HR, 18-10-2022, nr. 20/04429

III. Het tweede middel en de bespreking daarvan

14. Het tweede middel behelst de klacht dat het hof is afgeweken van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt van de verdediging met betrekking tot de door de [getuige 1] afgelegde verklaring zonder in het bijzonder de redenen op te geven die daartoe hebben geleid.

15. Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld dat het is voorbehouden aan de rechter die over de feiten oordeelt om tot het bewijs te bezigen wat deze uit een oogpunt van betrouwbaarheid dienstig voorkomt en datgene terzijde te stellen wat deze voor het bewijs van geen waarde acht. Deze selectie en waardering behoeft – behoudens bijzondere gevallen – geen motivering en kan in cassatie niet met vrucht worden bestreden. De invoering van art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv heeft de vrijheid die aan de feitenrechter toekomt in dit opzicht niet aangetast, zo onderstreept de Hoge Raad. Wel zal de rechter op grond van deze bepaling zijn beslissing(en) in een aantal gevallen nader moeten motiveren, onder meer indien door de verdediging een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt als bedoeld in art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv is ingenomen ten aanzien van (de betrouwbaarheid van) het gebruikte bewijsmateriaal.2.

16. Van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv is sprake wanneer de verdachte of zijn raadsman het standpunt duidelijk, door argumenten geschraagd en voorzien van een ondubbelzinnige conclusie ten overstaan van de feitenrechter naar voren brengt.3.

17. De omvang van de motiveringsplicht die door een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in het leven wordt geroepen, laat zich in zijn algemeenheid niet goed in algemene regels uitdrukken. In dit verband komt onder meer betekenis toe aan de aard van het onderwerp waarop het standpunt betrekking heeft en aan de inhoud en indringendheid van de aangevoerde argumenten. De motiveringsplicht van de rechter gaat in elk geval niet zo ver dat bij de niet-aanvaarding van een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt op ieder detail van de argumentatie moet worden ingegaan.4.

18. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 4 december 2020 blijkt dat de raadsvrouw van de verdachte heeft gepleit overeenkomstig de door haar aan het hof overgelegde pleitnota. Deze pleitnota houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

“Verklaring [getuige 1]

43. [getuige 1] heeft bij de politie in eerste instantie verklaard dat hij een deel van het steekincident had waargenomen vanaf de balustrade een verdieping hoger. Cliënte stelt zich op het standpunt dat [getuige 1] (gedeeltelijk) in strijd met de waarheid heeft verklaard, nu het onmogelijk is om vanaf de balustrade op de derde verdieping te zien wat er op de balustrade op de tweede verdieping gebeurt. Ik kan mij hier iets bij voorstellen, nu ik de woning en de balustrade van cliënte naar aanleiding hiervan heb bezocht (zie bijlage 1 van de onderzoekswensen voor een foto van de balustrade van de [b-straat 1] te [plaats] ).

44. [getuige 1] heeft zijn verklaring bij de R-C ook genuanceerd. Over het steken wat hij echt zou hebben gezien, volgens zijn verklaring bij de politie, zei hij bij de R-C ‘Ze dreigde wederom en zei: “Ga weg”. Ze zwaaide met het mes. Daarna heeft ze de man volgens mij gestoken.’ Vervolgens verklaart hij expliciet het steken niet te hebben gezien. ‘U vraagt mij of ik een stekende beweging heb gezien. Dat heb ik niet gezien. Ik denk wel dat hij nog vaker gestoken is. Ik heb dat niet gezien, maar dat leid ik af aan de hoeveelheid bloed.’

45. Dit is nou exact het gevaarlijke aan aannames vanuit getuigen. Deze getuige heeft dezelfde aannames gemaakt als de rechtbank, namelijk hetgeen gebeurd moet zijn afgeleid uit bloedsporen terwijl er geen expert is geweest die zich hierover heeft uitgelaten. Er is derhalve geen getuige die verklaart dat er buiten is gestoken en cliënte ontkent dit ten stelligste.”

19. Het hof heeft dit verweer kennelijk niet opgevat als een (responsie-plichtig) uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359, tweede lid tweede volzin, Sv (en heeft de verklaring van de [getuige 1] , onder meer inhoudende dat hij zag dat de verdachte een mes in haar handen had en twee of drie keer een stekende beweging maakte naar een Surinaamse man, voor het bewijs van het tenlastegelegde feit gebezigd). Dat impliciete oordeel van het hof acht ik, gelet op de betrekkelijk zware eisen die aan de stelplicht worden gesteld en hetgeen namens de verdachte is aangevoerd,5.niet onbegrijpelijk.

20. De toelichting op het middel behelst nog een subsidiaire klacht, met als inhoud dat het hof – mocht het verweer van de verdediging niet als uitdrukkelijk onderbouwd standpunt kunnen worden beschouwd – het gebruik tot bewijs van de door [getuige 1] bij de politie afgelegde verklaring nader had moeten motiveren, omdat [getuige 1] bij de rechter-commissaris zou zijn teruggekomen van die verklaring dan wel die verklaring op essentiële onderdelen en in ontlastende zin heeft gewijzigd en het hof de bewezenverklaring in belangrijke mate op die verklaring heeft doen steunen.

21. De steller van het middel verwijst ter onderbouwing van deze subsidiaire klacht naar het arrest van HR 5 oktober 2021, ECLI:NL:HR:2021:1406, NJ 2022/43, m.nt. Reijntjes. In deze zaak oordeelde de Hoge Raad dat ook als geen sprake is van een onderbouwd standpunt met betrekking tot de betrouwbaarheid van de getuige het in bijzondere gevallen voor de begrijpelijkheid van het bewijsoordeel noodzakelijk kan zijn dat de rechter motiveert op welke gronden hij de verklaring van een getuige betrouwbaar acht. Een dergelijk geval kan zich voordoen als (i) de rechter de tijdens het opsporingsonderzoek afgelegde verklaring die de getuige nadien heeft ingetrokken dan wel op essentiële onderdelen en in ontlastende zin heeft gewijzigd, voor het bewijs gebruikt en (ii) de bewezenverklaring in beslissende mate steunt op die tijdens het opsporingsonderzoek afgelegde verklaring. De gronden voor de beslissing dat de betreffende verklaring voor het bewijs kan worden gebruikt, kunnen (maar hoeven niet te) zijn ontleend aan een verhoor van de getuige. Of in het concrete geval de motivering van de bewezenverklaring toereikend is, is mede afhankelijk van de procesopstelling van de verdachte en van wat overigens uit de uitspraak kan worden opgemaakt over de gronden waarop de rechter de getuigenverklaring betrouwbaar heeft bevonden.

22. Uitgaande van de ‘rc-verklaring’ van de [getuige 1] zoals gerelateerd in de hierboven aangehaalde pleitnota van de raadsvrouw (en de juistheid daarvan), meen ik allereerst dat zich hier niet voordoet het geval dat de getuige zijn bij de politie afgelegde verklaring bij de rechter-commissaris heeft ingetrokken dan wel op essentiële onderdelen en in ontlastende zin heeft gewijzigd. De [getuige 1] heeft ter zake immers in grote lijnen zijn politie-verklaring van 10 juni 2018 bij de rechter-commissaris op 26 november 2018 herhaald. De verdediging heeft in hoger beroep aangevoerd dat de getuige zijn verklaring bij de rechter-commissaris heeft “genuanceerd”, doordat hij heeft verklaard het steken niet daadwerkelijk te hebben gezien. Ik zie niet waarom dit zou meebrengen dat hij zijn verklaring heeft ingetrokken dan wel op essentiële onderdelen en in ontlastende zin heeft gewijzigd. Al in zijn bij de politie afgelegde en voor het bewijs gebruikte verklaring heeft de getuige gezegd dat hij zag dat de verdachte stekende bewegingen maakte richting de aangever en dat hij bloedspatten zag; niet staat daarin dat hij heeft gezien dat de aangever geraakt werd of waar. Dat de getuige heeft gezien dat de verdachte stekende bewegingen maakte, heeft hij, althans volgens de weergave van die verklaring in de pleitnota, bij de rechter-commissaris bevestigd door te verklaren dat hij “een zwaaiende beweging met het mes” heeft gezien.6.

23. In de tweede plaats kan in het geheel niet worden gezegd dat de bewezenverklaring in beslissende mate op de verklaring van de [getuige 1] steunt. Het hof heeft, zo blijkt uit zijn bewijsvoering, de bewezenverklaring eveneens, en mijns inziens zelfs meer, doen steunen op de verklaring van de aangever, inhoudende dat de verdachte hem op de galerij twee- of driemaal van achteren met een mes heeft gestoken, bezien in samenhang met de letselrapportage van de forensisch [arts] over de aard en de ernst van het aan de aangever toegebrachte letsel en de verklaring van de verdachte zelf die inhoudt dat zij de aangever heeft gestoken.

24. Dit een en ander brengt mee dat het hof niet gehouden was nader te motiveren op welke gronden hij de verklaring van deze getuige betrouwbaar acht, zodat ook de subsidiaire klacht geen doel treft.

25. Het tweede middel faalt eveneens.

IV. Het derde middel en de bespreking daarvan

26. Het derde middel behelst twee deelklachten, namelijk a. dat ’s hofs verwerping van het verweer dat de verdachte heeft gehandeld in noodweer(exces) onbegrijpelijk is en/of onvoldoende met redenen is omkleed en b. dat het hof heeft verzuimd te responderen op het verweer dat de verdachte niet strafbaar is vanwege het feit dat zij in noodweerexces heeft gehandeld.

27. Het hof heeft het beroep op noodweer(exces) verworpen en daartoe het volgende overwogen:

“De raadsvrouw heeft ontslag van alle rechtsvervolging bepleit, nu er in de lezing van de verdachte sprake was van een noodweersituatie. Voor een geslaagd beroep op noodweer is vereist dat een noodweersituatie aannemelijk is geworden. In het dossier bevinden zich onvoldoende aanknopingspunten voor het aannemen van een dergelijke situatie. Hetgeen door de raadsvrouw bij pleidooi hieromtrent is gesteld naar aanleiding van wat zich in de woonkamer van verdachte zou hebben afgespeeld, maakt dit niet anders. Het hof verwerpt het verweer.”

28. De verdachte heeft blijkens het daarvan opgemaakte proces-verbaal ter terechtzitting in hoger beroep onder meer het volgende verklaard:

“ [aangever] en ik kenden elkaar al acht jaar uit de buurt. Hij vroeg een keer wanneer ik hem eens thuis zou uitnodigen. Begin juni kwam ik hem tegen bij de Vomar en toen vroeg hij het weer. Het was weekend, dus ik zei dat hij mocht meelopen. [betrokkene 1] was er ook bij en het was gezellig. Opeens zei hij dat hij een kind van me wilde. Ik heb hem duidelijk gemaakt dat ik niet op zoek was naar een man. We zijn nog bij hem thuis geweest. Daarna heb ik een week geen contact met hem gehad. Op 9 juni 2018 heeft hij me wel vijf keer gebeld om te vragen of ik wilde langskomen. Ik heb hem gezegd dat ik naar de Vomar ging en dan met mijn administratie bezig moest. Hij vroeg of ik bier voor hem wilde meenemen en gooide een zakje met geld naar me. Daarop heb ik sherry en bier gehaald. Het bier heb ik voor zijn deur neergezet en toen ben ik naar huis gegaan. Thuis ben ik sherry gaan drinken. Ik weet niet hoe laat het was, maar het was nog licht buiten. Iedereen in de flat laat zijn voordeur openstaan als het warm is, want aan de achterkant waait stof naar binnen. Ik zat binnen en ik zag hem binnenkomen. De grote fout die ik maakte is dat ik hem niet heb weggestuurd. Hij begon aan mijn borst te zitten en ik heb hem weggeduwd. Hij ging met zijn hand bij mijn kruis en ik heb hem weer weggeduwd, en gezegd dat hij weg moest gaan. Iedereen die bij mij thuiskomt weet dat ik een mes onder mijn bank heb liggen. Als ik mezelf niet had verdedigd had hij me vermoord. Ik heb foto’s waarop duidelijk te zien is dat ik onder de blauwe plekken zat. Ik viel gelukkig naar die bank en pakte het mes. Ik schreeuwde dat hij moest weggaan, maar hij verdween niet. Ik liep achteruit en hij liep op me af. Hij kwam op me af terwijl ik een groot mes in mijn handen had. Er ontstond een worsteling en dat mes heeft hem geraakt. De snee was een halve centimeter diep. Ik heb gevochten als een leeuw en ben erin geslaagd hem naar buiten te werken. Ik dacht dat de kous daarmee afwas, maar hij zette zijn voet tussen de deur zodat ik die niet dicht kon doen. Toen begon hij te bloeden. De jongens waren beneden aan het voetballen dus ik riep dat ze de politie moesten bellen. Een van de jongens schreeuwde terug dat de politie onderweg was.”

29. Voorts blijkt uit dat proces-verbaal dat de raadsvrouw van de verdachte ook in dit verband heeft gepleit overeenkomstig de door haar aan het hof overgelegde pleitnota, waarvan de inhoud, voor zover hier relevant, als volgt luidt (met weglating van voetnoten):

“Poging toebrengen zwaar lichamelijk letsel (subsidiair)

28. In eerste aanleg is voor wat betreft het subsidiaire een beroep gedaan op noodweer(exces). Cliënte heeft verklaard het slachtoffer te hebben gestoken nadat hij haar fysiek heeft aangevallen en heeft gepoogd aan te randen, dan wel te verkrachten.

29. De rechtbank heeft dit verweer ter zijde geschoven, aangezien zij niet aannemelijk achtte dat de steekpartij binnenshuis - en dus als reactie op een eventuele wederrechtelijke aanranding in huis - had plaatsgevonden. Ter ondersteuning van dit standpunt heeft de rechtbank de volgende gegevens aangehaald:

(1) er is buiten aanzienlijk meer bloed aangetroffen dan binnen en;(2) [getuige 1] heeft verklaard stekende bewegingen te hebben gezien op de balustrade;(3) cliënte zou op punten tegenstrijdig hebben verklaard.

Om deze redenen zou geenszins aannemelijk zijn geworden dat er sprake was van een noodweersituatie. Er zou zelfs geen sprake zijn van een begin van aannemelijkheid. Ik meen dat wel degelijk sprake is van een begin van aannemelijkheid als het gaat om het noodweerverweer. Allereerst heeft cliënte hierover verklaard en had zij ook letsel. Daarnaast hebben [getuige 1] en [getuige 2] verklaard wel degelijk een woordenwisseling te hebben gehoord waarvan de inhoud kan duiden op een noodweersituatie. Tot slot heeft [getuige 1] zijn verklaring dat hij stekende bewegingen heeft gezien buiten bij de rechter-commissaris genuanceerd en heeft hij aangegeven dat hij dit niet gezien had, maar dit had aangenomen vanwege de bloedplas op de balustrade.

30. Indien het noodweer, dan wel noodweerexces verweer aannemelijk kan worden gemaakt en niet met zekerheid kan worden gesteld dat het steekincident buiten heeft plaatsgevonden, zou cliënte moeten worden ontslagen van alle rechtsvervolging vanwege het voordeel van de twijfel. Hiervoor verwijs ik naar een arrest van uw eigen Hof:

ECLI:NL:GHAMS:2016:3790

‘Het hof constateert dat de feitelijke toedracht van het uiteindelijke incident onduidelijk is. De verdachte en de aangever hebben beiden verklaard dat de ander is begonnen met het uitoefenen van geweld en geen van de getuigen heeft hierover uitsluitsel kunnen geven. Het hof is van oordeel dat in dit geval aan de verdachte het voordeel van de twijfel moet worden gegeven, in die zin dat haar lezing niet voor onaannemelijk kan worden gehouden. Uitgaande van haar lezing was sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van de kant van de aangever. De verdachte heeft zich tegen de aanval verdedigd door een zwaaiende beweging met een scherp voorwerp te maken. Als gevolg hiervan heeft de aangever een oppervlakkige verwonding opgelopen aan zijn arm. Gelet op de aard van de aanranding en de aard van het letsel van de aangever is het hof van oordeel dat de wijze van verdediging van de verdachte in redelijke verhouding stond tot de ernst van de aanranding jegens haar, terwijl niet aannemelijk is geworden dat de verdachte zich aan de aanranding had kunnen en moeten onttrekken.

Anders dan de advocaat-generaal beschouwt het hof de gedragingen van de verdachte niet als aanvallend in die zin dat op die grond het beroep op noodweer moet worden verworpen. Voorts is de enkele omstandigheid dat de verdachte zich willens en wetens in een situatie heeft begeven waarin een agressieve reactie van het latere slachtoffer te verwachten viel, hier onvoldoende om in de weg te staan aan het slagen van het beroep op noodweer.’

31. Om deze reden zal ik tijd besteden aan het nader toelichten van de omstandigheden, die maken dat er wel degelijk een begin van aannemelijkheid is en kan worden aangenomen dat cliënte de aangever binnenshuis heeft gestoken als reactie op een wederrechtelijke aanranding vanuit hem.

Toelichting noodweer, dan wel noodweerexces

Verklaring cliënte

32. Cliënte heeft zich vanaf moment één op het standpunt gesteld dat de steekpartij binnenshuis heeft plaatsgevonden als reactie op een wederrechtelijke aanranding en dat aangever meteen het huis uit is gegaan nadat ze hem heeft gestoken. Dit heeft zij ter plaatse aangegeven aan de politie, aan haar buurvrouw en op het bureau tijdens haar verhoor. Zij heeft in de politiefase reeds toegelicht dat deze steekpartij zou zijn ontstaan naar aanleiding van een wederrechtelijke aanranding, bestaande uit seksuele toespelingen, jegens haar. Het is dus zo dat zij dit direct heeft verklaard.

33. Zij zou het mes van onder haar bank hebben gepakt, waar het mes altijd ligt, waardoor er ook vrijwel geen tijd heeft gezeten tussen de aanranding en het steken. Voordat zij het mes pakte heeft zij meermaals gevraagd of aangever weg wilde gaan. Zij is hierin heel duidelijk geweest, blijkt ook uit getuigenverklaringen.

Letsel cliënte en ondersteuning verklaring cliënte

34. Deze verklaring vindt steun in het bij cliënte geconstateerde letsel (op een bovenbeen en op de kin) en het gegeven dat buren verdachte meermalen hebben horen roepen: “Mijn huis uit”.

35. [getuige 1] heeft expliciet gehoord dat cliënte “ik wil je niet” riep.

36. Ook geeft [getuige 2] , buurvrouw, aan dat zij expliciet heeft gehoord dat cliënte ook aangaf ‘dat flik je me niet’. Deze getuige geeft zelfs aan dat cliënte helemaal van slag was, en dat zij niet tot haar kon doordringen. Deze getuige verklaart: ‘Ze keek angstig uit haar ogen. Ze had een blik in haar ogen alsof ze in een noodweerexces situatie zat.’ ‘Ze keek zo angstig uit haar ogen, dat is niet te beschrijven’. Ook gaf de getuige aan bloed in de hal en gang van de woning te hebben gezien.

37. Wat mij betreft is deze verklaring, die u terugvindt in een aanvullend proces-verbaal van het horen van deze getuige, van groot belang voor het ondersteunen van het verhaal van cliënte. Immers heeft zij dus angstig ‘mijn huis uit’ geroepen, heeft zij ‘ik wil je niet’ geroepen en heeft zij aangegeven ‘dit flik je mij niet in mijn woning’, wat doelt op een handeling of handelingen vanuit aangever. Ook had zij letsel en kwant zij zeer angstig over. Dit in combinatie met de bloedsporen binnenshuis en de verklaring van cliënte leiden ertoe dat de noodweersituatie absoluut niet valt uit te sluiten en dat tevens niet valt uit te sluiten dat binnen is gestoken.

Bloedsporen

38. De rechtbank heeft veel aandacht besteed aan de bloedsporen, omdat het in deze zaak voornamelijk van belang is om vast te kunnen stellen of er binnen of buitenshuis gestoken is. Om deze reden heb ik u ook verzocht om nader bloedsporenonderzoek, maar dit verzoek is afgewezen. Ik moet zeggen dat me dat nog steeds bevreemdt, te meer nu er in eerste aanleg al is gesproken over dat de verdediging geen bloedspatexpert is. Als de verdediging dan vervolgens vraagt om een bloedspatexpert wordt dat afgewezen, terwijl het relevant is om te kijken of het mogelijk is dat er meer bloed buiten is aangetroffen als er binnen is gestoken en hoeveel tijd er zit of kan zitten tussen het ontstaan van een steekwond en het vloeien van bloed.

39. Immers is er wel degelijk bloed aangetroffen in de woning, namelijk twee kleine ronde stippen, in de woonkamer en meer bloed op de drempel van de tussendeur (vide p. 72 dossier) en is op de foto’s (pagina 84) te zien dat er bloedspetters op de drempel van de voordeur zitten. Dit duidt op een bloedspoor vanaf de bank, naar de tussendeur naar de gang, tot aan de drempel. De route van de woonkamer naar buiten dus, die aangever volgens cliënte heeft genomen nadat hij door haar gestoken was.

40. Cliënte heeft aangegeven aan dat het klopt dat het slachtoffer in huis na het steken nog niet hevig bloedde en dat er daarom minder bloedspatten binnen waren aangetroffen, ten opzichte van meer bloedsporen buiten. Zij geeft aan dat het mes (en de foto van het mes in het dossier) deze conclusie ook ondersteunt. Zij heeft het mes niet schoongemaakt, en toch zat hierop geen bloed. Dit volgt ook uit het proces-verbaal op pagina 102 van het dossier, waarop het mes zichtbaar is zonder dat hierop bloed te zien is. Ook staat in het proces-verbaal met betrekking tot het onderzoek naar het mes weergegeven dat er geen visuele sporen van bloed’ zijn. Ook dit is relevant voor de beoordeling van het bloed en de bloedsporen.

41. Daarnaast zou het logischer zijn als cliënte aangever binnen heeft gestoken, nadat ze ‘mijn huis uit’ riep, hij ha[r]d is weggerend waardoor het bloed voor de deur op de grond terecht kwam. Immers, als het doel van cliënte hem het huis uit krijgen was: waarom zou ze hem dan nog steken, als hij het huis al uit was?

42. Desondanks heeft de rechtbank aangenomen dat er buitenshuis is gestoken. Deze conclusie was niet alleen op de bloedsporen gebaseerd, maar ook op de verklaring van [getuige 1] . Cliënte kan zich hier niet in vinden.

Verklaring [getuige 1]

43. [getuige 1] heeft bij de politie in eerste instantie verklaard dat hij een deel van het steekincident had waargenomen vanaf de balustrade een verdieping hoger. Cliënte stelt zich op het standpunt dat [getuige 1] (gedeeltelijk) in strijd met de waarheid heeft verklaard, nu het onmogelijk is om vanaf de balustrade op de derde verdieping te zien wat er op de balustrade op de tweede verdieping gebeurt. Ik kan mij hier iets bij voorstellen, nu ik de woning en de balustrade van cliënte naar aanleiding hiervan heb bezocht (zie bijlage 1 van de onderzoekswensen voor een foto van de balustrade van de [b-straat 1] te [plaats] ).

44. [getuige 1] heeft zijn verklaring bij de R-C ook genuanceerd. Over het steken wat hij echt zou hebben gezien, volgens zijn verklaring bij de politie, zei hij bij de R-C ‘Ze dreigde wederom en zei: “Ga weg”. Ze zwaaide met het mes. Daarna heeft ze de man volgens mij gestoken.’ Vervolgens verklaart hij expliciet het steken niet te hebben gezien. ‘U vraagt mij of ik een stekende beweging heb gezien. Dat heb ik niet gezien. Ik denk wel dat hij nog vaker gestoken is. Ik heb dat niet gezien, maar dat leid ik af aan de hoeveelheid bloed.’

45. Dit is nou exact het gevaarlijke aan aannames vanuit getuigen. Deze getuige heeft dezelfde aannames gemaakt als de rechtbank, namelijk hetgeen gebeurd moet zijn afgeleid uit bloedsporen terwijl er geen expert is geweest die zich hierover heeft uitgelaten. Er is derhalve geen getuige die verklaart dat er buiten is gestoken en cliënte ontkent dit ten stelligste.

Verklaring [aangever]

46. Op dit punt geeft [aangever] naar mijn mening ook onvoldoende duidelijkheid. Hoewel hij verklaart dat hij buiten zou zijn gestoken, was hij hevig onder invloed én heeft hij expliciet verklaard het steken niet te hebben gevoeld.

‘Toen ik keek, zag ik dat het bloed was. Ik heb het steken niet gevoeld. Het ging zo snel, dat ik het niet voelde. Ik ben nooit eerder gestoken. Zij heeft mij in mijn arm en twee maal in mijn rechter schouder gestoken.

‘U vraagt mij of dit steken op hetzelfde moment is gebeurd. Ik weet niet precies wanneer ik ben geraakt.'

47. Er zijn derhalve onvoldoende stukken voorhanden die het verhaal van cliënte expliciet weerleggen.

Samenvattend

48. Kortgezegd luidt het standpunt dat er bewijsmiddelen zijn die zien op een incident binnenshuis: te weten het roepen van ‘ga mijn huis uit, ik wil je niet, en dit flik je me niet’, het feit dat het mes bij cliënte onder de bank lag en er bij de bank bloed is aangetroffen, het feit dat er bloed is aangetroffen op de drempel van de tussendeur en het feit dat er bloed is aangetroffen op de drempel van de deur. Ervaring leert dat het enige seconden kan duren voor bloed op de grond druppelt, te meer omdat het bloed eerst moet gaan vloeien en het bloed vervolgens ook door de kleding moet dringen. De wond gaat eerst knijpen voordat er bloed vloeit en het bloed vloeit dan later meer, zeker op het moment dat er sprake is van alcoholgebruik, aangezien alcoholgebruik bloed verdunt.

49. Op het moment dat aangever snel het huis uit is gerend na het steken, kan het gezien de geringe oppervlakte van de oude woning van cliënte goed zo zijn dat het hevige bloeden pas na enkele seconden intrad, toen aangever al buiten was. Aangever geeft ook aan niet eens te hebben gevoeld dat hij gestoken werd, dus dan ook niet wanneer dit was.

50. Het is niet met zekerheid vast te stellen wat zich binnen in de woning van cliënte precies heeft afgespeeld, maar op grond van het voorgaande is wel degelijk voldoende aannemelijk geworden dat cliënte daar door het slachtoffer is aangevallen en daar binnenshuis op heeft gereageerd. Hoe legt u anders de bloedsporen binnen uit. Om voormelde redenen kan cliënte zich niet vinden in de conclusie van de rechtbank dat de noodweersituatie niet aannemelijk is geworden.

Invulling noodweer

51. Er was daarmee sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van het lijf van cliënte, althans een ogenblikkelijk dreigend gevaar daarvoor. In de ogen van cliënte was zij genoodzaakt zich hiertegen te verdedigen op een wijze zoals zij heeft gedaan. Hierbij speelt een rol dat cliënte in haarjeugd veelvuldig is misbruikt. Aangever heeft ook verklaard dat hij bij haar bed was. Cliënte heeft over de aanranding onder andere gezegd dat aangever haar begon te slaan en te duwen, nadat zij had aangegeven geen seks te willen met aangever. Zij zou ook een klap in haar gezicht hebben gekregen, wat past bij het letsel op haar kin.

52. Daarbij is naar mijn mening voldaan aan de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit, te meer nu cliënte ook meermaals op hevige toon heeft geroepen en/of gevraagd om het vertrek van de aangever. Haar reactie, na alle andere opties te hebben geprobeerd, was daarmee subsidiair. Ook acht ik de reactie proportioneel omdat uit het steken en de oppervlakkige verwondingen blijkt dat cliënte niet met kracht heeft gestoken.

53. Redenen waarom ik u verzoek cliënte te ontslaan van alle rechtsvervolging ten aanzien van het onder zaak B subsidiair ten laste gelegde.

Noodweerexces

54. Voor het geval een beroep op noodweer niet slaagt, omdat cliënte naar het oordeel van de rechtbank disproportioneel zou hebben gehandeld, verzoek ik u cliënte te ontslaan van alle rechtsvervolging vanwege noodweerexces.

55. Zij heeft gehandeld vanuit een hevige gemoedstoestand. Hiervoor verwijs ik onder andere naar de verklaring van cliënte, de verklaring van [getuige 2] over de gemoedstoestand van cliënte en het psychologisch rapport.

56. Mede gelet op de eerdere ervaringen van cliënte met fysiek en seksueel geweld door mannen, is door de aanranding van verdachte door het slachtoffer, gepleegd in haar eigen woning, bij cliënte een hevige gemoedsbeweging ontstaan.

58.7.Om deze redenen verzoek ik u cliënte uiterst subsidiair te ontslaan van alle rechtsvervolging vanwege een geslaagd beroep op noodweerexces.”

30. Voor de beoordeling van het middel is vooreerst van belang hetgeen de Hoge Raad in zijn overzichtsarrest van 22 maart 2016, ECLI:NL:HR:2016:456, NJ 2016/316, m.nt. Rozemond in r.o. 3.1.2 heeft overwogen. Ik haal daaruit het volgende aan (met weglating van de voetnoten). Indien door of namens de verdachte een beroep op noodweer of noodweerexces is gedaan, moet de rechter een gemotiveerde beslissing geven op dat verweer. Dan zal hij moeten onderzoeken of aan de voorwaarden voor de aanvaarding van dat verweer is voldaan. In dat verband kan betekenis toekomen aan de inhoud en indringendheid van de door of namens de verdachte aangevoerde argumenten, al behoeft de omstandigheid dat een verdachte de hem tenlastegelegde gedraging ontkent, niet zonder meer aan het slagen van een subsidiair gedaan beroep op noodweer(exces) in de weg te staan. Bij de beoordeling van het beroep kunnen nauwkeurige en consistente feitelijke vaststellingen van belang zijn, waarbij de rechter de last tot het aannemelijk maken van die feitelijke grondslag niet uitsluitend op de verdachte mag leggen. Indien de rechter het beroep verwerpt, dient hij duidelijk te maken of hij de door of namens de verdachte aan het verweer ten grondslag gelegde feitelijke toedracht niet aannemelijk geworden acht, dan wel of die toedracht het beroep niet kan doen slagen.

31. In zijn conclusie voorafgaand aan HR 29 maart 2022, ECLI:NL:HR:2022:417, NJ 2022/178, m.nt. Machielse is mijn ambtgenoot Harteveld uitgebreid ingegaan op de maatstaf ‘niet aannemelijk geworden’, dit naar aanleiding van het eerste middel in die zaak, dat, met een beroep op het internationale recht, deze maatstaf als zodanig ter discussie stelde.8.Na een verkenning van ook andere strafprocessuele beslissingen waarbij de ‘(niet) aannemelijkheid’ de maatstaf is, de vakliteratuur (waarin ook wel wordt gepleit voor vervanging door het criterium ‘zeer onwaarschijnlijk’), de rechtspraak van het EHRM over art. 6, tweede lid, EVRM en Richtlijn 2016/343, komt Harteveld tot de slotsom dat hij geen noodzaak ziet om de maatstaf van de “aannemelijkheid” bij de beoordeling van excepties te vervangen. Wel, zo sluit hij dit punt af, “bestaat enige ruimte om te expliciteren dat het in dubio pro reo-beginsel hier onverkort van toepassing is, opdat – ook daarover – geen redelijke twijfel meer behoeft te bestaan”. In dat arrest van 29 maart 2022 overweegt de Hoge Raad onder meer het volgende:

“2.3.1 Als door of namens de verdachte een beroep op noodweer is gedaan, moet de rechter (i) de feitelijke grondslag van dat beroep onderzoeken, (ii) beoordelen of aan de voorwaarden voor de aanvaarding van het verweer is voldaan en (iii) een gemotiveerde beslissing geven op dat verweer.