HR, 09-12-2014, nr. 13/04536

1. Het Gerechtshof Amsterdam heeft bij arrest van 3 september 2013 de verdachte wegens “bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht” veroordeeld tot een voorwaardelijke taakstraf voor de duur van veertig uren, subsidiair twintig dagen hechtenis, met een proeftijd van twee jaren en met aftrek zoals bedoeld in art. 27 Sr.

2. Namens de verdachte is beroep in cassatie ingesteld en heeft mr. R.B. Schmidt, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld.

3. Het middel behelst de klacht dat het hof de bewezenverklaring ontoereikend heeft gemotiveerd, aangezien het hof deze uitsluitend heeft doen steunen op de verklaring van één getuige.

4. Ten laste van de verdachte is bewezen verklaard dat:

“hij op 6 september 2011 te Amsterdam [betrokkene 1] heeft bedreigd met enig misdrijf tegen het leven gericht, immers heeft verdachte opzettelijk voornoemde [betrokkene 1] telefonisch dreigend de woorden toegevoegd: "Je moet uitkijken waar je gaat staan. Ik zal je komen afmaken".

5. De bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

(1.) Een proces-verbaal van aangifte van 7 september 2011, voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 1]:

“Ik wil aangifte doen van bedreiging, gepleegd op de [a-straat 1] te Amsterdam. Gisteren, 6 september 2011 omstreeks 21.00 uur, was ik bij mijn moeder. [verdachte] belde mij op mijn mobiele telefoon. [verdachte] zei dat hij mij had opgegeven als ontvoerder van ons kindje. Hij zei letterlijk tegen mij: "Je moet uitkijken waar je gaat staan. Ik zal je komen afmaken." Hij hing de telefoon op. Na een aantal minuten belde [verdachte] mij weer op.”

(2.) Een proces-verbaal van aangifte van 18 oktober 2011, voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 2]:

“Op 6 september 2011 hoorde ik dat de mobiele telefoon van [betrokkene 1] overging. Ik zag dat [betrokkene 1] de telefoon opnam. Ik zag dat [betrokkene 1] schrok en ging huilen. Na het telefoontje zei [betrokkene 1] dat ze [verdachte] aan de telefoon had. Daarna hoorde ik dat de telefoon van [betrokkene 1] nog een keer overging. Ik zag en hoorde dat [betrokkene 1] de telefoon opnam en op de luidspreker zette. Ik hoorde aan zijn stem dat [verdachte] belde.

Ik zag dat [betrokkene 1] hysterisch werd. Ze kon alleen nog maar huilen. Zo bang is ze voor [verdachte].”

6. Zoals blijkt uit het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep, heeft de raadsman van de verdachte bepleit dat de verdachte dient te worden vrijgesproken van het ten laste gelegde feit. Het hof heeft het verweer als volgt samengevat en gemotiveerd verworpen:

“Bespreking van een in hoger beroep gevoerd verweer

De raadsman heeft ter terechtzitting in hoger beroep primair gesteld dat de verdachte dient te worden vrijgesproken. Ten eerste blijft het onduidelijk of de verdachte aangeefster op 6 september 2011 heeft kunnen bellen vanuit de penitentiaire inrichting waar hij verbleef. Voorts levert de verklaring van de getuige [betrokkene 2] onvoldoende steunbewijs op voor de ten laste gelegde bedreiging, zodat niet is voldaan aan het wettelijk bewijsminimum. De woorden die [betrokkene 2] heeft gehoord zijn bovendien niet als bedreigend aan te merken.

(…)

Het hof overweegt hieromtrent als volgt.

De aangeefster heeft verklaard dat de verdachte haar telefonisch heeft bedreigd met enig misdrijf tegen het leven gericht. Naar het oordeel van het hof wordt deze verklaring in voldoende mate ondersteund door de verklaring van haar moeder, de getuige [betrokkene 2]. [betrokkene 2] was aanwezig op het moment dat aangeefster door de verdachte werd gebeld en [betrokkene 2] heeft gezien dat haar dochter schrok en ging huilen. Vervolgens heeft zij gehoord dat de telefoon nog een keer overging waarna haar dochter de telefoon op de luidspreker zette. [betrokkene 2] herkende verdachte aan zijn stem. In dit tweede gesprek heeft [betrokkene 2] de uitlatingen gehoord die ook aan verdachte zijn ten laste gelegd. Gelet op de aangifte, in relatie tot de door [betrokkene 2] waargenomen reactie en het feit dat direct daarop wederom gebeld is en door verdachte uitlatingen zijn gedaan die aansluiten op hetgeen alleen door aangeefster is gehoord is het hof van oordeel dat in casu is voldaan aan het wettelijke bewijsminimum.

Het is bovendien gerechtvaardigd dat aangeefster zich in de context waarin de uitlatingen werden gedaan bedreigd heeft gevoeld. Voorts is uit onderzoek gebleken dat het voor de verdachte mogelijk is geweest om op het tijdstip van de bedreigingen te bellen vanuit de penitentiaire inrichting.”

In de aanvulling bewijsmiddelen heeft het hof overwogen dat de zin "In dit tweede gesprek heeft [betrokkene 2] de uitlatingen gehoord die ook aan de verdachte zijn ten laste gelegd" berust op een kennelijke misslag en dat de zin dient te vervallen.

7. Ik stel het volgende voorop. Volgens het tweede lid van art. 342 Sv kan het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling heeft betrekking op de bewezenverklaring als geheel en vereist niet dat elk aspect van de bewezenverklaring door meer dan één bewijsmiddel wordt ondersteund. Voorts strekt de bepaling ter waarborging van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen indien de door één getuige genoemde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. De vraag of aan het bewijsminimum van art. 342, tweede lid, Sv is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden, maar vergt een beoordeling van het concrete geval. Bij de in cassatie aan te leggen toets of aan het bewijsminimum van art. 342, tweede lid, Sv is voldaan, kan van belang zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is nader heeft gemotiveerd.1.

8. De steller van het middel meent dat in de onderhavige zaak niet aan het bewijsminimumvoorschrift van art. 342, tweede lid, Sv is voldaan. Hij verwijst ter onderbouwing van zijn standpunt naar het arrest van de Hoge Raad van 22 april 2014, ECLI:NL:HR:2014:957, NJ 2014/328, m.nt. Rozemond, waarin de Hoge Raad oordeelde dat van schending van art. 342, tweede lid, Sv geen sprake was. Volgens de steller van het middel was in de desbetreffende zaak sprake van een getuigenverklaring die in voldoende mate steun bood aan een aantal aspecten van de verklaring van de aangeefster over een gestelde mishandeling, te weten haar zwangerschap, het huilen alsmede het verkrampt aan de voordeur staan met de handen op haar buik. In de onderhavige zaak is volgens hem van een dergelijke bevestiging geen sprake, omdat de verklaring van de getuige [betrokkene 2] uitsluitend ziet op de bevestiging dat de verdachte twee maal zou hebben gebeld en op de gemoedstoestand van de aangeefster [betrokkene 1].

9. Beide zaken zijn inderdaad ten aanzien van het steunbewijs van elkaar te onderscheiden. Ik ben echter van mening dat deze vergelijking voor de kans van slagen van het middel niet gunstig uitpakt. Ik wijs in dit verband op de volgende verschillen.

10. Rozemond spreekt in zijn noot onder het arrest van 22 april 2014 van een ‘problematisch geval’. In een dergelijk geval kan, gelet op het hiervoor onder 7 voorop gestelde, voor de beoordeling of aan het bewijsminimumvoorschrift is voldaan mede van belang zijn of het hof zijn desbetreffende oordeel nader heeft gemotiveerd. In de door de steller van het middel genoemde zaak ontbrak in het arrest van het hof een op het bewijsminimumvoorschrift toegesneden motivering. In de voorliggende zaak heeft het hof zijn oordeel dat de verklaring van de aangeefster in voldoende mate steun vindt in de verklaring van haar moeder wel nader - en niet onbegrijpelijk - gemotiveerd.

11. In de in de toelichting genoemde zaak had de getuige ten tijde van het ten laste gelegde feit ter zake niets waargenomen. Hij was afgegaan op kennelijk nadien gedane mededelingen van de aangeefster, waarbij hij voorts kon verklaren over de kennelijke gemoedstoestand (huilen) en houding (handen op de buik) van de aangeefster.2.Ten aanzien van de wijze waarop de mishandeling zou hebben plaatsgevonden, liepen de twee tot het bewijs gebezigde verklaringen uiteen (stompen versus schoppen). In de onderhavige zaak heeft de waarneming van de moeder daarentegen betrekking op de gemoedstoestand van de aangeefster ten tijde van het feit waarvan de verdachte wordt beschuldigd. Daarbij komt dat de moeder zelf heeft gehoord dat het de verdachte was die de tweede keer belde, terwijl de uitlatingen van de verdachte aansluiten bij hetgeen de aangeefster over de inhoud van het eerste gesprek heeft verklaard. De beide verklaringen in de onderhavige zaak bevatten geen tegenstrijdigheid ten aanzien van de aard van het ten laste gelegde. Het hof verwijst in dit verband naar de verklaringen van [betrokkene 1] en [betrokkene 2] die ten overstaan van de politie zijn afgelegd en die het hof ten dele voor het bewijs heeft gebruikt (zie hierboven onder 5). Het deel van de verklaring van [betrokkene 2] dat ziet op de inhoud van de uitlatingen die de getuige tijdens het tweede telefoongesprek heeft gehoord is niet door het hof, maar wel door de rechtbank tot het bewijs gebezigd. Deze verklaring houdt onder meer in:

“Ik hoorde [verdachte] zeggen: “Als je op straat loopt, denk dan maar niet dat je veilig bent. Ik ga aangifte doen. Je hebt mijn kind ontvoerd. Als je door de douane gaat, word je opgepakt.”

12. Weliswaar bevat deze passage geen mededeling over de ten laste gelegde bedreigende uitlatingen als zodanig, maar deze sluit wel aan bij de context waarin de bedreiging volgens de aangeefster is geuit, te weten in verband met de beschuldiging dat de aangeefster het kind van haar en de verdachte zou hebben ontvoerd.3.

13. Gelet op het voorafgaande, ben ik van mening dat het genoemde arrest van 22 april 2014, dat overigens niet van kritiek verschoond is gebleven4., de steller van het middel niet kan baten. De Hoge Raad heeft in die zaak geoordeeld dat de verklaring van de aangeefster voldoende steun vond in de getuigenverklaring van de buurman. Die conclusie zal dan a fortiori moeten gelden voor de verklaring van de getuige [betrokkene 2], in samenhang met die van de aangeefster. Daarbij merk ik nogmaals op dat het hof zijn oordeel dienaangaande op een niet onbegrijpelijke wijze nader heeft gemotiveerd.

14. De voorliggende zaak toont naar mijn mening ten aanzien van het bewijsminimum meer overeenkomsten met de zaak die heeft geleid tot het arrest van de Hoge Raad van 5 oktober 2010, ECLI:NL:HR:2010:BN1728, NJ 2010/612, m.nt. Borgers. In die zaak had een negenjarige getuige verklaard dat een man zijn geslachtsdeel aan haar had getoond. De broer van de getuige, die in haar nabijheid was, had deze handeling niet gezien, maar had wel verklaard dat zijn zusje en haar vriendin van de man wegliepen en vies keken. Vervolgens vertelde het zusje hem dat de man zijn geslachtsdeel had laten zien. De verdachte ontkende, maar verklaarde wel in de directe nabijheid te zijn geweest van het meisje dat hem beschuldigde. De Hoge Raad oordeelde dat niet kan worden gezegd dat de tot het bewijs gebezigde verklaringen van het meisje onvoldoende steun vinden in het overige gebezigde bewijsmateriaal. De feiten in die zaak vertonen in zoverre gelijkenis met die in de onderhavige zaak, dat ook de getuige [betrokkene 2] verklaart over de reactie van de aangeefster ten tijde van het ten laste gelegde.5.De aangeefster [betrokkene 1] verklaart dat de verdachte haar twee keer in het bijzijn van haar moeder, [betrokkene 2], had gebeld. De getuige [betrokkene 2] verklaart dat haar dochter de telefoon opnam, schrok en ging huilen en na afloop van het eerste telefoongesprek zei dat zij de verdachte aan de telefoon had. Daarna hoorde zij dat de telefoon nogmaals overging. [betrokkene 2] verklaart dat de telefoon door [betrokkene 1] werd opgenomen en op de luidspreker werd gezet, waarna [betrokkene 2] de stem van de verdachte herkende. Zij verklaart voorts dat [betrokkene 1] hysterisch werd en alleen nog maar kon huilen, zo bang was zij voor de verdachte.

15. Het oordeel van het hof dat de verklaring van de getuige [betrokkene 2], onder deze omstandigheden en gelet op het feit dat door haar uitlatingen zijn gehoord die aansluiten op hetgeen alleen door de aangeefster is gehoord, voldoende steun biedt aan de verklaring van de aangeefster [betrokkene 1], getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk. In het licht van hetgeen door de verdediging is aangevoerd, is het oordeel van het hof toereikend gemotiveerd.

16. Het middel is tevergeefs voorgesteld.

17. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

18. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG