4.9.3 Resultaten

De belangrijkste resultaten worden hieronder weergegeven.1 Het eerste dat opvalt, is dat een expliciet gevorderde kostenconsequentie, waarbij die vordering in het vonnis of arrest is opgenomen, meestal wordt afgewezen. Als er wel een kostenconsequentie wordt opgelegd, gebeurt dit meestal ambtshalve of wordt in de uitspraak niet een dergelijk partijverzoek vermeld.

Per soort gevorderde of toegewezen kostenconsequentie lopen de cijfers ook uiteen. Zo blijkt dat (buiten IE-zaken) het vorderen van de volledige, werkelijke proceskosten van alle vorderingen het meest voorkomt, maar dat dit zelden loont. Bij de drie zaken in de lijst waarin werkelijke kosten werden toegekend, bestond in alle drie de gevallen twijfel of deze wel in de lijst opgenomen moesten worden. In één geval waren de gevorderde werkelijke kosten lager dan het liquidatietarief en werden om die reden toegewezen.2 In een ander geval waren de werkelijke kosten bedongen.3 In het derde geval oordeelde de rechter dat een rekestciviel zinloos en daarmee onrechtmatig was ingesteld, maar nam de daardoor veroorzaakte werkelijke kosten niet op in de kostenveroordeling, maar oordeelde dat die nader opgemaakt moesten worden bij staat.4

Een vordering die relatief vaker loonde, was het verzoek van een partij om rekening te houden met nodeloos gemaakte kosten. Een enkele keer ging dat om de kosten van een nodeloos gelegd beslag5 of om kosten die ontstonden door het ten onrechte aanbrengen van een anticipatie-exploot,6 maar ook werden eenmaal kosten gevorderd en toegewezen voor een volledig nodeloos gevoerde procedure in eerste aanleg.7

De overige vorderingen kwamen minder vaak voor. Slechts één keer werd in een normale handelszaak gevraagd om compensatie. In zaken met familiebetrekkingen tussen partijen werd drie keer wegens procesgedrag om een kosten-veroordeling gevraagd, hetgeen één keer werd gehonoreerd.8 Verder zijn er nog 'tussenvorderingen' mogelijk, waarbij een partij vraagt om een hogere vergoeding dan het liquidatietarief (maar niet zo hoog als werkelijke kosten) of juist om een lagere veroordeling (maar niet zo laag als compensatie). Die laatste variant kwam echter niet voor, terwijl de vraag om een hogere vergoeding slechts één keer werd gehonoreerd.9 Voorts is een enkele keer om een consequentie verzocht op grond van procesgedrag, zonder dat die vordering werd geconcretiseerd. In twee van die vier gevallen hield de rechter vervolgens rekening met nodeloze kosten. Ten slotte is er in IE-zaken een aantal keren gevraagd om een lagere veroordeling dan de werkelijke kosten, hetgeen in twee gevallen werd gehonoreerd wegens nodeloos gebruik van extra advocaten.10

Hierboven is vooral het rendement van de gevorderde consequenties besproken. Interessant is uiteraard ook het aantal toegewezen consequenties, inclusief de ambtshalve genomen kostenbeslissingen. Daaruit blijkt dat verreweg de meest toegepaste consequentie die van de nodeloze kosten is. Uit een nadere bestudering van de 53 gevallen waarin de rechter oordeelde dat sprake was van nodeloze kosten, bleek dat die nodeloze kosten vrijwel altijd worden uitgedrukt in punten van het liquidatietarief en niet in werkelijke kosten. Meestal gaat het om proceshandelingen waarvan de kosten voor rekening van de winnende partij gelaten worden. De tariefpunten die bij die handelingen horen, worden dan van de veroordeling afgetrokken, zoals volgens onderstaande overweging in één van die

zaken:11

In bovenstaand geval moest de verliezende partij per saldo nog betalen aan de winnende partij, maar in enkele zaken oordeelde de rechter dat het volledige proces nodeloos veroorzaakt was door de winnaar, waardoor de winnaar per saldo moest betalen.12 Ook in die gevallen werd gewoon gerekend in proceshandelingen en het daaraan gekoppelde liquidatietarief.

In die lijn past ook het feit dat buiten IE-zaken geen enkele rechter ambtshalve een partij in de werkelijke kosten of in kosten die hoger liggen dan het liquidatietarief heeft veroordeeld.

Wat de rechter soms wel ambtshalve doet, is het aftrekken van een aantal punten van het liquidatietarief of het halveren daarvan, bijvoorbeeld omdat een partij het proces heeft vertraagd door niet te voldoen aan de substantiëringsplicht.13 Het is ten slotte opvallend dat de rechter twaalf keer de kosten in een normale procedure heeft gecompenseerd in het kader van vertoond procesgedrag, hetgeen in geen van die twaalf keer gevorderd was. Erg vreemd is dit overigens ook niet, want partijen zullen hun stukken normaal gesproken schrijven vanuit het uitgangspunt dat ze de zaak gaan winnen en daar past geen vordering tot compensatie van kosten bij.