HR, 19-05-2000, nr. C99/228HR

"Een zodanige voorziening is in beginsel niet ongeoorloofd. Zij zal echter in beginsel slechts in aanmerking komen, indien de beschikking (...) onmiskenbaar onverbindend is (...)."19

Ook in het arrest inzake de Landbouwvliegers was de Hoge Raad nog zeer terughoudend20:

In dit arrest lag besloten dat toetsing van de wet in formele zin aan algemene rechtsbeginselen, niet geoorloofd is. Deze conclusie trok de Hoge Raad inderdaad in het Harmonisatiewetarrest.21 Maar hij overwoog tevens met zoveel woorden dat

Zoals ook Koopmans22 heeft gesignaleerd is het beginsel van onschendbaarheid van de wet, geleidelijk afgezwakt. Het heeft de Hoge Raad niet ervan weerhouden in het Harmonisatiewet-arrest te overwegen dat hij de desbetreffende wet strijdig achtte met het rechtszekerheidsbeginsel. Bovendien vindt in toenemende mate - zoals ook in de onderhavige (bodem)zaak - toetsing plaats van wetten in formele zin aan verdragen, die vaak normen bevatten die nauw verwant zijn aan grondwettelijke normen, voorzover zij deze al niet overlappen.23

Hoe het debat over art. 120 Grw zich ook zal ontwikkelen, de door subonderdeel 3a verdedigde stelling kan, naar ik meen, de Staat niet baten. Vanzelfsprekend heeft hij in zoverre gelijk, dat de rechter bij toetsing van wetgeving in formele zin terughoudendheid moet betrachten. De rechter loopt immers het risico op de stoel van de wetgever te gaan zitten, hetgeen temeer klemt als de toetsing plaatsvindt ten aanzien van een kwestie die onderwerp heeft uitgemaakt van parlementair debat en advisering door de Raad van State. Toch kon de bodemrechter niet anders handelen dan hij gedaan heeft, aangezien art. 94 Grondwet uitdrukkelijk bepaalt dat binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften - waaronder begrepen wetgeving in formele zin24 - geen toepassing kunnen vinden indien deze toepassing niet verenigbaar is met eenieder verbindende bepalingen van verdragen. Nu NVV c.s. zich gemotiveerd erop hadden beroepen dat het onder 1.2(d) van deze conclusie beschreven stelsel van de Whv in strijd is met art. 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM, een verdragsbepaling in de zin van 94 Grondwet, was de rechtbank gehouden de Whv aan deze verdragsbepaling te toetsen. Geen rechtsregel bracht mee dat zij dusdoende de door het subonderdeel aangedrongen maatstaf diende te hanteren.

Zoals gezien was de rechtbank in de bodemprocedure gemotiveerd van oordeel dat de door NVV c.s. aangevochten hoofdstukken van de Whv, deze toetsing niet konden doorstaan. Om de onder 2.4 van deze conclusie aangegeven reden, verbond zij aan dat - onherroepelijk en zonder voorbehoud gegeven - oordeel echter nog geen consequenties. Daarom hebben NVV c.s. aan de kortgedingrechter gevraagd een daarmee strokende ordemaatregel te treffen. Zoals uitgewerkt bij de bespreking van de subonderdelen 2a en 2b, lag het in de gegeven omstandigheden op de weg van de kortgedingrechter aan dit verlangen te voldoen. Het behoort niet tot zijn taak - of zelfs bevoegdheid - om de reeds door de bodemrechter verrichte toetsing nog eens over te doen aan de hand van een strengere maatstaf, zoals nu door het subonderdeel bepleit.

De jurisprudentie waarop de Staat zich beroept, betreft (dan ook) een andere kwestie, namelijk de toetsing de van wetgeving in materiële zin die niet tevens wetgeving in formele zin is, aan onderscheidenlijk algemene rechtsbeginselen (Landbouwvliegers) en het leerstuk van de onrechtmatige daad (onderscheidenlijk onrechtmatige wetgeving; Staat/LSV). Het belangrijkste verschil met het onderhavige geval is, dat toetsing thans plaatsvindt aan een verdragsbepaling. Omdat dit geval een uitdrukkelijke regeling heeft gevonden in art. 94 Grondwet en gezien het feit dat verdragsbepalingen op de "normenladder" bovenaan staan, ligt het voor de hand dat de maatstaven die zijn ontwikkeld bij toetsing van de wet aan algemene rechtsbeginselen, niet overeenkomstig van toepassing zijn op de door art. 94 Grondwet voorgeschreven toetsing.

Anders dan in de arresten Staat/LSV en Landbouwvliegers het geval was, is de onderhavige kort gedingprocedure bovendien voorafgegaan door een bodemprocedure waarin de rechter, na een grondige feitelijke en juridische beoordeling, heeft uitgelaten over de verhouding tussen de Whv en art. 1 Eerste Protocol bij het EVRM. Ook daarom kan niet worden volgehouden dat de kortgedingrechter een lichtvaardige beslissing heeft genomen.

Ter afsluiting merk ik nog op dat de kernvraag in de bodemprocedure, of de onder 1.2(d) beschreven ontneming van de rechten inderdaad niet door de beugel kan van art. 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM, verschillend kan worden benaderd.

Enerzijds kan als uitgangspunt worden gekozen - zoals in de bodemprocedure de rechtbank deed - dat de mestproductie-, varkens- en fokzeugrechten ook los van het landbouwbedrijf waaraan zij zijn toegekend, kunnen worden verhandeld (zij het onder beperkende voorwaarden). Bovendien werden zij fiscaal als bedrijfsmiddelen belast. Onder deze invalshoek ligt de conclusie voor de hand dat het hier gaat om eigendom in de zin van art. 1 van het Eerste Protocol. Nu deze aan de gerechtigden gedeeltelijk is ontnomen zonder enige schadeloosstelling, is verdedigbaar dat de aangehaalde verdragsbepaling door de Whv is geschonden, ervan uitgaande dat van uitzonderlijke omstandigheden die het uitblijven van schadeloosstelling rechtvaardigen, niet is gebleken.

Anderzijds kan als vertrekpunt van de redenering worden gekozen - zoals in de bodemprocedure het hof in zijn arrest van 20 januari 2000 heeft gedaan - dat de desbetref-fende rechten om niet zijn toegekend, niet met de bedoeling de ontvangende boerenbedrijven te verrijken, maar als instrument om een restrictief beleid te voeren ten aanzien van met name de milieubelasting door de intensieve varkenshouderij. In deze invalshoek wordt het vergunningskarakter geaccentueerd met het oog waarop de desbetreffende rechten in het leven zijn geroepen. Zo bezien worden door de Whv dus geen rechten ontnomen, maar wordt de bedrijfsvoering van de varkensboerderijen - die op zichzelf aan de gerechtigden niet worden ontnomen - nader gereguleerd. Daartegen verzet het Eerste Protocol zich niet.

In dit kort geding kan ermee worden volstaan te constateren dat geen van beide benaderingen onverdedigbaar is.25 In de literatuur hebben zij (dan ook) elk hun kampioenen gevonden.26 Onder die omstandigheden hebben president en hof blijk gegeven van een juiste taakopvatting van de kortgedingrechter door de gemotiveerde keuze te respecteren die de bodemrechter - de rechtbank - in deze heeft gemaakt.

Op dit een en ander stuit subonderdeel 3a af. Hetzelfde geldt voor subonderdeel 3b, dat geen nieuwe klacht bevat.

Subonderdeel 4a keert zich tegen rov. 10. Daarin heeft het hof het volgende overwogen:

“Het moge zo zijn, dat zowel de president (in haar eerder kort-gedingvonnis van 11 september 1998) als de rechtbank in haar tussenvonnis (rov. 14) niet zijn uitgegaan van de onverbindendheid van de Whv wegens strijd met artikel 1 van Protocol 1, zulks staat echter niet in de weg aan het treffen door de president van een tijdelijke voorziening als thans verleend zolang niet was beslist in de bodemprocedure op het door de Staat ingestelde hoger beroep dan wel niet was voorzien in een passende schadevergoedingsregeling.”

Het subonderdeel komt met een rechts- en motiveringsklacht tegen dit oordeel op. Het betoogt dat indien de rechtbank niet heeft geoordeeld dat de Whv (zelf) in strijd komt met art. 1 Eerste Protocol, maar dat dit slechts geldt voor het ontbreken van een schadevergoedingsregeling in of bij de Whv, niet valt in te zien dat en waarom de door de president uitgesproken en door het hof bekrachtigde voorziening op zijn plaats zou zijn en zou passen bij de zonder voorbehoud gegeven beslissing van de bodemrechter. Het vonnis van de rechtbank in de bodemzaak biedt volgens de Staat immers geen grond voor het zonder meer buiten toepassing laten van de betrokken hoofdstukken van de Whv. Het enkele ontbreken van schadevergoeding is daarvoor onvoldoende rechtvaardiging.

Neemt men het subonderdeel letterlijk - en daarvoor is bij de uiterst gedetailleerde wijze waarop in het middel het arrest van het hof wordt gefileerd, alle aanleiding - dan faalt het reeds omdat het feitelijke grondslag mist. Uitgangspunt is immers de veronderstelling dat "de rechtbank niet heeft geoordeeld dat de Whv in strijd komt met art. 1 Eerste Protocol EVRM, doch dat dit slechts geldt voor het ontbreken van een schadevergoedingsregeling in of bij de Whv (...)". De rechtbank heeft - in de bodemprocedure - echter wel degelijk geoordeeld dat de Whv in strijd komt met art. 1 Eerste Protocol EVRM, juist wegens het ontbreken van een adequate schadeloosstelling aan de daardoor getroffen varkenshouders. Reeds hierop loopt het subonderdeel stuk.

Aan subonderdeel 4b ligt de vooronderstelling ten grondslag dat het hof het vonnis van de rechtbank aldus heeft opgevat, dat daarin wél de onverbindendheid van de desbetreffende hoofdstukken van de Whv is aangenomen.

Ook dit subonderdeel mist feitelijke grondslag. De rechtbank heeft immers in het kader van de subsidiaire vordering, die - anders dan de primaire vordering (overigens op een andere grondslag) - niet was gericht op onverbindendverklaring van de Whv, geoordeeld dat de daarin opgesomde hoofdstukken van de Whv voorshands buiten toepassing moeten blijven. President en hof, die dit oordeel tot richtsnoer namen, zijn dus klaarblijkelijk uitgegaan van de verbindendheid van de Whv, maar hebben toepassing van deze wet voorshands onrechtmatig geacht tegen de daardoor getroffen varkenshouders zolang niet in een adequate schadeloos-stelling was voorzien.

In subonderdeel 4c wordt gesteld dat uit het oordeel van de rechtbank, dat de Whv in strijd is met art. 1 Eerste Protocol EVRM voorzover een schadevergoedingsregeling ontbreekt, niet volgt dat de Whv onverbindend zou zijn of (zonder meer) buiten toepassing zou moeten blijven.

De klacht over de vermeende onverbindendheid stuit af op hetgeen bij de bespreking van subonderdeel 4b is opgemerkt. Wat betreft de klacht over het buiten toepassing laten, geldt het volgende.

Afweging van de belangen van de bij de invoering van de Whv betrokken partijen heeft de kortgedingrechter ertoe gebracht een - in het dictum overigens beperkt geformuleerd - verbod van toepassing van deze wet uit te spreken. Dat is op zichzelf niets bijzonders: een dreigende onrechtmatige gedraging waardoor aan een ander schade zal worden toegebracht, kan desverlangd door de rechter worden verboden.27 Daarbij heeft voor de beide kortgedingrechters kennelijk meegewogen - al hebben zij dat niet met zoveel woorden vermeld - dat voor een niet te veronachtzamen aantal varkenshouders als gevolg van onverkorte uitvoering van de Whv een faillissement dreigt, hetgeen praktisch gesproken als onherstelbare schade kan worden aangemerkt. Tegenover de door de Staat met de Whv nagestreefde milieudoelstellingen die kunnen gelden als algemene belangen van zwaarwegende aard, staan dus eveneens zwaarwegende individuele belangen, terwijl de Staat het in zijn macht heeft zowel die algemene belangen na te streven als die individuele belangen te ontzien. Het “flankerend beleid” dat de Staat tot dusver heeft ontwikkeld, is door president en hof kennelijk ontoereikend geacht. Onder deze omstandigheden kan niet worden volgehouden dat 's hofs overwegingen onjuist of onbegrijpelijk zouden zijn.

In subonderdeel 5, dat betoogt dat het hof, gelet op het vonnis van de rechtbank, de door de president getroffen voorziening niet zonder meer heeft kunnen aanmerken als een bij het oordeel van de bodemrechter passende maatregel, ligt geen nieuwe klacht besloten. Het subonderdeel stuit dus af op hetgeen bij de bespreking van de subonderdelen 4b en 4c is opgemerkt.

Onderdeel 6, dat is opgebouwd uit drie subonderdelen, is kennelijk gericht tegen rov. 13 van het bestreden arrest. Daarin heeft het hof als volgt overwogen:

“De bij een ordemaatregel passende afweging van de belangen van partijen bij de gevraagde voorziening(en) leidt niet tot het oordeel dat de president de gevraagde voorzieningen had moeten weigeren. Niet kan worden gezegd dat het algemeen belang bij een niet onaanzienlijke beperking van de mestoverschotten zodanig meer gewicht toekomt dan het belang van de gehele varkenssector, althans de belangen van geïntimeerden, dat die laatste belangen daarvoor moeten wijken. Hierbij neemt het hof met name in aanmerking dat (...) de Minister inmiddels een tijdelijke wet heeft voorbereid die enerzijds weer een plafond aanbrengt in de mestproductie maar anderzijds erop gericht is het effect van de eerste tranche van de generieke korting uit te stellen totdat in de bodemprocedure duidelijkheid is verkregen; dat deze tijdelijke wet het Kabinet nog niet heeft gepasseerd, doet hieraan niet af. Ten slotte kan in dit verband niet uit het oog worden verloren dat op grond van het - in hoger beroep nog niet achterhaalde - oordeel van de rechtbank toepassing van evengenoemde hoofdstukken van de Whv zonder dat voorzien is in een adequate schadevergoedingsregeling jegens geïntimeerden (...) in strijd is met het (grond)recht van eigendom in de zin van artikel 1 van Protocol 1 bij het EVRM.”

Subonderdeel 6a verwijt het hof primair te hebben miskend dat een voorziening als de onderhavige hangende hoger beroep in de bodemprocedure, gebaseerd dient te zijn op een afweging van de belangen van partijen. Subsidiair bevat het subonderdeel de klacht dat zonder nadere motivering niet valt in te zien dat die afweging in dit geval zou moeten leiden tot het treffen van de door de president uitgesproken voorziening.

De primaire klacht van het subonderdeel - het wordt helaas een eentonig verhaal - faalt bij gebrek aan feitelijke grondslag In de zojuist geciteerde rov. 13 heeft het hof immers wel degelijk de belangen van partijen afgewogen.

Bij de beoordeling van de subsidiaire klacht kan als uitgangspunt dienen dat aan de motivering van een kort gedingvonnis doorgaans minder zware eisen mogen worden gesteld dan aan een vonnis in een bodemprocedure.28 Dit geldt ook voor de door de kortgedingrechter te maken belangenafweging die bovendien een hoog feitelijk gehalte heeft, zodat toetsing in cassatie ook daarom slechts zeer beperkt mogelijk is.29

Tegen deze achtergrond faalt ook de tweede klacht van het subonderdeel nu de twee omstandigheden die het hof in zijn belangenafweging met zoveel woorden heeft aangehaald, alleszins begrijpelijk maken waarom de belangenafweging in het voordeel van de varkenshouders is doorgeslagen. Anders dan het subonderdeel betoogt, behoefde het hof niet met zoveel woorden in te gaan op de ingrijpendheid van de gevolgen van de door hem getroffen voorzieningen en de bezwaarlijkheid om deze weer ongedaan te maken. In zijn arrest ligt immers besloten dat het hof zich hiervan - uiteraard - bewust is geweest, maar daarin onvoldoende grond aanwezig heeft geacht om de belangenafweging anders te doen uitvallen. Mede gelet op de eveneens ingrijpende en bezwaarlijk ongedaan te maken gevolgen die voor de varkenshouders dreigen als de Whv onverkort wordt ingevoerd (waarover onder 2.30 van deze conclusie), behoefde 's hofs oordeel geen nadere toelichting.

Het beroep dat de Staat in dit verband nog heeft gedaan op art. 6:168 BW, brengt in het vorenstaande geen wijziging. Het gaat hier om een discretionaire bevoegdheid van de rechter om een verbod van een onrechtmatige gedraging af te wijzen op grond dat deze gedraging wegens zwaarwegende maatschappelijke belangen behoort te worden geduld. Niet alleen gaat het hier echter - zoals gezegd - om een discretionaire bevoegdheid en heeft het hof voldoende gemotiveerd waarom het deze niet wenste uit het oefenen, maar ook gaat het beroep op deze bepaling in zoverre mank, dat daarin uitdrukkelijk wordt bepaald dat de benadeelde wél zijn recht op schadevergoeding behoudt. In het onderhavige geval heeft de Staat echter tot op heden nu juist geweigerd een schadevergoedingsregeling voor de desbetreffende varkenshouders te treffen. Onder die omstandigheden is er - nog steeds: wanneer men uitgaat van het oordeel van de rechtbank in de bodemprocedure - al helemaal geen aanleiding om deze discretionaire bevoegdheid te gebruiken.

Ook subonderdeel 6b komt met een rechts- en een motiveringsklacht op tegen rov. 13. Het voert aan dat voldoende voor een afwijzing van de gevorderde voorziening is dat de milieubelangen die met de Whv zijn gemoeid, zwaarder wegen dan het belang van NVV c.s. Niet is vereist dat aan het belang van de Staat “zodanig meer gewicht toekomt” dan het belang van NVV c.s., dat laatstgenoemd belang daarvoor moet wijken.

Het middel faalt omdat de door het hof gehanteerde maatstaf klaarblijkelijk dezelfde is als door het subonderdeel wordt bepleit, ook al heeft het hof daaraan een enigszins andere formulering gegeven.

Voorzover het subonderdeel voorts klaagt dat niet valt in te zien waarom de belangen van NVV c.s. zwaarder wegen dan de door de Staat nagestreefde milieudoelen, vraagt het naar de bekende weg. Dezelfde klacht is al naar voren gebracht door onderdeel 4.

Subonderdeel 6c klaagt dat het hof bij zijn belangenafweging mede de kans van slagen van het door de Staat tegen het vonnis ingestelde appèl “en/of de onmiskenbaarheid van de door de rechtbank aangenomen strijd met art. 1 Eerste Protocol EVRM” had moeten betrekken.

Met deze klacht wordt onderdeel 2 herhaald. Zij behoeft dus geen zelfstandige bespreking.

Ook onderdeel 7 is gericht tegen rov. 13. Subonderdeel 7a bevat gedeeltelijk dezelfde klacht als subonderdeel 6b en faalt in zoverre op de boven aangegeven gronden. Voor het overige bouwt het voort op subonderdeel 6a, zodat het in het lot daarvan moet delen.

Subonderdeel 7b verwijt het hof dat het bij zijn belangenafweging aan de zijde van de Staat alleen het algemeen belang bij een niet onaanzienlijke beperking van het mestoverschot in aanmerking heeft genomen en niet mede de omstandigheid dat door het buiten toepassing laten van de Whv, geen productiebeperking kan worden gehandhaafd en geen invoering van het systeem van varkens- en fokzeugrechten plaatsvindt.

Het subonderdeel mist feitelijke grondslag. Hoewel het hof de bedoelde belangen niet expliciet in zijn arrest heeft genoemd, heeft het deze kennelijk wel meegewogen, maar van onvoldoende gewicht geacht om de balans alsnog ten voordele van de Staat te doen doorslaan. Het feit dat het hof dit niet met zoveel woorden heeft neergeschreven, kan hem niet met vrucht worden verweten, nu de rechter in kort geding niet op elk door partijen aangevoerd argument afzonderlijk hoeft in te gaan.

Subonderdeel 7c bevat de klacht dat het hof heeft miskend dat de rechter ook bij de afweging van de belangen van partijen terughoudendheid dient te betrachten, gelet op de ingrijpende aard van de gevraagde voorziening. Het onderdeel zoekt voor dit betoog aansluiting bij het onder 2.18 e.v. besproken Landbouwvliegersarrest.

Het subonderdeel is ondeugdelijk. In het Landbouwvliegersarrest heeft de Hoge Raad onder meer beslist dat de rechter, die voor de taak staat om te beoordelen of een ministeriële regeling in strijd is met algemene rechtsbeginselen, niet naar eigen inzicht de waarde of het maatschappelijk gewicht van de daarbij betrokken belangen mag vaststellen. In het onderhavige geval echter had de rechtbank al geoordeeld dat de Whv in strijd is met art. 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM. Maar die enkele omstandigheid bracht nog niet mee dat het in kort geding gevraagde verbod voor toewijzing gereed lag. Voordat de rechter tot die beslissing kwam, diende hij de belangen van partijen tegen elkaar af te wegen. Deze afweging is van een andere aard dan die waarop in het Landbouwvliegersarrest werd gedoeld omdat toen de (voor)vraag aan de orde was, of de desbetreffende regeling verbindend was.

Subonderdeel 7d acht onbegrijpelijk dat het hof bij zijn afweging in rov. 13 mede in aanmerking heeft genomen dat de Minister een tijdelijke wet heeft voorbereid. Deze wet is, zo stelt de Staat, enkel ingegeven door het tussenvonnis van de rechtbank en het daaraan door de president verbonden gevolg. Niet valt daarom in te zien hoe die omstandigheid aan het oordeel van het hof kan bijdragen.

Met zijn desbetreffende overweging heeft het hof bedoeld dat de Minister in reactie op het door de rechtbank gewezen tussenvonnis en de door de president getroffen ordemaatregel, zijn beleid voorzover mogelijk in aangepaste vorm heeft voortgezet en dus vooralsnog geen schadevergoedingsregeling voor de varkenshouders heeft getroffen. Deze overweging is verre van onbegrijpelijk.

Subonderdeel 7e voert aan dat het hof ook in het kader van de belangenafweging ten onrechte is uitgegaan van het oordeel van de rechtbank.

Ook dit subonderdeel herhaalt - evenals subonderdeel 6c - de klacht van onderdeel 2 en moet dus in het lot daarvan delen.

Onderdeel 8 komt op tegen rov. 15. Deze rechtsoverweging luidt als volgt:

“Grief III betreft de vraag of het totstandbrengen door de Minister van een de Whv “flankerend beleid” afdoet aan het door de president uitgesproken gebod. De rechtbank heeft zich over de argumenten van de Staat inhoudende dat er een “fair-balance” bestond tussen dit beleid en de belangen van de betrokken varkenshouders, reeds uitgesproken, en wel ten nadele van de Staat. Het hof als kort-gedingrechter heeft zich te richten naar dit oordeel en sluit zich - evenals de president in rov. 3.8 van haar vonnis - daarbij aan, zodat ook deze grief faalt.”

Het subonderdeel acht onbegrijpelijk het oordeel dat de rechtbank zich reeds over het de Whv flankerend beleid heeft uitgelaten. Daartoe wordt aangevoerd dat uit de stukken van het geding blijkt dat dit beleid ten dele van na het pleidooi bij de rechtbank dateert, om welke reden het niet in het oordeel van de rechtbank kan zijn verdisconteerd.

Het onderdeel faalt reeds bij gebrek aan belang. In de toelichting op grief III heeft de Staat immers erkend dat de voorgenomen maatregelen niet voorzien in een vergoeding voor de in de Whv geregelde kortingen op de mestproductierechten en het verval van de latente ruimte. Mét de president30 moet daarom worden aangenomen dat de strijd met het Eerste Protocol bij het EVRM door dat flankerend beleid niet wordt opgeheven, nu dit beleid volgens de Staat zelf - nog steeds in de toelichting op grief III - slechts ertoe strekt dat "in enigerlei mate de ingrijpende gevolgen van de Whv worden verzacht".31

Maar ook overigens treft het onderdeel geen doel. Grief III was immers gebaseerd op de stelling dat de mestproduktie- en varkensrechten niet als eigendom in de zin van art. 1 Eerste Protocol bij het EVRM kunnen worden aangemerkt, maar hebben te gelden als regulering van het gebruik van eigendom.32 In dit licht betoogde de Staat dat er slechts dan aanleiding is voor het treffen van een adequate schadevergoedingsregeling indien door deze overheidsmaatregelen de “fair balance” tussen het algemeen belang en de belangen van de individuele varkenshouders, wordt doorbroken. Voorts betoogde de Staat dat bij de beoordeling of zodanige “fair balance” is bereikt, de maatregelen die door de Minister in het kader van het flankerend beleid zijn getroffen, moeten worden betrokken.

Voormelde stelling is door een de rechtbank in haar tussenvonnis verworpen. Hiervoor is al uitvoerig besproken dat de beide kortgedingrechters zich onder de gegeven omstandigheden terecht hebben gericht naar dit oordeel van de bodemrechter. Daarmee kwam de bodem aan grief III te ontvallen.

Onderdeel 9 ten slotte komt met een rechts- en motiveringsklacht op tegen ’s hofs oordeel in rov. 16. Dit oordeel luidt als volgt:

“Grief IV, voorzover niet voortbouwend op de verworpen grieven II en III, klaagt dat de getroffen voorziening verder gaat dan strikt nodig, omdat niet alleen het effect van de eerste tranche van de generieke korting ongedaan wordt gemaakt maar tevens geen beperkingen voor de varkensmestproductie meer gelden. De Staat wijst in dit verband op de artikelen 15 en 38 Whv alsmede op bepalingen met betrekking tot aktiviteiten van het Bureau Heffingen, die nu buiten toepassing zijn verklaard. NVV c.s. bestrijden deze klacht terecht, omdat de in de hoofdstukken II tot en met IV opgenomen bepalingen ten nauwste met elkaar samenhangen en het niet wel doenlijk is zonder het effect van de voorziening aan te tasten daaruit één of meer artikelen te lichten zoals door de Staat gewenst. Ook deze grief mist doel.”

Het onderdeel voert aan dat, anders dan het hof heeft aangenomen, de bepalingen van de hoofdstukken II tot en met IV niet zo nauw met elkaar samenhangen dat het onmogelijk is daarvan slechts één of meer bepalingen buiten toepassing te laten. ’s Hofs oordeel is dus onjuist, althans berust dit op een onbegrijpelijke uitleg van het standpunt van de Staat, zo wordt betoogd.

Het onderdeel stuit reeds af op de omstandigheid dat de klacht niet wordt uitgewerkt. Daarom voldoet zij niet aan de eisen van art. 407 Rv, gezien de samenhang die tussen de bepalingen in de desbetreffende hoofdstukken van de Whv bestaat.

De slotsom van het vorenstaande is, dat het middel in al zijn onderdelen faalt. De onderdelen 6-9 kunnen worden afgedaan met behulp van art. 101a RO.