HR, 28-06-2013, nr. 12/02448

Alvorens de middelen te bespreken herinner ik eraan dat ARS reeds eerder cassatieberoep instelde in een met de onderhavige zaak sterk vergelijkbare zaak (hetzelfde dwangsombesluit, een andere overtreding) die heeft geleid tot HR 17 december 2010 (ARS/Staat), RLJN: BO1802, AB 2011, 25, m.nt. G.A. van der Veen, NJ 2011, 89, m.nt. M.R. Mok. Over de onderhavige problematiek handelen ook twee arresten die op 9 december 2011 met toepassing van art. 81 RO door de Hoge Raad zijn gewezen3..

(Ook) in de onderhavige zaak is de vraag aan de orde of ARS — een expediteur — kan worden beschouwd als overtreder van de voorschriften van de EVOA (oud)4.. Daarbij speelt mede een rol hoe het begrip houder van afvalstoffen in de zin van de EVOA (oud) dient te worden uitgelegd.

De EVOA (oud) is gericht op het opzetten van een systeem van toezicht en controle op het internationale transport van afvalstoffen. Daarbij is het uitgangspunt dat voor verwijdering bestemde afvalstoffen zoveel mogelijk in het land van herkomst (zelfvoorzieningsbeginsel) en in de dichtstbijzijnde verwerkingsinstallaties (nabijheidsbeginsel) worden verwerkt. Voor gevallen waarin afvalstoffen niettemin grensoverschrijdend dienen te worden overgebracht, schrijft de EVOA (oud) verschillende procedures voor.

De thans geldende EVOA is sinds 12 juli 2007 van toepassing5.. Daarbij zijn de groene, oranje en rode lijsten (met daarop verschillende soorten afvalstoffen), zoals die onder de EVOA (oud) golden, door twee lijsten, de bijlagen III en IV, vervangen.

In de EVOA (oud) wordt onder houder verstaan de persoon die de afvalstoffen in zijn bezit of onder zijn wettelijke controle heeft6.. De huidige EVOA7. definieert houder als: ‘de producent van de afvalstoffen dan wel de natuurlijke of rechtspersoon die de afvalstoffen in zijn bezit heeft (als omschreven in artikel 1, lid 1, onder c), van Richtlijn 2006/12/EG)’.

Terwijl de EVOA specifiek betrekking heeft op het overbrengen van afvalstoffen, geeft Richtlijn 2006/12/EG8. (hierna de Afvalstoffenrichtlijn) een meer algemene regeling met betrekking tot het beheer van afvalstoffen. Op grond van de Afvalstoffenrichtlijn moeten de lidstaten

Voorts dienen de lidstaten op grond van de Afvalstoffenrichtlijn te voorzien in een vergunnings- en controlestelsel voor ondernemingen die zich bezighouden met de verwijdering en nuttige toepassing van afvalstoffen10..

De Afvalstoffenrichtlijn definieert in art. 1 aanhef en onder c een ‘houder’ als ‘de producent van de afvalstoffen of de natuurlijke of rechtspersoon die de afvalstoffen in bezit heeft’, welke definitie overeenstemt met die in de thans geldende EVOA. Dezelfde definitie kwam ook reeds voor in Richtlijn 75/442/EEG die door de Afvalstoffenrichtlijn werd vervangen11..

Middel I keert zich tegen de rov. 2.2 en 2.3:

Het middel bevat — samengevat — in de eerste plaats de rechtsklacht dat het hof de vraag in hoeverre ARS — als expediteur in de exportketen — kan worden beschouwd als een houder van afvalstoffen en daarmee als kennisgever onder de EVOA, zelfstandig had behoren te beoordelen en niet heeft mogen passeren met een beroep op de formele rechtskracht. Volgens het middel brengt het beginsel van de volle doorwerking van het Europese recht met zich dat het hof, zo nodig door gebruik te maken van zijn bevoegdheid tot het stellen van prejudiciële vragen, zich ervan had dienen te vergewissen of ARS terecht als houder in vorenbedoelde zin is aangemerkt en dat het hof, zo dit laatste niet het geval is, was gehouden tot het maken van een uitzondering op het beginsel van de formele rechtskracht.

In de tweede plaats bevat het middel de klacht dat het oordeel dat ARS de Staat vanwege de beweerde strijd met het Unierecht kan vragen van het dwangsombesluit terug te komen onbegrijpelijk is, nu de grondslag aan het dwangsombesluit is komen te ontvallen, omdat de in casu toepasselijke EVOA (oud) per 12 juli 2007 is ingetrokken.

Zoals hiervóór (onder 2.2) reeds gemeld, heeft ARS een vrijwel identiek geval (hetzelfde dwangsombesluit, een andere overtreding) reeds eerder in cassatie aan de orde gesteld. In de cassatiedagvaarding wordt op p. 5/6 over doel en strekking van het onderhavige cassatieberoep onder meer opgemerkt:

Ik wijs erop dat de Hoge Raad zich in het arrest van 17 december 2010 weliswaar niet heeft uitgelaten over de vraag die ARS nu in cassatie opwerpt — te weten die naar een mogelijke gehoudenheid tot het maken van een uitzondering op het beginsel van de formele rechtskracht teneinde de volle werking van het Unierecht te verzekeren —, maar dat die vraag wel zijdelings aan de orde is geweest. In mijn conclusie voor meergenoemd arrest schreef ik:

Hetgeen ik in de geciteerde passage opmerkte, doet naar mijn mening nog altijd opgeld. Daaraan voeg ik nog toe dat, waar de onderhavige zaak zich toespitst op de formele rechtskracht van de last onder dwangsom, moet worden bedacht dat hier sprake is van formele rechtskracht van een besluit dat bij de bestuursrechter heeft stand gehouden. Dat geval wordt in de rechtspraak weliswaar, evenals dat waarin de betrokken justitiabele heeft verzuimd tijdig de volgens de wet tegen het betreffende besluit openstaande rechtsmiddelen aan te wenden (en tot het einde toe door te zetten), onder de noemer van formele rechtskracht gebracht14., maar men kan zich afvragen of in het eerste geval niet veeleer een eigenschap (het ‘gezag van gewijsde’) van de uitspraak van de bestuursrechter dan een eigenschap van het betreffende besluit aan de orde is15.. Het ligt in elk geval voor de hand dat de binding van de burgerlijke rechter aan het reeds gegeven (rechtmatigheids)oordeel van de bestuursrechter sterker is dan de binding van de burgerlijke rechter aan de (fictie van) rechtmatigheid die voortvloeit uit het feit dat de betrokken justitiabele de tegen het besluit openstaande rechtsmiddelen in het geheel niet of niet tijdig heeft aangewend dan wel niet tot het einde toe heeft vervolgd16.. Die sterkere binding leidt tot een smallere marge voor uitzonderingen. De klassieke uitzonderingen op de formele rechtskracht betreffen het geval waarin de burger, na door de betrokken overheid op het verkeerde been te zijn gezet, nalaat om tijdig rechtsmiddelen tegen het besluit aan te wenden en tot het einde toe door te zetten. Zoals Scheltema terecht heeft verdedigd, kunnen uitzonderingen op met het ‘gezag van gewijsde’ van een uitspraak van de bestuursrechter samenhangende formele rechtskracht niet worden aanvaard buiten de gevallen dat een gewijsde kan worden opzijgezet17.. Dat laatste kan slechts in uitzonderlijke gevallen. Rechterlijke uitspraken die tot stand zijn gekomen met een zodanige schending van fundamentele beginselen dat niet meer van een eerlijke en onpartijdige behandeling kan worden gesproken, kunnen in een later geding voor de burgerlijke rechter weer ter discussie worden gesteld. Dat is voor uitspraken van de bestuursrechter niet anders. Ik verwijs naar HR 7 mei 2004 (P/'s‑Gravenhage), LJN: AO3167, NJ 2005, 131. Daarin overwoog de Hoge Raad (in rov. 3.4.3) dat voor een uitzondering op de formele rechtskracht niet volstaat dat er (procedurele) verschillen zijn tussen het civiele geding en het geding voor de bestuursrechter waarin het betrokken besluit rechtmatig is bevonden. Dat is volgens de Hoge Raad slechts anders als de bestuursrechter heeft gehandeld in strijd met een fundamenteel rechtsbeginsel, waardoor niet meer van een eerlijke en onpartijdige behandeling kan worden gesproken.

In het (in de geciteerde passage onder 2.12) reeds genoemde arrest Kühne & Heitz, dat betrekking had op de zich (althans volgens ARS) ook in de onderhavige zaak voordoende (Nederlandse) situatie van een door de hoogste bestuursrechter (zonder het stellen van prejudiciële vragen) in stand gelaten besluit dat blijkens latere jurisprudentie van het Hof van Justitie met het Unierecht in strijd is, heeft het Hof van Justitie niet ervoor gekozen de strijd met het Unierecht te redresseren door het ‘gezag van gewijsde’ van de uitspraak van de bestuursrechter opzij te zetten. Het Hof van Justitie heeft ervoor gekozen om in die situatie, uitdrukkelijk uitgaande van een aan het betrokken bestuursorgaan toekomende bevoegdheid tot herziening van overigens onherroepelijke besluiten, dat bestuursorgaan tot een heroverweging van het betrokken (en overigens onherroepelijke) besluit (onder toezicht van de bestuursrechter) verplicht te achten.

Overigens verdient het meer in het algemeen aandacht dat het Hof van Justitie een overeenkomstige toepassing van het Kühne & Heitz-arrest op met het Unierecht strijdige rechterlijke uitspraken uitdrukkelijk van de hand heeft gewezen en het nationale rechterlijke gewijsde als uitgangspunt accepteert, en wel in die zin dat de rechter (ondanks gebleken strijd met het Unierecht) naar normen van het Unierecht niet is gehouden van een onherroepelijk gewijsde terug te komen18.. Slechts onder uitzonderlijke omstandigheden verlangt het Hof van Justitie dat het gezag van gewijsde wordt doorbroken; het Hof van Justitie nam een dergelijke uitzondering op de regel aan in een geval waarin gezag van gewijsde in de weg zou staan aan terugvordering van staatssteun die in strijd met de voor het functioneren van de interne markt cruciale staatssteunregels van de Unie was verleend19. en in een geval waarin gezag van gewijsde eraan in de weg zou staan dat in een repeterend belastinggeschil überhaupt nog ooit een beroep op het Unierecht zou kunnen worden gedaan20.. Voor het functioneren van de interne markt cruciale regels zijn in casu niet aan de orde; evenmin is er sprake van dat de formele rechtskracht van de betrokken last onder dwangsom zou beletten dat ARS opvolgende dwangsombesluiten met een beroep op het Unierecht ten overstaan van de bestuursrechter bestrijdt.

Het middel doet een beroep op een in het kader van de appelprocedure uitgebrachte maar door het hof geweigerde21. notitie van prof. mr. T. Barkhuysen, die in extenso in de cassatiedagvaarding (p. 17–22) is opgenomen. Barkhuysen (die zich overigens uitdrukkelijk onthoudt van een oordeel over de vraag of ARS in het dwangsombesluit en door de Afdeling al dan niet in strijd met de toepasselijke EU-regels voor overtreder is gehouden) kiest — mijns inziens terecht — als uitgangspunt dat de leer van de formele rechtskracht in beginsel behoort tot de nationale procesrechtelijke autonomie, welke autonomie echter door het gelijkwaardigheids- en het doeltreffendheidsbeginsel (dit laatste beginsel wordt ook wel aangeduid als effectiviteitsbeginsel) wordt begrensd22.. Volgens Barkhuysen moet de nationale procesrechtelijke autonomie hier wijken voor het effectiviteitsbeginsel:

De notitie van Barkhuysen suggereert (in het bijzonder onder 2 sub 1 respectievelijk sub 3) een verschil tussen het effectiviteitsbeginsel en het doeltreffendheidsbeginsel, dat in werkelijkheid niet aanwezig is. ‘Effectiviteitsbeginsel’ en ‘doeltreffendheidsbeginsel’ zijn de wisselende benamingen waarmee het Hof van Justitie steeds hetzelfde beginsel aanduidt, te weten het beginsel dat nationale regels van actie- en sanctierecht (zoals de notie van de formele rechtskracht) niet van dien aard mogen zijn, dat zij de verwerkelijking van aan het EU-recht te ontlenen aanspraken onmogelijk of uiterst moeilijk maken23.. Dat, zoals volgens de geciteerde passage in casu het geval is, toepassing van een nationale regel onder de omstandigheden van het geval ertoe leidt dat bepaalde, aan het Unierecht te ontlenen aanspraken niet zijn gerealiseerd, doet niet ter zake. Waar het op aankomt, is of die regel naar zijn aard verwerkelijking van die aanspraken in het algemeen onmogelijk of uiterst moeilijk maakt. Voorts valt in de notitie van Barkhuysen op dat hij geheel eraan voorbijgaat dat het Hof van Justitie in het arrest Kühne & Heitz voor een situatie zoals die ook in de onderhavige zaak aan de orde is (een — in de onderhavige zaak althans beweerdelijk — met het Unierecht strijdig besluit dat de hoogste nationale bestuursrechter zonder prejudiciële verwijzing in stand heeft gelaten), de route heeft uitgestippeld om de (beweerde) strijd met het Unierecht te redresseren (te weten die van een aan het betrokken bestuursorgaan te richten verzoek tot heroverweging). Dit laatste klemt temeer, nu de Nederlandse regelgeving in een geval als het onderhavige, waarin de geadresseerde van de last onder dwangsom beweert geen overtreder te zijn (en daarom ook buiten staat te zijn aan de last te voldoen), geheel los van de voorwaarden van het arrest Kühne & Heitz, reeds tot de in dat arrest geschetste route toegang biedt, nu de geadresseerde van het dwangsombesluit het bestuursorgaan (onder meer) kan verzoeken de last op te heffen in geval van blijvende of tijdelijke, gehele of gedeeltelijke onmogelijkheid om aan zijn verplichtingen te voldoen (art. 5:34 lid 1 Awb). Dat het Hof van Justitie in een situatie zoals die ook in de onderhavige zaak aan de orde is, heroverweging van een met het Unierecht strijdig gebleken (maar door de hoogste bestuursrechter gesauveerd) besluit een passend redres heeft geacht, sluit op zichzelf reeds uit dat het relevante nationale recht, dat de burgerlijke (verzet)rechter weliswaar aan de formele rechtskracht van het dwangsombesluit bindt, maar tezelfdertijd heroverweging van dat besluit door het betrokken bestuursorgaan onder toezicht van de bestuursrechter mogelijk maakt, met het effectiviteitsbeginsel zou conflicteren. De notitie van Barkhuysen leidt mij dan ook niet tot een andere conclusie dan ik hiervoor reeds bereikte.

Anders dan de notitie van Barkhuysen gaat het middel wél op de ook door het hof in de bestreden rov. 2.3 genoemde mogelijkheid van een verzoek tot herziening van het dwangsombesluit in, maar betoogt het dat een ‘procedure tot herziening van het dwangsombesluit met bij weigering hiervan uiteindelijk een beroep op de bestuursrechter in dit geval een onbegaanbare weg (…) (zou) zijn, omdat de grondslag al aan dat dwangsombesluit is ontvallen met het intrekken van de hier toepasselijke EVOA met ingang van 12 juli 2007 en het sindsdien gelden van de huidige EVOA (Verordening nr. 1013/2006)’ en het bestreden dwangsombesluit reeds met het besluit van 20 december 2007 zou zijn opgeheven (cassatiedagvaarding p. 12). Zie ook p. 23 van de cassatiedagvaarding onder 24:

Het vervallen van de EVOA (oud) met ingang van 12 juli 2007 en de opheffing van de last onder dwangsom voor de toekomst bij besluit van 20 december 2007 doen echter niets af aan de gelding van de last onder dwangsom ten tijde van de litigieuze en op 9 maart 2005, 25 januari 2006 en 13 oktober 2006 gepleegde overtredingen (zie hiervóór onder 1.3) en de daaruit voortvloeiende verbeurte van de litigieuze dwangsommen. Ik zie dan ook geen enkele reden waarom het vervallen van de EVOA (oud) en de bedoelde opheffing van de last voor de toekomst ARS zouden beletten op grond van het arrest Kühne & Heitz een op opheffing ab initio gerichte heroverweging te verzoeken, waarbij ik aanteken dat (naar reeds in verband met art. 5:34 lid 1 Awb wordt aangenomen24.) een dwangsom ook met terugwerkende kracht kan worden opgeheven.

Over de onbegaanbaarheid van de route van een verzoek, strekkende tot herziening van de last onder dwangsom, is het middel (op p. 23) in het vervolg op de hiervóór (onder 2.17) geciteerde passage overigens aanzienlijk minder pertinent dan op p. 12 van de cassatiedagvaarding:

Zoals hiervóór (onder 2.17) reeds is opgemerkt, staat het feit dat de EVOA (oud) inmiddels is vervallen en de last onder dwangsom inmiddels (voor de toekomst) is ingetrokken, niet eraan in de weg dat alsnog met toepassing van de in het arrest Kühne & Heitz ontwikkelde regels wordt verzocht om heroverweging van de (door de hoogste bestuursrechter in stand gelaten) last onder dwangsom, op de grond dat deze met het Unierecht in strijd is (gebleken). Door van die mogelijkheid uit te gaan heeft het hof niet van een onjuiste rechtsopvatting blijk gegeven. Dat ARS ‘onduidelijk’ acht of de door het hof bedoelde weg juridisch daadwerkelijk kan worden bewandeld (zie het hiervóór opgenomen citaat onder 27), volstaat overigens niet als een in cassatie toereikende rechtsklacht, terwijl, voor zover het middel het hof hier onbegrijpelijkheid van het gegeven oordeel verwijt, geldt dat in cassatie niet met succes met een motiveringsklacht tegen een rechtsoordeel kan worden opgekomen. ARS kan aan haar klachten voorts niet ten grondslag leggen dat de door het hof bedoelde route ‘een onredelijk bezwarende weg’ zou zijn, nu die route de door het Hof van Justitie aangewezen en daarom in elk geval een met het effectiviteitsbeginsel verenigbare weg is en al om die reden onmogelijk als ‘onredelijk bezwarend’ (de verwerkelijking van de voor ARS uit het Unierecht voortvloeiende aanspraken onredelijk bemoeilijkend) kan worden aangemerkt. In het onderhavige geding moet de burgerlijke rechter ten slotte ervan uitgaan dat de bestuursrechter, in het geval dat de door het arrest Kühne & Heitz aangewezen procedure wordt gevolgd, de regels van dat arrest in acht zal nemen; het is naar mijn mening evident dat die regels, die nu juist betrekking hebben op een in strijd met het Unierecht gebleken besluit dat eerder door de bestuursrechter in stand is gelaten, uitsluiten dat in de bestuursrechtelijke kolom een heroverweging van dat besluit op gronden zoals in het arrest Kühne & Heitz bedoeld, reeds op die eerdere uitspraak van de bestuursrechter afspringt. Ook voor zover de klachten van het middel zijn gegrond op de (overigens louter speculatieve) veronderstelling dat een heroverweging tot niets zal leiden, reeds omdat de bestuursrechter in dat kader van formele rechtskracht van de last onder dwangsom zal uitgaan (zie de hiervóór geciteerde passage onder 28), kunnen zij daarom niet tot cassatie leiden.

Aan het middel ligt ten slotte mede de gedachte ten grondslag dat het hof gebruik had moeten maken van zijn bevoegdheid om prejudiciële vragen te stellen over een mogelijke doorbreking van het beginsel van formele rechtskracht in het geval dat ARS niet als overtreder onder de EVOA (oud) zou kunnen gelden (zie onder meer cassatiedagvaarding, p. 11, p.12 en p. 24 onder 30–31).

Naar het middel zelf reeds onderkent (cassatiedagvaarding, p. 24 onder 31), was het hof formeel niet tot het stellen van prejudiciële vragen verplicht. Reeds om die reden kan geen zelfstandige klacht worden gericht tegen het achterwege laten van een prejudiciële verwijzing door het hof. Daarbij komt dat het hof de positie van ARS onder de EVOA (oud) in de onderhavige verzetprocedure klaarblijkelijk niet beslissend (en een vraag daarover dus niet noodzakelijk in de zin van art. 267 VWEU) heeft geacht, omdat, in het geval dat de last onder dwangsom in strijd met het Unierecht zou zijn (gebleken), zulks tot gelding zou moeten worden gebracht in een procedure tot herziening van het dwangsombesluit, zoals bedoeld in het arrest Kühne & Heitz, en niet door in de verzetprocedure de formele rechtskracht van dat besluit te doorbreken. Uiteraard kan in cassatie over dat laatste oordeel worden geklaagd, maar die klacht acht ik ongegrond. Zij geeft géén aanleiding alsnog prejudiciële vragen over een mogelijke doorbreking van die formele rechtskracht te stellen: in verband met arrest Kühne & Heitz is het een acte éclairé dat onder omstandigheden zoals die zich in deze zaak voordoen (een door de — hoogste — bestuursrechter in stand gelaten maar beweerdelijk met het Unierecht in strijd gebleken besluit) de betrokken justitiabele zijn aan het Unierecht ontleende aanspraken geldend moet maken door een tot het betrokken bestuursorgaan te richten verzoek, strekkende tot heroverweging.

De klachten van het eerste middel kunnen derhalve niet tot cassatie leiden.

Middel II keert zich tegen de rov. 3.2 en 3.3:

Het middel klaagt in de eerste plaats, voortbouwend op de klachten van middel I, dat het hof van een onjuiste rechtsopvatting heeft blijk gegeven door ARS voor overtreder te houden.

In de tweede plaats klaagt het middel over schending van de art. 6 en 13 EVRM, omdat, waar het hof het overtrederschap van ARS als een gegeven heeft beschouwd, het voor ARS feitelijk en juridisch niet meer mogelijk was aan te voeren en te bewijzen dat zij in deze concrete zaken in verband met de door de Staat geconstateerde illegale overbrenging van afvalstoffen geen overtreder is.

Voor zover het middel voortbouwt op de klachten van het eerste middel, moet het in het lot daarvan delen en kan het, evenmin als dat middel, tot cassatie leiden.

Voor zover het middel klaagt dat ARS niet als overtreder kan gelden ter zake van de overtredingen waarop de last onder dwangsom betrekking heeft, dat zij daarom ter zake van die overtredingen geen dwangsommen kan verbeuren en dat het in strijd met de art. 6 en 13 EVRM (en het nationale bewijsrecht) is dat zij dit een en ander niet in de verzetprocedure kan geldend maken (en kan bewijzen), kan het middel evenmin tot cassatie leiden. De vraag of ARS kan gelden als overtreder ter zake van de overtredingen waarop de last onder dwangsom betrekking heeft, vormt überhaupt geen onderdeel van het geschil zoals dat aan de verzetrechter kan worden voorgelegd, maar van het debat dat ten overstaan van de bestuursrechter kan (en dient te) worden gevoerd over de merites van de last onder dwangsom zelf (c.q. van het besluit van het betrokken bestuursorgaan op een verzoek, strekkende tot heroverweging van die last, in het geval dat uit latere jurisprudentie van de rechter van de Europese Unie zou zijn gebleken dat de last in strijd met het Unierecht aan ARS is opgelegd). Er is geen reden om aan te nemen dat in de bedoelde procedure(s) ten overstaan van de bestuursrechter de regels van het EVRM (en van het daarin geldende bewijsrecht) niet in acht zijn (of zullen worden) genomen.

Middel III keert zich tegen rov. 4.1:

Het middel verwijst naar hetgeen in het eerste middel is aangevoerd. Nu het eerste middel niet tot cassatie kan leiden, deelt ook het daarop voortbouwende derde middel in dat lot.

Alhoewel ik niet nader zal ingaan op de vraag of een expediteur als ARS als overtreder van de EVOA (oud) kan worden aangemerkt, teken ik ten slotte aan dat de door ARS genoemde arresten van het Hof van Justitie zodanig overtrederschap niet uitsluiten.

Het arrest Van de Walle/Texaco Belgium25. betrof niet de EVOA (oud), maar Richtlijn 75/442/EEG, die een andere definitie van het begrip houder hanteerde (zie hiervóór onder 2.8). Bovendien speelde daarin een rol dat onder een afvalstof in de zin van die richtlijn wordt verstaan een tot één van de in een bijlage bij die richtlijn opgesomde categorieën behorende stof of behorend voorwerp ‘waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen’. Als zodanig ‘ontdoen’ beschouwde het Hof van Justitie ook het per ongeluk door een lek in de opslaginstallaties van een tankstation lozen van koolwaterstof die Texaco aan de beheerder van het betrokken tankstation had geleverd. Tegen die achtergrond is het niet verwonderlijk dat het Hof van Justitie (in elk geval) de beheerder van het tankstation die de koolwaterstof ten tijde van de lekkage in zijn bezit had, als houder van de afvalstoffen (de weglekkende koolwaterstof) aanmerkte. Nog daargelaten of de posities van ARS en haar opdrachtgever met die van Texaco en de door haar beleverde beheerder van het betrokken tankstation vergelijkbaar zijn, is van belang dat het Hof van Justitie geenszins heeft uitgesloten dat óók Texaco als houdster in de zin van Richtlijn 75/442/EEG kan worden beschouwd, als de slechte staat van de opslaginstallaties mede aan haar zou zijn te wijten.

Het arrest Pedersen26. betreft art. 2 aanhef en onder g EVOA (oud). In die bepaling wordt opgesomd wie als kennisgever in de zin van de EVOA (oud) kunnen gelden. Uit het arrest, dat slechts betrekking heeft op de positie van de oorspronkelijke producent (art. 2 aanhef en onder g sub i) en die van een erkende inzamelaar of een geregistreerde of erkende handelaar of makelaar die de verwijdering of nuttige toepassing van afvalstoffen regelt (art. 2 aanhef en onder g sub ii), sluit niet uit dat ook een partij als ARS als kennisgever kan gelden, nu volgens art. 2 aanhef en onder g sub iii ook ‘de persoon die deze afvalstoffen in zijn bezit of onder zijn wettelijke controle heeft (houder)’, kennisgever kan zijn27..

Het arrest Interseroh Scrap & Metals Trading28. ten slotte betreft niet de EVOA (oud), maar art. 18 lid 1 sub a van de huidige EVOA. Bovendien heeft die bepaling, anders dan in de cassatiedagvaarding op p. 25 onder 36 wordt gesuggereerd, geen betrekking op de kennisgeving, maar op het document dat de afvalstoffen tijdens de overbrenging dient te begeleiden.