NL:HR:2019:668, NJ 2019/299, m.nt. Rozemond, als in HR 9 juli 2019, ECLI:NL:HR:2019:1137, NJ 2019/350, m.nt. Reijntjes heeft de Hoge Raad de tegen de motivering van het bewezenverklaarde witwassen gerichte klachten verworpen. In beide zaken houdt het oordeel van het hof dat de door de verdachte gegeven verklaring niet valt aan te merken als een concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring in cassatie stand. In de zaak waarover het arrest van 23 april 2019 gaat, heeft het hof op basis van een kasopstelling een verschil van € 55.000,- tussen de vastgestelde legale inkomsten en de feitelijke uitgaven van de verdachte geconstateerd en geoordeeld dat daarmee een vermoeden van witwassen is gerechtvaardigd. Van de verdachte mocht daarom een verklaring over de legale herkomst van dat geldbedrag worden verwacht. De – eerst in hoger beroep – door de verdachte gegeven verklaring dat hij het geld heeft gespaard toen hij kosteloos bij zijn ouders woonde terwijl hij toen ook een vast inkomen had, acht het hof noch concreet, noch te verifiëren en op voorhand hoogst onwaarschijnlijk. Het hof kwalificeert de gegeven verklaring als een enkele, niet of nauwelijks, onderbouwde stelling en verwijst daarbij naar negen feiten en omstandigheden die het in aanmerking neemt bij zijn oordeel dat de verdachte zijn verklaring onvoldoende handen en voeten heeft gegeven en er met die verklaring geen begin van aannemelijkheid van de legale herkomst van het geld is gegeven. De in aanmerking genomen feiten en omstandigheden houden onder meer in dat de verdachte wisselend en weinig concreet over het gespaarde geld heeft verklaard, hij het spaargeld niet bij de Belastingdienst heeft opgegeven, noch in de huwelijkse voorwaarden heeft vermeld, en er ook geen getuigen zijn die ooit het spaargeld van de verdachte hebben gezien. Volgens de Hoge Raad geven de oordelen van het hof geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en zijn zij evenmin onbegrijpelijk. In de zaak die leidde tot het arrest van 9 juli 2019 blijkt uit de bewijsvoering van het hof dat in de bewezenverklaarde periode van zes en een half jaar op drie bankrekeningen waarvan de verdachte gebruikmaakt diverse contante stortingen zijn gedaan tot een bedrag van meer dan € 300.000,-. Naar het oordeel van het hof kunnen de inkomsten en het vermogen van de verdachte of zijn echtgenote deze contante stortingen niet verklaren. Aan de bewering van de verdachte, die erop neerkomt dat hij voorafgaand aan de bewezenverklaarde periode grote geldbedragen heeft verworven die hij of vrienden van hem contant hebben bewaard, heeft hij onvoldoende handen en voeten gegeven. Zijn oordeel luidt dat het niet anders kan zijn dan dat de gestorte geldbedragen van misdrijf afkomstig zijn. Dit oordeel is volgens de Hoge Raad niet onbegrijpelijk, gezien de door het hof in aanmerking genomen feiten en omstandigheden die inhouden dat, enerzijds, administratie of documentatie ten aanzien van het geld ontbreekt terwijl de verdachte geen nadere toelichting heeft gegeven met betrekking tot contante geldstromen die tot de geldstortingen hebben geleid en, anderzijds, uit de fiscale aangiftes van de verdachte en zijn echtgenote naar voren komt dat zij in de bewezenverklaarde periode geen (legaal) vermogen hadden waaruit de contante stortingen kunnen worden verklaard. Tegen die achtergrond heeft het hof, zo begrijp ik het arrest van de Hoge Raad, kunnen oordelen dat het verloop van de contante geldstromen door de verklaring van de verdachte niet inzichtelijk is geworden zodat deze verklaring niet kan worden aangemerkt als een concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring dat de gestorte geldbedragen niet van misdrijf afkomstig zijn.4.

12. Naast de twee hiervoor besproken arresten uit 2019, bestaat recenter jurisprudentie waarin de klachten over de door de rechter gebruikte bewijsconstructie in zaken met een witwasvermoeden zijn verworpen.5.De tegen de motivering van de bewezenverklaring van witwassen gerichte klachten deed de Hoge Raad in die zaken echter kort af met een aan art. 81, eerste lid, RO ontleende motivering. Uit de aan die arresten voorafgaande conclusies komt evenwel naar voren dat niet onbegrijpelijk is dat de rechter telkens de door de verdachte gegeven verklaring inzake de gestelde legale herkomst van het voorwerp als onvoldoende concreet en verifieerbaar aanmerkt.6.

13. Ten opzichte van de arresten die hiervoor aan de orde kwamen, neemt HR 11 mei 2021, ECLI:NL:HR:2021:691 een bijzondere plaats in. Niet is het daar de vraag of het hof begrijpelijk heeft geoordeeld dat de uit de bewijsvoering blijkende feiten en omstandigheden een vermoeden van witwassen rechtvaardigen, noch of begrijpelijk is het oordeel dat de verdachte niet een verklaring over de legale herkomst van het aangetroffen voorwerp heeft gegeven die aan de daaraan gestelde eisen voldoet. Waar het in dat arrest om gaat, is de begrijpelijkheid van het oordeel van het hof dat de resultaten van het onderzoek door het openbaar ministerie (naar de door de verdachte gegeven verklaring over de legale herkomst van het aangetroffen contante geld) het vermoeden van witwassen niet hebben ontzenuwd en dat mede op basis daarvan geen andere conclusie mogelijk is dan dat het geld van misdrijf afkomstig is. In het kader van deze oordelen overweegt het hof onder meer dat de verklaring van de verdachte dat hij (een groot deel van) het contante geld uit hoofde van zijn werk voor een Engelse juwelier voorhanden had voor de aankoop van goud en juwelen enkel steun vindt in de verklaring van de werkgever van de verdachte, maar dat de verklaring van de werkgever op geen enkele manier is onderbouwd. Dat oordeel acht de Hoge Raad niet zonder meer begrijpelijk, aangezien onder meer uit bankbescheiden blijkt dat de Engelse juwelier voor grote bedragen aan contant geld bestelt bij een Engelse bank en een deel van het bij de verdachte aangetroffen contante geld was voorzien van bankwikkels van die bank. Als ik het goed zie, bieden deze omstandigheden in zoverre enige steun aan de verklaring van de verdachte en zijn werkgever over de legale herkomst van het aangetroffen geld. Aangezien, zo begrijp ik de overwegingen van de Hoge Raad, de andere door het hof in aanmerking genomen omstandigheden niet meebrengen dat de verklaringen van de verdachte en zijn werkgever over de legale herkomst van het geld hoogst onwaarschijnlijk zijn, is niet zonder meer begrijpelijk het oordeel van het hof dat geen andere conclusie mogelijk is dan dat al het aangetroffen geld van misdrijf afkomstig is.

De bespreking van de eerste deelklacht en een deel van de derde deelklacht

14. De eerste deelklacht en (een deel van) de derde deelklacht richten zich tegen het oordeel van het hof dat de verdachte niet een concrete, min of meer verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring heeft afgelegd over de legale herkomst van het geld en dat het niet anders kan zijn dan dat het bij de verdachte aangetroffen geldbedrag van misdrijf afkomstig is.

15. Uit de bewijsvoering van het hof blijken de volgende feiten en omstandigheden. Tijdens een op 24 juni 2015 uitgevoerde veiligheidscheck van passagiers op het Security-filter in vertrekhal 3 van de luchthaven Schiphol worden na een kledingvisitatie van de verdachte in haar beha drie enveloppen aangetroffen met daarin een bedrag van € 20.000,- aan contant geld. Na het aantreffen van de enveloppen in dit kledingstuk vindt in verband met een controle nader onderzoek plaats door opsporingsambtenaren. Op de door een opsporingsambtenaar gestelde vraag of zij nog meer geld in haar bagage of op haar lichaam heeft, antwoordt de verdachte “Nee, absoluut niet”. Ook op de later gestelde vraag bij controle van de handbagage of daarin nog meer geld zou worden aangetroffen, antwoordt de verdachte “Nee”. Tijdens de controle van de handbagage vindt een opsporingsambtenaar op de bodem van de handtas die de verdachte vervoert echter twee dichtgeplakte enveloppen met daarin een bedrag van € 10.000,- contant geld en in het zijvak van die handtas een contant bedrag van € 135,-. Bij de uitgevoerde kledingvisitatie van de verdachte worden uit haar vestzak twee dichtgeplakte enveloppen gehaald met daarin een bedrag van € 10.600,- aan eurobiljetten. In totaal is tijdens die veiligheidscheck een bedrag van € 40.735,- aan eurobiljetten bij de verdachte aangetroffen en inbeslaggenomen.

16. Het hof oordeelt op basis van die feiten en omstandigheden – die in de schriftuur niet worden bestreden – allereerst dat sprake is van een gerechtvaardigd vermoeden dat het niet anders kan zijn dan dat het aangetroffen geld van misdrijf afkomstig is en er dus sprake is van witwassen. Op basis van dit gerechtvaardigd geachte vermoeden oordeelt het hof vervolgens dat van de verdachte mag worden verlangd dat zij een verklaring geeft voor de herkomst van het geld, die concreet en verifieerbaar is en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijk. Deze oordelen van het hof zijn in het licht van de hierboven in randnummer 8 geciteerde overwegingen van de Hoge Raad niet onjuist. En tegen de achtergrond van de uit de bewijsvoering blijkende omstandigheden waaronder het aanzienlijke contante geldbedrag bij de verdachte is aangetroffen, komen deze oordelen mij evenmin onbegrijpelijk voor.

17. Het hof is blijkens zijn overwegingen vervolgens nagegaan welke verklaringen door de verdachte zijn gegeven ten aanzien van de (legale) herkomst van het bij haar aangetroffen geldbedrag. Het hof stelt vast dat daarover geen concrete verklaring door de verdachte is gegeven en oordeelt dat de verklaring van de verdachte reeds daarom niet min of meer verifieerbaar is en op voorhand als hoogst onwaarschijnlijk is aan te merken. Mede op basis van dit oordeel over de door de verdachte gegeven verklaring concludeert het hof dat het aangetroffen geldbedrag onmiddellijk of middellijk uit enig misdrijf afkomstig is en dat de verdachte daarvan op de hoogte was. Op deze oordelen van het hof zijn de pijlen van de stellers van het middel gericht.

18. Bij het klaarblijkelijke oordeel van het hof dat de verdachte niet de van haar verlangde, concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring heeft gegeven over de legale herkomst van het aangetroffen geld, heeft het hof uitdrukkelijk acht geslagen op – enerzijds – de meerdere, op verschillende momenten afgelegde, verklaringen van de verdachte, en – anderzijds – de verklaringen van de partner en de dochter van de verdachte. Het hof heeft vastgesteld dat “de door de verdachte gegeven verklaringen, op essentiële onderdelen, sterk wisselend en/of niet controleerbaar zijn”. Ter onderbouwing van die vaststelling heeft het hof erop gewezen dat de verdachte op verschillende momenten wisselend heeft verklaard over i) de vraag van wie het geld afkomstig was en aan wie welke bedragen toebehoorde, ii) de bedragen die de verdachte door haar dochter vanuit de Oekraïne toegezonden zou hebben gekregen, iii) de reden om geld vanuit Oekraïne mee te nemen naar Nederland, en iv) de hoogte van de bedragen die de verdachte zelf spaarde.

19. Daarnaast heeft het hof, bij zijn oordeel dat – ik vat in mijn eigen woorden samen – de door de verdachte gegeven verklaring over de legale herkomst van het geld niet aan de daaraan gestelde eisen voldoet, in aanmerking genomen dat: a) de verklaringen van de verdachte over de vraag aan wie welke bedragen toebehoorden, afwijken van de verklaring die de dochter van de verdachte (verder: de dochter) hierover heeft afgelegd; b) de hoogte van de volgens de verdediging door de dochter opgenomen bedragen niet correspondeert met de hoogte van het bedrag dat volgens de dochter door haar zou zijn opgenomen en aan de verdachte gegeven; c) het hoogst onwaarschijnlijk is dat de dochter een groot bedrag heeft gespaard gelet op haar maandinkomen van € 337,-, terwijl bovendien haar verklaring dat het aangetroffen contante geld (deels) afkomstig is van spaargeld onvoldoende verifieerbaar en controleerbaar is; en d) het, mede gelet op de door de verdachte gegeven onderbouwing, hoogst onwaarschijnlijk is dat de verdachte en haar man een aanzienlijk geldbedrag hebben gespaard.

20. De vaststelling van het hof dat de door de verdachte gegeven verklaringen – op essentiële onderdelen – sterk wisselend en/of niet controleerbaar zijn, acht ik niet onbegrijpelijk gelet op de in randnummer 18 weergegeven omstandigheden die het hof daarbij heeft betrokken. Aangezien ‘sterk wisselende’ verklaringen die afkomstig zijn van één persoon een serieuze aanwijzing vormen dat deze (voor een deel) onjuist of onwaarschijnlijk zijn, en een ‘niet controleerbare’ verklaring (uiteraard) ook niet valt te verifiëren, verwondert het niet dat het hof deze vaststelling mede heeft betrokken bij zijn oordeel dat de door de verdachte afgelegde verklaring – opnieuw in mijn woorden – niet voldoende tegenwicht biedt aan het gerezen witwasvermoeden. Anders dan wat de stellers van het middel naar voren brengen, kan ik in de door het hof gesignaleerde, en in aanmerking genomen, verschillen tussen de afgelegde verklaringen van de verdachte ook geen “te strenge” of een “onbegrijpelijke” toepassing van het hier toepasselijke rechtskader ontwaren.

21. Met de verder door het hof aan zijn oordeel ten grondslag gelegde omstandigheden (in randnummer 19 weergegeven), heeft het hof klaarblijkelijk tot uitdrukking gebracht waarom het de door de verdachte gegeven verklaringen over de legale herkomst van het aangetroffen geldbedrag – zonder nader onderzoek van het openbaar ministerie en dus op voorhand – hoogst onwaarschijnlijk acht. Het oordeel dat de verdachte met haar sterk wisselende verklaringen niet een verklaring heeft afgelegd over de legale herkomst die aan de daaraan gestelde eisen voldoet, acht ik evenmin onbegrijpelijk. Daarbij wijs ik er op dat – ook als wordt aangenomen dat de verklaringen van de verdachte over de herkomst van het geld niet als sterk wisselend en oncontroleerbaar zouden kunnen worden beschouwd, en deze verklaringen ook niet als strijdig met de door de dochter gegeven verklaringen zijn aan te merken – nog altijd de vraag resteert of de verdachte een aan de geldende eisen beantwoordende verklaring over de legale herkomst van het aangetroffen geld heeft gegeven. Met betrekking tot de legale herkomst van het aangetroffen contante geldbedrag van € 40.735,- is immers slechts aangevoerd dat dit spaargeld van de dochter respectievelijk van de verdachte en haar man zou zijn, terwijl het hof – in cassatie onbestreden – heeft geoordeeld dat dit hoogst onwaarschijnlijk is, nu het blijkens de bewijsvoering – wederom in cassatie niet bestreden – heeft vastgesteld dat het maandinkomen van de dochter van de verdachte van € 337,- bedraagt en de gezamenlijke uitkering van de verdachte en haar partner niet hoger is dan € 1300,-.7.Gelet hierop heeft het hof in de bewijsvoering niet onbegrijpelijk tot uitdrukking gebracht dat door de verdachte niet concreet, verifieerbaar en op voorhand hoogst onwaarschijnlijk is verklaard dat het aangetroffen contante geld afkomstig is van uit legale bronnen afkomstig spaargeld. Dat door de verdachte ook is aangevoerd dat een deel van het aangetroffen geld toebehoort aan haar zoon, maakt dit alles niet anders.

22. Tegen de achtergrond van het voorafgaande is niet onjuist of onbegrijpelijk de toepassing die het hof in de voorliggende zaak heeft gegeven aan het te dezen geldende rechtskader.8.Gelet daarop en in aanmerking genomen i) de uit de bewijsvoering van het hof blijkende verhullende wijze waarop de verdachte het contante geld op de luchthaven heeft vervoerd, en ii) dat de verdachte tegenover de opsporingsambtenaren heeft gelogen over de aanwezigheid van nog meer contant geld nadat in haar beha enveloppen met geld waren aangetroffen, acht ik de bewezenverklaring van het onder feit 1 tenlastegelegde “afkomstig uit enig misdrijf” toereikend gemotiveerd.9.Dat brengt mee dat de eerste deelklacht faalt.

23. Anders dan de stellers van het middel betogen, ligt in de door het hof gebruikte bewijsvoering niet besloten de eis dat de verdachte een sluitende, met stukken onderbouwde, verklaring geeft voor de herkomst van het bij haar aangetroffen contante geldbedrag. Het hof heeft immers slechts geoordeeld – en zoals ik hiervoor heb uiteengezet: kunnen oordelen – dat de door de verdachte gegeven verklaring over de legale herkomst van het geld niet aan de daaraan te stellen eisen voldoet, zodat het mede gelet op het ontbreken van de van de verdachte verlangde verklaring niet anders kan zijn dan dat het aangetroffen contante geldbedrag van misdrijf afkomstig is. Daarmee heeft het hof een bewijsredenering gehanteerd die door de Hoge Raad in zijn hiervoor in randnummer 8 weergegeven overwegingen is aangeduid en toelaatbaar is geacht. In de overwegingen over zo een bewijsredenering heeft de Hoge Raad onderstreept dat de omstandigheid dat van de verdachte naar aanleiding van een gerechtvaardigd witwasvermoeden een bepaalde verklaring mag worden verlangd, niet inhoudt dat het aan de verdachte is aannemelijk te maken dat het voorwerp ten aanzien waarvan het vermoeden is gerezen niet van misdrijf afkomstig is. Met de toepassing van het juiste rechtskader heeft het hof de door de Hoge Raad aangeduide grenzen in aanmerking genomen. Er is geen sprake geweest van een omkering van de bewijslast in die zin dat het hof “onschuldbewijs” heeft verlangd. Dat brengt mee dat de derde deelklacht faalt voor zover daarin wordt geklaagd dat het hof door een verschuiving van de bewijslast naar de verdediging de onschuldpresumptie zou hebben geschonden.

De bespreking van de tweede deelklacht en het resterende deel van de derde deelklacht

24. Met de tweede deelklacht en het resterende deel van de derde deelklacht komen de stellers van het middel op tegen ’s hofs afwijzing van het blijkens de pleitnota gedane voorwaardelijke verzoek tot het horen als getuige van de zoon en de dochter van de verdachte. De afwijzing van deze voorwaardelijke verzoeken zou onbegrijpelijk zijn en het recht van de verdachte op een effectieve verdediging – en dus op een eerlijk proces – aantasten.

25. Het in het middel bedoelde voorwaardelijke verzoek van de verdediging houdt blijkens de in randnummer 7 reeds aangehaalde pleitnota het volgende in (ik herhaal):

“2. Standpunt Openbaar Ministerie

In zijn appelschriftuur geeft het Openbaar Ministerie aan dat het van mening is de herkomst van het geldbedrag niet verifieerbaar is. De Rechtbank heeft in haar vonnis aangegeven dat het niet is komen vast te staan dat het geldbedrag uit enig misdrijf afkomst is.

Hiernaast heeft de verdediging ook meermaals verzocht om getuigen te laten horen over dit geldbedrag. Het enige dat de verdediging op dit punt kan doen is verzoeken om onderzoek te laten verrichten, zodat de verklaring van cliënte kan worden geverifieerd indien dit verder nodig is zoals het Openbaar Ministerie op dit punt aangeeft.

Verdediging geeft vandaag dan ook wederom aan, mocht het Openbaar Ministerie op dit standpunt blijven, dan dienen er getuigen te worden gehoord. De zoon en dochter van cliënte zouden hierover kunnen worden gehoord. Verdediging legt dit verzoek dan ook voorwaardelijk neer bij uw Gerechtshof. De verdediging vindt het niet nodig om deze getuigen te horen. De Rechtbank heeft in haar vonnis al aangegeven waarom het niet nodig is om deze getuigen te horen en dat een vrijspraak nu al in de rede ligt.”

26. Het hof heeft het voorwaardelijke verzoek afgewezen en daartoe het volgende overwogen:

“Voorwaardelijk verzoek

Door de raadsman is ter terechtzitting in hoger beroep verzocht, indien het openbaar ministerie zich op het standpunt blijft stellen dat de herkomst van het geldbedrag niet verifieerbaar is, om de zoon, [betrokkene 3] en de dochter, [betrokkene 1] , van de verdachte te horen, zodat de verklaringen van de verdachte kunnen worden geverifieerd. Het hof verstaat het verzoek aldus dat indien het hof tot een bewezenverklaring van het onder 1 tenlastegelegde komt, de verdediging verzoekt voornoemde getuigen te horen.

Het hof wijst het verzoek om [betrokkene 3] en [betrokkene 1] als getuigen te horen af.

Mede op grond van onderzoek dat is verricht, in het kader van welk onderzoek verbalisanten van de Koninklijke Marchaussee de partner van de verdachte en de dochter van de verdachte reeds telefonisch hebben gehoord, en de door de verdediging ingebrachte verklaring van de dochter van de verdachte, acht het hof zich in dat opzicht voldoende voorgelicht. Gelet hierop en in aanmerking genomen de summiere onderbouwing van het verzoek, acht het hof het horen van de verzochte getuigen niet noodzakelijk.”

27. Met deze afwijzing heeft het hof de juiste maatstaf – of de noodzaak is gebleken – gehanteerd.10.Ook is de afwijzende beslissing van het hof niet onbegrijpelijk. Daarbij wijs ik er op dat door de verdediging ter onderbouwing van het voorwaardelijke verzoek enkel is gesteld dat de zoon en de dochter van de verdachte over de herkomst van het aangetroffen geldbedrag “zouden kunnen worden gehoord”. Tegen de achtergrond van i) het door het hof terecht als ‘summier onderbouwd’ gekwalificeerde voorwaardelijke verzoek van de verdediging, en ii) de bewijsvoering van het hof waaruit – zoals blijkt uit mijn voorafgaande bespreking van onder meer de eerste deelklacht van het middel – begrijpelijk volgt dat op basis van verschillende verklaringen van de verdachte, haar partner en haar dochter hoogst onwaarschijnlijk is dat het aangetroffen geld een legale herkomst heeft, is niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd het oordeel van het hof dat niet noodzakelijk is het opnieuw horen van de dochter en het horen van de zoon van de verdachte met betrekking tot de herkomst van het geld. De tweede deelklacht treft derhalve geen doel.

28. In de toelichting op het middel wordt in het verband van de derde deelklacht nog aangevoerd dat de afwijzing van het voorwaardelijke verzoek om de dochter en de zoon van de verdachte als getuige te horen niet zonder meer begrijpelijk is in het licht van het toetsingskader voor ontlastende getuigen dat door het EHRM is geformuleerd in het arrest van 18 december 2018, nr. 36658/05 (Murtazaliyeva tegen Rusland).

29. Met de afwijzing van het voorwaardelijke verzoek heeft het hof het door de stellers van het middel bedoelde toetsingskader echter niet miskend, noch heeft het daarmee in strijd geoordeeld. Het hof heeft daarentegen juist in lijn gehandeld met het door het EHRM in het arrest in de zaak van Murtazaliyeva tegen Rusland geformuleerde kader door i) in aanmerking te nemen dat het verzoek summier is onderbouwd, ii) met de bewijsvoering tot uitdrukking te brengen dat het horen van de dochter en de zoon niet relevant is voor het op grond van de tenlastelegging te geven oordeel over het witwassen en iii) de relevantie van hun verklaringen in de beoordeling van de noodzaak tot het horen van hen te betrekken en gemotiveerd aan te geven waarom de noodzaak daartoe niet aanwezig is.11.Nu in de schriftuur niet wordt gesteld dat door de afwijzing van het voorwaardelijke verzoek de overall fairness of the proceedings is ondermijnd, valt, mede gelet op het voorafgaande, niet in te zien dat de nader gemotiveerde afwijzing van het summier onderbouwde verzoek een schending oplevert van het recht van de verdachte op een eerlijk proces.12.Daaruit volgt dat ook het resterende deel van de derde deelklacht doel mist.

30. Het middel faalt in alle onderdelen.

III. Het tweede middel (feit 2)

Het middel (aanvullende schriftuur)

31. Het middel klaagt dat de bewezenverklaring van het onder feit 2 tenlastegelegde blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting “met betrekking tot het verlaten van de Gemeenschap”, althans dat de bewezenverklaring ten aanzien hiervan ontoereikend is gemotiveerd “nu uit de bewijsvoering niet kan blijken dat verzoekster de Gemeenschap had verlaten terwijl zij niet de verplichte aangifte had gedaan”.

32. Hieronder bespreek ik achtereenvolgens de rechtsklacht en de motiveringsklacht. Eerst geef ik evenwel de bewezenverklaring en de bewijsvoering van het hof, alsmede het juridisch kader weer.

De bewezenverklaring en bewijsvoering

33. Ten laste van de verdachte heeft het hof onder 2 bewezenverklaard dat:

“zij op 24 juni 2015 te Schiphol, gemeente Haarlemmermeer, opzettelijk, niet heeft voldaan aan haar verplichting tot het doen van aangifte, zoals bedoeld in artikel 3 van de Verordening (EG) Nr. 1889/2005 van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 26 oktober 2005 betreffende de controle van liquide middelen die de Gemeenschap binnenkomen of verlaten, immers heeft zij toen en daar geen aangifte gedaan terwijl zij die Gemeenschap verliet en liquide middelen ten bedrage van 10.000 euro of meer vervoerde, te weten in totaal 40.735 euro.”

34 Het hof heeft deze bewezenverklaring doen steunen op de bewijsmiddelen die hiervoor in randnummer 5 zijn weergegeven. Het hof heeft met betrekking tot het bewijs van het onder 2 tenlastegelegde feit geen nadere bewijsoverweging opgenomen. De pleitnota13.houdt met betrekking tot het onder feit 2 tenlastegelegde in dat “de verdediging zich [zal] refereren aan uw oordeel”. Door of namens de verdachte is het onder feit 2 tenlastegelegde tegenover het hof dus niet betwist.

Het juridisch kader

35. Het onder feit 2 tenlastegelegde is toegesneden op art. 10:1, vierde lid en vijfde lid, (oud) Algemene douanewet (Adw).14.Ten tijde van het bewezenverklaarde luidden deze artikelleden:

“4. Degene die uit hoofde van artikel 3 van Verordening (EG) nr. 1889/2005 van het Europees Parlement en de Raad van 26 oktober 2005 betreffende de controle van liquide middelen die de Gemeenschap binnenkomen of verlaten verplicht is tot het doen van aangifte en deze aangifte niet, onvolledig of onjuist doet, wordt gestraft met geldboete van de derde categorie.

5. Degene die een der in het vierde lid omschreven feiten opzettelijk begaat, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie.”

36. Artikel 10:1, vierde lid, (oud) Adw verwijst naar de verplichting tot het doen van aangifte als bedoeld in art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 van het Europees Parlement en de Raad van 26 oktober 2005 betreffende de controle van liquide middelen die de Gemeenschap binnenkomen of verlaten (PbEU, L 309/9). Deze EG-bepaling hield ten tijde van het bewezenverklaarde in:15.

“Iedere natuurlijke persoon die de Gemeenschap binnenkomt of verlaat, en liquide middelen ten bedrage van EUR 10 000 of meer vervoert, moet dat bedrag overeenkomstig deze verordening aangeven bij de bevoegde autoriteiten van de lidstaat via welke deze middelen de Gemeenschap binnenkomen of verlaten. Er is niet aan de aangifteplicht voldaan indien de verstrekte gegevens onjuist of onvolledig zijn.”

37. Artikel 3:2 Adw luidde ten tijde van het bewezenverklaarde:

“1. De aangifte, bedoeld in artikel 3, eerste lid, van Verordening (EG) nr. 1889/2005 van het Europees Parlement en de Raad van 26 oktober 2005 betreffende de controle van liquide middelen die de Gemeenschap binnenkomen of verlaten (PbEU 2005, L 309), wordt schriftelijk gedaan.

2. De identiteit van de aangever wordt vastgesteld met behulp van een document als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht.

3. Bij regeling van Onze Minister van Financiën:

a. wordt een aangifteformulier vastgesteld;

b. worden regels gesteld omtrent de bij de uitvoering van de verordening, genoemd in het eerste lid:

1°. in aanmerking te nemen wisselkoers ter bepaling van de tegenwaarde in euro’s van liquide middelen als bedoeld in artikel 2, onderdeel 2, van die verordening, waarvan het bedrag is uitgedrukt in een andere valuta;

2°. in aanmerking te nemen waarde van verhandelbare instrumenten aan toonder als bedoeld in artikel 2, onderdeel 2, onder a, van die verordening.

4. Bij regeling van Onze Minister van Financiën kunnen, in afwijking van het eerste lid, regels worden gesteld op grond waarvan de aangifte, genoemd in artikel 3 van de in het eerste lid genoemde verordening, langs elektronische weg kan worden gedaan.”

De bespreking van het middel

38. Zoals blijkt uit het middel en de toelichting daarop, nemen de stellers van het middel tot uitgangspunt dat niet nader is bepaald wat onder het “verlaten van de gemeenschap” moet worden verstaan. Zij menen dat “voor de invulling van de (oude) handeling "verlaten" kan worden aangesloten bij de wetsgeschiedenis behorende bij de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding (Stb. 2017/65 en 67)”. Tegen de achtergrond van deze opvatting wordt in de toelichting op het middel aangevoerd dat “iemand pas de Gemeenschap, thans Unie, verlaat in de zin van art. 10:1 lid 4 Adw jo. art. 3 Verordening op het moment dat de landsgrens/het luchtruim tussen/van een lidstaat van de Europese Unie wordt overschreden naar een niet-lidstaat van de Europese Unie”. Aangezien bij de verdachte tijdens de securitycheck op de luchthaven het in de bewezenverklaring bedoelde contante geldbedrag is aangetroffen, was – zo begrijp ik de argumentatie van de stellers van het middel – nog geen sprake van het verlaten van de Gemeenschap, zodat het hof niet het voltooide delict van art. 10:1, vierde en vijfde lid, (oud) Adw had kunnen bewezen verklaren, maar hooguit een poging tot het op die bepaling toegesneden delict dat aan de verdachte is tenlastegelegd.

39. Blijkens het vorenstaande gaan de stellers van het middel uit van een zeer beperkte uitleg van het begrip ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’ zoals gebezigd in art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005. Van het daar bedoelde verlaten zou in hun visie immers enkel sprake zijn pas op het moment dat de land- of luchtgrens tussen een lidstaat van de Europese Unie en een niet-lidstaat van de Europese Unie wordt overschreden. Voor zo een strikte uitleg van dit begrip zie ik geen grond. Ik licht dat hieronder toe.

40. Ik merk ten eerste op dat de totstandkomingsgeschiedenis van de verwijzing in art. 10:1, vierde lid, (oud) Adw naar art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 geen directe aanwijzingen bevat voor een bepaalde uitleg van het begrip ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’.16.Ook met betrekking tot het moment van het ontstaan van de in die bepaling bedoelde verplichting tot aangifte, vond ik in de Nederlandse geschiedenis van de totstandkoming van art. 10:1, vierde lid, (oud) Adw geen uitdrukkelijke aanwijzingen.17.Dat verwondert ook niet, want art. 10:1, vierde lid, (oud) Adw bepaalt namelijk dat strafbaar is het niet, onvolledig of onjuist doen van de aangifte waartoe iemand op grond van art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 is verplicht. Ook wordt in deze bepaling, in verbinding met art. 10:1, vijfde lid, (oud) Adw, het toepasselijke strafmaximum vermeld dat is gesteld op het, mede door een verwijzing naar de in de verordening gedefinieerde aangifteverplichting, in de bepalingen strafbaar gestelde – opzettelijke – gedrag. De verplichting tot het doen van de hier bedoelde aangifte is en blijft daarmee exclusief omschreven in de verordening die rechtstreeks toepasselijk is.18.Nu de stellers van het middel met de door hen voorgestane interpretatie van het begrip ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’ kennelijk betwisten dat de bedoelde verplichting tot het doen van aangifte voor de verdachte (reeds) bestond, is het van belang de tekst van art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 nader te bekijken.

41. Deze tekst bevat geen steun voor de in de (aanvullende) schriftuur bepleite interpretatie dat met het verlaten van de Gemeenschap in art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 enkel wordt gedoeld op het moment van daadwerkelijke grensoverschrijding. Bezien we deze bepaling als geheel, dan is daarin juist een argument gelegen dat pleit voor een ruimere uitleg van het begrip ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’ dan het middel voor ogen staat. De aangifte, waartoe art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 de natuurlijke persoon die liquide middelen vervoert van minimaal € 10.000,- verplicht, dient volgens deze bepaling immers te worden gedaan bij de bevoegde autoriteiten van de lidstaat via welke deze liquide middelen de Gemeenschap verlaten. Dat impliceert dat de aangifte zal moeten worden gedaan op een moment dat voorafgaat aan het moment dat de natuurlijke persoon de Gemeenschap door middel van grensoverschrijding daadwerkelijk (feitelijk) verlaat of heeft verlaten. De relatie tussen de verplichting tot aangifte en het door een natuurlijke persoon binnenkomen of verlaten van de Gemeenschap verklaart, denk ik, ook waarom in deze bepaling de werkwoorden ‘binnenkomen’ en ‘verlaten’ – en de vervoegingen daarvan – niet in de verleden tijd zijn gebruikt.19.Wil de verplichte aangifte bij de bevoegde autoriteiten van de lidstaat van vertrek praktisch gezien nuttig effect hebben, in die zin dat een natuurlijke persoon die voor meer dan € 10.000,- aan contanten vervoert ook daadwerkelijk bij die autoriteiten de bedoelde aangifte zal (kunnen) doen, dan zal een ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’ (uiteraard) reeds verplicht moeten zijn tot het doen van aangifte op een moment dat gelegen is vóór de daadwerkelijke grensoverschrijding met het contante geld.

42. Belangrijker dan mijn opmerkingen hiervoor is dat de uitleg van art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 reeds in de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) aan de orde is gekomen. In de zaak Dakkak en Intercontinental heeft het Hof overwogen dat het in art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 opgenomen begrip ‘natuurlijke persoon die de [Unie] binnenkomt of verlaat’ “niet dubbelzinnig is en in zijn gebruikelijke betekenis moet worden begrepen, dat wil zeggen als een verwijzing naar de verplaatsing van een natuurlijke persoon van een plaats die niet tot het grondgebied van de Unie behoort naar een plaats die wel tot dat grondgebied behoort, of andersom”.20.Daaraan voegt het HvJ EU toe (in de Nederlandse vertaling): “Indien een natuurlijke persoon zich verplaatst van een plaats die niet tot het in artikel 52 VEU en artikel 355 VWEU omschreven geografische gebied behoort naar een plaats die wel tot dat gebied behoort, komt die persoon dus de Unie binnen in de zin van artikel 3, lid 1, van verordening nr. 1889/2005” (par. 26). Dat het ‘binnenkomen’ in de Gemeenschap/Unie zo moet worden begrepen als hiervoor weergegeven, betekent dat van de spiegelbeeldige situatie – het verlaten van de Gemeenschap/Unie – sprake is als een natuurlijke persoon zich verplaatst van een plaats die wel tot het in artikel 52 VEU en artikel 355 VWEU omschreven geografische gebied behoort naar een plaats die niet tot dat gebied behoort. Dat het volgens het HvJ EU gaat om de verplaatsing van het een naar het ander, biedt steun aan de uitleg dat de daadwerkelijke grensoverschrijding voor het ‘verlaten’ niet doorslaggevend is. De verplaatsing, en zodoende het ‘verlaten’, is klaarblijkelijk breder en omvat naar het mij voorkomt ook het actieve verplaatsende handelen dat voorafgaat aan de daadwerkelijke grensoverschrijding van een plaats binnen naar een plaats buiten de Gemeenschap/Unie.21.In zoverre pleit het arrest van het HvJ EU in de zaak Dakkak en Intercontinental dus al tégen de door de stellers van het middel voorgestane uitleg van het begrip ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’.

43. Daar komt nog het volgende bij. In het hiervoor besproken arrest heeft het HvJ EU benadrukt dat het in art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 voorkomende begrip ‘persoon die [de Unie] binnenkomt of verlaat’ ruim moet worden uitgelegd gelet op de doelstelling van de verordening en de internationale context waarbinnen deze past en gezien de noodzaak te waarborgen dat de aangifteplicht van die verordening een preventief en afschrikkend effect heeft (par. 34). Daartoe heeft het HvJ EU erop gewezen dat Verordening (EG) nr. 1889/2005 blijkens de overwegingen 2, 5 en 6 is bedoeld om “met name door de invoering van een verplichting om het vervoer van liquide middelen die de Unie binnenkomen of verlaten, aan te geven zodat daarover gegevens kunnen worden vergaard, een preventieve en afschrikkende werking te hebben en te voorkomen dat opbrengsten van illegale activiteiten in het financiële stelsel doordringen en, na te zijn witgewassen, worden geïnvesteerd” (par. 29). Doordat het HvJ EU met een verwijzing naar onder meer het doel van de aangifteplicht juist een ruime uitleg van het begrip ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’ voorstaat, is ook in zoverre sprake van een duidelijk argument tegen de strikte interpretatie die de stellers van het middel aan art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 willen geven.

44. Het voorafgaande brengt mee dat de stellers van het middel zijn uitgegaan van een verkeerde, want (veel) te strikte, uitleg van het begrip ‘natuurlijke persoon die de Gemeenschap verlaat’ zoals dat voorkomt in art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005. Voor de op basis van die uitleg in de aanvullende schriftuur betrokken stelling dat het hof in de voorliggende zaak blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting zie ik geen enkele grond. Dat brengt mee dat de rechtsklacht van het middel faalt.22.Gelet op de ondubbelzinnige tekst en strekking van art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005, en de uitleg die het HvJ EU daaraan reeds heeft gegeven, zie ik in de terloopse opmerking van de stellers van het middel dat de Hoge Raad zijn “oor in Luxemburg te luister” kan leggen, geen aanleiding voor het stellen van prejudiciële vragen aan dit Hof van Justitie.

45. In het middel wordt voorts, zij het kort onderbouwd, geklaagd dat het hof (Amsterdam) de bewezenverklaring ten aanzien van ‘het verlaten van de Gemeenschap’ ontoereikend heeft gemotiveerd. In de toelichting wordt gesteld dat uit de bewijsvoering niet volgt dat de verdachte “de Gemeenschap verliet c.q. had verlaten”. Daartoe wordt in de aanvullende schriftuur aangevoerd dat de verdachte op het Security-filter in vertrekhal 3 van de luchthaven Schiphol met het contante geld is aangetroffen, bij de veiligheidscheck nog de mogelijkheid bestaat om de aangifte alsnog in vertrekhal 3 te doen en het een feit van algemene bekendheid is dat de douane/paspoortcontrole pas volgt na de veiligheidscheck.

46. Ik herhaal nog eens kort wat het hof blijkens zijn bewijsvoering heeft vastgesteld. Tijdens de veiligheidscheck van passagiers in vertrekhal 3 van de luchthaven Schiphol is de verdachte onderworpen aan een kledingvisitatie. Daarbij werden in haar beha drie enveloppen aangetroffen met daarin voor een bedrag van € 20.000,- euro aan contant geld. De naar aanleiding van deze vondst door de regiekamer van de Douane Schiphol Passagiers op de hoogte gebrachte opsporingsambtenaren kregen van een medewerker van de security het Oekraïense paspoort van de verdachte overhandigd en een boardingpass voor vlucht PS0106 Amsterdam-Kiev. Naar aanleiding van het in de beha van de verdachte aangetroffen contante geldbedrag heeft de boetefraude-coördinator van de douane toestemming gegeven om de verdachte haar vlucht te laten missen voor nader onderzoek.

47. Deze uit de bewijsmiddelen blijkende vaststellingen van het hof worden in cassatie niet betwist. In hoger beroep is door of namens de verdachte ook niet aangevoerd dat haar handelen niet was gericht op het verlaten van de Gemeenschap/Unie door met het vliegtuig vanuit Amsterdam naar Kiev te vliegen. Gelet op de – in cassatie onbestreden – vaststellingen die uit de bewijsmiddelen blijken, en in aanmerking genomen hetgeen in hoger beroep door en namens de verdachte (niet) is aangevoerd, heeft het hof de bewezenverklaring van het onder 2 tenlastegelegde feit toereikend gemotiveerd wat betreft het onderdeel “terwijl zij die Gemeenschap verliet”. Ook voor zover het middel klaagt dat het hof de bewezenverklaring ten aanzien daarvan ontoereikend heeft gemotiveerd, faalt het derhalve.

48. Ik merk in dit verband ten overvloede op dat in de (aanvullende) schriftuur niet wordt geklaagd dat de bewezenverklaring ontoereikend is gemotiveerd wat betreft het onderdeel dat de verdachte “opzettelijk, niet heeft voldaan aan haar verplichting tot het doen van aangifte”. Maar zelfs als deze klacht op basis van de toelichting op het middel in de (aanvullende) schriftuur zou (moeten) worden (in)gelezen, dan nog zie ik niet in waarop deze zou kunnen slagen. Naar het mij voorkomt, heeft het hof op basis van de gebruikte bewijsvoering kunnen oordelen dat de verdachte opzettelijk niet heeft voldaan aan haar verplichting tot het doen van aangifte. Daarbij neem ik in aanmerking dat:

(i) uit de gebruikte bewijsmiddelen blijkt dat de verdachte met een groot contant geldbedrag, dat op verschillende plekken op haar lichaam en in haar bagage was verborgen, met een boardingpass voor een vlucht met een buiten de Gemeenschap/Unie gelegen bestemming, en met haar paspoort, zich heeft begeven richting de veiligheidscheck in de vertrekhal van de luchthaven Schiphol en zij nadat een deel van het contante geld daar was ontdekt, in strijd met de waarheid, tot tweemaal toe heeft ontkend dat zij nog meer contant geld meevoerde;

(ii) de vaststellingen van het hof geen aanwijzingen bevatten die erop wijzen dat de verdachte het op haar lichaam en in haar bagage verborgen contante geld had aangegeven bij de bevoegde autoriteiten of dat zou doen,23.en

(iii) in hoger beroep, noch in cassatie, door of namens de verdachte de stelling is betrokken dat zij de in art. 3, eerste lid, Verordening (EG) nr. 1889/2005 bedoelde aangifte had gedaan of van plan was dat te doen voordat zij per vliegtuig de Gemeenschap/Unie daadwerkelijk zou verlaten.24.

49. Tegen die achtergrond bezien, acht ik niet onbegrijpelijk, noch ontoereikend gemotiveerd, dat het hof onder feit 2 het voltooide delict heeft bewezenverklaard en niet slechts poging tot het opzettelijk niet voldoen aan de verplichting tot aangifte.

50. Het vorenstaande brengt mee dat het middel tevergeefs is voorgesteld.

IV. Slotsom

51. Het eerste en het tweede middel falen. In ieder geval de tweede en de derde deelklacht van het eerste middel kunnen worden afgedaan met de aan art. 81, eerste lid, RO ontleende motivering.

52. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

53. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG