6.7.2.2 Schending EVRM door de rechter

Onder het EVRM is een verdragsstaat zonder meer aansprakelijk voor handelen of nalaten van officiële Staatsorganen in strijd met het EVRM.1 Het maakt daarbij niet uit of ze tot de wetgevende macht, de uitvoerende of de rechterlijke macht behoren. Deze aansprakelijkheid kan door het EHRM vastgesteld worden. Tot nu toe is er geen uitspraak van het EHRM voorhanden waaruit in zijn algemeenheid zou volgen dat de staatsaansprakelijkheid voor een schending van het EVRM door een van zijn organen ook op nationaal niveau moet kunnen worden vastgesteld. Volgens rechtspraak van de Europese Commissie vereist art. 13 EVRM niet dat er op nationaal niveau een beroepsmogelijkheid wordt gecreëerd tegen uitspraken van hoogste rechterlijke instanties bij vermeende strijd met het EVRM.2 In de zaak Kudla tegen Polen heeft het EHRM niettemin duidelijk gemaakt dat de Verdragsstaten op grond van art. 13 EVRM een effectief nationaal rechtsmiddel moeten creëren tegen schending van de redelijke termijn uit art. 6 EVRM door de rechter.3 Dit vanwege de overbelasting in Straatsburg met redelijketermijnklachten.4 In de zaak ging het, voor zover hier van belang, om een procedure die al negen jaar duurde, zonder dat het tot een uitspraak was gekomen. De betrokkene stelde voor het EHRM, dat art. 6 EVRM daardoor was geschonden en tevens dat er in strijd met art. 13 EVRM in de Poolse rechtsorde een rechtsmiddel ontbrak met betrekking tot de vermeende overschrijding van de redelijke termijn door de rechter. Het EHRM gaat hierin mee en bepaalt dat op grond van art. 13 EVRM ten aanzien van overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 EVRM door de rechter op nationaal niveau rechtsbescherming moet bestaan.5 Daarbij kunnen Verdragsstaten kiezen uit een preventief rechtsmiddel, ofwel een compensatoir rechtsmiddel, dan wel beide.6 Een compensatoir rechtsmiddel waarmee alleen schadevergoeding kan worden verkregen ter zake van schending van de redelijke termijn door de rechter wordt in ieder geval als voldoende effectief beschouwd, ook voor nog lopende procedures.7 Deze vergoeding moet niet alleen materiële schade, maar ook immateriële schade betreffen. Daarbij geldt dat de overschrijding van de redelijke termijn een sterk, maar weerlegbaar, vermoeden in het leven roept dat immateriële schade is geleden.8