Cessie (O&R nr. 70) 2012/VIII.8.2:VIII.8.2 De rechtsgeldigheid van een cessie/verpanding van generiek omschreven vorderingen

Cessie (O&R nr. 70) 2012/VIII.8.2

VIII.8.2 De rechtsgeldigheid van een cessie/verpanding van generiek omschreven vorderingen

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

802. Een globale cessie/verpanding met generieke omschrijving kan rechtsgeldig zijn. De Hoge Raad heeft de globale cessie en verpanding van bestaande en toekomstige vorderingen uit reeds bestaande rechtsverhoudingen, waarbij de vorderingen in de akte slechts generiek worden omschreven, gesanctioneerd.1 In het arrest Mulder q.q./Rabobank Alphen aan den Rijn oordeelde de Hoge Raad dat een generieke omschrijving tot een geldige overdracht of verpanding kan leiden,

“omdat het generieke karakter van een dergelijke omschrijving en het ontbreken van een nadere specificatie van de betrokken vorderingen niet in de weg staan aan het oordeel dat een dergelijke omschrijving voldoet aan het vereiste van voldoende bepaaldheid in art. 3:84 lid 2 BW”.

De generieke omschrijving maakt het volgens de Hoge Raad mogelijk om te kunnen bepalen welke vorderingen in de cessie of verpanding betrokken zijn, nl. alle bestaande vorderingen en alle vorderingen die zullen voortvloeien uit reeds bestaande rechtsverhoudingen. Dat voor nadere specificaties te rade moet worden gegaan bij de boekhouding van de pandgever zou aan de voldoende bepaaldheid van de vorderingen niet afdoen.2

De hiervoor ter sprake gekomen parlementaire geschiedenis van de artikelen 3:97 en 239 BW wees al in de richting van een bevestigende beantwoording van de vraag.3 Daaruit kan worden afgeleid dat volgens de wetgever het bepaaldheidsvereiste op zichzelf niet aan een verpanding door een onderneming van geheel toekomstige vorderingen op onbekende schuldenaren in de weg zou hoeven staan.4 Aanvankelijk was voor een geldige stille verpanding van toekomstige vorderingen niet vereist dat deze zouden voortvloeien uit een reeds bestaande rechtsverhouding. De wetgever wilde namelijk tegemoetkomen aan de wensen van de praktijk om ook geheel toekomstige vorderingen op vooralsnog onbekende schuldenaren te kunnen verpanden. Juist om dit in ruime mate mogelijk te maken, werd voor de verpanding van vorderingen, anders dan voor de cessie, niet de mededelingseis gesteld. Ook het bepaaldheidsvereiste zou in de ogen van de wetgever geen serieuze belemmering behoeven te vormen. Voldoende zou zijn dat de vorderingen identificeerbaar zijn op het moment dat ze worden verkregen.5 Later is de mogelijkheid van verpanding van toekomstige vorderingen alsnog beperkt tot vorderingen die rechtstreeks worden verkregen uit een bestaande rechtsverhouding.

Deze beperking hield echter geen verband met nieuwe inzichten van de wetgever omtrent de betekenis van het bepaaldheidsvereiste, maar met de wens om de verpanding van vorderingen niet in een ruimere mate toe te laten dan de mogelijkheid van beslag.6 Het ligt in de rede om aan te nemen dat de wetgever het niet nodig achtte dat in geval van een globale verpanding de toekomstige vorderingen in de akte zelf of in een lijst waarnaar de akte verwijst, zouden worden gespecificeerd.

Met betrekking tot roerende zaken wordt al sinds lang aangenomen dat een levering of een verpanding van alle bestaande en toekomstige roerende zaken van bijvoorbeeld een onderneming, zonder dat deze individueel worden gespecificeerd, geldig is.7 Het valt niet in te zien waarom dat voor vorderingen anders zou moeten zijn.8 Indien partijen inderdaad beogen “alle” vorderingen, al dan niet op bepaalde schuldenaren of uit bepaalde (toekomstige) rechtsverhoudingen, te cederen of te verpanden, dan worden de vorderingen door het woord “alle”, eventueel in combinatie met de vermelding van de betreffende rechtsverhoudingen of de namen van de schuldenaren, voldoende bepaald. Duidelijk is immers welke vorderingen in de cessie of de verpanding betrokken zijn, nl. “alle”. Gelet op de identificatiefunctie van het bepaaldheidsvereiste is dit ook voldoende.9 Indien nodig kan voor nadere specificaties van de vorderingen te rade worden gegaan bij de debiteurenadministratie van de cedent/pandgever of mogelijk zelfs bij de boekhouding van schuldenaar.10

Anders dan wel eens is betoogd, zal een globale cessie of verpanding in de regel ook niet in strijd zijn met de openbare orde of de goede zeden (art. 3:40 BW).11 Bij commerciële transacties ontvangt de cedent/ pandgever over het algemeen een reële tegenprestatie (koopprijs, financiering) voor de cessie of de verpanding, zodat de openbare orde of de goede zeden zelden in het geding zullen komen. Van een financiële “knechting” of uitbuiting van de cedent/pandgever zal meestal geen sprake zijn.12 Ook de (verhaals)belangen van derden, zoals schuldeisers van de cedent/ pandgever, nopen in de regel niet tot een andere conclusie. Deze belangen vinden hun bescherming in de regelingen van de actio pauliana en de onrechtmatige daad.

Wel moet worden opgemerkt dat de uitleg van een cessie- of pandakte een kwestie van overwegend feitelijke aard is, zodat afhankelijk van de omstandigheden van het geval de feitenrechter tot de conclusie zou kunnen komen dat ondanks een generieke omschrijving in de akte de cessionaris/pandhouder er niet op heeft mogen vertrouwen dat de cedent/pandgever werkelijk heeft beoogd “alle” vorderingen, ongeacht hun aard, te cederen of te verpanden.13 Mogelijk is het slechts de bedoeling van de cedent/pandgever geweest om vorderingen uit hoofde van de bedrijfsvoering te cederen of te verpanden en bijvoorbeeld niet ook vorderingen uit onrechtmatige daad. De uitleg van de cessie/pandakte dient in beginsel te geschieden overeenkomstig de Haviltex-maatstaf.14

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.