HR, 11-06-2010, nr. 09/01855

Zoals hiervoor opgemerkt gaat het in deze zaak om beëindiging van een uitkering voor levensonderhoud die voor 1 juli 1994 door de rechter is toegekend en waarop bijgevolg het overgangsrecht van de WLA van toepassing is.

Ingevolge artikel II, tweede lid, van de WLA, beëindigt de rechter op verzoek van degene, die op grond van een vóór de inwerkingtreding van de WLA gewezen rechterlijke uitspraak verplicht is een uitkering tot levensonderhoud te verstrekken, de verplichting, indien deze op of na dat tijdstip vijftien of meer jaren heeft geduurd, tenzij hij van oordeel is dat de beëindiging van de uitkering van zo ingrijpende aard is dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van degene die tot de uitkering gerechtigd is kan worden gevergd. In dat geval stelt de rechter op verzoek van de tot uitkering gerechtigde alsnog een termijn vast. Bij de beoordeling hiervan houdt de rechter in ieder geval rekening met:

In het vierde lid van dit artikel is bepaald dat het tweede (en derde) lid van overeenkomstige toepassing is ten aanzien van degene die op grond van een vóór de inwerkingtreding van deze wet tot stand gekomen overeenkomst verplicht is een uitkering tot levensonderhoud te verstrekken, indien deze verplichting op of na dat tijdstip vijftien of meer jaar heeft geduurd.

Uw Raad heeft in de maart-arresten van 199912. uiteengezet op welke wijze dit overgangsrecht moet worden toegepast. Beslissingen waarbij onder vigeur van artikel II, tweede lid, van de WLA het beroep van de alimentatiegerechtigde op de daarin vervatte uitzondering aanstonds wordt verworpen (dan wel slechts voor een beperkte termijn en met uitsluiting van de mogelijkheid van verlenging van die termijn wordt gehonoreerd) zijn beslissingen met een ingrijpend karakter. Zij zijn niet minder ingrijpend dan beslissingen van vóór de WLA die het recht op een bijdrage voor levensonderhoud van de ene gewezen echtgenoot jegens de andere praktisch definitief deden eindigen. Daarom moeten aan deze beslissingen hoge motiveringseisen worden gesteld. In dit verband heeft Uw Raad gewezen op de parlementaire geschiedenis waarin van de zijde van de regering is opgemerkt dat de uitspraken van de Hoge Raad, waarbij hoge eisen werden gesteld aan de beslissing tot limitering indien deze is gebaseerd op omstandigheden die in beginsel niet meer kunnen veranderen, voor het nieuwe recht hun waarde behouden.

Bij de beantwoording van de vraag of de beëindiging van de uitkering van zo ingrijpende aard is dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de uitkeringsgerechtigde kan worden gevergd, dienen alle relevante omstandigheden van het geval, zowel die aan de zijde van de tot alimentatie gerechtigde als die aan de zijde van de alimentatieplichtige in aanmerking te worden genomen en in onderling verband te worden gewogen. De rechter moet daarbij in zijn beslissing duidelijk maken welke omstandigheden hij in aanmerking heeft genomen en hoe hij deze in zijn afweging heeft betrokken.

In de kern komen de klachten in cassatie er op neer dat 's hofs beschikking niet voldoet aan de hoge motiveringseisen die aan een ingrijpende beslissing zoals door het hof genomen moeten worden gesteld. Dit wordt hierna in verschillende klachten uitgewerkt. Deze klachten dienen in samenhang te worden gelezen en begrepen.

's Hofs beslissing in de eerste volzin van rov. 4.12 van zijn beschikking, inhoudende dat na ommekomst van de wettelijke termijn van vijftien jaren, derhalve met ingang van 14 juli 2007, definitieve beëindiging van de alimentatieverplichting van de man ten opzichte van de vrouw kan en moet worden gevergd, is onjuist, althans onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

Het hof stelt in rov. 4.5 terecht voorop dat de inkomensachteruitgang voor de vrouw door het wegvallen van de alimentatie ingrijpend zou zijn. Het hof somt in rov. 4.10 een aantal feiten op, zoals de leeftijd van de vrouw en van de uit het huwelijk geboren kinderen en de duur van het huwelijk. Het hof concludeert — terecht — dat tijdens het huwelijk sprake was van een tamelijk traditionele rolverdeling die van invloed is geweest op de toekomstige verdiencapaciteit van beide partijen. Verder overweegt het hof dat de vrouw gelet op de inhoud van het echtscheidingsconvenant bewust heeft afgezien van pensioenaanspraken jegens de man. In rov. 4.11 overweegt het hof voorts dat

om in rov. 4.12 tot het oordeel te komen dat de definitieve beëindiging van de alimentatieverplichting van de man ten opzichte van de vrouw ‘kan en moet worden gevergd’.

Dit oordeel van het hof is allereerst onjuist, althans onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd, omdat het hof in zijn overwegingen niet (kenbaar) aandacht heeft besteed aan de financiële omstandigheden van de man. De financiële situatie van de alimentatieplichtige behoort echter tot de omstandigheden die de rechter bij zijn beoordeling van een verzoek als de man heeft ingediend in aanmerking dient te nemen. De omstandigheid dat de alimentatieplichtige in een zodanige financiële situatie verkeert dat hij (ook in de toekomst) zonder enig probleem kan blijven betalen, kan, in combinatie met de overige omstandigheden van het geval, immers meebrengen dat een definitieve beëindiging van de alimentatie van zo ingrijpende aard is dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de alimentatiegerechtigde kan worden gevergd.13.

Voor zover aan 's hofs oordeel over de beëindiging van de alimentatie mede ten grondslag liggen de overwegingen in rov. 4.12 die volgen op dit oordeel in de eerste volzin van deze rechtsoverweging, dan is ook dan 's hofs oordeel onjuist althans onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd. Het hof overweegt hier over de financiële omstandigheden van de man dat de man het hof over zijn draagkracht niet heeft geïnformeerd, zodat weliswaar verondersteld moet worden dat hij in staat is gedurende nog enige tijd alimentatie aan de vrouw te betalen, maar dat hij en zijn gezinsleden een groot emotioneel belang hebben bij definitieve beëindiging van de alimentatieverplichting. Niet is overigens gebleken, aldus het hof, dat de man in zodanig gunstige financiële omstandigheden verkeert dat zou moeten worden geoordeeld dat de alimentatiebetalingen hem en de zijnen in het geheel niet zouden belasten, althans dat zijn emotionele belangen bij doorbetaling als van volstrekt ondergeschikte aard zouden moeten worden geacht. Het is zonder nadere toelichting, die ontbreekt, onduidelijk hoe het hof, zonder dat het behoorlijk inzicht had in de financiële situatie van de man niettemin tot zijn oordeel over beëindiging van de alimentatie heeft kunnen komen.

Voor zover het hof ondanks het feit dat het constateert dat de man het hof niet over zijn draagkracht heeft geïnformeerd, niettemin acht heeft geslagen op door de man bij brief van 14 augustus 2000 bij de rechtbank overgelegde producties over zijn financiële omstandigheden, heeft het hof miskend dat de man bij de rechtbank geen ‘draagkrachtverweer’ heeft gevoerd. De rechtbank heeft dan ook overwogen dat de man geen financiële motieven heeft voor de beëindiging14.. Voor zover het hof in de gedingstukken van de man niettemin een zodanig verweer heeft gelezen, is zijn oordeel onbegrijpelijk, want innerlijk tegenstrijdig, nu het hof tevens heeft overwogen dat de man het hof niet over zijn draagkracht heeft geïnformeerd. Het hof heeft alsdan voorts miskend dat het slechts rekening kon houden met een verweer dat is gevoerd in een overgelegde productie, indien, mede in verband met de eerdere gedingstukken, voldoende kenbaar is dat de betrokken partij de inhoud van die productie mede als verweer naar voren wil brengen en uit de productie voldoende duidelijk blijkt welk verweer aldus wordt gevoerd (HR 17 oktober 2008, RvdW 2008, 955). Nu de man tegenover de rechtbank geenszins duidelijk kenbaar heeft gemaakt dat hij beëindiging wenste omdat zijn financiële draagkracht ontoereikend was, de vrouw dit ook niet heeft begrepen (en ook niet hoefde te begrijpen) en uit de producties ook niet duidelijk wordt welk verweer is gevoerd, heeft het hof een dergelijk verweer niet in de eerder bij de rechtbank overgelegde producties kunnen lezen.

Voor zover 's hofs overwegingen aldus moeten worden begrepen dat het hof behoorlijk inzicht in de financiële omstandigheden van de man niet nodig heeft gevonden omdat, wat van die omstandigheden zou zijn, de emotionele belangen die het hof noemt doorslaggevend zijn, geeft dit oordeel blijk van een onjuiste opvatting over de afweging van alle omstandigheden die het hof behoort te verrichten en is dit oordeel voorts, mede in het licht van de gedingstukken, onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

Aan zijn inleidend verzoekschrift heeft de man geen financiële omstandigheden ten grondslag gelegd15.. Van de zijde van de vrouw is er op gewezen dat het te betalen alimentatiebedrag voor de man relatief gering is16.. In hoger beroep heeft de man omtrent zijn financiële positie en de psychische last slechts gesteld dat de grenzen van zijn financiële en emotionele draagkracht bereikt zijn, dat hij is hertrouwd en uit dit huwelijk een minderjarig kind heeft en dat hij (en zijn gezin) de voortdurende alimentatieverplichting als een zware psychische last ervaart (ervaren)17.. De vrouw heeft dit weersproken en heeft benadrukt dat de man geen inzicht heeft gegeven in zijn financiële positie18.. De man is in de procedure aldus niet verder gekomen dan de stelling dat hij en zijn gezin de alimentatie aan de vrouw als een (grote) emotionele last ervaren. Deze enkele stelling van de zijde van de man, die niet uitgaat boven ongenoegen over alimentatiebetaling als zodanig en waarvan de relatieve zwaarte bij gebreke van inzicht in de financiële omstandigheden ook nog eens niet kan worden beoordeeld, rechtvaardigt geenszins dat het hof heeft nagelaten de financiële omstandigheden van de man op ordelijke wijze in zijn beoordeling te betrekken.

Overigens kan een stelling als die van de man over emotionele belasting, zonder dat bijkomende omstandigheden worden aangevoerd die zouden kunnen maken dat de alimentatiebetaling als een bijzondere last wordt ervaren, zoals aan de orde waren in HR 3 december 1999, NJ 2000, 118, als zodanig geen of nauwelijks gewicht in de schaal werpen, gelet op de aard van de verplichting en de ingrijpendheid van de beslissing voor een alimentatiegerechtigde als hier aan de orde. Voor zover het hof dat met zijn hier bestreden overwegingen anders heeft beoordeeld, is dat onjuist, althans zonder nadere motivering die ontbreekt, onbegrijpelijk.

's Hofs oordeel aan het slot van rov. 4.12 dat niet valt in te zien waarom de vanaf 1999 en derhalve ruim na de ontbinding van het huwelijk van partijen bestaande volledige arbeidsongeschiktheid van de vrouw een argument zou moeten zijn waarom de man ‘nog zo lange tijd’ een onderhoudsbijdrage voor de vrouw zou moeten betalen als de vrouw wenst, is onjuist, althans onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

Het oordeel is onjuist voor zover het hof niet heeft getoetst aan artikel II van de WLA, althans heeft miskend dat de beperkte verdiencapaciteit van de vrouw en het feit dat zij slechts een beperkte WAO-uitkering ontvangt, gerelateerd aan haar parttime werk, een rechtstreeks gevolg is van het huwelijk, waarin en waarna de vrouw immers de zorg had voor de uit dit huwelijk geboren kinderen. Indien het hof aan artikel II WLA heeft getoetst is zijn oordeel onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd in het licht van de (essentiële) stelling van de vrouw dat het feit dat zij thans niet in aanmerking komt voor een volledige WAO-uitkering rechtstreeks voortvloeit uit het feit dat zij tijdens het huwelijk en na de echtscheiding de zorg voor de kinderen had. De vrouw heeft dit zowel tegenover de rechtbank als in appel uitdrukkelijk naar voren gebracht19., waarbij zij heeft gewezen op de beschikking van Uw Raad van 6 april 2007, RvdW 2007, 380. De omstandigheid dat haar (volledige) arbeidsongeschiktheid enkele jaren na de beëindiging van het huwelijk is ontstaan, maakt niet dat de gevolgen daarvan, een beperkte verdiencapaciteit dan wel een lagere WAO-uitkering dan zij zou hebben gehad indien zij fulltime, althans meer uren zou hebben gewerkt dan twintig, niet (mede) aan het huwelijk kunnen worden gerelateerd, nu het parttime werken immers een rechtstreeks gevolg is van het huwelijk en de zorg voor de kinderen.

Indien de overweging van het hof aldus moet worden begrepen dat het hof heeft gemeend dat de arbeidsongeschiktheid en daarmee de beperkte verdiencapaciteit van de vrouw in beginsel wel is aan te merken als een huwelijksgerelateerde omstandigheid, maar dat de vrouw vanwege het tijdsverloop geen aanspraak meer kan maken op de uitzondering van artikel II WLA, getuigt dit eveneens van een onjuiste rechtsopvatting, althans is dit oordeel onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

De overgangsregeling van de WLA is immers juist geschreven voor ‘oude gevallen’ en voorziet in de mogelijkheid tot beëindiging van de alimentatie na vijftien jaar. Juist voor deze gevallen schrijft de wet expliciet een toetsing aan bepaalde omstandigheden voor, waaronder de mate waarin het huwelijk de verdiencapaciteit heeft beïnvloed. Als tijdsverloop van vijftien jaar zou kunnen leiden tot afwijzing van het beroep op de uitzondering, zou de overgangsregeling zinledig worden.

Voor zover het hof zijn overwegingen in rov. 4.11 die voorafgaan aan de hier bestreden overweging over de relatie tussen de volledige arbeidsongeschiktheid en de alimentatie, en die hiervoor, onder 1, zijn opgesomd

— kort weergegeven: de beginselplicht tot zelfvoorzienendheid, de tijdelijkheid van alimentatie, de duidelijkheid van de WLA daarover, wat een verstandige keuze van de vrouw zou zijn geweest in 1994, namelijk gerichte activiteiten om zelf hogere inkomsten te verwerven, dat dit ook van haar gevergd kon worden, dat de vrouw niet aannemelijk heeft gemaakt dat de zorg voor de kinderen aan een ruimere dienstbetrekking in de weg zou hebben gestaan en het gevolg van een andere keuze, namelijk later een hogere uitkering krachtens de sociale zekerheidswetgeving —

(mede) ten grondslag heeft gelegd aan zijn oordeel, geeft het hof blijk van een onjuiste rechtsopvatting, althans is ook dan zijn oordeel onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

Zijn oordeel geeft blijk van een onjuiste rechtsopvatting, indien het hof, in weerwil van de weergave van de tekst van artikel II de WLA en de toepasselijkheid daarvan in het algemeen, zoals weergegeven in rov. 4.4. van 's hofs beschikking, heeft miskend dat in onderhavige zaak de overgangsregeling van de WLA van toepassing is. Juist voor de ‘oude gevallen’ is een bijzondere overgangsregeling gecreëerd en is in artikel II specifiek opgesomd met welke omstandigheden de rechter in ieder geval rekening dient te houden.

In ieder geval is zijn oordeel onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd. Niet valt in te zien dat 's hofs overwegingen over de WLA enig gewicht, althans enig gewicht van betekenis in de schaal kunnen leggen, nu in onderhavige zaak juist het overgangsrecht van toepassing is dat voor de zogenoemde ‘oude gevallen’ is gecreëerd. Dat de vrouw er in de perceptie van het hof, oordelend anno 2009, beter aan had gedaan om in 1994, althans vòòr 1999, ‘een andere keuze’ te maken, betekent niet dat de vrouw thans een verwijt kan worden gemaakt van het feit dat zij nog is aangewezen op alimentatie van de man.

De man en de vrouw hebben er in hun huwelijk voor gekozen de opvoeding en verzorging van de kinderen voor het overgrote deel op de vrouw te laten rusten20.. Na de beëindiging van het huwelijk is de vrouw benoemd tot voogdes over de kinderen en zijn de kinderen bij haar gebleven21.. Die kinderen waren toen respectievelijk vier en acht jaar oud. Uit het feit dat de vrouw tijdens haar huwelijk is blijven werken, blijkt overigens dat zij zich ook verantwoordelijk voelde voor het gezinsinkomen. De vrouw heeft onweersproken gesteld dat zij er na de echtscheiding wat betreft de kinderen zo goed als alleen voor stond.22. De vrouw heeft er blijk van gegeven zich verantwoordelijk te voelen voor haar eigen inkomen. Zij heeft in 1996, toen het oudste kind naar de middelbare school ging, haar werkzaamheden met vijf uur per week uitgebreid, tot twintig uur per week. Zij heeft — onweersproken — gesteld dat zij van plan was om als ook het jongste kind naar de middelbare school zou gaan, dat aantal nog uit te breiden en heeft uiteengezet dat die verdere uitbreiding niet heeft plaatsgevonden omdat zij in mei van dat jaar, 1998, arbeidsongeschikt werd, wat in 1999 leidde tot de vaststelling dat zij volledig arbeidsongeschikt was.23. Door onder deze omstandigheden te oordelen dat niet valt in te zien waarom de volledige arbeidsongeschiktheid van de vrouw een argument zou moeten zijn waarom de man nog zo lange tijd een onderhoudsbijdrage voor de vrouw zou moeten betalen als de vrouw wenst, geeft het hof onvoldoende inzicht in de weging van alle omstandigheden, althans voldoet het oordeel van het hof niet aan de hoge motiveringseisen die aan een beslissing tot beëindiging van een alimentatie als hier aan de orde moeten worden gesteld.

's Hofs motivering is te minder begrijpelijk gelet op het tussen partijen gesloten echtscheidingsconvenant. Het hof refereert aan het slot van rov. 4.10 wel aan dit convenant, maar niet aan onderdeel 1.4 van dit convenant, waarop de man zich in zijn inleidend verzoekschrift heeft beroepen ter adstructie van zijn stelling dat het de bedoeling van partijen is geweest dat de vrouw zelf werkzaamheden zou gaan zoeken en waarin een regeling is getroffen ‘voor het geval de vrouw meer inkomsten gaat genieten’24.. De tekst van deze bepaling luidt:

In convenanten als die tussen de man en vrouw overeengekomen ziet men doorgaans twee typen regelingen. Ofwel er worden vaste afspraken gemaakt over de afbouw van de alimentatie, vaak gerelateerd aan de leeftijd van de kinderen, ofwel er worden minder concrete afspraken gemaakt, omdat niet duidelijk is dat de alimentatiegerechtigde de werkzaamheden op een bepaalde, min of meer vaste termijn zal kunnen uitbreiden. Van het laatste type is sprake in onderhavige zaak. De afspraken zijn zo gemaakt dat er een stimulans is voor de vrouw om haar werkzaamheden uit te breiden (door de netto-bruto-regeling), maar partijen hadden kennelijk niet concreet voor ogen op welke termijn die uitbreiding zou kunnen plaatsvinden. Het hof heeft zich kennelijk geen rekenschap gegeven van deze strekking van het convenant. Het was aldus eens te minder aan het hof om met wijsheid achteraf de vrouw een verkeerde keuze te verwijten, althans deze ‘keuze’ in die zin ten nadele van de vrouw te brengen dat het een argument is dat bijdraagt aan het oordeel dat haar volledige arbeidsongeschiktheid geen argument kan zijn voor het voortduren van de verplichting tot betaling van alimentatie door de man.

Voor zover aan het oordeel van het hof dat niet valt in te zien dat de volledige arbeidsongeschiktheid van de vrouw een argument zou moeten zijn waarom de man nog zo lange tijd een onderhoudsbijdrage voor de vrouw zou moeten betalen als de vrouw wenst mede ten grondslag ligt 's hofs overweging in rov. 4.12 dat de vrouw niet, althans onvoldoende, inzichtelijk heeft gemaakt dat zij, nadat zij door Cadans bij beschikking van 3 oktober 2000 voor 45 tot 55% arbeidsgeschikt is verklaard, haar kennelijk toen aanwezige resterende arbeidscapaciteit productief heeft willen aanwenden, zoals evenmin is gebleken dat de vrouw hiertoe serieuze pogingen heeft gedaan, vult het hof het verweer van de man op ontoelaatbare wijze aan en maakt dit overigens 's hofs oordeel niet alsnog juist of wel voldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

De vrouw heeft gesteld dat zij in mei 1998 arbeidsongeschikt is geworden en dat zij in 1999 volledig is afgekeurd en in de WAO is terechtgekomen. Zij heeft voorts al in eerste aanleg gesteld in 2000 te hebben geprobeerd via een reïntegratieproject van het UWV weer aan de slag te komen, maar dat dat niet is gelukt. Zij had op therapeutische basis gedurende zes weken gewerkt op het mobiliteitsbureau van het ziekenhuis. Zij heeft gesteld ondanks haar arbeidsongeschiktheid graag aan de slag te willen en dat zij inmiddels wederom probeert (aangepast) werk te vinden25.. Als productie 5 heeft de vrouw in eerste aanleg een groot aantal stukken overgelegd die betrekking hebben op de vaststelling van haar arbeidsongeschiktheid en over haar daaraan verbonden uitkering.26.

Het hof vult met deze overweging op ontoelaatbare wijze het verweer van de man aan tegenover datgene wat de vrouw heeft gesteld. De man heeft zich er niet op beroepen dat de vrouw in 2000 resterende arbeidscapaciteit had en dat haar te verwijten is dat zij die capaciteit niet, althans onvoldoende heeft willen benutten of hiertoe geen serieuze pogingen heeft gedaan. De man heeft de door de vrouw gestelde gang van zaken immers niet bestreden, maar slechts gesteld dat de arbeidsongeschiktheid van de vrouw haar (huwelijksgerelateerde) behoefte aan alimentatie niet regardeert27..

's Hofs overweging als zodanig is zonder nadere toelichting, die ontbreekt, ook onbegrijpelijk. Het hof heeft kennelijk geput uit de als productie 5 door de vrouw overgelegde stukken.

Uit de brief van 31 maart 1999 van Cadans, en de bijbehorende rapportage blijkt dat de vrouw aan het einde van de wachttijd arbeidsongeschikt was in de zin van de WAO en wel voor 80 tot 100%. Zij bleef in dienst bij haar werkgever, die gehouden was alles te doen om de vrouw passend werk te verschaffen. De vrouw werd in die hoogste arbeidsongeschiktheidsklasse ingedeeld, omdat zij haar werk als operatie-assistente niet meer kon doen en onvoldoende andere gangbare functies waren gevonden die de vrouw met haar beperkingen zou kunnen verrichten. Uit de bijbehorende rapportage blijkt dat de vrouw in het gesprek met de arbeidsdeskundige van Cadans te kennen had gegeven graag in aanmerking te komen voor ander werk èn dat zij had gesteld dat dit naar haar mening al gerealiseerd had kunnen worden. Zij had diverse keren bij de leidinggevende en de arbo-arts aangegeven dat zij weer wilde werken, maar er was volgens haar tot dat moment niets gebeurd. Zij dacht zelf aan werk op de poli, waarover de arbeidsdeskundige opmerkte dat de vrouw met haar beperkingen zeker niet op elke poli terecht zou kunnen.

Uit een brief van haar werkgever (de Stichting Gezondheidszorg Oostelijk Zuid-Limburg) van 22 september 2000 blijkt dat de vrouw bereid is geweest om bij het mobiliteitsbureau tijdelijk te helpen ter vervanging van ziekte, aanvankelijk voor zestien uur per week, uit te bouwen tot twintig uur per week. Omdat de vrouw met ingang van 21 september 2000 inkomsten uit arbeid had, is, zoals blijkt uit de (eerste) brief van Cadans aan de vrouw van 3 oktober 2000, haar WAO-uitkering verlaagd en wel in die zin dat zij met ingang van die datum werd uitbetaald volgens de arbeidsongeschiktheidsklasse 65 tot 80%. In de tweede brief van 3 oktober 2000, waarop het hof zich kennelijk heeft gebaseerd, wordt te kennen gegeven dat de vrouw met ingang van 21 oktober 2000 wordt uitbetaald volgens de arbeidsongeschiktheidsklasse 45 tot 55%. Vervolgens zijn er opnieuw twee brieven van Cadans van dezelfde datum, deze keer van 30 november 2000. In de eerste brief wordt de beschikking van 3 oktober 2000 vervallen verklaard en wordt aan de vrouw in verband met de toegenomen inkomsten met ingang van 21 oktober 2000 bericht dat zij met ingang van die datum wordt uitbetaald volgens de arbeidsongeschiktheidsklasse 55 tot 65%. Klaarblijkelijk is hiermee dus de brief van 3 oktober 2000 vervallen waarin de vrouw werd bericht dat zij met ingang van 21 oktober 2000 zou worden uitbetaald volgens de arbeidsongeschiktheidsklasse 45 tot 55 %. In de tweede brief van 30 november 2000 bericht Cadans de vrouw dat haar WAO-uitkering vanaf 30 oktober 2000 wordt uitbetaald naar haar daadwerkelijke arbeidsongeschiktheidsklasse van 80 tot 100%, omdat zij sinds die datum niet meer beschikt over inkomsten uit arbeid.

Uit deze correspondentie kunnen in ieder geval deze twee conclusies worden getrokken:

Dat blijkt nog eens met zoveel woorden uit de tweede brief (beschikking) van 30 november 2000 van Cadans, waarin aan de vrouw wordt bericht dat haar uitkering weer wordt betaald naar haar daadwerkelijke arbeidsongeschiktheidsklasse van 80 tot 100%.

Uit alle door de vrouw als productie 5 overgelegde stukken blijkt voorts volstrekt niet dat de vrouw door haar werkgever en/of door de uitkerende instantie ooit enig verwijt is gemaakt dat zij zich niet of onvoldoende zou inspannen om ondanks haar arbeidsongeschiktheid passend werk te vinden. Uit deze stukken en uit de als productie 6 overgelegde sollicitatiebrieven blijkt daarentegen dat de vrouw, zoals zij in de procedure ook heeft gesteld, steeds te kennen heeft gegeven graag ander werk te willen verrichten en daartoe ook pogingen in het werk heeft gesteld.

's Hofs overweging dat de vrouw bij beschikking van 3 oktober 2000 voor 45 tot 55% arbeidsongeschikt is verklaard is dus feitelijk onjuist, terwijl 's hofs oordeel over het willen aanwenden van resterende arbeidscapaciteit en het niet gebleken zijn van serieuze pogingen voor het aanwenden van deze capaciteit, in het licht van het debat van partijen en de gedingstukken, onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd.

Voor zover het hof in de zojuist besproken overwegingen over de arbeidsongeschiktheid voor 45 tot 55% en het aanwenden van resterende arbeidscapaciteit een zelfstandig argument heeft neergelegd ter motivering van zijn beslissing tot definitieve beëindiging van de verplichting van de man tot betaling van alimentatie aan de vrouw, is zijn oordeel in deze overwegingen om de zojuist naar voren gebrachte redenen eveneens onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

In rov. 4.12 oordeelt het hof dat de vrouw haar stelling dat zij op grond van haar slechte lichamelijke gesteldheid niet in staat zal zijn het als gevolg van de beëindiging optredende inkomensverlies te compenseren, niet, althans onvoldoende aannemelijk heeft gemaakt.

Het hof vult met deze overweging op ontoelaatbare wijze het verweer van de man aan tegenover hetgeen de vrouw heeft gesteld. De vrouw heeft bij de rechtbank gesteld en met stukken onderbouwd dat zij sinds 1999 volledig arbeidsongeschikt is. Zij heeft gesteld niettemin naar passend werk te hebben gezocht, maar uiteengezet dat en waarom zij er tot op heden niet in is geslaagd een betaalde werkkring te vinden. Zij heeft uitdrukkelijk gesteld dat haar verdiencapaciteit sinds 1998, het moment waarop zij arbeidsongeschikt werd, nihil is en dat zij, om te kunnen voorzien in haar levensonderhoud, afhankelijk is van de bijdrage van de man.28. Daarin ligt besloten dat zij het wegvallen van de bijdrage van de man niet zal kunnen compenseren.

Daartegenover heeft de man in appel slechts naar voren gebracht dat de verdiencapaciteit van de vrouw door het huwelijk niet in van belang zijnde mate negatief is beïnvloed omdat de vrouw — kort weergegeven — had moeten zorgen dat zij eerder, omstreeks 1994, haar werkzaamheden had uitgebreid en de arbeidsongeschiktheid van de vrouw om die reden ook binnen haar risicosfeer valt en niet een huwelijksgerelateerde behoefte aan alimentatie betreft29.. De man heeft in appel niet gesteld dat de vrouw thans of in de (nabije) toekomst in staat zal zijn het gevolg van inkomensverlies door de beëindiging van alimentatie te compenseren.

's Hofs oordeel is voorts onjuist, althans zonder nadere toelichting, die ontbreekt, onbegrijpelijk. De vrouw was ten tijde van 's hofs beschikking 52 jaar oud en al bijna elf jaar (volledig) arbeidsongeschikt. Het hof noemt in rov. 4.10 weliswaar de leeftijd van de vrouw, maar maakt niet duidelijk dat en zo ja op welke wijze het die leeftijd in zijn oordeel heeft betrokken. Voor zover het hof deze omstandigheden niet bij zijn oordeel heeft betrokken heeft het miskend dat het alle omstandigheden in zijn oordeel diende te betrekken. Indien het hof dit niet heeft miskend is zonder nadere, ontbrekende toelichting onbegrijpelijk hoe het hof, mede gelet op het partijdebat en de inhoud van de gedingstukken, kan concluderen dat de vrouw haar stelling dat zij het verlies van alimentatie niet zal kunnen compenseren, onvoldoende aannemelijk heeft gemaakt. Het is van algemene bekendheid dat de positie op de arbeidsmarkt van personen met de leeftijd van de vrouw, die ook nog eens volledig arbeidsongeschikt zijn, buitengewoon moeilijk is, eens te meer als zij, zoals de vrouw, al langdurig buiten het arbeidsproces staan. 's Hofs oordeel voldoet in ieder geval niet aan de hoge motiveringseisen waaraan beschikkingen in zaken als hier aan de orde, moeten voldoen.

In rov. 4.10 stelt het hof vast dat de vrouw geen recht heeft op pensioenverevening. Het hof maakt niet duidelijk of het dit feit bij zijn oordeel tot beëindiging van de alimentatie in aanmerking heeft genomen. Voor zover het dit niet heeft gedaan is zijn oordeel onjuist omdat het hof alsdan heeft miskend dat het alle omstandigheden bij zijn oordeel diende te betrekken. Voor zover het hof dit feit wel in aanmerking heeft genomen, heeft het nagelaten aan te geven hoe hij dit feit in zijn afweging heeft betrokken en voldoet zijn oordeel niet aan de daaraan te stellen hoge motiveringseisen.

Voor zover 's hofs overweging dat de vrouw, gelet op de inhoud van het echtscheidingsconvenant en mede gelet op hetgeen partijen daarbij verder zijn overeengekomen, bewust heeft afgezien van pensioenaanspraken jegens de man zo moet worden begrepen dat het hof de vrouw een verwijt maakt, althans dit in haar risicosfeer brengt, is zijn oordeel onjuist, althans onbegrijpelijk, omdat het bij de omstandigheid dat de vrouw geen recht heeft op een deel van het ouderdomspensioen van de man uitsluitend gaat om de vraag in welke economische positie de vrouw verkeert en zal komen te verkeren. Feit is dat de vrouw geen recht heeft op pensioenverevening en zelf, gelet op haar arbeidsverleden, niet of nauwelijks pensioen heeft kunnen opbouwen. De vrouw heeft ook een goede reden gegeven waarom zij van pensioenverevening heeft afgezien, het tijdens het huwelijk opgebouwde pensioen was zeer gering was en de verplichting tot betaling van alimentatie was op dat moment nog niet in tijd beperkt30..

Dat het Uw Raad moge behagen om de beschikking van het gerechtshof te 's‑Hertogenbosch van 11 februari 2009 te vernietigen. Kosten rechtens.

's‑Gravenhage, 11 mei 2009

Advocaat