HR, 02-11-2021, nr. 18/04784

Indien de verdachte voormelde verklaring geeft, ligt het op de weg van het openbaar ministerie nader onderzoek te doen naar die verklaring. De rechter zal dan mede op basis van de resultaten van dat onderzoek moeten beoordelen of ondanks de verklaring van de verdachte het witwassen bewezen kan worden op de grond dat (het niet anders kan zijn dan dat) het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is.

Indien een dergelijke verklaring uitblijft, mag de rechter die omstandigheid betrekken in zijn overwegingen omtrent het bewijs.’

2.4. Blijkens de hiervoor onder 2.2 weergegeven bewijsvoering heeft het Hof - na bespreking van de betwisting door de verdachte van een aantal contante uitgaven - geoordeeld dat de uitkomst van de eenvoudige kasopstelling, waaruit een groot verschil van ongeveer € 55.000,- blijkt tussen enerzijds de vastgestelde legale contante inkomsten en anderzijds de feitelijke contante uitgaven, het vermoeden van witwassen rechtvaardigt en dat onder die omstandigheden van de verdachte mag worden verlangd dat hij een concrete, verifieerbare en niet op voorhand onwaarschijnlijke verklaring geeft dat genoemd verschil tussen legale inkomsten en feitelijke uitgaven niet van misdrijf afkomstig is. Vervolgens heeft het Hof naar aanleiding van hetgeen door de verdachte is aangevoerd, te weten dat hij aan het begin van de in de kasopstelling in aanmerking genomen periode een groot bedrag aan contant spaargeld had, geoordeeld dat hieromtrent "geen begin van aannemelijkheid" bestaat. Die oordelen geven, gelet op hetgeen hiervoor onder 2.3 is vooropgesteld, niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting en zijn evenmin onbegrijpelijk. Voor zover het middel daarover klaagt, is het tevergeefs voorgesteld.”6.

24. Voor zover de stellers van het middel hebben willen betogen dat een eenvoudige kasopstelling in strafzaken niet voor het bewijs zou mogen worden gebezigd, vindt dat betoog gelet op het voorgaande geen steun in het recht.

25. Verder ligt in deze zaak in de bewijsoverwegingen van het hof als zijn oordeel besloten dat de uitkomst van de eenvoudige kasopstelling, waaruit een verschil van ongeveer € 360.000,- blijkt tussen enerzijds de vastgestelde legale contante inkomsten en anderzijds de feitelijke contante uitgaven, het vermoeden van witwassen rechtvaardigt en dat onder die omstandigheden van de verdachte mag worden verlangd dat hij een concrete, verifieerbare en niet op voorhand onwaarschijnlijke verklaring geeft dat genoemd verschil tussen legale inkomsten en feitelijke uitgaven niet van misdrijf afkomstig is. Het hof heeft vervolgens tot uitdrukking gebracht dat de verdachte niet een dergelijke, door het hof aangeduid als alternatieve, verklaring heeft gegeven.

26. Deze wijze van toepassing van de eenvoudige kasopstelling in de bewijsvoering van witwassen geeft gelet op het hiervoor aangehaalde arrest van 23 april 2019 geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Daarbij neem ik in aanmerking dat uit de bewijsvoering van het hof niet volgt dat het hof ervan is uitgegaan dat uit de enkele uitkomst van een kasopstelling kan worden afgeleid dat het verschil tussen uitgaven en ontvangsten afkomstig is uit misdrijf.7.

27. Daarnaast stel ik vast dat in hoger beroep door de verdediging een verweer is gevoerd strekkende tot niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging ten aanzien van het onder 5 en 8 tenlastegelegde. Daartoe is aangevoerd dat het openbaar ministerie verantwoordelijk is voor het zoekraken van een deel van de inbeslaggenomen administratie van de verdachte en dat de verdediging de door de getuige [getuige] genoemde documenten die betrekking hadden op de Zwitserse firma [B] niet heeft teruggezien in het strafdossier. Dit verweer is door het hof uitvoerig gemotiveerd verworpen.

28. In dat kader heeft het hof onder meer overwogen dat de verdediging in hoger beroep heeft verzocht om teruggave van de boekhouding van verdachte met als doel het aantonen van meer legale inkomsten van verdachte dan waarvan in het witwasonderzoek is uitgegaan en dat deze (contante) legale inkomsten (grotendeels) zouden moeten zijn gerealiseerd middels de werkzaamheden van verdachte in de twee bedrijven die verdachte in de genoemde periode heeft gerund, te weten [A] en [B] . Over andere inkomstenbronnen die zouden moeten blijken uit die administratie heeft de verdediging ter zitting van 12 oktober 2018 niet gerept, aldus het hof.

29. Met betrekking tot [A] heeft het hof onder meer overwogen dat de verdediging geen inzage heeft gehad in twee dozen administratie die op 28 december 2011 in de woning van de verdachte in beslag zijn genomen. Het hof heeft verder vastgesteld dat stukken die zich in deze dozen bevonden – bonnen/facturen en administratieve bescheiden met betrekking tot [A] over de jaren 2008-2010 – zijn meegenomen in de kasopstelling, dat er in het procesdossier geen melding wordt gemaakt van overige gegevens betreffende [A] afkomstig uit de papieren bescheiden die onder verdachte in beslag zijn genomen en dat de verdediging niet heeft duidelijk gemaakt welke overige gegevens met betrekking tot [A] zich in die twee dozen zouden moeten bevinden waarover de politie bij het opstellen van de kasopstelling niet heeft beschikt. Verder heeft het hof overwogen dat stukken met betrekking tot (aan de fiscus opgegeven) inkomsten van verdachte uit zijn werkzaamheden voor [A] over de jaren 2008-2011 zijn betrokken bij de kasopstelling en de verdediging niet heeft aangegeven welke overige (inkomens)gegevens met betrekking tot [A] of anderszins zich nog in de beslag genomen administratie, en meer in het bijzonder in genoemde twee dozen, zouden bevinden.

Ten aanzien van [B] heeft het hof onder meer de verklaring van de verdachte over zijn werkzaamheden voor [B] als ongeloofwaardig aangemerkt, geconcludeerd dat [B] in de periode 1 februari 2013 tot en met 23 september 2013 in het geheel niet operatief is geweest en dat er dus ook geen betrouwbaar te achten boekhouding is geweest en geoordeeld dat de verdachte niet in zijn verdediging is geschaad doordat de verdediging geen inzicht heeft gehad in bij [C] in beslag genomen stukken betreffende [B] . Deze oordelen worden in cassatie niet bestreden.

Het hof heeft vervolgens gelet op de door de verdediging aangevoerde gronden voor onderzoek aan de zich in de voormelde twee dozen (op 28 december 2011 in beslag genomen) bevindende administratie en het mogelijk belang daarvan in het licht van het andere aanwezige bewijsmateriaal, geoordeeld dat de gevolgen die voortvloeien uit het zoekraken van die twee dozen niet van dien aard zijn dat over het geheel niet meer kan worden gesproken van een eerlijk proces. Bij dat in cassatie niet bestreden oordeel heeft het hof betrokken dat de verdachte adequate mogelijkheden heeft gehad om stukken in te brengen en daarvan ook gebruik heeft gemaakt.

30. Tegen de achtergrond van het voorgaande geeft het kennelijke oordeel van het hof dat, ondanks dat de verdediging de twee dozen administratie niet heeft kunnen inzien en geen inzicht heeft gehad in bij [C] in beslag genomen stukken betreffende [B] , de eenvoudige kasopstellingen voor het bewijs kunnen worden gebruikt mijns inziens geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Dat oordeel is ook niet onbegrijpelijk. Daarbij neem ik mede in aanmerking dat het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 12 oktober 2018 en de pleitnota van de raadsman van de verdachte niet inhouden dat door of namens de verdachte is betoogd dat de eenvoudige kasopstellingen niet voor het bewijs zouden mogen worden gebezigd.

31. De eerste klacht faalt.

32. De tweede klacht houdt in dat de bewezenverklaringen van het onder 5 en 8 tenlastegelegde onvoldoende met redenen zijn omkleed, aangezien het hof ten onrechte door een ander dan de verdachte verrichte handelingen, zoals het overdragen of omzetten van geld en het gebruik maken van geld, als door verdachte gepleegde witwashandelingen heeft aangemerkt. Aan deze klacht is ten grondslag gelegd dat het hof niet bewezen heeft geacht dat de verdachte tezamen en in vereniging met een ander, zoals een gezinslid of zijn echtgenote, geldbedragen heeft witgewassen, terwijl de door het hof voor het bewijs gebezigde kasopstelling in de kern genomen een berekening van het inkomsten- en uitgavenpatroon van de verdachte en zijn gezinsleden behelst.

33. In dat kader kan aan de stellers van het middel worden toegegeven dat blijkens de door het hof gebezigde bewijsmiddelen twee kasopstellingen van het gezin [verdachte] - [betrokkene 1] zijn gemaakt over de periode 1 januari 2006 tot en met september 2013. Daarmee vertoont de onderhavige zaak in zoverre een overeenkomst met de zaak die leidde tot HR 22 mei 2018, ECLI:NL:HR:2018:743. In die zaak was bewezenverklaard dat de verdachte een geldbedrag van ongeveer € 162.990,70 had omgezet. De Hoge Raad overwoog:

“Blijkens de hiervoor weergegeven bewijsvoering heeft het Hof geoordeeld dat de verdachte als pleger van het misdrijf als bedoeld in art. 420bis, eerste lid aanhef en onder b, Sr "een geldbedrag van ongeveer 162.990,70 euro" heeft omgezet door het doen van contante uitgaven aan onder meer vakanties/reizen, voertuigen en verbetering/verbouwing van de woning. In aanmerking genomen dat het Hof de omvang van dat geldbedrag heeft ontleend aan de uit de bewijsmiddelen blijkende resultaten van onderzoek naar de financiële situatie van de verdachte en zijn echtgenote […] , terwijl het in het midden heeft gelaten in hoeverre de desbetreffende contante uitgaven door de verdachte zelf zijn gedaan, heeft het Hof de bewezenverklaring voor zover deze inhoudt dat de verdachte "een geldbedrag van ongeveer 162.990,70 euro" heeft omgezet, niet toereikend gemotiveerd.”

34. De onderhavige zaak verschilt mijns inziens echter op een cruciaal punt met de hiervoor aangehaalde zaak. Waar in de aangehaalde zaak was bewezenverklaard dat de verdachte, kort gezegd, een specifiek bedrag overeenkomend met het resultaat van de kasopstelling had omgezet door het doen van contante uitgaven, is dat in deze zaak niet het geval. Bewezenverklaard is immers dat de verdachte telkens hoeveelheden geld heeft overgedragen en omgezet, althans telkens van geld gebruik heeft gemaakt (feit 5) respectievelijk dat hij telkens voorwerpen, te weten hoeveelheden geld, heeft overgedragen en/of omgezet en/of van die voorwerpen gebruik heeft gemaakt (feit 8). Daarmee heeft het hof bewezenverklaard dát de verdachte hoeveelheden geld heeft overgedragen en/of omgezet en/of van die voorwerpen gebruik heeft gemaakt, maar niet hoeveel geld hiermee gemoeid was. Met die bewezen verklaarde hoeveelheden geld heeft het hof kennelijk telkens alleen het oog gehad op de door de verdachte verrichte handelingen met de geldbedragen die in de kasopstellingen zijn betrokken.

35. Aldus heeft het hof, anders dan aan deze klacht ten grondslag is, door een ander dan de verdachte verrichte handelingen niet aangemerkt als door de verdachte gepleegde witwashandelingen. Gelet op het voorgaande zijn de bewezenverklaringen van het onder 5 en 8 tenlastegelegde voldoende met redenen omkleed. De tweede klacht faalt.

36. Het middel faalt in al zijn onderdelen.

Derde middel

37. Het middel komt met drie klachten op tegen de beslissingen van het hof ten aanzien van het onder 9 tenlastegelegde en bewezenverklaarde.

38. De eerste klacht houdt in dat de verwerping door het hof van het verweer strekkende tot niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging ten aanzien van het onder 9 tenlastegelegde onjuist, althans onbegrijpelijk is.

39. Aan de verdachte is onder 9 tenlastegelegd dat:

“hij in of omstreeks de periode van 1 januari 2006 tot en met 23 september 2014 te [plaats] , althans in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen, meermalen, althans eenmaal, (telkens) uitkeringsformulieren WWB en/of salarisspecificaties, – (elk) zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen – valselijk heeft opgemaakt of vervalst, immers heeft verdachte (telkens) valselijk informatie in betreffende documenten opgenomen die in strijd zijn met de waarheid dan wel bewust bepaalde informatie omtrent zijn/hun, verdachtes en/of zijn mededader(s), inkomsten en/of vermogen niet vermeld, zulks (telkens) met het oogmerk om die/dat geschrift(en) als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken.”

40. Volgens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 12 oktober 2018 heeft de raadsman van de verdachte daar het woord gevoerd overeenkomstig zijn overgelegde en aan het proces-verbaal gehechte pleitnota. Deze pleitnota houdt onder meer het volgende in:

“Feit 9 / 225 WvSr

(…)

41. Voor dit WWB-feit sluit ik mij geheel aan bij de woorden van de raadsman in eerste aanleg:

2.

Uitkeringsformulieren Wwb.

Gaat kennelijk om de gezinsbijstand in de periode 1-1-2006 t/m 3-12-2007. Het college [plaats] wil klaarblijkelijk deze uitkering herzien en een bedrag ad € 37.342,89 bruto terugvorderen. De motivering zou zijn de niet opgegeven gokwinsten.

De aan [betrokkene 1] verstrekte eenouderbijstand over de periode 13 oktober 2009 t/m 19 april 2010 zou ook worden herzien en van [verdachte] mede-teruggevorderd (€ 9.457,86). Motivering is dat [verdachte] op 12 oktober 2010 vrij kwam uit de PI Mechelen. [verdachte] is toen echter niet naar [plaats] gegaan, maar heeft een paar maanden ‘rondgezworven’.

Ik verzoek u het OM niet-ontvankelijk te verklaren in deze vervolging. De Richtlijn voor strafvordering sociale zekerheidsfraude (2021R020, Stcr. 2012, nr. 26828) en de Aanwijzing sociale zekerheidsfraude (2012A022, Stcr. Nr. 26827) (beiden onmiddellijke werking per 1-1-2013) bepalen immers dat uitkeringsfraude tot € 50.000,- bestuursrechtelijk worden afgedaan.

Het staat overigens ook vast dat Cl bestuursrechtelijk is bejegend in de vorm van het terugvorderen van uitkeringsgelden.

42. Conclusie primair: OM NO terzake F9.”

41. Het hof heeft het verweer als volgt samengevat en verworpen:

“De raadsman heeft betoogd dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in de strafvervolging van feit 9. Daartoe heeft de raadsman aangevoerd dat de Richtlijn voor strafvordering sociale zekerheidsfraude en de Aanwijzing sociale zekerheidsfraude bepalen dat uitkeringsfraude tot € 50.000 bestuursrechtelijk wordt afgedaan.

In de eerste plaats stelt het hof vast dat het verweer betrekking heeft op slechts een onderdeel van het ten laste gelegde, te weten de uitkeringsformulieren WWB, en derhalve niet op de salarisspecificaties.

Verder overweegt het hof als volgt.

De tenlastelegging betreft onder meer het plegen van valsheid in geschrift ten aanzien van uitkeringsformulieren WWB in de periode van 1 januari 2006 tot en met 23 september 2013. Uit p. 2. van het proces-verbaal met nummer 234528 (p. 1-99) blijkt dat bij de start van het onderzoek naar verdachte en zijn partner [betrokkene 1] is uitgegaan van een benadelingsbedrag van € 56.425,73, oftewel meer dan het door de raadsman genoemde minimum van € 50.000. Het verweer slaagt daarom niet.”

42. Aan de klacht is onder verwijzing naar het als bewijsmiddel 1 door het hof gebezigde proces-verbaal van bevindingen ten grondslag gelegd dat uit het verhandelde ter terechtzitting en het arrest volgt dat voorafgaande aan en ten tijde van de vervolging de verbalisanten hebben vastgesteld dat het totale bedrag aan uitkeringsfraude minder heeft bedragen dan € 50.000,00, te weten € 37.342,89. Dat bij de start van het opsporingsonderzoek verbalisanten mogelijk is uitgegaan van een hoger bedrag doet volgens de stellers van het middel niet ter zake, aangezien de hoogte van het bedrag op het moment dat het openbaar ministerie besloten heeft verdachte te gaan vervolgen doorslaggevend is.

43. In deze zaak is door de verdediging allereerst een beroep gedaan op de op 4 december 2012 vastgestelde Aanwijzing sociale zekerheidsfraude8.. Deze aanwijzing houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

“2.2. Twee categorieën

Onderscheiden worden twee categorieën:

I. Een nadeel kleiner dan of gelijk aan € 50.000,-

II. Een nadeel van meer dan € 50.000,-

Bij het onderzoek naar zaken behorend tot categorie I worden geen strafvorderlijke bevoegdheden aangewend.

Het aanwenden van strafvorderlijke bevoegdheden kan slechts aan de orde zijn bij het redelijk vermoeden dat het nadeel € 50.000,-- of meer bedraagt.

Met name bij de aanvang van een onderzoek naar een (vermoede) fraude is veelal niet duidelijk over welke periode de frauduleuze handelingen zich hebben uitgestrekt en daarmee wat (uiteindelijk) het bewijsbaar nadeel zal zijn.

[…]

In deze zaken wordt een strafrechtelijk onderzoek uitgevoerd en het proces-verbaal ter zake ingediend bij het OM. De beslissing om in afwijking van deze aanwijzing geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen en/of geen proces-verbaal in te zenden, wordt alleen in overleg met de officier van justitie genomen.

Het OM stelt in zaken behorend tot deze categorie, in beginsel steeds vervolging in. Bijzondere omstandigheden met betrekking tot de zaak, de persoon van de dader of de omstandigheden waaronder het feit/de feiten is/zijn begaan kunnen in een individueel geval uitzondering op deze regel rechtvaardigen(…).”

44. Verder is door de verdediging een beroep gedaan op de eveneens op 4 december 2012 vastgestelde Richtlijn voor strafvordering sociale zekerheidsfraude9.. Deze richtlijn houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

“Samenvatting

In deze richtlijn is als uitgangspunt genomen het brutobedrag dat ten onrechte ten laste van uitvoerende instanties is gekomen. Dit brutobedrag wordt ‘nadeel’ genoemd en is uitgesplitst over twee categorieën, te weten:

• Categorie 1-zaken inhoudende een nadeel tot en met € 50.000,–, welke zaken in beginsel bestuursrechtelijk gehandhaafd worden, en

• Categorie II-zaken inhoudende een nadeel boven de € 50.000,–, welke zaken in beginsel strafrechtelijk gehandhaafd worden.

Voor deze twee categorieën is in de Aanwijzing sociale zekerheidsfraude bepaald of en zo ja, onder welke voorwaarden een strafrechtelijke reactie moet volgen.

Categorie I zaken: een nadeel tot en met € 50.000,–

Uitgangspunten:

•Geen strafrechtelijke vervolging, tenzij:

- strafrechtelijke dwangmiddelen zijn toegepast voor 1 januari 2013, dan wel de fraude niet te bewijzen is zonder toepassing van strafrechtelijke dwangmiddelen. De officier van justitie beslist in beide gevallen of overgegaan dient te worden tot (verdere) strafrechtelijke vervolging, dan wel of de zaak alsnog bestuursrechtelijk kan worden afgedaan;

- de sociale zekerheidsfraude gepaard is gegaan met andere strafbare feiten;

- de status van de verdachte en/of diens voorbeeldfunctie, daartoe aanleiding geeft;

- tweede of meerdere herhaling van overtredingen binnen een bepaalde periode (5 jaar) (de eerste herhaling wordt bestuursrechtelijk afgedaan) zich heeft voorgedaan;

- geen mogelijkheid bestaat tot het opleggen van, dan wel het effecturen van een bestuursrechtelijke maatregel of boete;

- de fraude is gepleegd met medewerking of medeweten van ambtena(a)r(en) van de uitkerende instantie;

- de fraude is gepleegd in georganiseerd verband door meer dan twee personen […].

Categorie II zaken: een nadeel van meer dan € 50.000,–

In zaken van deze categorie wordt in beginsel steeds de oplegging van een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf gevorderd in verband met de verhouding tot de hoge (bestuursrechtelijke) boetes die voor categorie I zaken worden opgelegd.”

45. Bij de beoordeling van de klacht moet worden vooropgesteld dat bij de beantwoording van de vraag of het openbaar ministerie terecht heeft geoordeeld dat voldaan is aan de criteria van de Aanwijzing sociale zekerheidsfraude en de Richtlijn voor strafvordering sociale zekerheidsfraude moet worden uitgegaan van de gegevens over het benadelingsbedrag die ten tijde van de vervolgingsbeslissing aan het openbaar ministerie bekend waren.10.

46. De stellers van het middel beroepen zich op het ten aanzien van feit 9 als bewijsmiddel 1 gebezigde proces-verbaal van bevindingen. Ik stel echter vast dat dit proces-verbaal is opgemaakt op 30 juni 2014, terwijl de eerste zitting in deze zaak reeds op 16 december 2013 had plaatsgevonden op basis van een voorlopige tenlastelegging.11.Verder is de tenlastelegging op de zitting van 6 maart 2014 overeenkomstig art. 314a Sv aangevuld. Ten tijde van het opmaken van het proces-verbaal was de vervolgingsbeslissing kortom al genomen, zodat het in dit proces-verbaal vastgestelde nadeel niet relevant is voor de beantwoording van de vraag of het openbaar ministerie terecht heeft geoordeeld dat voldaan is aan de criteria van de Aanwijzing sociale zekerheidsfraude.

47. In dit geval heeft het hof kennelijk geoordeeld dat het benadelingsbedrag van € 56.425,73, waarvan bij de start van het onderzoek naar de verdachte en zijn partner is uitgegaan, heeft te gelden als de gegevens die ten tijde van de vervolgingsbeslissing aan het openbaar ministerie bekend waren. Mede in aanmerking genomen dat het onderzoek ten tijde van die beslissing kennelijk nog niet was afgerond, acht ik dat oordeel niet onbegrijpelijk. Aldus heeft het hof kunnen oordelen dat het openbaar ministerie terecht heeft geoordeeld dat voldaan is aan de criteria van de hiervoor aangehaalde Aanwijzing sociale zekerheidsfraude en Richtlijn voor strafvordering sociale zekerheidsfraude.

48. Gelet op het voorgaande geeft de verwerping door het hof van het verweer strekkende tot niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vervolging ten aanzien van het onder 9 tenlastegelegde geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, terwijl die verwerping ook niet onbegrijpelijk is.

49. De eerste klacht faalt.

50. De tweede klacht houdt in dat het hof, door aan de bewezenverklaring ten grondslag te leggen dat de verdachte ten onrechte geen melding heeft gemaakt van criminele inkomsten en het witwassen van gelden, het uitgangspunt dat van een verdachte niet mag worden verlangd mee te werken aan een strafrechtelijke vervolging van hemzelf of van zijn echtgenoot heeft geschonden. Aan deze klacht is ten grondslag gelegd dat het in de uitkeringsformulieren WWB vermelden van criminele inkomsten en het witwassen van gelden in een strafzaak het recht van de verdachte om te zwijgen en daarmee zijn recht om zichzelf niet te belasten van zijn betekenis ontdoen.

51. Ten laste van de verdachte is onder 9 bewezenverklaard dat:

“hij in de periode van 1 januari 2006 tot en met 23 september 2014 te [plaats] meermalen uitkeringsformulieren WWB en eenmaal een salarisspecificatie, – elk zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen – valselijk heeft opgemaakt of vervalst, immers heeft verdachte telkens valselijk informatie in betreffende documenten opgenomen die in strijd zijn met de waarheid en/of bewust bepaalde informatie omtrent zijn, verdachtes, inkomsten en/of vermogen niet heeft vermeld, zulks telkens met het oogmerk om die geschriften als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken.”

52. Deze bewezenverklaring steunt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, op de volgende bewijsmiddelen:

“1.

Het ambtsedig proces-verbaal van bevindingen d.d. 30 juni 2014 (pagina’s 1-12 van het politiedossier E, met bijlagen), voor zover inhoudende als relaas van verbalisant [verbalisant 5] :

(p. 1)

Verdachte 1:

Naam: [verdachte]

Voornaam: [verdachte]

Geboren: […]

Verdachte 2:

Naam: [betrokkene 1]

Voornaam: [betrokkene 1]

Geboren: […]

(p. 3)

De jaren 2006 en 2007 hebben betrekking op de periode dat de verdachten een uitkering ontvingen naar de norm gehuwden.

(p. 8)

Inkomstenverklaringen WWB

Deze formulieren zijn bestemd om tot bewijs te dienen, dat geen andere werkzaamheden werden verricht en geen andere inkomsten werden genoten, dan die welke eventueel werden opgegeven op genoemde formulieren. Uit die formulieren blijkt dat zich geen wijzigingen en/of omstandigheden hebben voorgedaan, welke eventueel van invloed kunnen zijn op het uit te keren bedrag, immers wordt de grootte en/of het recht op uitkering bepaald aan de hand van de gegevens, welke vermeld

staan op die formulieren.

(p. 9)

Uitkering verdachte [verdachte] en verdachte [betrokkene 1]

Voor wat betreft de periode van 1 januari 2006 tot en met 3 december 2007 kan het volgende gesteld worden:

Ten tijde van de aanvraag op 14 juni 2004 heeft verdachte [verdachte] en/of verdachte [betrokkene 1] geen vermogen opgegeven.

Verdachte [verdachte] verklaart dat hij op 8 en 9 januari 2006 in het Holland Casino te Breda een bedrag van € 45.000,00 of € 46.000,00 gewonnen heeft.

Op 1 januari 2006 gold een vrij te laten bescheiden eigen vermogen van € 10.360,00. Het vrij te laten bescheiden eigen vermogen is hiermede met € 45.000,00 -/- € 10.360,00 = € 34.640,00 overschreden.

Deze inkomsten uit gokken hebben beide verdachten op geen enkele wijze opgegeven aan de afdeling Sociale Zaken van de gemeente [plaats] . Ook niet op de door hen maandelijks ingevulde, ondertekende en ingeleverde "inkomstenverklaring WWB”. Zij hebben bij vraag nummer 9:

“Heeft u in deze periode inkomsten, vermogen of een uitkering anders dan die van Sociale Zaken ontvangen? (bv. Loon, inkomsten als zelfstandige/freelancer, uit kamerverhuur/kostganger, alimentatie/WW, AAW/WAO, ZW, pensioen, AOW, studiebeurs, erfenis, loterij, stagevergoeding, verzekeringsuitkering etc.)”, beiden het vakje “Neen” aangekruist.

Uit de opgestelde kasopstellingen door de financiële recherche van de politie Zeeland West-Brabant blijkt, dat het gezin [verdachte] - [betrokkene 1] in de jaren 2006 en 2007 meer hebben uitgegeven dan dat er besteedbaar was.

Van het hebben van criminele inkomsten en het witwassen van gelden hebben beide verdachten op geen enkele wijze melding gemaakt aan de afdeling Sociale Zaken van de gemeente [plaats] . Ook niet op de door hen maandelijks ingevulde, ondertekende en ingeleverde “inkomstenverklaring WWB”.

Door het verzwijgen van de gokwinsten in het Holland Casino te Breda en de criminele inkomsten en witwassen van gelden heeft de afdeling Sociale Zaken van de gemeente [plaats] het recht op uitkering over de periode van 1 januari 2006 tot en met 3 december 2007 niet kunnen vaststellen.

Op grond van artikel 54 lid 3 Wet Werk en Bijstand (Wwb) is het recht op uitkering met ingang van I januari 2006 ingetrokken.

(p. 11)

[…]

FRAUDEPERIODE

Blijkens het voornoemde onderzoek hebben verdachten [verdachte] en [betrokkene 1] gedurende de periode 1 januari 2006 tot en met 3 december 2007 ingevolge de Wwb vermoedelijk ten onrechte uitkering genoten. Op de gedurende deze periode ingeleverde formulieren, totaal twintig (20) (hof: de betreffende formulieren zijn te vinden op p. 36-44, 46-49 en 51-57 van politiedossier E en zijn opgenomen als bijlage 3 bij deze aanvulling bewijsmiddelen), zag ik, verbalisant, dat geen melding was gemaakt van het vermogen, dat het vrij te laten bescheiden eigen vermogen overschreed en met betrekking tot het verzwijgen van de inkomsten uit het gokken, inkomsten uit criminele activiteiten en het witwassen van gelden.

BEREKENING SCHADEBEDRAG

Door de handelwijze van de verdachten [verdachte] en [betrokkene 1] is voor de gemeente [plaats] over de periode van 1 januari 2006 tot en met 3 december 2007 een nadeel ontstaan van totaal € 37.342,89 bruto.

2.

Het ambtsedig proces-verbaal verhoor verdachte d.d. 3 oktober 2013 (pagina’s 2509 tot en met

2519 van het politiedossier B), voor zover inhoudende als verklaring van verdachte:

(p. 2518)

V: Heeft u verder nog inkomsten gehad?

A: In 2006 een 45.000, 46000 euro, verspreid over twee dagen. Dat heb ik gewonnen in het casino. Op 8 januari 17 uur 30. Dat was ongeveer 22000. Op 9 januari omstreeks 17 uur 40, dat staat in je hoofd he? Dat was het casino in Breda.

[…]

Opmerking hof:

De bewijsmiddelen ten aanzien van de feiten 5 en 8 worden tot het bewijs gebezigd dat

verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het onder 9 bewezenverklaarde voor zover deze het

bewezenverklaarde ondersteunen.”

53. Voor de beoordeling van de klacht zijn de volgende bepalingen van belang:

54. In de onderhavige zaak ontvingen de verdachte en zijn partner blijkens de door het hof gebezigde bewijsmiddelen een uitkering ingevolge de Wet werk en bijstand. Op grond van art. 17, eerste lid, Wwb rustte op hen de verplichting aan het college van burgemeester en wethouders op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling doen van alle feiten en omstandigheden waarvan hen redelijkerwijs duidelijk moest zijn dat zij van invloed kunnen zijn op hun arbeidsinschakeling of het recht op bijstand. Aan deze inlichtingenplicht ligt de gedachte ten grondslag dat van de belanghebbende die een beroep doet op een specifieke overheidsvoorziening verlangd kan worden dat hij voldoende gegevens en inlichtingen verstrekt die het de uitvoerder van die voorziening mogelijk maakt te beoordelen of het beroep op die voorziening terecht wordt gedaan.12.Het opzettelijk niet voldoen aan de inlichtingenplicht is als misdrijf strafbaar gesteld in art. 227b Sr en het niet voldoen aan de inlichtingenplicht is als overtreding strafbaar is gesteld in art. 447d Sr.

55. Het hof heeft bewezenverklaard dat de verdachte onder meer meermalen uitkeringsformulieren WWB, zijnde de als bijlage 3 bij de aanvulling bewijsmiddelen gevoegde Inkomstenverklaringen WWB, valselijk heeft opgemaakt. Met het invullen van deze verklaringen wordt voldaan aan de inlichtingenplicht van art. 17, eerste lid, Wwb. Het naar waarheid invullen van de inkomstenverklaringen WWB en aldus voldoen aan de inlichtingenplicht zou onder omstandigheden echter kunnen leiden tot de verdenking van het plegen van strafbare feiten.13.Daarmee vertoont deze zaak enige overeenkomsten met de zaak die leidde tot het arrest van de Hoge Raad van 15 juni 2021. Daarin overwoog de Hoge Raad, voor zover hier van belang, het volgende:

“2.4 Het onder 2 bewezenverklaarde feit betreft de opzettelijke overtreding van de plicht die op grond van artikel 8 lid 1 Verordening op marktdeelnemers rust om de bevoegde instanties onverwijld in kennis te stellen van elk voorval, zoals ongewone orders of transacties met geregistreerde stoffen, dat erop kan wijzen dat deze in de handel te brengen stoffen wellicht worden misbruikt om verdovende middelen of psychotrope stoffen op illegale wijze te vervaardigen. Het voorschrift van artikel 8 lid 1 Verordening houdt daarbij verband met het in artikel 1 Verordening bedoelde toezicht binnen de Europese Unie op bepaalde stoffen die vaak voor de illegale vervaardiging van verdovende middelen en psychotrope stoffen worden gebruikt, teneinde misbruik van deze stoffen te voorkomen.

2.5.1 Het hof heeft vastgesteld dat de verdachte 4.000 liter zoutzuur heeft besteld en na aflevering voorhanden heeft gehad, dat – gelet op de aanwezige jerrycans met een inhoud van 25 liter – dit zoutzuur was bestemd om in kleinere leverhoeveelheden op te delen en te verspreiden en dat de verdachte het zoutzuur voorhanden had met het oog op de levering ervan in de Europese Unie. Uit de vaststellingen van het hof blijkt verder dat een melding die is ontvangen door de Federaal Gerechtelijke Politie te Antwerpen en is doorgegeven aan het Meldpunt Verdachte Transacties Chemicaliën, ertoe heeft geleid dat op 16 juli 2014 een onderzoek is ingesteld in de door de verdachte gehuurde loods en dat daar bij een doorzoeking het zoutzuur en de jerrycans zijn aangetroffen.

2.5.2 Op grond van deze vaststellingen heeft het hof geoordeeld dat de verdachte als marktdeelnemer op grond van artikel 8 lid 1 Verordening de verplichting had tot verstrekking van informatie met betrekking tot mogelijk misbruik van geregistreerde stoffen om verdovende middelen of psychotrope stoffen op illegale wijze te vervaardigen, maar dat hij niet aan die verplichting heeft voldaan. Het hof heeft verder geoordeeld dat de veroordeling wegens het niet-nakomen van deze verplichting tot het verstrekken van informatie geen schending van het nemo tenetur-beginsel oplevert. Daarbij heeft het betrokken dat deze verplichting al bestond op een moment dat nog geen sprake was van een verdenking van enig strafbaar feit of een “criminal charge” in de zin van artikel 6 EVRM.

2.5.3 Het oordeel van het hof dat de veroordeling wegens het niet-nakomen van deze verplichting tot het verstrekken van informatie geen schending van het – door artikel 6 EVRM en tevens in het Handvest gewaarborgde – nemo tenetur-beginsel oplevert, getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk. Daaraan doet niet af, zoals in de toelichting op het cassatiemiddel wordt betoogd, dat als die verplichting wel wordt nageleefd het gevolg daarvan kan zijn dat een verdenking ontstaat ter zake van overtreding van de Opiumwet. Hierbij is het volgende van belang. De verplichting om de bevoegde autoriteiten in kennis te stellen van een voorval zoals bedoeld in artikel 8 lid 1 Verordening strekt ertoe het door de Verordening beoogde toezicht mogelijk te maken en de bevoegde instanties in staat te stellen hun controle- en toezichtstaken uit te oefenen. De omstandigheid dat het naleven van de verplichting van artikel 8 lid 1 Verordening ertoe kan bijdragen dat jegens degene die de bevoegde autoriteiten van het voorval in kennis heeft gesteld een verdenking ontstaat, behoeft aan een vervolging en veroordeling ter zake van het niet-naleven van deze verplichting niet in de weg te staan.

Daarbij verdient het volgende opmerking. Artikel 6 EVRM en de daarop betrekking hebbende rechtspraak van het Europese Hof voor de rechten van de mens en van de Hoge Raad kunnen meebrengen - mede gelet op de zwaarte van de op het opzettelijk niet-naleven van artikel 8 lid 1 Verordening gestelde straf – dat op grond van deze bepaling verstrekte informatie niet mag worden gebruikt voor het bewijs van een door de verstrekker van die informatie begaan strafbaar feit, voor zover die informatie een door hem afgelegde, al dan niet in een document vervatte, verklaring betreft (vgl. EHRM 17 december 1996, nr. 19187/91 (Saunders tegen het Verenigd Koninkrijk), HR 19 september 2006, ECLI:NL:HR:2006:AV1141 en HR 21 december 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL0666).

Daarmee is gewaarborgd dat een vervolging wegens het niet-naleven van de verplichting van artikel 8 lid 1 Verordening aan het nemo tenetur-beginsel geen afbreuk zal doen (vgl. over het belang van deze waarborg onder meer EHRM 21 april 2009, nr. 19235/03 (Marttinen tegen Finland), § 75 en EHRM 5 april 2012, nr. 11663/04 (Chambaz tegen Zwitserland), § 54).”14.

56. In deze zaak geldt mijns inziens hetzelfde. De omstandigheid dat het naleven van de inlichtingenplicht van art. 17, eerste lid, Wwb ertoe kan bijdragen dat jegens degene die de inlichtingen verstrekt een verdenking ontstaat, staat naar mijn mening niet in de weg aan een vervolging en veroordeling ter zake van het niet naar waarheid invullen en daarmee valselijk opmaken van de inkomstenverklaringen WWB. Daarbij neem ik mede in aanmerking dat de inlichtingenplicht ertoe strekt de gemeente in staat te stellen te beoordelen of het beroep op een uitkering ingevolge de Wwb terecht wordt gedaan.

57. Gelet op het voorgaande heeft het hof, door aan de bewezenverklaring ten grondslag te leggen dat de verdachte ten onrechte geen melding heeft gemaakt van criminele inkomsten en het witwassen van gelden, het nemo tenetur-beginsel niet geschonden.

58. De tweede klacht faalt.

59. De derde klacht houdt in dat het hof het arrest, althans de kwalificatiebeslissing en de strafoplegging onvoldoende met redenen heeft omkleed. Aan deze klacht is ten grondslag gelegd dat de bewezenverklaring is geënt op art. 227b Sr, het door de verdachte nalaten tijdig de benodigde gegevens te verstrekken en deze gegevens te verzwijgen terwijl dat feit kan strekken tot bevoordeling van zichzelf of een ander terwijl hij weet of redelijkerwijze moet vermoeden dat de gegevens van belang zijn voor de vaststelling van zijn of eens anders recht op de WWB uitkering, terwijl deze bestanddelen niet bewezen zijn verklaard. Aldus is volgens de stellers van het middel sprake van een situatie als bedoeld in art. 55, tweede lid, Sr en diende de specialis van art. 227b Sr te prevaleren boven de generalis van artikel 225 Sr, mede gelet op het lagere strafmaximum van eerstgenoemde bepaling.

60. De – hiervoor reeds weergegeven – tenlastelegging en bewezenverklaring zijn toegesneden op art. 225, eerste lid, Sr. Die bepaling luidt als volgt:

“Hij die een geschrift dat bestemd is om tot bewijs van enig feit te dienen, valselijk opmaakt of vervalst, met het oogmerk om het als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken, wordt als schuldig aan valsheid in geschrift gestraft, met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie.”

61. Art. 227b Sr luidt als volgt:

“Hij die, in strijd met een hem bij of krachtens wettelijk voorschrift opgelegde verplichting, opzettelijk nalaat tijdig de benodigde gegevens te verstrekken, wordt, indien het feit kan strekken tot bevoordeling van zichzelf of een ander, terwijl hij weet of redelijkerwijze moet vermoeden dat de gegevens van belang zijn voor de vaststelling van zijn of eens anders recht op een verstrekking of tegemoetkoming dan wel voor de hoogte of de duur van een dergelijke verstrekking of tegemoetkoming, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie.”

62. Van het in art. 55, tweede lid, Sr bedoelde geval waarin voor een feit dat in een algemene strafbepaling valt een bijzondere strafbepaling bestaat, is in de eerste plaats sprake wanneer de bijzondere strafbepaling alle bestanddelen van de algemene strafbepaling bevat plus nog één of meer andere bestanddelen.15.Die situatie doet zich in deze zaak niet voor, aangezien art. 227b Sr niet alle bestanddelen bevat van art. 225, eerste lid, Sr plus één of meer extra bestanddelen.

63. Verder kan sprake zijn van een systematische specialis-verhouding. In dat geval kan niet uit de tekst van de delictsomschrijvingen, maar uit het wettelijk stelsel en de bedoeling van de wetgever worden afgeleid dat een specialis-verhouding bestaat tussen twee strafbepalingen.16.Daarvan is bijna nooit sprake: de systematische specialiteit is gereserveerd voor die gevallen waarin zonneklaar is dat de wetgever heeft bedoeld vervolging op de voet van de algemene strafbepaling uit te sluiten.17.

64. In dat kader merk ik op dat art. 227b Sr is ingevoerd bij de Wet concentratie strafbaarstelling frauduleuze gedragingen.18.In de memorie van toelichting op het wetsvoorstel dat heeft geleid tot deze wet is de wenselijkheid van de opneming in het Wetboek van Strafrecht van verbodsbepalingen betreffende de verstrekking van onware informatie anders dan door valsheid in geschrift (art. 227a Sr) en de schending van wettelijke verplichtingen tot informatieverstrekking (art. 227b Sr) onder gelijktijdige verwijdering van de desbetreffende bepalingen uit de bijzondere wetten, als volgt toegelicht:

“In het hiervoor gememoreerde onderzoek naar de wenselijkheid van een algemene misbruikbepaling is naar voren gekomen, dat in de sociale zekerheidswetten een betrekkelijk groot aantal strafbepalingen voorkomt, dat de onjuiste schriftelijke of mondelinge opgave van informatie met het oog op de verkrijging van een verstrekking waarop geen recht bestaat, en het nalaten informatie te verstrekken wanneer daartoe de plicht bestaat, strafbaar stelt (uitkeringsfraude). Bij de voorbereiding van dit wetsvoorstel is gebleken, dat soortgelijke strafbepalingen ook in min of meer verwante wetgeving regelmatig zijn aan te treffen. Ten aanzien van deze strafbaarstellingen in bijzondere wetten kan worden geconstateerd, dat de formulering van de delictsomschrijvingen weliswaar in een aantal gevallen is geharmoniseerd, maar dat die harmonisatie bepaald geen volledige is. Voorts valt op dat de op vergelijkbare delicten gestelde straffen niet onaanzienlijk kunnen verschillen zonder dat dit vanuit het beschermde rechtsbelang kan worden verklaard. Tenslotte is gebleken, dat vooral buiten het gebied van de sociale zekerheid lacunes bestaan waar het gaat om de strafbaarstelling van het verstrekken van onware gegevens en het nalaten te voldoen aan informatieverplichtingen. In de toelichting op de artikelen II e.v. zal hierop meer in detail worden ingegaan.

Het vorenstaande in aanmerking nemende kan worden vastgesteld, dat de wijze waarop in de strafbaarstelling van deze frauduleuze gedragingen is voorzien, onoverzichtelijk, weinig samenhangend en evenmin volledig is te noemen. Met een eenvormige regeling in het Wetboek van Strafrecht kan aan deze bezwaren worden tegemoet gekomen. Dat is in de eerste plaats het geval, omdat de bepalingen in bijzondere wetten, voor zover deze de schriftelijke informatieverstrekking betreffen, varianten zijn op het verbod van artikel 225 Sr. Voor het overige kent een tamelijk groot aantal bijzondere wetten telkens de afzonderlijke strafbaarstelling van de andere eerder genoemde frauduleuze gedragingen.

Deze worden in de samenleving in toenemende mate als afkeurenswaardig ervaren. Ook de niet-schriftelijke verstrekking van onware gegevens en de (opzettelijke) nalatigheid informatie te verstrekken vormen immers een inbreuk op het vertrouwen op regelmatige medewerking, dat voor de juiste toepassing van de desbetreffende regelgeving een vereiste is. Zowel uit een oogpunt van zorgvuldige wetgeving als gelet op het maatschappelijk oordeel over de laakbaarheid van deze vormen van wederrechtelijke bevoordeling door misbruik van collectieve middelen past het te voorzien in de algemene strafbaarstelling van deze gedragingen in het Wetboek van Strafrecht. Daarin wordt voorzien met de voorgestelde artikelen 227a en 227b Sr. Bij strafbaarstelling in het Wetboek van Strafrecht kunnen de bepalingen die thans op datzelfde gedrag betrekking hebben, uiteraard vervallen.

Het invoegen van de nieuwe artikelen 227a en 227b Sr leidt ertoe dat de verschillende wijzen van frauduleuze bevoordeling vereenvoudigd, eenvormig en geconcentreerd in één titel van het Wetboek worden strafbaar gesteld. Het gaat hierbij om meer dan een legislatieve schoonheidsbehandeling, omdat de voorgestelde herinrichting van de fraudebepalingen de hanteerbaarheid van de wet verbetert. Dit komt de bestrijding van fraude uiteraard ten goede. De concentratie van de fraudebepalingen in het Wetboek van Strafrecht en de forse vermindering van hun aantal (zo'n 50 strafbepalingen worden geschrapt) bevordert immers de toegankelijkheid van de materie doordat de noodzaak om tientallen verschillende wetten te raadplegen komt te vervallen. De uniformering van strafbepalingen leidt er eveneens toe, dat vergelijkbare gedragingen op identieke wijze strafbaar worden gesteld én met dezelfde straf worden bedreigd. Daarmee wordt een aantal niet te rechtvaardigen verschillen weggenomen. Zo stelt bij voorbeeld de Algemene militaire pensioenwet op de nalatigheid inlichtingen te verschaffen een geldboete van de eerste categorie, terwijl de Algemene Ouderdomswet op dit feit gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of een geldboete van de derde categorie stelt. Daarnaast heeft de uniformering en beperking van het aantal verschillende strafbepalingen tot gevolg dat de kans op vergissingen - voorkomende doordat de bestaande bepalingen enige redactieverschillen vertonen - wordt verkleind waardoor de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de bepalingen wordt bevorderd. Bovendien wordt, als gezegd, langs deze weg een aantal bestaande lacunes gevuld. Het betreft hier de in 13 wetten, waaronder bij voorbeeld de Wet sociale werkvoorziening, de Wet individuele huursubsidie en de Wet uitkering wegens vrijwillig vervroegd uittreden, ontbrekende strafbaarstelling van het schenden van de verplichting informatie te verstrekken.”19.

65. Daarnaast houdt de memorie van toelichting, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

“In de sociale zekerheids- en pensioenwetgeving, de Wet op de Studiefinanciering en de wetgeving op aanverwante terreinen zijn globaal drie typen strafbepalingen te onderscheiden, die zien op de strafbaarstelling van het verstrekken van onware gegevens - al dan niet schriftelijk - en het nalaten te voldoen aan wettelijke verplichtingen om gegevens te verstrekken. Kort weergegeven zijn dat:

- het niet voldoen aan de wettelijke plicht tot het verstrekken van inlichtingen;

- het opzettelijk valselijk verstrekken of verzwijgen van gegevens;

- het opzettelijk in strijd met de waarheid een opgave doen met het oogmerk een (hogere) uitkering te verkrijgen.

65. Naar uit deze indeling blijkt, is in de sociale zekerheidswetgeving en daarmee verwante wetgeving het niet voldoen aan de plicht tot het verstrekken van inlichtingen als uitgangspunt genomen. De strafbepalingen in het Wetboek van Strafrecht, waaronder de aldus verboden gedragingen zijn te brengen (artt. 225 tot en met 227b Sr), kunnen niet op dezelfde wijze worden ingedeeld.

Bij de uitbreiding van de titel XII van het Tweede Boek zijn de bestaande artikelen 225-227 Sr (valsheid in geschriften) gehandhaafd en tot uitgangspunt genomen. Hieraan zijn met de artikelen 227a en 227b strafbepalingen toegevoegd voor situaties waarin anderszins onware gegevens worden verstrekt of waarin aan de wettelijke plicht tot het verstrekken van inlichtingen (opzettelijk) niet wordt voldaan. Op de wijze waarop in het Wetboek aan de strafbaarstelling van de gedragingen waarop de verschillende typen bijzondere strafbepalingen betrekking hebben, is vorm gegeven, wordt hieronder ingegaan.

[…]

Op de tweede plaats zijn er bepalingen die het opzettelijk in strijd met een hem bij of krachtens wettelijke voorschriften opgelegde verplichting valselijk verstrekken of verzwijgen van gegevens als misdrijf bedreigen met een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaar of geldboete van de vierde categorie.

65. De meest gangbare formulering luidt als volgt: «Hij die op grond van bij of krachtens deze wet vastgestelde bepalingen gehouden is inlichtingen of gegevens te verstrekken, een aangifte of mededeling te doen of een verklaring af te leggen en daarbij opzettelijk een valse opgave doet dan wel in strijd met bedoelde gehoudenheid iets verzwijgt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie.» Deze bepaling is opgenomen in de artikelen 79 ZW, 110 OSV, 63 AOW, 62 AWW, 34 AKW, 48 WWV, 94 WAO, 69 AWBZ, 84 AAW, 41 Toeslagenwet en 133 WW. In artikel 79 ZW is een vrijwel gelijkluidende bepaling opgenomen. De artikelen 44 Wbp, 37 Wbzo en 51 Wiv bedreigen met eenzelfde straf het opzettelijk verzwijgen of het opzettelijke valse mededeling doen in gevallen waarin om inlichtingen wordt gevraagd. Artikel 17, tweede lid, WAGW bedreigt het opzettelijk in strijd met bepaalde inlichtingenplichten valselijk opmaken of vervalsen van een geschrift of op enigerlei wijze een valse opgave doen met een gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vierde categorie. Door opneming van deze bepalingen in het Wetboek van Strafrecht kan enige vereenvoudiging worden bereikt.

Artikel 227b, tweede lid, Sr stelt het niet voldoen aan de inlichtingenplicht (opzettelijk nalaten in strijd met een wettelijke plicht gegevens te verstrekken) strafbaar met een gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie. Daarnaast kan een deel van de voornoemde gedragingen strafbaar zijn op grond van valsheid in geschrift (art. 225 Sr). Ook kunnen deze gedragingen worden vervolgd op basis van artikel 227a, tweede lid, Sr. Voor zover anders dan door valsheid in geschrift opzettelijk niet naar waarheid gegevens worden verstrekt, bevat artikel 227a Sr, tweede lid, een strafbaarstelling van een gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie; zij het dat deze bepaling niet het bestanddeel bevat «in strijd met een hem bij of krachtens wettelijke voorschriften opgelegde verplichting».”20.

66. Verder houdt de brief van de minister van Justitie aan de Tweede Kamer met daarin het regeringsstandpunt over de wettelijke strafmaxima, voor zover hier van belang, het volgende in:

“Ook de strafmaxima van vier jaar gevangenisstraf die in het wetsvoorstel concentratie strafbaarstelling frauduleuze gedragingen worden bedreigd tegen schending van de in de artikelen 227a en 227b Wetboek van Strafrecht opgenomen normen zijn, afgezet tegen de maxima gesteld op diefstal en valsheid in geschrifte, naar mijn mening juist gekozen. (…) Beide strafbaarstellingen bevatten het element van misbruik van vertrouwen, dat in de feitelijke toepassing van art. 225 Sr ook een belangrijke rol is gaan spelen. Het verschil ligt vooral daarin, dat het publica fides-element, het openbare vertrouwen in de juistheid van bepaalde geschriften, hier ontbreekt. Ook het vermogensaspect speelt hier, net als bij valsheid in geschrift, indirect een belangrijke rol. Deze strafbaarstellingen zien de facto op de onrechtmatige verkrijging van vermogen dat zich onder een ander bevindt. De ratio voor de lagere straf, gesteld op verduistering (het goed bevindt zich daar reeds onder de betrokkene) doet zich hier niet voor.”21.

67. In de rechtspraak van de Hoge Raad is al enkele malen de verhouding tussen art. 225 Sr en strafbepalingen in sociale zekerheidswetgeving aan de orde gekomen. Dat betreft onder meer art. 48 (oud) Wet werkloosheidsvoorziening dat strafbaar stelde degene “die op grond van bij of krachtens deze wet vastgestelde bepalingen gehouden is inlichtingen of gegevens te verstrekken, een aangifte of mededeling te doen of een verklaring af te leggen en daarbij opzettelijk een valse opgave doet, dan wel opzettelijk in strijd met bedoelde gehoudenheid iets verzwijgt”. In de zaak die leidde tot het arrest van de Hoge Raad van 7 april 1987 had het hof het verweer dat art. 225 Sr toepassing miste, “omdat gevallen als deze uitsluitend worden beheerst door het samenstel van de art. 48 en 49 WWV in verband met art. 25 van die Wet” verworpen en daartoe overwogen “dat art. 48 WWV niet alle bestanddelen van art. 225 Sr bevat en dat onvoldoende grond bestaat om te kunnen aannemen, dat de wetgever desondanks heeft gewild, dat art. 48 WWV en art. 225 Sr zich verhouden als een bijzondere tot een algemene strafbepaling”. De Hoge Raad oordeelde dat het daarop betrekking hebbende cassatiemiddel faalde, omdat het hof het verweer terecht en op goede gronden had verworpen.22.

68. Ook andere, soortgelijke bepalingen konden niet gelden als een bijzondere strafbepaling in de zin van art. 55, tweede lid, Sr. Zo oordeelde de Hoge Raad dat de opvatting dat art. 53 (oud) Organisatiewet sociale verzekering een bijzondere strafbepaling was ten opzichte van art. 225 Sr geen steun vond in het recht, aangezien de strafbaarstelling in art. 225 Sr haar grondslag vindt in het belang van de gemeenschap bij de betrouwbaarheid van – onder meer – het schriftelijke bewijsmiddel, waarbij het niet nodig is dat daardoor nadeel is toegebracht, terwijl de zin van de strafbaarstelling van art. 53 (oud) Organisatiewet sociale verzekering was gelegen in de bescherming van de openbare middelen ten behoeve van de sociale verzekeringen waarop die wet betrekking had.23.Met betrekking tot art. 84e (oud) en 84f (oud) Algemene bijstandswet kwam de Hoge Raad tot hetzelfde oordeel.24.

69. Ten aanzien van de verhouding van art. 225 Sr tot art. 227b Sr geldt mijns inziens hetzelfde. Waar art. 225 Sr strekt tot de bescherming van het vertrouwen dat in het maatschappelijk verkeer aan de juistheid van geschriften met een bewijsbestemming moet kunnen worden toegekend, strekt art. 227b Sr namelijk tot de bescherming van de openbare middelen.25.Ook bevat de parlementaire geschiedenis naar mijn mening geen aanknopingspunten voor de opvatting dat art. 227b Sr moet worden beschouwd als een bijzondere strafbepaling in de zin van art. 55, tweede lid, Sr. Van een systematische specialiteitsverhouding tussen art. 227b Sr en art. 225 Sr is mijns inziens dan ook geen sprake.

70. Gelet op het voorgaande meen ik dat de opvatting dat art. 227b Sr zich als een bijzondere strafbepaling in de zin van art. 55, tweede lid, Sr verhoudt tot art. 225 Sr geen steun vindt in het recht. De derde klacht berust daarmee op een onjuiste rechtsopvatting en is tevergeefs voorgesteld.

71. Het middel faalt in al zijn onderdelen.

Vierde middel

72. Het middel klaagt dat de inzendtermijn in cassatie is overschreden.

73. Namens de verdachte is op 9 oktober 2018 beroep in cassatie ingesteld. De stukken van het geding zijn op 6 januari 2021 bij de Hoge Raad binnengekomen. Dit betekent dat de inzendtermijn van acht maanden is overschreden. Ik wijs er verder ambtshalve op dat de Hoge Raad in deze zaak uitspraak zal doen nadat meer dan vierentwintig maanden zijn verstreken. Ook in dat opzicht is de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 EVRM overschreden, hetgeen dient te leiden tot strafvermindering.

74. Het middel slaagt.

Conclusie

75. Het vierde middel slaagt. Het eerste, tweede en derde middel falen. Het tweede middel kan worden afgedaan met de aan art. 81, eerste lid, RO ontleende motivering.

76. Ambtshalve heb ik, behoudens hetgeen ik heb opgemerkt inzake het recht op berechting binnen een redelijke termijn, geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

77. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak doch uitsluitend wat betreft de duur van de opgelegde gevangenisstraf, tot vermindering daarvan naar de gebruikelijke maatstaf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden