HR (P-G), 06-03-2012, nr. 11/01490

Het Gerechtshof Leeuwarden heeft op 3 maart 2011 het vonnis van de Rechtbank Leeuwarden van 23 juli 2010, waarbij verdachte in de zaak met parketnummer 17/880044-10 voor 1. Bedreiging met zware mishandeling, 2. Mishandeling, 3. Verduistering, meermalen gepleegd, 4. Medeplegen van een gewoonte maken van het kopen van goederen met het oogmerk om zonder volledige betaling zich of een ander de beschikking over die goederen te verzekeren en een gewoonte maken van het kopen van goederen met het oogmerk om zonder volledige betaling zich of een ander de beschikking over die goederen te verzekeren, en in de zaak met parketnummer 17/885103-10 voor 2. Mishandeling, begaan tegen zijn levensgezel en mishandeling, is veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar, waarbij de rechtbank vorderingen van benadeelde partijen heeft toegewezen, schadevergoedingsmaatregelen heeft opgelegd en de tenuitvoerlegging heeft gelast van een eerder voorwaardelijk opgelegde gevangenisstraf, bevestigd met verbetering en aanvulling van gronden behoudens wat betreft de strafoplegging en de schadevergoedingsmaatregelen die op twee benadeelde partijen betrekking hebben en, opnieuw recht doende, verdachte veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijf jaar en daarbij met betrekking tot de genoemde twee slachtoffers alsnog een schadevergoedingsmaatregel respectievelijk de vervangende hechtenis aangepast opgelegd.

Verdachte heeft cassatie ingesteld. Mrs. J. Goudswaard en C.P. Wesselink-Van Dijk, advocaten te 's‑Gravenhage, hebben een schriftuur ingezonden, houdende vijf middelen van cassatie.

Het eerste middel klaagt dat het hof verdachte ten onrechte niet in de gelegenheid heeft gesteld om zich uit te laten over een aantal onderdelen van feit 4 die door hem zijn betwist. Ter terechtzitting in hoger beroep heeft verdachte aangegeven onschuldig te zijn. In eerste aanleg had de verdachte een gedeelte van de feiten bekend en een ander gedeelte ontkend. Een deel van de feiten die verdachte in hoger beroep heeft ontkend is in hoger beroep niet aan de orde gesteld, maar het hof heeft verdachte daarvoor wel veroordeeld. Dat staat volgens de stellers van het middel op gespannen voet met de bedoeling van de wetgever met het systeem van het voortbouwend appel.

De klachten van het eerste middel hebben betrekking op de feiten 4.21, 4.25, 4.27, 4.32, 4.33 en 4.38. Deze feiten zijn aldus door de rechtbank bewezen verklaard, welke bewezenverklaring het hof heeft overgenomen:

In eerste aanleg is op 9 juli 2010 de korte inhoud van de stukken van het voorbereidend onderzoek, waaronder die welke als bewijsmiddel zijn gebezigd, medegedeeld. De raadsman van verdachte heeft in eerste aanleg over de genoemde onderdelen van feit 4 het volgende opgemerkt:

De rechtbank heeft in haar vonnis de bewezenverklaring op de volgende bewijsmiddelen doen steunen:

Ter terechtzitting van 17 februari 2011 in hoger beroep heeft verdachte betoogd dat hij onschuldig is. De voorzitter heeft verdachte voorgehouden dat het hof in het kader van het voortbouwend appel niet alle feiten apart zal bespreken nu dit reeds in eerste aanleg is gebeurd. Zijn advocaat heeft erop gewezen dat verdachte alle feiten ontkent en ten aanzien van de flessentrekkerij over ieder onderdeel heeft verklaard. Hij heeft een aantal gevallen bekend maar in andere gevallen heeft hij belastende verklaringen over anderen afgelegd. In die gevallen weet hij van niets.

Het stelsel van het voortbouwend appel komt in wezen neer op het systeem van concentratie van het onderzoek in hoger beroep op de geschilpunten.1. In hoger beroep hoeft niet alles opnieuw aan de orde te worden gesteld. In beginsel dient gebruik te kunnen worden gemaakt van het voorafgaande onderzoek in eerste aanleg. De door de procespartijen ingediende grieven spelen in het stelsel van het voortbouwend appel een richtinggevende rol voor de behandeling in hoger beroep:

Het is illustratief dat de Minister bij de bespreking van de aan de voorzitter gegeven bevoegdheid om te beslissen of een goede rechtsbedeling de behandeling van het hoger beroep verlangt, benadrukt dat het op de weg ligt van degene die hoger beroep instelt om een schriftuur in te dienen met de redenen voor een nieuwe behandeling van de zaak. De Minister geeft voorbeelden van situaties waarin de nieuwe behandeling van de zaak niet in de rede ligt, bijvoorbeeld wanneer er geen reden is opgegeven voor het instellen van appel of wanneer de redengeving van het appel slechts een algemene ontkenning inhoudt, zonder aanknopingspunten voor de aannemelijkheid daarvan.3.

Het stelsel van het voortbouwend appel ademt dezelfde geest:

Kortom, in het algemeen wordt van de verdediging verlangd dat zij met voldoende precisie aangeeft welke bezwaren bestaan tegen de beslissing van eerste aanleg. Als deze bezwaren niet of op een onvolkomen wijze worden gearticuleerd is een toespitsing van de procedure in hoger beroep moeilijk te bereiken. In de onderhavige zaak heeft het ontbroken aan grieven die voldoende sturend zijn om de behandeling in hoger beroep toe te spitsen. Verdachte heeft zich beperkt tot het in algemene zin betuigen van zijn onschuld. De advocaat van verdachte heeft verzuimd een focus aan te brengen, maar is ook blijven steken in algemeen klinkende bewoordingen. De aandacht van de appelrechter is niet gevraagd voor de noodzaak van een nader onderzoek, terwijl de rechtbank een voldragen bewijsconstructie heeft geleverd.

Het middel faalt.

Het tweede middel klaagt over de veroordeling voor feit 1. De bewezenverklaring berust slechts op de verklaring van één getuige en de bedreiging met zware mishandeling door middel van het boven het hoofd houden van een stoel kan niet uit de gebezigde bewijsmiddelen worden afgeleid.

Het vonnis in eerste aanleg houdt onder meer het volgende in:

Op deze bewijsmiddelen heeft de rechtbank bewezen verklaard dat

Daaraan heeft de rechtbank nog het volgende toegevoegd:

Nog niet zo lang geleden heeft de Hoge Raad zich enige malen uitgesproken over het thema van het tweede lid van artikel 342 Sv.5. Ik citeer uit HR 5 oktober 2010, NJ 2010, 612 m.nt. Borgers:

In de zaak waaruit ik citeer was verdachte veroordeeld voor schennis van de eerbaarheid ten overstaan van een klein kind. Alleen dat kind had verklaard over de gedraging van verdachte. Anderen hebben wel verklaard over wat zij van het kind hebben gehoord, maar zijn zelf geen getuige geweest van het tenlastegelegde gedrag van verdachte. Maar verdachte had zelf wel gezegd dat hij zich in de directe omgeving van dat kind, haar vriendinnetje en haar broertje heeft bevonden op het moment en op de plaats waarover het kind heeft gesproken. Volgens de Hoge Raad kan aldus niet worden gezegd dat de verklaringen van het kind onvoldoende steun vindt in het overige gebezigde bewijsmateriaal.6.

Naar mijn mening wordt de verklaring van aangeefster in de onderhavige zaak voldoende ondersteund door andere verklaringen. Dat andere getuigen spreken van schelden staat er niet aan in de weg dat de rechtbank op grond van de bewijsmiddelen heeft kunnen aannemen dat verdachte kwaad is geweest op zijn partner en dat op een bepaalde fysieke wijze tot uitdrukking bracht, hetgeen de verklaring van het slachtoffer versterkt. Toen verdachte een stoel pakte en boven zijn hoofd hief, greep [betrokkene 5] in omdat hij bang was dat verdachte het slachtoffer met de stoel zou slaan. Of de indruk nu bestond dat verdachte met de stoel zou slaan of met de stoel zou gooien, in beide gevallen zou mijns inziens een bedreiging met zware mishandeling kunnen worden aangenomen. Zeer goed voorstelbaar is bijvoorbeeld dat een in het gezicht gegooide stoel ernstig oogletsel of een gebroken neus veroorzaakt.

Anders dan de stellers van het middel lees ik de bewezenverklaring niet zo dat het hof bedoeld kan hebben dat de beide handelingen van verdachte in combinatie met elkaar moeten worden gezien en dat het een met het ander gepaard is gegaan. Mijns inziens heeft het hof twee incidenten vastgesteld, het ene verbaal en het andere fysiek. Deze uitleg van de tenlastelegging is aan de rechter voorbehouden en staat niet op gespannen voet met de bewoordingen ervan.

Het middel faalt.

Het derde middel klaagt dat een aantal onderdelen van feit 4 niet kan volgen uit de gebezigde bewijsmiddelen. De stellers van het middel wijzen op feit 4.1, 4.4, 4.7, 4.15, 4.24, 4.27, 4.31, 4.32, 4.33, 4.35 en 4.36. Het gaat met name om het ontbreken van het bewijs voor de specifiek in de bewezenverklaring opgesomde goederen.

De betwiste onderdelen van het bewezenverklaarde feit 4 hebben als inhoud dat

Voor het bewijs heeft het hof telkens de aangifte van de benadeelde bedrijven gebezigd en in het merendeel der gevallen een verklaring van verdachte. Tevens verwijst de rechtbank naar facturen en/of andere papieren zoals een Doorlopende machtiging bedrijven (4.27). Maar aan de inhoud van de uitgeschreven bewijsmiddelen is, zoals de stellers van het middel terecht opmerken, het gespecificeerde bewijs van de aanschaf van de in de bewezenverklaring telkens genoemde goederen niet te ontlenen. Het komt mij voor dat de specificaties in de bijlagen zullen zijn vermeld, maar de inhoud van de bijlagen maakt geen deel uit van het vonnis.

Het hof heeft wel de bewijsmiddelen aangevuld, maar deze aanvulling levert geen specificatie op van de afgenomen zaken.7. Het hof had het vonnis wat betreft de bewijsvoering en de bewezenverklaring van deze onderdelen niet mogen bevestigen.

Het middel slaagt.

Het vierde middel klaagt dat het hof ten onrechte, in navolging van de rechtbank, verdachte niet hoofdelijk heeft veroordeeld tot vergoeding van de schade aan de benadeelde partij aangedaan door feit 4.1 en zo een hoofdelijkheid evenmin heeft verbonden aan de in dat kader opgelegde schadevergoedingsmaatregel. Volgens de stellers van het middel had het hof hoofdelijke aansprakelijkheid moeten aannemen omdat er sprake was van medeplegen.

De rechtbank heeft in haar vonnis over de vordering van de door feit 4.1 benadeelde partij het volgende overwogen:

In het dictum is de beslissing van de rechtbank aldus verwoord:

De stellers van het middel gaan uit van een verkeerde lezing van de beslissing van de rechtbank. De rechtbank heeft inderdaad op p. 35 van haar vonnis het volgende opgenomen:

Deze woorden hebben echter geen betrekking op de beslissingen van de rechtbank met betrekking tot de benadeelde partij die daarop volgen, maar op haar voorafgaande beslissingen over de vordering van [LL] B.V. [LL] B.V. heeft geen schade geleden als gevolg van feit 4.1, maar als gevolg van feit 3, een verduistering.

Het middel mist dus feitelijke grondslag.

Ook het vijfde middel klaagt over de toewijzing van de vordering van benadeelde partijen en de oplegging van een schadevergoedingsmaatregel. Ten onrechte heeft het hof de vorderingen van de door de feiten 4.1 en 4.25 benadeelde partijen in haar geheel toegewezen en ook de schadevergoedingsmaatregelen daarop afgestemd, nu tevens uit de bewijsconstructie blijkt dat het hof aannemelijk heeft geacht dat verdachte een deel van die vordering heeft betaald.

Bewezenverklaard is, voorzover relevant, dat

De rechtbank heeft het bewijs doen rusten op de volgende bewijsmiddelen:

Inzake de vordering van [A] B.V. heeft de rechtbank overwogen en beslist zoals hiervoor onder 6.2 en 6.3 aangehaald.8. Over de vordering van [V] heeft de rechtbank overwogen:

De beslissing van de rechtbank over de vordering van deze benadeelde partij is in het dictum aldus verwoord:

De uitlating van de verdachte, hier onder 7.3 aangehaald en inhoudende dat hij de goederen die hij bij het bedrijf [A] B.V. heeft afgenomen niet helemaal heeft betaald, kan ik niet aldus verstaan dat hij geen enkel van die goederen betaald heeft. Deze uitleg acht ik onverenigbaar met de bewoordingen van de verklaring van verdachte.

De uitlating van verdachte dat hij de factuur van [V] nog niet helemaal heeft voldaan, heeft de rechtbank voor het bewijs gebezigd, daarmee te kennen gevend dat dat onderdeel van de verklaring van verdachte voldoende geloofwaardig was om tot het bewijs mee te kunnen werken, maar niet duidelijk is of de rechtbank inderdaad bij de berekening van de aan de benadeelde partij toegebrachte schade met een eventuele betaling door verdachte heeft rekening gehouden.

Dit middel slaagt in zoverre.

Het eerste, tweede en vierde middel falen. Zij kunnen met de aan artikel 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Het derde en vijfde middel zijn terecht voorgesteld.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest, voorzover het de bewezenverklaring van de onderdelen 4.1, 4.4, 4.7, 4.15, 4.24, 4.27, 4.31, 4.32, 4.33, 4.35 en 4.36 betreft, voorzover aan de veroordeling voor die feiten beslissingen zijn gekoppeld over de vordering van een benadeelde partij en daaraan schadevergoedingsmaatregelen zijn verbonden — het laatste geldt ook voor de schadevergoedingsmaatregel die is verbonden aan de veroordeling voor 4.1 en 4.25 — en voorzover het de strafoplegging betreft, en tot terugwijzing van de zaak naar het Gerechtshof Leeuwarden teneinde met inachtneming van 's Hogen Raads beslissing opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden