252 Stelplicht specifieke verjaring en aanvang verjaringstermijn

Een verweerder die zich bij een vordering van eiser op verjaring beroept, zal feiten en omstandigheden moeten stellen die zijn beroep op verjaring rechtvaardigen; hij doet een beroep op een ander rechtsgevolg.1 Op verweerder rust de stelplicht en eventuele bewijslast van het feitencomplex dat aan het verjaringsverweer ten grondslag ligt. Verweerder die zich ter bevrijding van de rechtsvordering beroept op verjaring zal voldoende duidelijk moeten maken op welke verjaring hij doelt,2 welke van de betrekkelijke artikelen aan de orde is en wanneer de verjaringstermijn is aangevangen.3 Ter onderbouwing van zijn beroep op verjaring zal verweerder verwijzen naar de tijd die is verstreken vanaf het moment van de door eiser gestelde opeisbaarheid van de vordering c.q. bekendheid tot het tijdstip waarop de dagvaarding is uitgebracht. Wanneer verweerder onvoldoende duidelijk maakt aan welk verjaringsregime de vordering is onderworpen en evenmin ingaat op de vraag op welk moment de rechtsvordering zou zijn verjaard, zal aan bewijslevering niet worden toegekomen, kan zijn verweer niet slagen en wordt zijn verweer gepasseerd.4 Eiser zal de door verweerder gestelde feiten en omstandigheden gemotiveerd moeten betwisten (een grondslagverweer) of een beroep doen op stuiting van de verjaring (een contra-bevrijdend verweer).5 Eiser kan zich op het standpunt stellen dat de verjaring van zijn vordering niet wordt beheerst door de verjaringstermijn zoals door verweerder gesteld, maar door de verjaring van een ander regime waarvoor een andere termijn geldt. Het bewijsrisico van het door verweerder gestelde aanvangsmoment en de termijn berust bij verweerder. Een advocaat zal onder meer de rechtens relevante verjaringstermijnen (en de eventuele stuiting daarvan) moeten bewaken. Ook kan sprake zijn van een verjaringsbeding tussen partijen; professionele partijen kunnen een afwijkende verjaringstermijn en aanvangstijdstip overeenkomen.6

De rechter mag het middel van verjaring, buiten het goederenrecht, niet ambtshalve toepassen (art. 3:322 lid 1 BW). Maar beroept verweerder zich op verjaring gebaseerd op art. 7:23 lid 2 BW,11 dan zullen de feiten die verweerder in dat kader heeft gesteld een verweer gebaseerd op art. 3:310 lid 1 BW eveneens kunnen dragen. De rechter moet de rechtsgronden aanvullen indien daartoe voldoende feiten zijn gesteld (art. 25 Rv). In dergelijke gevallen maakt de kwalificatie van het verjaringsverweer deel uit van de rechtsstrijd van partijen en kan de beoordeling daarvan door een rechter niet worden aangemerkt als een verboden ambtshalve toepassing van het middel van verjaring als bedoeld in art. 3:322 lid 1 BW.12 Dat geeft dus meer mogelijkheden dan wat lijkt te volgen uit het arrest Buyck/Van den Ameele.13 Indien verweerder zich op verjaring wenst te beroepen en daartoe feiten stelt en eiser deze feiten gemotiveerd betwist, behoort de vraag welke verjaringsregel van toepassing is tot het terrein van de rechter.14 Een algemeen beroep op verjaring, zonder daarbij een bepaald wetsartikel te noemen of anderszins aan te duiden welke verjaring verweerder op het oog heeft, kan voldoende zijn wanneer in de gegeven omstandigheden ook zonder nadere uitleg duidelijk is welke verjaring van toepassing is.

Als uitgangspunt geldt dat strikt de hand wordt gehouden aan verjaringstermijnen.15 Voorop staat dat de toepasselijke lange verjaringstermijn een objectief en in beginsel absoluut karakter heeft. De objectieve termijn blijft gehandhaafd.16 De lange verjaringstermijn vangt aan na de gebeurtenis die onafhankelijk is van omstandigheden aan de zijde van de (schuld)eiser, zelfs als de benadeelde van het bestaan van zijn vordering niet op de hoogte is, als het vooralsnog onzeker is of er schade zal zijn, of als de schade zich pas later heeft gemanifesteerd. De rechtszekerheid eist een naar objectieve maatstaven vaststaand aanvangstijdstip.17 Bij milieuschade en schade door gevaarlijke stoffen (asbest) is de termijn dertig jaar (art. 3:310 lid 2 en 3 BW).18 Gelet op de belangen die deze regel beoogt te dienen, waaronder in het bijzonder het belang van rechtszekerheid, zal de verjaringstermijn slechts in uitzonderlijke gevallen op grond van de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid (art. 6:2 lid 2 of art. 6:248 lid 2 BW) buiten toepassing kunnen blijven. Deze doorbreking van de verjaringstermijn zal worden besproken in het kader van het contra-bevrijdend verweer vanaf nr. 311.

Kan het beroep op verjaring worden gehonoreerd, dan hoeft de rechter om proceseconomische redenen de feitelijke grondslag van de vordering niet te beoordelen. Een beroep op verjaring zal vooraf worden behandeld omdat aanvaarding van het beroep behandeling van de stellingen van eiser zinloos maakt. De rechter zal een efficiënte en effectieve gedingvoering willen realiseren.19