HvJ EU, 29-03-2012, nr. C-1/11

Volgens punt 7 van de considerans van verordening nr. 1013/2006 is het van belang om het toezicht en de controle op de overbrenging van afvalstoffen te organiseren en te reguleren op een wijze die rekening houdt met de noodzaak de kwaliteit van het milieu en de gezondheid van de mens in stand te houden, te beschermen en te verbeteren en die bevorderlijk is voor een uniformere toepassing van die verordening in de gehele Europese Unie.

Punt 15 van de considerans van verordening nr. 1013/2006 stelt dat het wenselijk is te voorzien in een minimumniveau van toezicht en controle in het geval van overbrenging van in de bijlagen III, III A en III B bij deze verordening vermelde afvalstoffen door te vereisen dat de overbrenging van bepaalde informatie vergezeld gaat.

Artikel 1, lid 1, van verordening nr. 1013/2006 bepaalt dat deze de procedures en controleregelingen voor de overbrenging van afvalstoffen vastlegt, naargelang van de herkomst, de bestemming en de route van de overbrenging, het soort overgebrachte afvalstoffen en het soort behandeling dat de afvalstoffen op de plaats van bestemming ondergaan.

Volgens artikel 3, lid 2, sub a, van verordening nr. 1013/2006 vallen de overbrengingen van de voor nuttige toepassing bestemde afvalstoffen van bijlage III of III B onder de algemene informatieverplichtingen als vastgesteld in artikel 18 van voornoemde verordening, wanneer het om hoeveelheden van meer dan 20 kg gaat.

Bijlage III bij verordening nr. 1013/2006 bevat onder het opschrift ‘‘groene’ lijst van afvalstoffen’ onder meer de afvalstoffen die zijn opgenomen in bijlage IX bij het Verdrag inzake de beheersing van de grensoverschrijdende overbrenging van gevaarlijke afvalstoffen en de verwijdering ervan, ondertekend te Bazel op 22 maart 1989 en goedgekeurd namens de Gemeenschap bij besluit 93/98/EEG van de Raad van 1 februari 1993 (PB L 39, blz. 1; hierna: ‘Verdrag van Bazel’).

Bijlage IX bij het Verdrag van Bazel preciseert dat de afvalstoffen in die bijlage in beginsel niet onder artikel 1, lid 1, sub a, van dit Verdrag vallen, en dus in beginsel niet worden beschouwd als ‘gevaarlijke afvalstoffen’ in de zin van dit Verdrag.

Bijlage IX vermeldt onder de code B 1010 de ‘oude metalen en metaallegeringen in metallische, niet-verspreidbare vorm’, waaronder ijzer- en staalschroot, chroom-, koper-, nikkel-, aluminium-, zink- en tinschroot.

Artikel 18 van verordening nr. 1013/2006, met als opschrift ‘Afvalstoffen die van bepaalde informatie vergezeld dienen te gaan’, luidt:

Artikel 20, lid 2, van verordening nr. 1013/2006 verplicht in het bijzonder de opdrachtgever en de ontvanger van de overbrenging om de in artikel 18, lid 1, van die verordening vermelde informatie ten minste drie jaar, te rekenen vanaf de aanvang van de overbrenging, te bewaren.

Het document van overbrenging in bijlage VII ziet er als volgt uit:

Volgens de door het Verwaltungsgericht Mainz aan het Hof verstrekte gegevens, waarborgt de Grondwet van de Bondsrepubliek Duitsland (Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland; hierna: ‘Grundgesetz’) de bescherming van zakengeheimen door artikel 12 (beroepsvrijheid) juncto artikel 14 (recht op eigendom). Volgens de rechtspraak van het Bundesverfassungsgericht (grondwettelijk hof) zijn de bevoorradingsbronnen van een onderneming zakengeheimen die door de genoemde grondrechten worden beschermd.

Met zijn eerste, derde en vierde vraag, die samen moeten worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 aldus moet worden uitgelegd dat een doorverkoper die een overbrenging van afvalstoffen organiseert, gerechtigd is de identiteit van de producent van de afvalstoffen niet aan de ontvanger van de overbrenging te onthullen wanneer die geheimhouding nodig is ter bescherming van de zakengeheimen van de tussenpersoon.

Artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 bepaalt dat de in lid 1 van dat artikel bedoelde informatie — de informatie in het document van overbrenging — vertrouwelijk wordt behandeld, indien de communautaire en nationale wetgeving dat vereisen.

Wat betreft de vraag welke personen aan de in artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 vermelde geheimhoudingsplicht onderworpen kunnen zijn, volgt uit een letterlijke en systematische uitlegging van die bepaling dat de daarin vermelde geheimhoudingsplicht zich kan uitstrekken tot elke persoon die over de betreffende informatie beschikt, dus zowel de autoriteiten op de plaats van verzending en bestemming als alle natuurlijke personen of rechtspersonen die bij de overbrenging van afvalstoffen betrokken zijn.

De bewoordingen van artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 maken immers geen onderscheid tussen de personen die over de betreffende informatie kunnen beschikken en verwijzen meer bepaald niet naar artikel 18, lid 3, van verordening nr. 1013/2006, dat in het bijzonder slaat op de publieke autoriteiten.

Uit artikel 18 van verordening nr. 1013/2006 blijkt evenwel ook dat de in lid 4 van dat artikel vermelde geheimhoudingsplicht de uitwisseling van de in bijlage VII bij die verordening gevraagde informatie tussen de ondernemingen die betrokken zijn bij de overbrenging niet kan verhinderen.

Enerzijds dient het volgens artikel 18, lid 1, sub a, van verordening nr. 1013/2006 op te stellen document van overbrenging elke overbrenging van afvalstoffen waarop die bepaling van toepassing is, verplicht te vergezellen. De opdrachtgever van een dergelijke overbrenging is dus verplicht om, in het bijzonder, vakje 6 van het in bijlage VII bij de verordening voorziene document van overbrenging in te vullen, waarin hij de naam van de producent van de afvalstoffen moet vermelden.

Anderzijds bepaalt artikel 18, lid 1, sub b, van verordening nr. 1013/2006 dat het document van overbrenging moet worden ondertekend door de opdrachtgever en de ontvanger van de overbrenging van afvalstoffen, terwijl artikel 20, lid 2, van die verordening de opdrachtgever en de ontvanger verplicht de in artikel 18, lid 1, van die verordening vermelde informatie ten minste drie jaar, te rekenen vanaf de aanvang van de overbrenging, te bewaren.

Deze bepalingen hebben noodzakelijkerwijs tot gevolg dat de ontvanger van de overbrenging kennis krijgt van alle informatie in het document van overbrenging en dus in het bijzonder de identiteit verneemt van de producent van de afvalstoffen, wiens naam in vakje 6 van het betreffende document wordt vermeld, zoals bijlage VII bij dezelfde verordening voorschrijft.

Een eventuele verplichting tot vertrouwelijke behandeling op grond van artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 heeft daarop geen weerslag omdat, zoals de advocaat-generaal in wezen opmerkt in punt 50 van zijn conclusie, de hypothese van vertrouwelijke behandeling van informatie in het document van overbrenging zich pas voordoet na de opstelling en mededeling van dat document. Artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 kan slechts van toepassing zijn als de informatie eerst, overeenkomstig de voorschriften van lid 1 van dat artikel, gelezen in samenhang met bijlage VII bij die verordening, is vermeld in het document van overbrenging.

Zoals de advocaat-generaal in punt 64 van zijn conclusie stelt, strekt een dergelijke geheimhoudingsplicht zich noodzakelijkerwijze enkel uit tot de betrekkingen van de personen die toegang hebben tot het document van overbrenging — namelijk de bevoegde autoriteiten en de personen die meewerken aan die overbrenging — met derden die niet aan de overbrenging deelnemen.

Die uitlegging wordt bevestigd door de bewoordingen van artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006, die uitdrukkelijk verwijzen naar ‘vertrouwelijk[e] [behandeling]’ van de in het document van overbrenging vermelde informatie en niet naar een hypothetische uitzondering op de verplichting om alle vereiste vermeldingen in het document van overbrenging op te nemen. Zij wordt eveneens bevestigd door voetnoot 3 van bijlage VII bij die verordening, die benadrukt dat informatie over de producent of de inzamelaar moet worden verstrekt wanneer de opdrachtgever van de overbrenging niet de producent of inzamelaar is.

De eerste, de derde en de vierde vraag moeten bijgevolg aldus worden beantwoord dat artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 aldus moet worden uitgelegd dat een doorverkoper die een overbrenging van afvalstoffen organiseert niet de mogelijkheid heeft, de identiteit van de producent van de afvalstoffen niet — zoals bepaald in lid 1 van dat artikel, gelezen in samenhang met bijlage VII bij de betrokken verordening — aan de ontvanger van de overbrenging te onthullen, zelfs al zou die niet-onthulling nodig zijn ter bescherming van de zakengeheimen van die doorverkoper.

De tweede vraag is enkel gesteld in het geval dat artikel 18, lid 4, van verordening nr. 1013/2006 een doorverkoper die een overbrenging van afvalstoffen organiseert niet de mogelijkheid biedt, onthulling van de identiteit van de producent van de afvalstoffen aan de ontvanger van de overbrenging te vermijden. De verwijzende rechter wijst erop dat het Grundgesetz, zoals werd uiteengezet in punt 13 van dit arrest, de bescherming van zakengeheimen, daaronder begrepen de bevoorradingsbronnen van een onderneming, waarborgt. Er is volgens hem geen toepasselijke nationale bepaling op grond waarvan de betrokken grondrechten kunnen worden beperkt. In die omstandigheden vraagt de verwijzende rechter zich af of het primaire Unierecht zakengeheimen beschermt in dier voege dat het de draagwijdte van artikel 18, lid 1, van verordening nr. 1013/2006 beperkt.

Bijgevolg moet ervan worden uitgegaan dat de verwijzende rechter met zijn vraag in wezen wenst te vernemen of artikel 18, lid 1, van verordening nr. 1013/2006 aldus moet worden uitgelegd dat in geval van een onder die bepaling vallende overbrenging van afvalstoffen een doorverkoper vakje 6 van het document van overbrenging dient in te vullen en dit document aan de ontvanger dient te overhandigen, zonder dat de omvang van die verplichting kan worden beperkt door een recht op bescherming van zakengeheimen.

Dienaangaande zij opgemerkt dat in de artikelen 15, lid 1, 16 en 17 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie respectievelijk het recht om te werken en een vrijelijk gekozen of aanvaard beroep uit te oefenen, de vrijheid van ondernemerschap en het recht op eigendom verankerd zijn. Bovendien behoren volgens vaste rechtspraak zowel de vrijheid van beroepsuitoefening als het recht op eigendom tot de algemene beginselen van het Unierecht (zie arresten van 5 oktober 1994, Duitsland/Raad, C-280/93, Jurispr. blz. I-4973, punt 78; 10 juli 2003, Booker Aquaculture en Hydro Seafood, C-20/00 en C-64/00, Jurispr. blz. I-7411, punt 68; 12 juli 2005, Alliance for Natural Health e.a., C-155/04, Jurispr. blz. I-6451, punt 126, en 6 december 2005, ABNA e.a., C-453/03, C-11/04 en C-194/04, Jurispr. blz. I-10423, punt 87). Daarenboven is — eveneens volgens vaste rechtspraak — de bescherming van zakengeheimen een algemeen beginsel van Unierecht (zie arrest van 14 februari 2008, Varec, C-450/06, Jurispr. blz. I-581, punt 49 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Zo echter de verplichting om de identiteit van de producent van afvalstoffen aan de ontvanger van een overbrenging te onthullen de bescherming van de zakengeheimen van doorverkopers al mocht aantasten, kan een dergelijke vaststelling niet ertoe leiden dat een bepaling van afgeleid recht die duidelijk en onvoorwaardelijk is een beperkte draagwijdte krijgt.

Zoals in de punten 33 tot en met 44 hierboven is uiteengezet, heeft het in artikel 18 van verordening nr. 1013/2006 neergelegde mechanisme van administratieve behandeling noodzakelijkerwijze tot gevolg dat de ontvanger van de overbrenging kennis krijgt van de identiteit van de producent van de afvalstoffen, en kan uit de bewoordingen van die verordening geen afwijking worden afgeleid.

In die omstandigheden zou een ongerechtvaardigde inbreuk op de bescherming van zakengeheimen, in de veronderstelling dat die kan worden vastgesteld, niet de draagwijdte van artikel 18 van verordening nr. 1013/2006 beperken, maar de geldigheid van die bepaling aan de orde stellen. De nationale rechter heeft het Hof echter geen vraag gesteld over de geldigheid van artikel 18 van verordening nr. 1013/2006, en zelfs geen twijfels in dat verband geuit, en het Hof beschikt niet over voldoende feitelijke gegevens om de geldigheid ervan te beoordelen.

Bijgevolg moet op de tweede vraag worden geantwoord dat artikel 18, lid 1, van verordening nr. 1013/2006 aldus moet worden uitgelegd dat in geval van een onder die bepaling vallende overbrenging van afvalstoffen een doorverkoper vakje 6 van het document van overbrenging dient in te vullen en dit document aan de ontvanger dient te overhandigen, zonder dat de omvang van die verplichting kan worden beperkt door een recht op bescherming van zakengeheimen.