Hof 's-Gravenhage, 18-06-2004, nr. 2200181003

1.

Onderzoek van de zaak

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen in eerste aanleg en het onderzoek op de terechtzittingen in hoger beroep van dit hof van 4 november 2003, 28 januari 2004, 29 januari

2004, 2 februari 2004, 3 februari 2004, 5 februari 2004, 9 februari 2004, 12 februari 2004, 16 februari 2004, 17 februari 2004, 19 februari 2004, 23 februari 2004, 25 februari 2004, 26 februari 2004, 2 maart 2004, 4

maart 2004, 8 maart 2004, 9 maart 2004, 11 maart 2004, 15 maart 2004, 16 maart 2004,18 maart 2004, 22 maart 2004, 23 maart 2004, 11 mei 2004, 18 mei 2004, 25 mei 2004 en 4 juni 2004.

3.1

3.2

5.1

5.2

5.3

5.4

5.5

5.6

5.7

5.8

5.9

5.10

5.11

5.12

5.13

5.14

5.15

5.16

5.17

5.18

5.19

5.20

5.21

5.22

5.23

5.24

5.25

5.26

5.27

5.28

5.29

5.30

5.31

5.32

5.33

5.34

5.35

5.36

5.37

5.38

5.39

5.40

5.41

5.42

A.

Voor schakelbewijs is alleen dan plaats, indien tenminste één verklaring of andere aanwijzing wijst op een strafbaar feit.

B.

Voor schakelbewijs is alleen plaats, indien dat schakelbewijs betrekking heeft op handelingen als zodanig.

C.

Voor schakelbewijs is alleen plaats indien duidelijk is - uitgaande van de verklaring of andere aanwijzing die ondubbelzinnig wijst op een strafbaar feit - welk delict precies kan worden verweten.

5.43

5.44

5.45

5.46

5.47

5.48

A.

Waaruit blijkt dat het overlijden of het incident dat tot een reanimatie aanleiding gaf, is veroorzaakt door een strafbaar feit?

B.

Waaruit blijkt dat, uitgaande van de gedachte dat het overlijden of het incident is veroorzaakt door een strafbaar feit, de verdachte dat delict heeft begaan?

C.

Waaruit blijkt dat, uitgaande van de veronderstelling dat het overlijden of het incident is veroorzaakt door een strafbare gedraging van de verdachte, zij dit opzettelijk en met voorbedachten rade heeft gedaan?

5.49

5.50

5.51

5.52

5.53

5.54

5.55

A.

er moet sprake zijn geweest van een plotseling en onverwacht overlijden of levensbedreigend incident;

B.

er moet sprake zijn geweest van een medisch onverklaarbaar overlijden of levensbedreigend incident waarbij alle in aanmerking komende natuurlijke oorzaken als boven iedere redelijke twijfel verheven kunnen worden uitgesloten;

C.

het overlijden of het levensbedreigende incident moet hebben plaatsgevonden op een moment dat de verdachte op de afdeling waar de desbetreffende patiënt lag aanwezig was.

5.56

5.57

5.58

5.59

6.1

6.2

6.3

7.1

7.2

8.1

8.2

8.3.

9.1

9.2

9.3

9.4

9.5

9.6

9.7

9.8

9.9

9.10

9.11

9.12

9.13

9.14

L.

[verdachte]

Geboortedatum: [datum]-61

Opdrachtgever: RKZ

Afd.: 41

27-11-97

Werktijden van 7.30 tot 16.00 uur.

Aantal uren: 8.

9.15

9.16

9.17

9.18

A.

Op 24 november 1997 schrijft de verdachte in haar dagboek over die vreemde dwangmatige handeling van mij, een compulsie die ik zo lang voor iedereen verborgen weet te houden. Ter terechtzitting van 8 maart 2004 zwakte zij de betekenis van deze uitlating wat af. Immers toen verklaarde zij dat zij inmiddels de officiële betekenis van het woord compulsie weet en dat zij het in die tijd een mooi woord vond en dat zij dat woord gebruikte in de betekenis dat je iets tegen je zin doet waarvan je weet dat je het beter niet kunt doen.

B.

In aanmerking genomen dat zij haar huidige partner [partner] op 28 juli 1997 nog niet kende en haar huidige echtgenoot [echtgenoot] heeft verklaard dat zij als een bevlieging een paar maanden de tarotkaarten had, hem summier heeft uitgelegd hoe het leggen van tarotkaarten werkte en dat de verdachte voor hem nooit tarotkaarten heeft gelegd valt niet te begrijpen dat het leggen van tarotkaarten voor patiënten het grote geheim was dat niemand ooit mocht weten en haar graf in gaat.

C.

Aan het leggen van tarotkaarten, alleen tijdens de dagdiensten, gingen volgens de verdachte voorbereidende gesprekken vooraf. Er werd uitgebreid over gepraat. Voordat zij bij iemand de tarotkaarten ging leggen praatte zij eerst met die patiënt om af te tasten of die in de tarot geïnteresseerd was. Er werd overeengekomen dat de patiënt niets hierover zou zeggen. De verdachte spreekt in dit verband over een bijzondere vertrouwensrelatie die zij dan met de patiënt in kwestie had opgebouwd en over vertrouwelijke gesprekken op het spirituele vlak. In totaal zou de verdachte in het Rode Kruis Ziekenhuis zo'n vier of vijf keer voor een patiënt tarotkaarten hebben gelegd. Men zou er niet van op gekeken hebben, aldus de verdachte, als de gordijnen rond de 20 minuten dicht waren. Indien zij die 20 minuten tegenover haar collegae moest verantwoorden zei zij dat zij een persoonlijk gesprek had gehad met een patiënt.

In aanmerking genomen dat de verdachte slechts vier maanden in het Rode Kruis Ziekenhuis heeft gewerkt, dat de verdachte in die periode blijkens de werkbriefjes ongeveer 29 dagdiensten heeft gedraaid, dat zij daar werkte als uitzendkracht, dat zij niet vast bij een bepaald team was ingedeeld, dat zij werkte daar waar dat nodig was, dat geen sprake was van een strikte patiëntgerichte verdeling, dat het in de periode dat de verdachte op afdeling 42 van het RKZ werkte heel druk was en dat volgens de zorgonderzoeker [L.1] twintig minuten achter een gordijn bij een patiënt verblijven wel lang is en hij als collega wel tussen het gordijn door kan kijken, valt deze voorstelling van zaken moeilijk te begrijpen.

D.

Haar partner [partner] heeft als getuige verklaard dat hij weet niet wat ze bedoeld heeft met het grootste geheim, dat haar grootste geheim in ieder geval niet was de zelfmoordpogingen, het roken van een stickie of haar prostitutieverleden, want daarvan was hij op dat moment al op de hoogte, dat hij niets wist over een groot geheim dat ze hem nog moest vertellen en dat hij niet met haar over haar grote geheim heeft gesproken en haar daar evenmin naar gevraagd. Met die verklaring is in tegenspraak haar dagboekaantekening dat hij zegt dat hij het (geheim) niet persé hoeft te weten en dat ik het alleen moet vertellen als ik het wil en haar verklaring ter terechtzitting in hoger beroep dat zij [partner] had verteld dat er nog wel iets was en dat hij steeds zei: "Wat is het dan?" en: "Ik wil het weten" en dat op die manier die spanning steeds groter werd en dat het spanningen creëerde op het seksuele vlak.

E.

In april 1998 was althans in de visie van de verdachte van een compulsie nauwelijks nog sprake, terwijl zij hem al had ingelicht over haar zelfmoordpogingen, haar drugsgebruik, haar prostitutieverleden en haar biseksualiteit. In dat licht valt niet te begrijpen de verklaring van de verdachte dat zij zo bang voor het waardeoordeel van [partner] over het leggen van tarotkaarten voor patiënten was en dat de door haar meest gevreesde reactie van hem was dat hij bij haar weg zou gaan.

F.

De verdachte kan zich geen namen meer herinneren van vrouwelijke patiënten voor wie zij tarotkaarten heeft gelegd. Van de vijf vrouwelijke patiënten die op 27 november 1997 op afdeling 42 van het Rode Kruis Ziekenhuis lagen heeft niemand verklaard dat er op 27 november 1997 of op enig ander moment een verpleegster tarotkaarten voor hen in het ziekenhuis had gelegd. Onder deze patiënten bevond zich ook een zekere mevrouw [patiënt]. Deze patiënt is tijdens de gehele periode gedurende welke de verdachte in het Rode Kruis Ziekenhuis werkzaam is geweest op afdeling 42 verpleegd. Zij kende de verdachte goed. Zij vertelde dat de verdachte regelmatig bij patiënten op bed ging zitten, met deze patiënten sprak en bijvoorbeeld de hand van een patiënt beetpakte en hier dan over heen wreef. Zij had zelfs een foto van de verdachte thuis, een foto die later aan het dossier is toegevoegd. Zij vertelde dat de verdachte geïnteresseerd was in haar persoonlijke omstandigheden en deze ook met haar besprak, dat zij onderling adressen uitwisselde en dat zij een "goede band" had met de verdachte.

Ook deze patiënt, die toch op het eerste gezicht bepaald in aanmerking zou komen om af te tasten of zij in de tarot geïnteresseerd was, heeft verklaard dat er voor haar geen tarotkaarten gelegd zijn. Ook vermeldt zij niet dat haar dit door de verdachte is gevraagd.

Ook naar aanleiding van de vele berichten in de media over de onderhavige strafzaak heeft zich geen vrouwelijke patiënt gemeld met de mededeling dat door de verdachte bij haar tarotkaarten zijn gelegd.

G.

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de verdachte verklaard dat zij na de voorbereidende gesprekken een paar dagen later in haar uniform de kaarten mee nam. Ter terechtzitting in eerste aanleg daarentegen verklaarde de verdachte dat zij de tarotkaarten altijd mee naar het ziekenhuis nam en geen weerstand kon bieden aan het leggen daarvan voor patiënten. Over voorbereidende gesprekken wordt ter terechtzitting in eerste aanleg door de verdachte niet gerept.

H.

De verdachte verklaart dat zij op 27 november 1997 aan het einde van haar dienst de tarotkaarten voor een vrouwelijke patiënt die op afdeling 42 lag heeft gelegd, dat zij een afspraak met de patiënt gemaakt had om dit te doen en dat zij van afdeling 41 is afgegaan om op afdeling 42 tarotkaarten te leggen. Hoewel niet geheel onmogelijk acht het hof deze gang van zaken toch wel erg onwaarschijnlijk als in aanmerking wordt genomen dat het leggen van tarotkaarten ongeveer 20 minuten duurt, dat de verdachte zich daarvoor naar een andere afdeling heeft moeten begeven waar zij de laatste twee dagen niet meer had gewerkt, dat zij op 27 november 1997 dienst had tot 16.00 uur, dat zij op die dag de bewuste aantekeningen om 17.30 uur in haar dagboek heeft geschreven en dat zij blijkens haar dagboekaantekening van 15.45 uur tot 17.00 uur met - de verpleegkundige - [v.V.] heeft gepraat.

9.19

9.20

9.21

9.22

10.1

10.1.1

10.1.2

10.1.3

10.1.4

10.1.5

10.1.6

10.1.7

10.1.8

10.1.9

10.1.10

10.1.11

10.1.12

10.1.13

10.1.14

10.1.15

10.1.16

10.1.17

10.1.18

10.1.19

10.1.20

10.1.21

10.1.22

10.1.23

10.1.24

10.1.25

10.1.26

10.1.27

10.1.28

10.1.29

10.1.30

10.1.31

10.1.32

10.1.33

10.1.34

10.1.35

10.1.36

10.1.37

10.1.38

10.1.39

10.2

10.2.1

10.2.2

10.2.3

10.2.4

10.2.5

10.2.6

10.2.7

10.2.8

10.2.9

10.2.10

10.2.11

10.2.12

10.2.13

10.2.14

10.2.15

10.3.10.

En ter terechtzitting van 17 februari 2004 heeft zij onder meer verklaard: "In de nacht van 24 op 25 januari 2001 lag hij lekker in z'n kussens, sliep hij goed en was zijn ademhaling rustig (...) [slachtoffer 3] moest die nacht eerder sondevoeding krijgen omdat hij de volgende dag nuchter moest zijn voor een bepaald onderzoek. Ik heb later vernomen dat dit onderzoek niet is doorgegaan (...) Ik kan mij specifiek de verschoning van de luier van [slachtoffer 3] tijdens mijn dienst van 24 op 25 januari 2001 herinneren omdat hij een beetje mopperde en mij aankeek met een blik dat hij het niet leuk vond."

10.3.11.

Tussen 07.30 uur en 07.45 uur in de ochtend van 25 januari 2001 heeft de dienstoverdracht plaatsgevonden en is [slachtoffer 3] onder de hoede van de verdachte gekomen. Zij heeft in haar rapportage vermeld: "[slachtoffer 3] lijkt zich niet zo lekker te voelen vandaag. Is moeilijk wekbaar en reageert bijna niet." Reeds thans dient te worden opgemerkt dat uit deze aantekening niet blijkt op welk tijdstip de verdachte dit voor het eerst heeft vastgesteld. In de loop van 25 januari 2001 komen de comascore E1M1V1 en de trichloorethanolspiegel van 85 mg/l aan het licht. De pH-metrie is dan inmiddels al gecanceld. Hetgeen zich verder rondom [slachtoffer 3] gedurende de dagdienst van de verdachte heeft afgespeeld zal, zoals gezegd, verderop in deze overwegingen nader in beeld worden gebracht.

10.3.12.

Tijdens de late dienst van 25 januari 2001 heeft [slachtoffer 3] nog immer niet op de verzorging, op prikken of op aanspreken gereageerd. Wel heeft hij steeds zijn mayotube eruit gewerkt, heeft hij af en toe liggen hoesten, waarbij hij slijm heeft opgegeven en heeft hij een toenemende zuurstofbehoefte. Het hof haalt beide laatstgenoemde punten volledigheidshalve maar aan, aangezien de verdediging onder meer de stelling heeft betrokken dat reeds in de nacht voorafgaande aan de dagdienst van de verdachte van 25 januari 2001 sprake van een intoxicatie kan zijn geweest en in dat kader hoesten en een wisselende ademhaling klaarblijkelijk als tekenen van onrust en daarmede als tekenen van een niet comateuse toestand heeft geïnterpreteerd. [slachtoffer 3] was tijdens deze late dienst evenwel nog steeds niet uit zijn coma ontwaakt.

10.3.13.

Om 03.00 uur in de nacht van 25 op 26 januari 2001 is blijkens de decursus een comascore E2M2V1 vastgesteld. [slachtoffer 3] is ook die nacht nog niet ontwaakt en heeft ook die nacht blijkens een aantekening van de kinderverpleegkundige [K.2] in het rapportageblad nog niet gereageerd, maar heeft, gezien de decursus, wel - het wordt volledigheidshalve maar weer vermeld - veel slijm op liggen hoesten. Eerst rond 07.00 uur in de ochtend van 26 januari 2001 wordt hij wakker, zo is door de kinderverpleegkundige [K.2] gerapporteerd, en in de loop van die dag kijkt hij blijkens de decursus weer om zich heen en strekt hij op pijnprikkels zijn hand. Rond het middaguur blijkt de trichloorethanolspiegel na bloedonderzoek tot 18 mg/l te zijn gedaald en daarmede weer nagenoeg op de - zij het maximale en voor volwassenen geldende - therapeutische concentratie te liggen.

10.3.14.

Op basis van vorenstaand chronologisch overzicht kunnen twee conclusies worden getrokken. Is reeds aangegeven dat de verdachte in de ochtend van 25 januari 2001 heeft geconstateerd dat [slachtoffer 3] - om haar bewoordingen te gebruiken - "moeilijk" wekbaar was, uit het overzicht blijkt dat die constatering nog door niemand anders was gedaan. Dat is de eerste conclusie. De tweede conclusie is dat de hiervoor kort aangehaalde verklaringen van de kinderverpleegkundige [K.2], afgezet tegen de feiten die uit het medisch dossier naar voren komen - en die behoren, zoals de verdediging terecht heeft opgemerkt, in ogenschouw te worden genomen -, wel degelijk als betrouwbaar zijn aan te merken en mitsdien aan het bewijs kunnen bijdragen. Het moge zo zijn dat zij zich, vanaf 23 januari 2001 zeven nachtdiensten op rij gedraaid hebbende, bij tijd en wijle in de datum heeft vergist, indien de hiervoor weergegeven passages uit haar diverse verklaringen worden afgezet tegen de aantekeningen uit het medisch dossier blijkt dat zij de juiste nachtdienst voor ogen heeft gehad - en wel die van 24 op 25 januari 2001 - waar zij heeft verklaard dat [slachtoffer 3] aan het einde van die dienst nog in goede conditie verkeerde en dat de dienst waarin zij vernam dat, zoals zij dat in haar verklaring van 20 december 2001 heeft uitgedrukt, "er iets met medicijnen was waarvan hij (hof: [slachtoffer 3]) suf werd", níet haar dienst in de nacht van 24 op 25 januari 2001 kan hebben betroffen.

Daar getuigen ook de opmerkingen van over het aan- en afkoppelen van de sondevoeding en de geplande pH-metrie die later geen doorgang bleek te hebben gevonden, welke opmerkingen volledig overeenstemmen met haar aantekening in de rapportage betreffende de nacht van 24 op 25 januari 2001 en met het gegeven dat de voor 25 januari 2001 geplande pH-metrie metterdaad vanwege de comateuse toestand van [slachtoffer 3] geen doorgang heeft gevonden. Aan een en ander kan het enkele gegeven, dat zij op 20 december 2001 heeft verklaard [slachtoffer 3] voor het laatst om 07.15 uur te hebben gezien en dat zij op 15 april 2002 heeft verklaard dat dit om 07.30 uur is geweest, niet afdoen. De verklaringen van genoemde kinderverpleegkundige kunnen overigens ook nog om een andere reden betrouwbaar worden geacht, zoals aan de hand van de navolgende overwegingen kan worden vastgesteld.

10.3.15.

Bij pleidooi is uitvoerig ingegaan op het feit dat zich in het medisch dossier twee medicatielijsten bevinden, waarbij het aantal parafen voor toediening van de voorgeschreven chloralhydraat en het aantal keren dat van het tijdstip voor toediening - 21.00 uur - is afgeweken nader in beeld zijn gebracht. Luidde de aanvankelijke conclusie nog dat, indien die twee lijsten naast elkaar worden gelegd en de daarop voorkomende parafen per dag bij elkaar worden opgeteld, kennelijk op 22, 23 en 24 januari 2001 tweemaal daags een dosis van 625 mg chloralhydraat aan [slachtoffer 3] is toegediend, bij repliek moest die conclusie in ieder geval, nog aannemende dat op 23 januari 2001 een kruis als een paraaf moest worden geïnterpreteerd, in zoverre worden bijgesteld dat op 24 januari 2001, gezien die lijsten, klaarblijkelijk toch slechts een eenmalige toediening van chloralhydraat heeft plaatsgevonden en wel om 21.00 uur.

Daarmede vermag het hof de relevantie van dit deel van het betoog - dat uiteindelijk, als het hof het goed ziet, culmineert in de slotsom dat al gedurende de nacht van 24 op 25 januari 2001 en mitsdien voorafgaande aan de dagdienst van de verdachte van een intoxicatie sprake kan zijn geweest - al niet meer goed in te zien, temeer niet waar blijkens de bewijsmiddelen vaststaat dat stapeling is uitgesloten en door de verdediging ook uitgesloten wordt geacht en mitsdien in de avond van 23 januari 2001 of nóg eerder toegediende chloralhydraat ofwel op grond van dat vaststaande feit, indien alsdan sprake is geweest van een eenmalige dosis van 625 mg, niet meer redengevend kan zijn voor de op 25 januari 2001 om 16.30 uur geconstateerde spiegel van 85 mg/l ofwel, indien alsdan sprake is geweest van een tweevoudige dosis van 625 mg, al eerder tot intoxicatieverschijnselen had moeten leiden.

10.3.16.

De verdediging heeft in dit kader voorts gewezen op het gegeven dat vanaf 22 januari 2001 de medicatieopdracht luidde: eenmaal per dag 625 mg en zonodig, in geval van onrust, tweemaal per dag 625 mg extra. In aansluiting daarop is gesteld dat deze opdracht bij het verpleegkundig personeel of de apothekersassistent wel eens voor de nodige verwarring zou kunnen hebben gezorgd. Daarnaast is aan de hand van het verpleegkundig dossier nog een uitgebreid exposé van de nachtdiensten vanaf de nacht van 17 op 18 januari 2001 gegeven, waaruit volgens de verdediging zou zijn af te leiden dat [slachtoffer 3] - hoesten en versnelde ademhaling, het zij reeds opgemerkt, eveneens als tekenen van onrust en een niet comateuse toestand interpreterend - slechts in de nacht van 20 op 21 januari 2001 en in de nacht van 24 op 25 januari 2001 rustig is geweest. En dan is de slotsom daar: de mogelijkheid van een reeds in laatstgenoemde nacht bestaande intoxicatie, waaraan dan tevens de conclusie is verbonden dat de verklaringen van de kinderverpleegkundige [K.2], inhoudende dat er op 25 januari 2001 om 07.15 uur à 07.30 uur nog niets met [slachtoffer 3] aan de hand was, onbetrouwbaar en mitsdien voor het bewijs niet bruikbaar zijn. Als het hof ook dit goed ziet, dan gaat de verdediging er overigens vanuit dat die mogelijk reeds in de nacht van 24 op 25 januari 2001 bestaande intoxicatie aan een fout valt toe te schrijven, niet aan een opzettelijk toegediende overdosis. Een suggestie, als opgeworpen bij de fataal afgelopen intoxicatie van [slachtoffer 1], namelijk dat een ander dan de verdachte opzettelijk een overdosis chloralhydraat aan [slachtoffer 3] zou kunnen hebben toegediend, meent het hof niet in het pleidooi of de repliek te kunnen bespeuren en zou het betoog in wezen ook innerlijk tegenstrijdig maken. Volledigheidshalve wordt op deze plaats reeds overwogen dat er naar het oordeel van het hof ook geen begin van een aanwijzing bestaat voor de mogelijkheid dat een ander dan de verdachte opzettelijk een overdosis chloralhydraat aan [slachtoffer 3] heeft toegediend, waarmede op dít moment overigens nog niet is gezegd dat de verdachte zich daaraan schuldig heeft gemaakt.

10.3.17.

Eerst moet immers onder meer nog worden nagegaan of sprake is geweest van een fout die mogelijk tot een reeds in de nacht van 24 op 25 januari 2001 bestaande intoxicatie heeft geleid. Het is het hof, zeker na eerder bedoelde correctie bij repliek, niet geheel duidelijk wanneer die fout dan in de ogen van de verdediging zou moeten zijn gemaakt. Niet vóór 21.00 uur op 24 januari 2001 naar het hof aanneemt, omdat ofwel - zoals reeds overwogen - een vóór dat tijdstip gemaakte fout de op 25 januari 2001 om 16.30 uur vastgestelde trichloorethanolspiegel niet kan verklaren ofwel op grond daarvan reeds voorafgaande aan de nacht van 24 op 25 januari 2001 intoxicatieverschijnselen zouden moeten zijn waargenomen. Het betoog zou dan daarenboven niet consistent zijn: [slachtoffer 3] was in de late dienst van 24 januari 2001 tot in ieder geval 21.00 uur immers onrustig. Naast de meer expliciet door de verdediging verwoorde mogelijkheid van een toediening van chloralhydraat met het oog op de pH-metrie en een mogelijk begane vergissing, hierin bestaande dat voor de mondhygiëne abusievelijk chloralhydraat in plaats van chloorhexidine is gebruikt, kan het hof bij een uiterste poging de lijn van het betoog te blijven volgen maar één andere mogelijkheid bedenken waar de verdediging het oog op gehad zou kunnen hebben: een dubbele of nóg hogere dosis chloralhydraat op 24 januari 2001 om 21.00 uur, welke al dan niet mede te wijten valt aan een door de medicatie-opdracht "zonodig, in geval van onrust, tweemaal per dag 625 mg extra" ontstane verwarring. De drie als zodanig voorgedragen en begrepen mogelijkheden zullen successievelijk onder de loep worden genomen.

Daarbij is nog daargelaten het feit dat voor een toediening van chloralhydraat rond genoemd tijdstip van 07.00 uur in de optiek van de verdediging ook geen enkele aanleiding kan hebben bestaan: [slachtoffer 3] had vermoedelijk, zo luidt het betoog immers, juist gelet op het feit dat hij in de nacht van 24 op 25 januari 2001 rustig was, reeds een intoxicatie.

10.3.19

Een vergissing, hierin bestaande dat voor de mondhygiëne abusievelijk chloralhydraat in plaats van chloorhexidine is gebruikt, acht het hof evenzeer uitgesloten. Deze vergissing zou dan - gelet op de tijdstippen waarop de mondverzorging plaats moest vinden - in de avond van 24 januari 2001 moeten zijn begaan. Het tandvlees van [slachtoffer 3] zou dan niet met chloorhexidine doch met op een gaasje aangebrachte chloralhydraat zijn gedept, waarbij - let wel - het middel grotendeels in het gaasje achterblijft. Dat een dergelijke vergissing, zo al gemaakt, geen verklaring kan bieden voor de op 25 januari 2001 om 16.30 uur geconstateerde trichloorethanolspiegel van 85 mg/l, valt af te leiden uit het deskundigenrapport van dr. [V.2] d.d. 3 september 2002. Met een verwijzing naar dat rapport wordt ten dezen volstaan om reden dat het hof deze door de verdediging aangedragen stelling - eufemistisch gezegd - nogal gezocht voorkomt. Waar de verdediging met niet verholen ironie heeft geconstateerd dat de kinderverpleegkundige [K.2] blijkens haar verklaring van 20 december 2001 een haar in kopie voorgehouden medicatieopdracht inzake chloorhexidine heeft aangezien voor een medicatieopdracht inzake chloralhydraat en zij blijkens haar verklaring ter terechtzitting van 17 februari 2004 daarenboven in de veronderstelling heeft verkeerd dat chloorhexidine niet een middel voor mondhygiëne is doch handenalcohol - de relevantie hiervan ontgaat het hof overigens in dit kader -, kan de verdediging thans worden tegengeworpen dat die ironie geheel en al misplaatst is. Blijkens haar verklaring van 27 december 2001 heeft zij tijdens het verhoor van 20 december 2001 immers een slecht leesbare kopie van de betreffende medicatieopdracht onder ogen gekregen. Met een dergelijk exemplaar van de medicatieopdracht is destijds, zo valt gevoeglijk aan te nemen, op de MCU I niet gewerkt. Voor het feit dat chloorhexidine óók als handenalcohol kan worden gebruikt wordt zijdens het hof ten overvloede gewezen op de verklaringen van de ziekenhuisapotheker [S.8] d.d. 8 april 2002 en de kinderverpleegkundige [T.2] d.d. 22 december 2001.

10.3.20

Resteert de vraag of op 24 januari 2001 om 21.00 uur een fout kan zijn gemaakt, in die zin dat door de leerling-kinderverpleegkundige [B.3] een dubbele - mitsdien 1250 mg - of nóg hogere dosis chloralhydraat is toegediend. Vooreerst moet worden vastgesteld dat, wil die mogelijkheid überhaupt als zijnde enigszins reëel in aanmerking kunnen komen, nogal wat drempels moeten worden overwonnen.

Genegeerd moet alsdan immers worden dat op de medicatielijst is afgetekend dat er conform de medicatieopdracht op genoemd tijdstip slechts 625 mg is toegediend. Genegeerd moet tevens worden dat op de medicatieverantwoordingskaart niets is afgetekend. In geval van één of meerdere eventuele extra doses van 625 mg "zonodig" is immers sprake van incidentele medicatie - zo leert de medicatieopdracht, de medicatielijst en de medicatieverantwoordingskaart ten aanzien van de op 26 januari 2001 gegeven medicatieopdracht van "chloralhydraat 1x per dag 300 mg zonodig" - die in geval van toediening zowel op de medicatielijst als op de medicatieverantwoordingskaart wordt afgetekend. Genegeerd moet voorts worden dat op het medicatieoverzicht is aangetekend: "Laatste dosis gehad op 24/01 21.00 uur" en achter "Mag zonodig 2x daags 625 mg extra chloralhydraat bij onrust" is aangetekend "Is volgens de aftekenlijsten nooit extra gegeven", hetgeen blijkens het vorenstaande een juiste conclusie is. En genegeerd moet ook nog worden dat in de verklaring van de leerling-kinderverpleegkundige [B.3] d.d. 22 december 2001 - waarvan de betrouwbaarheid door de verdediging niet in twijfel is getrokken - uitdrukkelijk valt te lezen dat zij op 24 januari 2001 om 21.00 uur slechts één dosis van 625 mg chloralhydraat aan [slachtoffer 3] heeft toegediend, dat zij maar één als juist in aanmerking komende wijze aangeeft waarop de dosering dient te worden afgemeten, dat die wijze blijkens het deskundigenrapport van dr. [V.2] d.d. 3 september 2002 grote dosisfouten "minder waarschijnlijk" maakt en dat zij zich ervan bewust is dat, indien "zonodig" een extra dosis van 625 mg wordt gegeven de verschillende doses dan wel verspreid over de dag en niet tegelijkertijd moeten worden toegediend. In deze verklaring ligt tevens besloten dat een eventueel door een apothekersassistent gemaakte fout geenszins aannemelijk is te achten.

10.3.21

Als de verdediging van mening mocht zijn dat alle vorenbedoelde drempels te overwinnen zijn - het is niet gesteld en het hof ziet daar overigens ook geen grond toe - dan nog is door hen één bewijsmiddel, dat verderop in deze overwegingen van cruciaal belang zal blijken te zijn, over het hoofd gezien en wel meergenoemd deskundigenrapport van dr. [V.2] d.d. 3 september 2002. Opmerking verdient vooreerst dat dr. [V.2], anders dan de verdediging bij repliek lijkt te hebben verondersteld, zijn rapport puur op de gegevens uit het medisch dossier heeft gebaseerd - een deugdelijke basis, ook volgens de verdediging - en niet mede op enige door de kinderverpleegkundige [K.2] afgelegde verklaring. Uit bedoeld rapport valt af te leiden dat, zoals hieronder ook nog nader aan de orde zal komen, de op 25 januari 2001 om 16.30 uur gemeten trichloorethanolspiegel kan worden verklaard uit een in de ochtend van 25 januari 2001 gegeven overdosis chloralhydraat in de orde van grootte van bijna - bij een conservatieve schatting - de dubbele dosis chloralhydraat die aan [slachtoffer 3] per keer, te weten 625 mg, mocht worden toegediend. Daarmede staat al vast dat een vele uren eerder - namelijk om 21.00 uur op 24 januari 2001 toegediende dosis van 1250 mg - niet tot de spiegel van 85 mg/l op 25 januari 2001 te 16.30 uur heeft kunnen leiden. Om díe spiegel te kunnen verklaren op basis van een op 24 januari 2001 om 21.00 uur toegediende overdosis, moet blijkens het rapport van dr. [V.2] sprake zijn geweest van een zodanig grote dosis dat [slachtoffer 3] relatief kort na toediening een trichloorethanolspiegel van bij benadering 340 mg/l zou moeten hebben gehad. Gezien de massaliteit van die overdosering zou hij dan na 15 à 30 minuten comateus moeten zijn geweest. Kort daarna zou hij, gegeven het feit dat een spiegel van meer dan 250 mg/l zeer toxisch tot dodelijk is, naar geredelijk valt aan te nemen - temeer nu bij een spiegel van 85 mg/l zijn comascore al op E1M1V1 lag, overleden moeten zijn en mitsdien door meergenoemde kinderverpleegkundige [K.2] of wellicht zelfs al door de leerling-kinderverpleegkundige [B.3], dan wel als deze hem al niet goed zouden hebben geobserveerd, in ieder geval door de verdachte dood in bed moeten zijn aangetroffen. Dat daar op 24 of 25 januari 2001 geen sprake van is geweest, zal geen nadere toelichting behoeven.

10.3.22

Al het vorenstaande leidt het hof tot de conclusie dat aan de verklaringen van de kinderverpleegkundige [K.2], in de kern hierop neerkomende dat er op 25 januari 2001 om 07.15 uur à 07.30 uur nog niets met [slachtoffer 3] aan de hand was en dat zij hem goed heeft overgedragen, wel degelijk bewijskracht valt toe te kennen. Overigens wordt het standpunt van de verdediging dat "het enige aanknopingspunt voor het openbaar ministerie voor de stelling dat [verdachte] toch chloralhydraat heeft toegediend" in de verklaringen van deze kinderverpleegkundige is te vinden niet door het hof gedeeld. In verband daarmede zal thans het chronologisch overzicht worden gegeven van hetgeen zich tijdens de dagdienst van de verdachte op 25 januari 2001 heeft afgespeeld, welk overzicht, naast de verklaringen van de kinderverpleegkundige [K.2], met name is gebaseerd op aan het medisch dossier ontleende gegevens die vervolgens zijn afgezet tegen het aan meergenoemd deskundigenrapport van dr. [V.2] ontleende gegevens. Het is goed daarbij voor ogen te houden dat inmiddels al minimaal drie - in het licht van het navolgende relevante - punten zijn vastgesteld. Ten eerste: er heeft een intoxicatie met chloralhydraat plaatsgevonden. Ten tweede: uitgesloten is dat die intoxicatie aan een bij een lege artis toediening gemaakte fout valt toe te schrijven. En ten derde: gesteld noch aannemelijk geworden is dat een ander dan de verdachte de voor die intoxicatie benodigde overdosis chloralhydraat opzettelijk - niet lege artis - aan [slachtoffer 3] heeft toegediend.

10.3.23

Om 07.15 uur à 07.30 uur constateert de kinderverpleegkundige [K.2] dat [slachtoffer 3], kort gezegd, in goede conditie verkeert. Dat in aanmerking genomen en rekening houdend met het als vaststaand aan te nemen gegeven dat [slachtoffer 3] op 24 januari 2001 om 21.00 uur de laatste reguliere dosis chloralhydraat toegediend heeft gekregen, moet zijn trichloorethanolspiegel blijkens het rapport van dr. [V.2] rond dit tijdstip op 25 à 40 mg/l hebben gelegen. De door de kinderverpleegkundige [K.2] gedane waarnemingen, als neergelegd in haar rapportage betreffende de nachtdienst van 24 op 25 januari 2001, en het gegeven dat daarbij geen bijzonderheden zijn vermeld brengen dr. [V.2] tot de conclusie dat ook niets op een de avond tevoren toegediende ernstige overdosis wijst. Uit die conclusie kan worden afgeleid, al hetgeen reeds is overwogen mede in aanmerking genomen, dat op 25 januari 2001 om 07.15 uur à 07.30 uur geen sprake kan zijn geweest van een intoxicatie waaruit de die dag om 16.30 uur vastgestelde trichloorethanolspiegel valt te verklaren.

10.3.24

De verdachte is, afgaande op de verklaring van de kinderverpleegkundige [K.2] d.d. 15 april 2002, omstreeks 07.10 uur à 07.15 uur in het ziekenhuis gearriveerd. Uitgaande van de verklaring van de verdachte ter terechtzitting van 22 maart 2004 moet dit tijdstip op 07.15 uur à 07.20 uur hebben gelegen. De dienstoverdracht vindt tussen 07.30 uur en 07.45 uur plaats. De sondevoeding is dan inmiddels door de kinderverpleegkundige [K.2] afgekoppeld, waarbij zij de sonde in de neus van [slachtoffer 3] heeft laten zitten.

10.3.25

Kon om 07.15 uur à 07.30 uur nog geen sprake zijn geweest van een intoxicatie waaruit de om 16.30 uur vastgestelde spiegel van 85 mg/l kon worden verklaard, enige tijd later moet, teruggerekend vanuit die spiegel en rekening houdend met de ten dezen toepasselijke halfwaardetijd, de trichloorethanolspiegel van [slachtoffer 3] blijkens het rapport van dr. [V.2] op ongeveer 170 mg/l hebben gelegen. De op reguliere basis aan [slachtoffer 3] toe te dienen chloralhydraat werd hem, zo leert de verklaring d.d. 20 december 2001 van [K.3], teamleidster van de MCU I, via de sonde in zijn neus gegeven. Chloralhydraat is, zo leert vervolgens het rapport van dr. [V.2], een vloeibare stof die snel in het bloed wordt opgenomen, de omzetting in het afbraakproduct trichloorethanol, dat de eigenlijke slaapverwekkende werking heeft, vindt eveneens snel plaats en na toediening van chloralhydraat treedt die slaapverwekkende werking eveneens snel in: normaal gesproken wordt de maximale concentratie trichloorethanol bereikt binnen ongeveer één uur na toediening van de chloralhydraat.

10.3.26

Op enig moment in de ochtend constateert de verdachte, die de zorg voor [slachtoffer 3] heeft, dat laatstgenoemde "moeilijk" wekbaar is en "bijna" niet reageert. Zoals reeds is opgemerkt, valt uit de daarop betrekking hebbende rapportage van haar hand niet op te maken hoe laat zij deze constatering heeft gedaan. Ter terechtzitting van 22 maart 2004 heeft zij verklaard dat dit tijdstip rond 08.00 uur moet hebben gelegen.

Gegeven evenwel het feit dat, zoals nog nader zal worden overwogen, de verklaring van de verdachte, voor zover deze inhoudt dat zij haar teamleidster [K.3] reeds om ongeveer 08.10 uur van de situatie van [slachtoffer 3] op de hoogte heeft gesteld en deze nog naar [slachtoffer 3] is gaan kijken, geen bevestiging vindt en overigens ook niet strookt met de door die teamleidster op 21 december 2001 afgelegde verklaring, kent het hof geen betekenis toe aan het door de verdachte genoemde tijdstip van 08.00 uur.

10.3.27

De verdachte heeft ter terechtzitting van 22 maart 2004 verklaard dat de ochtendvisite van de arts-assistent tussen 08.30 uur en 09.15 uur moet zijn geweest. Afgaande op de verklaring d.d. 2 oktober 2001 van de betreffende arts-assistent [B.3] doet deze haar ochtendronde altijd tussen ongeveer 09.00 uur en 10.00 uur. Het betreft hier de zogenaamde reguliere visite, waarbij - zo heeft de kinderarts in opleiding [D.2] ter terechtzitting van 12 februari 2004 verklaard en zo volgt ook uit de verklaring van de verdachte - de arts-assistent in de artsenkamer van de MCU I aanwezig is en de diverse kinderverpleegkundigen de dagelijkse controles van alle op dat moment opgenomen patiëntjes met de arts-assistent bespreken. De verdachte heeft zich bij deze ochtendronde op enig moment tot de arts-assistent [B.3] gewend en haar ten aanzien van [slachtoffer 3] medegedeeld - afgaande op de decursus - : "slaapt veel". De arts-assistent is, zo volgt uit de verklaring van de verdachte, hetgeen in zoverre in de decursus bevestiging lijkt te vinden, op dat moment - gedurende de patiëntenbespreking - niet onmiddellijk bij [slachtoffer 3] gaan kijken.

10.3.28

Enige tijd later heeft de arts-assistent [B.3] [slachtoffer 3] wel onderzocht. Anders dan de verdediging kan het hof in de decursus geen "10", hetgeen dan voor 10.00 uur zou moeten staan, ontdekken, doch leest het hof aldaar "LO" en verstaat daaronder dat de arts-assistent een lichamelijk onderzoek bij [slachtoffer 3] heeft verricht. Dit verschil in interpretatie is voor de nadere beoordeling overigens niet relevant, nu de kinderneuroloog [S.4] op 24 december 2001 heeft verklaard dat [slachtoffer 3] tijdens de ochtendronde van de arts-assistent comateus is aangetroffen. Niet uit te sluiten valt dat zij dit destijds van die arts-assistent zelf heeft vernomen.

Aldus komt blijkens eerder bedoelde verklaring van de arts-assistent [B.3] het tussen 09.00 uur en 10.00 uur gelegen tijdsbestek in beeld, gedurende welk tijdsbestek blijkens de verklaring ter terechtzitting van 22 maart 2004 ook volgens de verdachte deze arts-assistent bij [slachtoffer 3] is gaan kijken. Bij dit eerste nog tijdens de ochtendronde verrichte lichamelijk onderzoek wordt - gelet op de decursus, bezien in samenhang met de verklaring van vorenbedoelde kinderneuroloog - vastgesteld dat [slachtoffer 3] geen terugtrekreactie heeft bij pijnprikkels en dat sprake is van een comascore E1M1V1.

10.3.29

In aansluiting daarop wordt een bloedonderzoek verricht, hetgeen ook door de verdachte ter terechtzitting van 22 maart 2004 is verklaard. Blijkens het bloedgassenrapport heeft dit onderzoek om 11.10 uur plaatsgevonden.

10.3.30

Om 13.47 uur wordt blijkens het bloedgassenrapport wederom een bloedonderzoek verricht. Ook de verdachte heeft ter terechtzitting van 22 maart 2004 verklaard dat er nog een tweede bloedonderzoek heeft plaatsgevonden, alsmede dat [slachtoffer 3] aan het begin van de middag door een "waarnemend arts" - vermoedelijk de arts-assistent [S.10], naar het hof in samenhang met de stukken begrijpt - uitgebreid is onderzocht.

10.3.31

Om 14.00 uur - een moment waarop de uitslag van het eerste bloedonderzoek, naar valt aan te nemen, inmiddels bekend is: de betreffende waarden zijn ook in de decursus vermeld - wordt door laatstgenoemde arts-assistent de opdracht gegeven dat voeding tot nader order moet worden gestopt, evenals de toediening van oxazepam en klacid. Chloralhydraat was tot 21.00 uur blijkens de medicatie-opdracht nog niet aan de orde - ook niet, gezien de comateuse toestand, in verband met onrust - en dat sprake was van een intoxicatie was op dat moment nog niet bekend. Door de arts-assistent is tevens bepaald dat [slachtoffer 3] aan de monitor moet worden gelegd. De door deze arts-assistent ondernomen acties zijn op het multidisciplinair afsprakenblad terug te voeren.

10.3.32

Omstreeks 15.00 uur is, gezien haar eerdergenoemde verklaring, de kinderneuroloog [S.4] bij [slachtoffer 3] gaan kijken. Daarop volgt, gezien het multidisciplinair afsprakenblad, de opdracht dat alle medicatie moet worden stopgezet, bij [slachtoffer 3] een volledig infuus moet worden aangelegd en aan hem op geleide van de door de monitor te registreren saturatie extra zuurstof moet worden toegediend. Genoemde kinderneuroloog heeft voorts onder meer de klinisch neurofysioloog [S.9] ingeschakeld voor het maken van een EEG en het bloedonderzoek laten verrichten waaruit de trichloorethanolspiegel van 85 mg/l naar voren is gekomen.

10.3.33

Kort samengevat: een lichamelijk onderzoek van de arts-assistent [B.3] nog tijdens de ochtendronde, een bloedonderzoek, nogmaals een bloedonderzoek, een uitgebreid lichamelijk onderzoek door een tweede arts-assistent in het begin van de middag, welk laatste onderzoek onder meer is geresulteerd in het besluit [slachtoffer 3] aan de monitor te leggen en in de inschakeling van de kinderneuroloog [S.4] die betrekkelijk kort daarop zelf poolshoogte bij [slachtoffer 3] is komen nemen en nog nadere onderzoeken heeft doen verrichten.

10.3.34

Opmerking verdient in de eerste plaats dat bij het maken van deze reconstructie in tijd de rapportage van de verdachte het hof op geen enkel punt tot steun is geweest om de eenvoudige reden dat daarin niet alleen het tijdstip waarop zij [slachtoffer 3] comateus heeft aangetroffen niet is vermeld doch daarin ook voor het overige geen enkel tijdstip is opgenomen.

10.3.35

Opmerking verdient in de tweede plaats dat hetgeen door de verdachte ter terechtzitting van 22 maart 2004 is verklaard in het licht van vorenstaand overzicht, waarin de door de arts-assistenten ondernomen acties zijn terug te vinden, volslagen onbegrijpelijk is. Het hof doelt daarbij op haar verklaring, inhoudende dat zij de arts-assistenten die dag meerdere malen op de hoogte heeft gesteld van het feit dat het niet goed met [slachtoffer 3] ging, doch dat deze daarop geen enkele actie hebben ondernomen, reden waarom zij die initiatieven van haar kant niet in haar rapportage heeft opgenomen omdat zij een eventueel conflict tussen de arts-assistenten enerzijds en de ouders van [slachtoffer 3] anderzijds wilde voorkomen, welk conflict, zo heeft het hof de verdachte begrepen, niet illusoir zou zijn geweest indien de ouders achteraf mede aan de hand van haar rapportage - die zij dan overigens via inschakeling van een tolk zouden hebben moeten lezen - moesten constateren dat de arts-assistenten niet hadden ingegrepen, wetende, dankzij meerdere waarschuwingen van de verdachte, dat ingrijpen met het oog op [slachtoffer 3]'s gezondheidstoestand geboden was. Het hof kan dan ook tot geen ander oordeel komen dan dat deze verklaring van de verdachte geen enkel geloof verdient.

Blijkens vorenstaand overzicht hebben de arts-assistenten menige actie ondernomen, zij het - naar thans moet worden vastgesteld - niet op instigatie van de verdachte.

10.3.36

Dat valt met nog meer stelligheid te concluderen indien daarenboven in aanmerking wordt genomen dat, zoals reeds opgemerkt, de verklaring van de verdachte, inhoudende dat zij haar teamleidster [K.3] reeds om ongeveer 08.10 uur van de situatie van [slachtoffer 3] op de hoogte heeft gesteld en deze nog naar [slachtoffer 3] is gaan kijken, geen bevestiging vindt en overigens ook niet strookt met de door die teamleidster op 21 december 2001 afgelegde verklaring. Deze teamleidster heeft immers onder meer verklaard: "[verdachte] zei mij dat zij die dag al meerdere malen de arts-assistenten op de hoogte (had) gesteld van het probleem van [slachtoffer 3]." Dit betreft dus een mededeling achteraf en, gegeven het feit dat twee arts-assistenten zich om [slachtoffer 3] hebben bekommerd, eerst de arts-assistent [B.3] en vervolgens - rond 14.00 uur - de arts-assistent [S.10], kan de verdachte deze mededeling eerst in de loop van de middag aan haar teamleidster hebben gedaan kort voordat of eerst nadat, zoals zij het heeft uitgedrukt, de "complete paniek in de tent" daar was.

10.3.37

Dat de verdachte de arts-assistent [B.3] tijdens de ochtendronde de - naar het oordeel van het hof overigens weinig urgent klinkende - mededeling heeft gedaan: [slachtoffer 3] "slaapt veel", neemt het hof op basis van de decursus zonder meer aan. Enige mededeling ter zake moest door haar als eerst verantwoordelijk voor [slachtoffer 3] op dat moment ook wel worden gedaan aangezien de ernstige verslechtering van zijn gezondheidstoestand niet gedurende de gehele dagdienst voor anderen onopgemerkt kon blijven, al was het maar daarom dat hij voor een pH-metrie stond ingepland. Dat zij zich vanwege oprechte bezorgdheid omtrent [slachtoffer 3]’s gezondheidstoestand tot die arts-assistent heeft gewend, zo zij heeft willen doen voorkomen, komt het hof, gelet op hetgeen hiervoor is overwogen en gelet op hetgeen hierna nog zal worden overwogen, volstrekt ongeloofwaardig voor. Dat zij zich in de loop van haar dagdienst nog op enigerlei wijze om [slachtoffer 3] heeft bekommerd, valt noch uit haar verklaring, noch uit enige andere verklaring, noch uit het medisch dossier, waaronder haar eigen rapportage, op te maken.

10.3.38

Nadere bestudering van het laatste overzicht leert voorts dat het tijdsbestek waarin de arts-assistent [B.3] de comateuse toestand van [slachtoffer 3] heeft vastgesteld is gelegen tussen omstreeks 09.00 uur en 10.00 uur en dat alstoen sedert het moment, dat de verdachte de dienst van haar voormalige collega [K.2] tussen 19.30 uur en 19.45 uur had overgenomen, minimaal ongeveer vijf kwartier (19.45 uur - 09.00 uur) tot maximaal ongeveer negen kwartier (19.45 uur - 10.00 uur) waren verstreken. Trichloorethanol bereikt, als reeds opgemerkt, de maximale concentratie binnen ongeveer één uur na toediening van de chloralhydraat.

10.3.39

In aanmerking genomen dat vaststaat dat de comateuse toestand die bij [slachtoffer 3] op 25 januari 2001 is geconstateerd aan een overdosis chloralhydraat valt toe te schrijven, dat hij de laatste reguliere dosis chloralhydraat op 24 januari 2001 om 21.00 uur heeft gekregen, dat de verpleegkundige [K.2] hem op 25 januari 2001 om uiterlijk 07.30 uur in goede conditie heeft achtergelaten, dat zij de zorg voor [slachtoffer 3] vervolgens aan de verdachte tussen 07.30 uur en 07.45 uur heeft overgedragen, dat vanaf dat moment tot aan het moment dat de arts-assistent [B.3] de comateuse toestand van [slachtoffer 3] heeft vastgesteld een tijdsbestek is gelegen dat het tijdsbestek, waarbinnen trichloorethanol na toediening van chloralhydraat de maximale concentratie heeft bereikt, ruimschoots overschrijdt, dat uitgesloten is dat de intoxicatie aan een bij lege artis toediening gemaakte fout valt toe te schrijven, dat noch is gesteld, noch aannemelijk is geworden dat een ander dan de verdachte de voor de intoxicatie benodigde overdosis chloralhydraat opzettelijk - niet lege artis - aan [slachtoffer 3] heeft toegediend en dat er - wederom - discrepanties bestaan tussen de verklaring van de verdachte en overige uit het onderzoek in hoger beroep naar voren gekomen gegevens, kan de conclusie geen andere zijn dan dat de verdachte de overdosis chloralhydraat, die tot de op 25 januari 2001 geconstateerde spiegel van 85 mg/l heeft geleid, aan [slachtoffer 3] heeft toegediend.

10.3.40

De verdachte was bekend met het - in de mede voor de MCU I bestemde medicijnkamer overigens niet achter slot en grendel liggende - middel chloralhydraat, de verdachte was bekend met het feit dat dat middel in hoge dosering schadelijk voor de gezondheid is, de verdachte heeft zich in het bezit van de op geen enkele medicatieopdracht voorkomende hoge dosis chloralhydraat moeten stellen, de verdachte heeft geen enkele medicatielijst of medicatieverantwoordingskaart afgetekend en de verdachte heeft die dosis uiteindelijk aan [slachtoffer 3] moeten toedienen. In die gedragingen ligt het opzet en de voorbedachte raad besloten. Het hof acht dan ook wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte zich op 25 januari 2001 aan een poging tot moord op [slachtoffer 3] schuldig heeft gemaakt.

10.3.41

Gevolgtrekking van dit alles is tevens dat niet anders dan valt te concluderen dat de verdachte, stellende dat zij geen chloralhydraat aan [slachtoffer 3] heeft toegediend, een kennelijk leugenachtige verklaring heeft afgelegd.

Het hof hecht er - in navolging van hetgeen op dit punt bij de bewezen verklaarde moord op [slachtoffer 1] is overwogen - waarde aan dat op deze plaats vast te stellen, niet zozeer omdat het hof deze gevolgtrekking nog van belang acht of mede dragend acht voor het bewijs dat de verdachte de poging tot moord op [slachtoffer 3] heeft gepleegd, doch wel omdat het hof deze gevolgtrekking van belang acht met het oog op het reeds besproken feit inzake de poging tot moord op [slachtoffer 2] en de hieronder nog nader te bespreken feiten, meer in het bijzonder de thans aan de orde zijnde moord op [slachtoffer 3].

10.4.

Nadere bewijsoverwegingen betreffende de moord op [slachtoffer 3]

10.4.1.

Welgeteld vier weken nadat [slachtoffer 3] uit zijn coma was ontwaakt, is hij alsnog overleden. De kinderverpleegkundige [A.1] heeft - zoals hierna nog nader aan de orde zal komen - korte tijd nadat de late dienst op 23 februari 2001 de patiëntjes van de MCU I aan de nachtdienst had overgedragen en korte tijd nadat de verdachte gedurende die dienstoverdracht nog bij [slachtoffer 3] op de kamer was geweest, gereageerd op het alarm van de infuuspomp, de zogenaamde IVAC-pomp, waarop [slachtoffer 3] was aangesloten en hem alstoen zonder ademhaling en zonder hartactie aangetroffen. De aangevangen reanimatie is na enkele minuten beëindigd toen werd vastgesteld dat er een non-reanimatiebeleid van kracht was. Een beleid dat hierna ook nog aan de orde zal komen. Om 23.40 uur op 23 februari 2001 werd [slachtoffer 3] dood verklaard.

10.4.2.

Gelet op het door prof. dr. [S.5] uitgebrachte deskundigenrapport zou, afgaande op de gegevens van het medisch dossier, bij [slachtoffer 3] primair een ademstilstand zijn opgetreden. Met de wetenschap van hetgeen door een stoet van gehoorde deskundigen en getuige-deskundigen ter terechtzitting in hoger beroep is uiteengezet, zou het traject van die - door een daling van de ademhaling ingeleide - ademstilstand tot aan het alarm van de IVAC-pomp als volgt moeten zijn verlopen. Indien de ademhaling daalt, daalt de saturatie, aldus onder meer de kindercardioloog [F.2] ter terechtzitting van 26 februari 2004. Ter zijde wordt reeds hier opgemerkt dat [slachtoffer 3] aan de saturatiemeter lag en dat het aanwezige verpleegkundig personeel in beginsel dus reeds door het saturatiealarm zou moeten zijn gewaarschuwd zodat tijdig ingrijpen mogelijk zou moeten zijn geweest. [slachtoffer 3] had evenwel ook een hartstilstand, dus het traject moet worden vervolgd. Als de ademhaling en de saturatie, de zuurstofverzadiging in het bloed, dalen, ontstaat een zuurstoftekort in het centrale zenuwstelsel, de hersenen, hetgeen, indien althans van een langer durend zuurstoftekort sprake is geweest, zou moeten kunnen worden vastgesteld op basis van verschijnselen als cyanose en lichtstijve pupillen, aldus prof. dr. [V.1] ter terechtzitting van 16 februari 2004. Cyanose en lichtstijve pupillen die bijvoorbeeld zijn waargenomen bij [slachtoffer 2], zoals eerder in dit arrest reeds is vastgesteld. Aangezien het hart niet kan functioneren bij een laag zuurstofgehalte, zal de dalende ademhaling en de dalende saturatie een weerslag krijgen op de hartfunctie, aldus de reeds genoemde verklaring van de kindercardioloog [F.2]. Bij het uitvallen van de hartfunctie stopt de circulatie van het bloed, hetgeen op zijn beurt weer tot gevolg heeft, zo blijkt uit de verklaring van dr. [L.2] ter terechtzitting van 5 februari 2004, dat de inhoud van het infuus niet langer het lichaam in kan lopen. Er ontstaat mitsdien een verstopping ten gevolge van die circulatiestilstand, waarop het infuus, de IVAC-pomp, zo volgt onder meer uit de door de kinderarts [N.1] reeds op 25 oktober 2001 ten overstaan van de politie afgelegde verklaring, gaat alarmeren.

10.4.3.

Voor de bewezenverklaring is relevant of dat traject aan de hand van al het voorliggende onderzoeksmateriaal valt te reconstrueren en of tussen het begin van dat traject en de aanwezigheid van de verdachte op de kamer van [slachtoffer 3], mede bezien het tijdsaspect, een rechtens relevant verband bestaat, waarna dan vervolgens de gedragingen van de verdachte in ogenschouw zullen moeten worden genomen en zal moeten worden nagegaan of, indien daaromtrent vragen zijn gerezen, vragen ter zake waarvan een aannemelijke verklaring harerzijds mag worden verlangd, die aannemelijke verklaring vervolgens ook is gegeven. Alvorens daaraan te kunnen toekomen, dienen evenwel eerst nog een tweetal bij pleidooi opgeworpen stellingen te worden besproken.

10.4.4.

Aangevoerd is, kort en zakelijk weergegeven, dat naar aanleiding van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep, gegeven het feit dat [slachtoffer 3] op 23 februari 2001 een narcose had ondergaan en aan hem drie sederende middelen waren toegediend, nog immer niet valt uit te sluiten dat zijn dood op basis van het door dr. [V.2] in zijn deskundigenrapport van 3 september 2002 beschreven scenario kan worden verklaard.

Mocht dat scenario zich niet hebben voltrokken, dan nog valt niet uit te sluiten dat de dood van [slachtoffer 3] door de combinatie van middelen en de nawerking van de narcose is veroorzaakt, aldus de verdediging.

10.4.5.

Hoewel de conclusie dat beide stellingen geen doel kunnen treffen zich in wezen reeds bij lezing van de gehanteerde bewijsmiddelen helder opdringt, zal het hof daar - voor een goed begrip - op deze plaats nog enkele nadere overwegingen aan wijden. Daarbij heeft vooraf wel de navolgende opmerking te gelden, te weten dat het hof ter beoordeling van beide stellingen, anders dan de verdediging, niet slechts een enkel willekeurig aspect uit een enkel willekeurig stuk of een enkele willekeurige verklaring zal lichten, doch alle uit het onderzoek in hoger beroep in dit kader naar voren gekomen gegevens in hun context en in onderling verband en samenhang zal bezien.

10.4.6.

Op 22 februari 2001 is [slachtoffer 3] opgenomen voor een gastro-duodenoscopie, zijnde een kijkonderzoek in de maag en de twaalfvingerige darm, en een bronchoscopie, zijnde een kijkonderzoek in de luchtwegen. Het betrof geen spoedopname: beide onderzoeken stonden reeds gepland sedert zijn ontslag uit het ziekenhuis per 8 februari 2001. Bij opname op 22 februari 2001 is ten aanzien van de medicatie besloten dat de thuismedicatie chloralhydraat - op dat moment een dosis van 600 mg per dag - diende te worden vervangen door tweemaal daags 10 mg dipiperon. Tevens is besloten de thuismedicatie oxazepam - op dat moment twee doses van elk 5 mg per dag - uit te sluipen. Het vastgestelde medicatiebeleid kon, waar het de vervanging van de chloralhydraat door de dipiperon betrof, op 22 februari 2001 nog niet worden uitgevoerd, aangezien laatstbedoeld middel niet op voorraad was.

10.4.7.

Op 23 februari 2001 hebben de beide onderzoeken in het begin van de middag plaatsgevonden. Daartoe is [slachtoffer 3] omstreeks 12.00 uur onder narcose gebracht. Ter inleiding van de narcose zijn de middelen sufentanyl in een dosis van 2,5 ?g, ultiva in twee doses - het middel werkt maar enkele minuten - van elk 25 ?g en dormicum in een dosis van 0,5 mg gegeven. Deze middelen zijn alle intraveneus toegediend. Nadat de scopieën waren verricht en het tussenstation van de verkoeverkamer was gepasseerd, is [slachtoffer 3] omstreeks 13.30 uur teruggekeerd op de MCU I. Aldaar heeft hij - voor zover met het oog op bedoeld scenario verder nog van belang - om 19.30 uur à 19.40 uur 600 mg chloralhydraat gekregen en om 22.00 uur 5 mg oxazepam, alsmede - abusievelijk, hij had immers reeds chloralhydraat gehad - 10 mg van de inmiddels binnengekomen dipiperon.

10.4.8.

Dr. [V.2] heeft in zijn rapport aangegeven dat de combinatie van de narcose eerder op de dag met de drie voornoemde sederende middelen het overlijden onder het navolgende - door hem als zodanig aangeduide - scenario kan verklaren: als iemand in bed ligt, versuft is en maaginhoud opgeeft, bestaat een grote kans dat maaginhoud wordt geaspireerd, waarna men kan stikken, aangezien de normale reflexen, die optreden indien men maaginhoud opgeeft en aspireert, in geval van sedatie en spierverslapping minder effectief zijn.

10.4.9.

Gegeven dat scenario, heeft het onderzoek in hoger beroep zich mitsdien in hoofdzaak op twee aspecten gericht. Ten eerste, zijn er aanwijzingen dat [slachtoffer 3] maaginhoud heeft geaspireerd of is het scenario niet meer dan dat: een scenario, hetwelk in theorie wellicht denkbaar is, doch in de concreet voorliggende zaak niet op feiten is gestoeld of zelfs in strijd met die feiten is? Ten tweede, indien de laatste situatie zich voordoet: kan zich, gegeven genoemde combinatie van middelen, op basis daarvan een intoxicatie hebben voorgedaan?

10.4.10.

Met het oog op de vraag of zich wellicht een verstikkingsdood ten gevolge van aspiratie heeft voorgedaan zijn de navolgende feiten van belang. De kinderverpleegkundige [A.1] heeft op 12 april 2002 verklaard dat zij meteen alarm heeft geslagen toen zij constateerde dat [slachtoffer 3] geen ademhaling had. Noch in haar verklaring, noch in haar rapportage is enig aanknopingspunt te vinden voor de door de verdediging bij pleidooi aangedragen mogelijkheid dat zij wellicht voedingsbestanddelen uit de luchtwegen van [slachtoffer 3] heeft verwijderd. De kinderverpleegkundige [G.2] heeft op 24 september 2001 daarenboven verklaard dat, na de hulpkreet van haar collega [A.1], hun collega [T.2] meteen naar de kamer van [slachtoffer 3] is gerend, terwijl laatstgenoemde op 26 september 2001 heeft verklaard dat zíj met mond-op-mondbeademing is begonnen en eerdergenoemde [A.1] met hartmassage, waaraan zij ter terechtzitting van 17 februari 2004 nog heeft toegevoegd dat zij voorafgaande aan de mond-op-mondbeademing de mondholte van [slachtoffer 3] heeft geïnspecteerd en als toen geen braaksel of voeding heeft aangetroffen. Voorts is in de decursus genoteerd dat bij de mond-op-mondbeademing sprake was van goed doorkomend ademgeruis, hetgeen door de kinderverpleegkundige [T.2] op voornoemde terechtzitting is bevestigd, in die zin dat zij heeft verklaard dat zij de thorax van [slachtoffer 3] bij de mond-op-mondbeademing omhoog heeft zien komen en dus lucht in zijn longen heeft weten te krijgen. Tot slot is door één van de ter plaatse gearriveerde assistent-artsen, te weten [M.1], op 2 oktober 2001 nog verklaard dat hij tevens heeft gehoord dat de lucht van de later voor de beademing gehanteerde ballon de longen van [slachtoffer 3] instroomde.

10.4.11.

Gegeven die feiten en gelet op hetgeen omtrent een soortgelijke situatie reeds in het kader van de bewezen verklaarde poging tot moord op [slachtoffer 2] is overwogen, behoeft in het licht van de gehanteerde bewijsmiddelen nauwelijks nog nadere motivering dat een verstikkingsdood door aspiratie uitgesloten is. Prof. dr. [V.1] heeft immers ter terechtzitting van 16 februari 2004 verklaard dat alsdan braaksel in de keelholte had moeten zijn aangetroffen en dat zowel vorenbedoelde notitie in de decursus als de hiervoor aangehaalde verklaring van de assistent-arts [M.1] erop wijst dat sprake was van een open luchtweg, hetgeen door prof. dr. [S.5] ter terechtzitting van 23 maart 2004 is bevestigd.

10.4.12.

Ter beantwoording van de vraag of [slachtoffer 3] door de combinatie van de voornoemde drie sederende middelen en de nawerking van de narcose, ook indien geen aspiratie heeft plaatsgevonden, kan zijn overleden dient in de eerste plaats acht te worden geslagen op de door dr. [V.2] ter terechtzitting van 16 februari 2004 afgelegde verklaring. Naar het oordeel van het hof zijn bij de door hem gegeven uiteenzetting namelijk drie stappen te onderscheiden.

10.4.13.

De eerste stap is dat chloralhydraat, dipiperon en oxazepam - naar het hof begrijpt: gelet op de voornoemde doses van respectievelijk 600 mg, 10 mg en 5 mg voor [slachtoffer 3], gegeven diens lichaamsgewicht - noch ieder op zich beschouwd, noch in combinatie bezien in potentie letaal zijn en het feit dat die drie middelen in de genoemde doses alle in de avond van 23 februari 2001 aan [slachtoffer 3] zijn toegediend zijn overlijden in zoverre mitsdien niet kunnen verklaren. Dat vindt bevestiging in de door de ziekenhuisapotheker [S.8] op 8 april 2002 afgelegde verklaring.

10.4.14.

De verdediging heeft nog gewezen op het rapport van prof. dr. [S.5], die - na te hebben geconcludeerd dat noch in de zeer uitgebreide voorgeschiedenis van [slachtoffer 3], noch in de medische en verpleegkundige verslaglegging van de opnameperiode in welke hij is overleden een aanwijzing is te vinden die zijn onverwachte overlijden zou kunnen verklaren - opmerkt: "Aan de andere kant, hier werd aan de al bestaande medicatie het sterk werkende en de overige medicatie versterkend dipiperidon (sic!) toegevoegd. Dat dit aan de noodlottige afloop heeft bijgedragen valt niet uit te sluiten." Ter terechtzitting van 23 maart 2004 heeft prof. dr. [S.5] dienaangaande verklaard: "Dipiperon heeft een versterkend effect op oxazepam: de werking wordt versterkt door de combinatie van geneesmiddelen, zonder dat ik daarbij cijfers kan noemen. Oxazepam en chloralhydraat, op zich al behoorlijk sterke medicamenten, kreeg [slachtoffer 3] al geruime tijd, maar de dipiperon daaraan toegevoegd kan de farmaceutische werking van oxazepam en chloralhydraat, naast het eigen effect van dipiperon, toch versterkt hebben (cursiveringen hof)." Geconstateerd moet worden dat prof. dr. [S.5] zijn oordeel ten dezen met weinig stelligheid heeft geformuleerd en desgevraagd ook niet nader heeft kunnen onderbouwen.

Dat behoeft op zich ook geen verwondering te wekken: de onderhavige vraag behoort niet tot het terrein waar zijn specifieke expertise als emeritus-hoogleraar kindergeneeskunde ligt. Het hof hecht in zoverre dan ook meer waarde aan het hiervoor weergegeven deskundigenoordeel van de farmacoloog en ziekenhuisapotheker dr. [V.2] en de ziekenhuisapotheker [S.8].

10.4.15.

Volledigheidshalve wordt in dit verband ook nog overwogen dat, indien de verdediging met de verwijzing naar de aantekening in de decursus - inhoudende dat [slachtoffer 3] in toenemende mate onrustig werd, welke verwijzing gepaard is gegaan met de opmerking dat aan de wijziging van de medicatie het inzicht ten grondslag lag dat [slachtoffer 3] niet goed op de thuismedicatie chloralhydraat en/of oxazepam reageerde - heeft beoogd te stellen dat mede op basis van die aantekening niet uit te sluiten valt dat de combinatie van voornoemde twee middelen met de dipiperon fataal heeft uitgepakt, aan die stelling een onjuiste interpretatie van de betreffende aantekening ten grondslag ligt. Blijkt reeds uit de verklaring van dr. [V.2], afgelegd ter terechtzitting van 16 februari 2004, dat bij het gebruik van chloralhydraat en oxazepam gewenning kan optreden, prof. dr. [V.1] heeft ter zake op diezelfde terechtzitting nog verklaard: "Hij kreeg al enige tijd chloralhydraat en oxazepam als thuismedicatie en was aan die geneesmiddelen gewend. De reden dat er een voorstel kwam om op dipiperon over te gaan was dat deze thuismedicatie door de gewenning niet langer het optimale effect had." Vandaar de toenemende onrust,niettegenstaande het gebruik van sederende, rustgevende middelen, zo komt het het hof voor.

10.4.16.

De tweede stap die in de door dr. [V.2] ter terechtzitting van 16 februari 2004 gegeven uiteenzetting valt te onderscheiden, is dat dipiperon een first dose effect kan hebben en dat een eerste dosis dipiperon er - zoals hij het heeft uitgedrukt "behoorlijk kan inhakken", temeer indien wordt bedacht dat [slachtoffer 3] eerder op de dag een narcose had ondergaan en naast de dipiperon nog chloralhydraat en oxazepam heeft gekregen. Uit zijn desgevraagd gegeven nadere toelichting blijkt dat hij met die uitdrukking het oog heeft op het door hem in zijn rapport van 3 september 2002 beschreven scenario van - kort gezegd - verstikking door aspiratie.

Vastgesteld is inmiddels dat dat scenario zich bij [slachtoffer 3] niet heeft voltrokken.

10.4.17.

Daarna komt een eventuele nawerking van de narcose in de verklaring van dr. [V.2] niet meer in beeld. Hij heeft ook opgemerkt dat [slachtoffer 3] zich in zijn onrust "daar doorheen heeft geworsteld". Volledigheidshalve wordt in dit verband nog het navolgende overwogen. [slachtoffer 3] is, zoals reeds opgemerkt, na de gastroduodenoscopie en de bronchoscopie op 23 februari 2001 omstreeks 13.30 uur van de verkoeverkamer weer naar de MCU I gebracht. Blijkens de verklaring van de anesthesist [O.2] d.d. 14 november 2002 is het voor de anesthesie gebruikte sufentanyl slechts gedurende 20 minuten werkzaam en binnen een uur geheel uit het lichaam verdwenen. Ultiva heeft een werking van slechts enkele minuten. Dormicum heeft in de gehanteerde - intraveneus toegediende - dosering van 0,5 mg een halfwaardetijd van een uur, zij het dat bepaalde vormen van metabolieten een langere sederende werking kunnen hebben. Volgens genoemde anesthesist moet in dat laatste kader worden gedacht aan zes uren, na welke tijd dormicum geheel is uitgewerkt en mitsdien geen bijdrage aan het overlijden van [slachtoffer 3] kan hebben geleverd. Niet zonder belang is in dit verband nog eerdergenoemde verklaring van de ziekenhuisapotheker [S.8] d.d. 8 april 2002, inhoudende dat dormicum onder de benzodiazepines valt, dat de therapeutische breedte van benzodiazepines bijzonder groot is en de therapeutische dosering voor dormicum in geval van intraveneuze toediening op 0,1 à 0,2 mg/kg lichaamsgewicht ligt. Uit de anesthesielijst blijkt dat [slachtoffer 3] 14,5 kg woog, zodat de therapeutische dosering dormicum voor hem, gegeven deze verklaring, kan worden vastgesteld op 1,45 à 2,9 mg. In herinnering geroepen wordt dat ter inleiding van de narcose omstreeks 12.00 uur - circa 11,5 uren voordat hij door de verpleegkundige [A.1] zonder ademhaling en zonder hartslag is aangetroffen - aan [slachtoffer 3] slechts 0,5 mg dormicum is toegediend. Dat alles in aanmerking genomen, vermag het hof niet in te zien dat het feit dat [slachtoffer 3] eerder die dag onder narcose is gebracht enig verband met zijn overlijden heeft.

10.4.18.

Volledigheidshalve wordt in deze context ook nog gewezen op het feit dat dr. [V.2] - toen zijn rapport en het daarin door hem beschreven scenario aan de orde was - tevens de vraag is voorgelegd wat hij bedoelde met de in dat rapport neergelegde opmerking, inhoudende dat bij een complexe patiënt als [slachtoffer 3] ook nog andere verklaringen mogelijk zijn. Zijn antwoord daarop luidde: "Ik wist dat dit vragen zou oproepen, maar ik had geen concrete andere scenario's voor ogen dan het door mij beschreven scenario. Het was mij in het dossier opgevallen dat er heel veel zorg rondom [slachtoffer 3] was en dat er al eerder problemen waren geweest die aanleiding hadden gegeven tot een NTBR-beleid. Dat impliceert dat er rekening mee gehouden werd dat zich onverwachte situaties konden voordoen die tot reanimatie zouden moeten leiden. Dat was mijn algemene beeld over deze patiënt." Een antwoord waarop ook door de verdediging is gewezen.

10.4.19.

Nogmaals: bedoeld scenario van - kort gezegd - verstikking door aspiratie is ten dezen niet aan de orde. Andere scenario's heeft dr. [V.2] niet kunnen bedenken. Hij had evenwel een "algemeen beeld" over [slachtoffer 3], gegeven het feit dat er een non-reanimatiebeleid gold. Dat enkele feit heeft tot die beeldvorming geleid. Vastgesteld moet worden dat het thans dr. [V.2] is geweest die buiten het terrein is getreden waar zijn specifieke expertise is gelegen. De ter zake wel deskundig te achten prof. dr. [V.1] heeft, ook verder kijkend dan het enkele feit dat er een non-reanimatiebeleid gold, dienaangaande ter terechtzitting van 16 februari 2004 het navolgende verklaard: "Uit het dossier blijkt dat een NTBR-beleid is afgesproken. Een NTBR-beleid bij een dergelijk kind is in ons land niet ongewoon. De medisch-ethische problematiek speelt hierbij een rol. In gezamenlijk overleg met de medische en verpleegkundige staf, waarbij de ouders nauw betrokken worden, vraagt men zich af of het kind geholpen moet worden indien het een sterke epileptische aanval krijgt waar het nauwelijks uitkomt of als het een ernstige pneumonie krijgt: moet het kind dan nog gereanimeerd of beademd worden? Het NTBR-beleid komt erop neer dat dit soort ingrepen dan niet meer wordt gedaan. Dat beleid was vastgesteld met betrekking tot ernstige complicaties die zich in de toekomst zouden kunnen voordoen en was niet opportuun op het moment van overlijden van [slachtoffer 3]."

10.4.20.

De derde en laatste stap van de door dr. [V.2] ter terechtzitting van 16 februari 2004 gegeven uiteenzetting moet nog worden genomen. Deze houdt verband met eventuele bijwerkingen van dipiperon. Hij heeft ter zake het navolgende verklaard - een passage waarop bij pleidooi evenzeer is ingehaakt -: "Er zijn overigens wel allerlei bijwerkingen van dipiperon te bedenken (...) In zeldzame gevallen is bij toediening van dipiperon beschreven dat een vertraging van de intracardiale geleiding met een verhoogd risico op aritmieën en plotselinge hartdood kan optreden. In de literatuur is beschreven dat dit risico zich vooral bij hoge doseringen en bij oudere patiënten, boven de 65 jaar, voordoet. Dat sluit niet uit dat dit in een extreem geval ook bij een patiënt als [slachtoffer 3] is voorgekomen (cursiveringen hof)."

10.4.21.

Naar aanleiding van dit deel van de verklaring van dr. [V.2] past in de eerste plaats de opmerking dat het in de hier aan de orde zijnde zaak handelt om een jongen van zes jaren oud aan wie blijkens meergenoemde verklaring van de ziekenhuisapotheker [S.8], die in zoverre, als hiervoor reeds aangegeven, bevestiging vindt in hetgeen overigens door dr. [V.2] is verklaard, in de loop van de avond van 23 februari 2001 een combinatie van 600 mg chloralhydraat, 5 mg oxazepam en 10 mg dipiperon is toegediend, welke combinatie, gelet op zijn lichaamsgewicht, in potentie niet letaal is. Dat gegeven zijnde, valt niet anders dan te concluderen dat de verklaring van dr. [V.2] in zoverre slechts kan worden aangemerkt als een niet wetenschappelijk te onderbouwen of met enig ervaringsgegeven te staven theorie. Wederom een "scenario" derhalve.

Dat nog daargelaten: zoals in de aanvang van deze bewijsoverwegingen is aangegeven, is blijkens het deskundigenrapport van prof. dr. [S.5], afgaande op de gegevens van het medisch dossier, bij [slachtoffer 3] primair een ademstilstand opgetreden. Ziet het hof het goed, dan is dít deskundigenoordeel door de verdediging niet ter discussie gesteld. Het hof acht óók geen goede grond aanwezig dat - op de bestudering van de medische stukken gebaseerde - oordeel in twijfel te trekken. Daarmede is tevens gezegd dat, nog daargelaten het feit dat we ten dezen niet met een hoge bejaarde van doen hebben aan wie een in relatie tot zijn lichaamsgewicht te hoge dosis dipiperon is toegediend, de aanzet tot het overlijden niet in een intracardiaal probleem, doch in een ademhalingsprobleem gelegen was.

10.4.22.

Tot slot: de verdediging heeft er nog op gewezen dat prof. dr. [S.5] in zijn rapport over [slachtoffer 3] heeft opgemerkt dat sprake was van een "zwaar beschadigd kind". Zij hebben deze opmerking kennelijk mede dragend geacht voor hun - ook meer in het algemeen - geponeerde stelling, welke in de kern hierop neerkomt dat in wezen nimmer valt uit te sluiten dat een kind als [slachtoffer 3] plotseling, zonder duidelijke oorzaak, op natuurlijke wijze overlijdt. Het hof bekijkt bedoelde opmerking vanuit een geheel andere invalshoek: juist het gegeven dat de ter zake deskundig te achten prof. dr. [S.5], niettegenstaande de wetenschap dat [slachtoffer 3] een zwaar beschadigd kind was, zijn plotselinge overlijden - nu intoxicatie door toediening van de in de medicatielijsten en op de anesthesielijst verantwoorde doses chloralhydraat, dipiperon, oxazepam en/of narcosemiddelen uitgesloten is - in het licht van de medische stukken onverklaarbaar acht, is voor het hof veelbetekenend. Diens deskundigenoordeel wint nog aan kracht vanwege het feit dat hij daarin niet alleen staat. De evenzeer ter zake deskundig te achten prof. dr. [V.1] is immers tot hetzelfde oordeel gekomen en heeft, niettegenstaande het feit dat [slachtoffer 3] vanwege een na zijn geboorte ontstane doch in Afghanistan niet behandelde kernicterus een zwaar beschadigd kind was, ter terechtzitting van 16 februari 2004 opgemerkt: "Het was een sterk kind en er was sprake van vitaliteit". In dit verband is het wellicht ook goed om er nog eens de aandacht op te vestigen dat [slachtoffer 3] vier weken voor zijn overlijden op eigen kracht een toxische trichloorethanolspiegel van 85 mg/l heeft overleefd.

10.4.23.

Al hetgeen hiervoor is overwogen voert tot de slotsom dat het plotselinge overlijden van [slachtoffer 3] op 23 februari 2001 medisch onverklaarbaar is gebleken, temeer waar in alle op dit incident betrekking hebbende

verklaringen en medische stukken geen andere concrete oorzaken - zelfs niet bij wijze van een waarschijnlijkheidsdiagnose - zijn te traceren dan de reeds door de verdediging als mogelijkheid aangedragen en

hiervoor besproken oorzaken. Voor de daaruit voortvloeiende conclusie dat het overlijden mitsdien aan een onnatuurlijke, externe oorzaak dient te worden toegeschreven, waarbij opzet en voorbedachte raad in het spel zijn geweest, wordt verwezen naar hetgeen daaromtrent in paragraaf 11 bij de algemene bewijsoverwegingen zal worden uiteengezet, welke uiteenzetting mede dient te worden bezien in het licht van de navolgende overwegingen.

10.4.24.

Zoals reeds aan het begin van de onderhavige bewijsoverwegingen is aangegeven zal onder meer worden nagegaan of het traject, gelegen tussen het optreden van de ademhalingsproblemen en het door het afgaan van het alarm van de IVAC-pomp aangekondigde moment van de hartstilstand, aan de hand van al het voorliggende onderzoeksmateriaal valt te reconstrueren en of tussen het begin van dat traject en de aanwezigheid van de verdachte op de kamer van [slachtoffer 3], mede bezien het tijdsaspect, een rechtens relevant verband bestaat. Het hof stelt daarbij voorop dat het twee punten uit de door de kinderverpleegkundige [A.1] afgelegde verklaringen zal ecarteren, te weten dat zij direct na een mededeling van de verdachte naar de kamer van [slachtoffer 3] is gelopen en dat bedoelde mededeling van de verdachte tevens heeft ingehouden dat het alarm van de infuuspomp van [slachtoffer 3] afging. Dat haar verklaringen in zoverre niet juist zijn - tot welke conclusie de verdediging ook is gekomen - blijkt niet alleen indien deze tegen het licht van door anderen afgelegde verklaringen worden gehouden, waaronder de verklaring van de verdachte ter terechtzitting van 22 maart 2004, doch ook indien haar rapportage wordt gelegd naast de decursus. Er is gereageerd op het alarmeren van de IVAC-pomp dan wel een piepend infuus, zo valt in de rapportage en de decursus te lezen, terwijl daaraan in de decursus nog is toegevoegd dat de verpleging 10 minuten voordien de sondevoeding had afgekoppeld. Alsdan valt, op basis van de van belang zijnde verklaringen en stukken uit het medisch dossier, het navolgende traject in beeld te brengen.

10.4.25.

De verdachte heeft tezamen met onder meer de kinderverpleegkundige [T.2] op 23 februari 2001 late dienst gehad. Laatstgenoemde had gedurende die dienst de zorg voor [slachtoffer 3]. [slachtoffer 3] zou daarna onder de hoede van de kinderverpleegkundige [A.1] komen vallen die tezamen met haar collega [G.2] voor de nachtdienst stond ingepland.

10.4.26.

In de door de kinderverpleegkundige [A.1] opgemaakte rapportage is vermeld dat zij om 23.30 uur bij [slachtoffer 3] is gaan kijken omdat de IVAC-pomp alarmeerde. De monitor - de saturatiemeter - bleek storing aan te geven. Genoemde kinderverpleegkundige heeft vervolgens blijkens haar rapportage onder meer vastgesteld dat [slachtoffer 3] geen ademhaling en geen hartactie heeft.

10.4.27.

In de decursus is voornoemd tijdstip terug te vinden: om ongeveer 23.30 uur gaat onder meer bij de assistent-arts [M.1] het reanimatiesein af. Vermeld is voorts, zo is reeds opgemerkt, dat de verpleging - de kinderverpleegkundige [A.1] - [slachtoffer 3] bij controle in verband met een piepend infuus levenloos in bed heeft aangetroffen en dat de sondevoeding 10 minuten tevoren nog was afgekoppeld, waarbij geen bijzonderheden zijn geconstateerd. Het is de verdachte geweest die de sondevoeding van [slachtoffer 3] heeft afgekoppeld, zo volgt ook uit haar in eerste aanleg en in hoger beroep afgelegde verklaringen. Afgaande op het in de decursus vermelde tijdstip van ongeveer 23.30 uur, dat overeenkomt met het in de rapportage van [A.1] vermelde tijdstip, zou de verdachte de sondevoeding mitsdien omstreeks 23.20 uur moeten hebben afgekoppeld en zou, gezien het reeds aan het begin van deze bewijsoverwegingen uitgestippelde traject, nadat primair een ademstilstand was opgetreden, omstreeks 23.30 uur - het tijdstip waarop de IVAC-pomp gaat alarmeren - tevens sprake moeten zijn geweest van een hartstilstand en mitsdien circulatiestilstand.

10.4.28.

De kinderverpleegkundige [A.1] heeft op 22 september 2001 verklaard dat de verdachte even na 23.15 uur is komen melden dat het alarm van de saturatiemeter afging en vervolgens richting uitgang is gelopen. Tien minuten later, zo blijkt - als reeds overwogen uit de kort na het overlijden van [slachtoffer 3] gemaakte aantekening in de decursus, is de IVAC-pomp gaan alarmeren. Aangezien de betreffende assistent-arts dat niet zelf heeft waargenomen, behoeft er geen twijfel over te bestaan dat hij dat destijds uit de mond van de op de MCU I aanwezige kinderverpleegkundigen [A.1], [G.2] en/of [T.2] heeft opgetekend.

Dat in aanmerking genomen, is, afgaande op de verklaring van de kinderverpleegkundige [A.1], het tijdstip van het afgaan van het alarm van de IVAC-pomp en daarmede het tijdstip van het intreden van de hartstilstand vast te stellen op even na 23.25 uur.

10.4.29.

De kinderverpleegkundige [G.2] heeft op 24 september 2001 verklaard dat de verdachte de sondevoeding om ongeveer 23.10 uur is gaan afkoppelen, zij daarna nog is komen melden dat zij dat gedaan had en vervolgens is weggelopen. In zoverre sluit haar verklaring mitsdien aan op de verklaring van haar collega [A.1]. Zij heeft tevens verklaard - geheel in lijn met hetgeen in de decursus is vermeld - dat ongeveer tien minuten later, mitsdien ongeveer tien minuten na de mededeling van de verdachte, het infuusalarm is afgegaan.

10.4.30.

Te constateren valt dat de kinderverpleegkundige [T.2] alleen staat waar zij ter terechtzitting van 17 februari 2004 heeft verklaard dat tussen het moment dat de verdachte was komen melden dat zij de sondevoeding had afgekoppeld en het moment dat de kinderverpleegkundige [A.1], na het aantreffen van [slachtoffer 3], om hulp heeft geroepen ongeveer een half uur heeft gelegen. Op grond van de verpleegkundige rapportage, de decursus, de verklaring van de kinderverpleegkundige [A.1] en de verklaring van de kinderverpleegkundige [G.2], in onderling verband en samenhang bezien, kan worden vastgesteld dat de verdachte om 23.15 uur à 23.20 uur is komen melden dat zij de sondevoeding had afgekoppeld en dat vervolgens om 23.25 uur à 23.30 uur het alarm van de IVAC-pomp is afgegaan, hetgeen erop duidde dat sprake was van een hartstilstand, een tijdsinterval mitsdien van 10 tot maximaal 15 minuten.

10.4.31.

Blijkens de door de kinderverpleegkundige [A.1] gemaakte rapportage heeft zij, toen zij [slachtoffer 3] levenloos in bed aantrof, het navolgende waargenomen: geen ademhaling, geen hartactie en lichtstijve pupillen.

Daarenboven gaf de monitor - de saturatiemeter - storing aan. Blijkens haar op 22 september 2001 en 12 april 2002 afgelegde verklaringen heeft zij tevens geconstateerd dat [slachtoffer 3] niet reageerde op een pijnprikkel, dat zijn lippen een blauwige waas hadden en dat hij gemarmerde, blauw/rode vlekken op zijn armen had. Ter terechtzitting van 16 februari 2004 heeft prof. dr. [V.1] verklaard dat op grond van de door voornoemde kinderverpleegkundige waargenomen verschijnselen - de ademstilstand, de hartstilstand, de lichtstijve pupillen, de gemarmerde vlekken en het niet reageren op een pijnprikkel - valt aan te nemen dat [slachtoffer 3] al zeker 10 tot 15 minuten voordien in zuurstofnood is komen te verkeren. Geconstateerd moet worden dat het door deze getuige-deskundige genoemde tijdsbestek van 10 à 15 minuten volledig samenvalt met het in de vorige overweging vastgestelde tijdsinterval, waarmede eerder bedoeld rechtens relevant verband tussen het begin van het als zodanig aangeduide traject - te weten het optreden van de ademhalingsproblemen - en de aanwezigheid van de verdachte op de kamer van [slachtoffer 3] is vastgesteld.

10.4.32.

Daarnaast is nog het navolgende van belang. De saturatiemeter gaf, zoals reeds opgemerkt, storing aan toen de kinderverpleegkundige [A.1] naar aanleiding van het alarmeren van de IVAC-pomp naar [slachtoffer 3] ging kijken. Vaststaat dat zij in ieder geval het alarm van die IVAC-pomp heeft gehoord. De mededeling die de verdachte na het afkoppelen van de sondevoeding kwam doen, hield blijkens de verklaringen van deze kinderverpleegkundige d.d. 22 september 2001 en 12 april 2002 in dat het saturatiealarm afging. Zij heeft daaraan toegevoegd zelf geen saturatiealarm te hebben gehoord. In de verklaring van de kinderverpleegkundige [G.2] d.d. 24 september 2001 valt niet te lezen dat het saturatiealarm is afgegaan, wel is het infuusalarm gehoord. De kinderverpleegkundige [T.2] heeft op 26 september 2001 verklaard dat zij de deur van de kamer van [slachtoffer 3] open had laten staan om de monitor - de saturatiemeter - te kunnen horen, dat de verdachte kwam melden dat zij de sondevoeding had afgekoppeld en dat de monitor aan het pingelen oftewel aan het alarmeren was. Enige tijd na het vertrek van de verdachte is het infuusalarm afgegaan. Desgevraagd heeft deze kinderverpleegkundige ter terechtzitting van 17 februari 2004 verklaard dat zijzelf, toen de verdachte onder meer kwam melden dat de saturatiemeter op alarmeren stond, geen saturatiealarm heeft gehoord. En tot slot hebben de assistent-arts [M.1] en de kinderarts [N.1] in hun verklaringen van 2 oktober 2001 respectievelijk 25 oktober 2001 hun verbazing uitgesproken over het feit dat het infuusalarm/het alarm van de IVAC-pomp wel is afgegaan, maar het saturatiealarm niet.

10.4.33.

De verdachte is verzocht ter zake nadere opheldering te geven, zowel in eerste aanleg als in hoger beroep. Ter terechtzitting in eerste aanleg heeft zij alstoen verklaard: "Ik merk op dat het vreemd zou zijn als ik de sondevoeding zou afkoppelen, maar het saturatiealarm zou laten pingelen." Ter terechtzitting in hoger beroep van 22 maart 2004, als nagenoeg alle deskundigen en getuige-deskundigen zijn gehoord, een aantal van hen ook met deze kwestie is geconfronteerd en de daarop betrekking hebbende stukken mitsdien al aan de orde zijn gesteld, luidt de versie van het gebeuren van de verdachte in eerste instantie dat het saturatiealarm wèl is afgegaan en dat dat ook - een geheel nieuw element - verklaarbaar is omdat [slachtoffer 3] spiertrekkingen zou hebben gehad. Haar mededeling aan de kinderverpleegkundige [T.2] hield volgens haar in dat zij de sondevoeding had afgekoppeld en dat de saturatiemeter stoorde, níet dat [slachtoffer 3] spiertrekkingen had. Als zij desgevraagd heeft aangegeven dat [slachtoffer 3] in een schuin tegenover de balie gelegen kamer lag, de deur van de kamer van [slachtoffer 3] openstond en haar zich achter dan wel in de onmiddellijke nabijheid van die balie bevindende collega's het saturatiealarm hebben moeten kunnen horen en haar daarop wordt voorgehouden dat geen van hen dat alarm heeft gehoord,geeft zij aan dat het saturatiealarm "toch echt" is afgegaan. Als haar vervolgens wordt voorgehouden dat onder meer de assistent-arts [M.1] zich erover heeft verbaasd dat het saturatiealarm, gezien de sterke saturatiedaling, níet is afgegaan, luidt haar reactie: "Ik heb de saturatiemeter zien storen en verder weet ik er niets van." Zij is nog éénmaal in de gelegenheid gesteld dienaangaande opheldering te verschaffen. Haar antwoord: "Als het alarm afgaat en je hierop naar de patiënt toegaat, is het een gebruikelijke handeling om het alarm af te zetten. Ik heb dat in dit geval ongetwijfeld ook gedaan." Desgevraagd heeft zij daarop beaamd dat, indien het alarm is afgezet en niet opnieuw wordt aangezet, de saturatiemeter bij een verslechtering van de gezondheids situatie niet zal alarmeren, waarop zij heeft laten volgen: "Ik heb in dit geval (...) aan [T.2] doorgegeven dat ik het saturatiealarm had afgezet.", aldus een nieuw element aan de inhoud van de door haar tot de kinderverpleegkundige [T.2] gerichte mededeling toevoegend, welk element overigens nergens bevestiging vindt.

10.4.34.

Het hof kan niet anders dan concluderen dat er een opeenstapeling van discrepanties is, zowel tussen de verklaringen van de verdachte enerzijds en alle overige verklaringen anderzijds, als binnen de door de verdachte zelf afgelegde verklaringen.

Daarenboven vermag het hof niet in te zien waarom de verdachte - niet belast zijnde met de zorg voor [slachtoffer 3] - wel de taak op zich heeft genomen om de sondevoeding af te koppelen, doch zich vervolgens niet de moeite heeft getroost het saturatiebandje te

verplaatsen dan wel de saturatiemeter opnieuw in te stellen. Gevraagd immers naar wat zij zou doen als een patiëntje net een scopie heeft gehad, de saturatie van dat patiëntje daarna in de gaten moet worden gehouden, doch de saturatiemeter stoort, luidde haar antwoord: "Ik zou proberen het saturatiebandje op een andere plek op het lichaam aan te brengen of de monitor opnieuw in te stellen."

10.4.35.

Eén van de eerste overwegingen ten dezen hield in: voor de bewezenverklaring is relevant of dat traject - het traject, beginnend met de daling van de ademhaling en via het ontstane zuurstoftekort eindigend in het door het infuusalarm gemarkeerde moment van de hartstilstand - aan de hand van al het voorliggende onderzoeksmateriaal valt te reconstrueren en of tussen het begin van dat traject en de aanwezigheid van de verdachte op de kamer van [slachtoffer 3], mede bezien het tijdsaspect, een rechtens relevant verband bestaat, waarna dan vervolgens de gedragingen van de verdachte in ogenschouw zullen moeten worden genomen en zal moeten worden nagegaan of, indien daaromtrent vragen zijn gerezen, vragen ter zake waarvan een aannemelijke verklaring harerzijds mag worden verlangd, die aannemelijke verklaring vervolgens ook is gegeven.

Het traject was inmiddels al gereconstrueerd. Bedoeld rechtens relevant verband was inmiddels vastgesteld. Thans valt tevens vast te stellen dat het gedrag van de verdachte vele vragen heeft opgeroepen, vragen waarop zij het van haar te verlangen antwoord is schuldig gebleven. Het hof kan dan ook, mede in het licht van al hetgeen hiervoor is overwogen en hetgeen hierna bij de algemene bewijsoverwegingen in paragraaf 11 nog zal worden overwogen en meer in het bijzonder ook in het licht van de reeds bewezen verklaarde poging tot moord op [slachtoffer 3], gepleegd op 25 januari 2001, slechts tot de conclusie komen dat wettig en overtuigend is bewezen dat de verdachte dit patiëntje op 23 februari 2001 opzettelijk en met voorbedachten rade van het leven heeft beroofd.

10.5.

Nadere bewijsoverwegingen betreffende de moord op [slachtoffer 4]

10.5.1.

[slachtoffer 4], een hemofiliepatiëntje, had na een val op zijn hoofd op 2 augustus 2000 een bloeding binnen de schedel opgelopen. Leek het zich aanvankelijk nog niet zo ernstig aan te zien, op 16 augustus 2000 bleek een grote hersenbloeding te zijn ontstaan en is hij in coma geraakt. [slachtoffer 4] is daarop met spoed in het Sophia Kinderziekenhuis geopereerd. Op 9 oktober 2000 - ruim twee weken vóór zijn overlijden - is hij overgedragen aan het Juliana Kinderziekenhuis en opgenomen op de MCU I. Hij was (sub)comateus. [slachtoffer 4] was, zoals het door de kinderneuroloog [S.4] en de arts-assistent [B.3] is uitgedrukt, "stabiel slecht", reden waarom enerzijds niet aan een langdurige ziekenhuisopname, anderzijds niet aan een terugkeer naar huis werd gedacht, maar naar een plaats in een verpleegtehuis werd uitgekeken. De nadruk lag met andere woorden op de term "stabiel": een overlijden werd niet voorzien. In de dagen voorafgaand aan zijn dood zijn - tot in ieder geval 25 oktober 2000 te 11.30 uur - ten aanzien van zijn gezondheidssituatie geen bijzonderheden geconstateerd. Zijn vader heeft hem die ochtend nog - om de woorden van de verdachte te gebruiken - liefdevol verzorgd. Nadat de verdachte, die de bewuste dag de zorg voor Ka had, de vader had aangegeven dat hij best naar huis kon gaan, heeft deze omstreeks 11.00 uur afscheid van zijn zoontje genomen. Tot, zoals reeds aangegeven, in ieder geval 11.30 uur zijn geen bijzonderheden geconstateerd. Om 11.50 uur is sprake van een acute en verregaande verslechtering van zijn ademhaling, welke intreedt op het moment dat hij bij de verdachte op schoot zit en door haar met medicatie wordt gesprayd. Er resten dan nog twintig minuten tot aan het moment waarop hij officieel dood wordt verklaard. [slachtoffer 4] is ongeveer tweeëneenhalf jaar oud geworden.

10.5.2.

De verdediging heeft bij pleidooi de voorgeschiedenis en het ziektebeeld van [slachtoffer 4] uitgebreid in beeld gebracht teneinde, naar het hof begrijpt, een basis te leggen voor de stelling dat, niettegenstaande het feit dat sprake is van een onverwacht overlijden, meerdere mogelijke - natuurlijke - doodsoorzaken zich opdringen. Als het hof het goed ziet, zou de verklaring voor het overlijden volgens de verdediging enerzijds in mogelijk bestaande longproblemen moeten worden gezocht, anderzijds in de bij [slachtoffer 4] bestaande neurologische beschadiging, waar een op 25 oktober 2000 om 11.30 uur geconstateerde ontregeling van centraal vegetatieve verschijnselen ook op zou hebben gewezen, waarbij meer specifiek als cerebraal te duiden mogelijke oorzaken zijn genoemd: een hersenbloeding, een uitbreiding van de hydrocephalus - het waterhoofd - en een epileptische aanval.

10.5.3.

Het hof voelt zich niet geroepen om bij het onderhavige incident tot in detail deze door de verdediging aangedragen mogelijke oorzaken na te lopen - de achterliggende reden daarvan zal hieronder nog nader worden toegelicht -, temeer niet nu deze reeds alle door de gehanteerde bewijsmiddelen worden weerlegd. Een enkel aspect uit de in dit kader naar voren gebrachte stellingen zal het hof in deze bewijsoverwegingen nog wel aan de orde stellen, mede om aldus de relevantie van sommige uit de bewijsmiddelen naar voren komende punten in het licht van met name het door prof. dr. [S.5] uitgebrachte deskundigenrapport en de daarop door hem ter terechtzitting van 23 maart 2004 gegeven toelichting meer nadrukkelijk onder de aandacht te brengen.

10.5.4.

Anders dan de verdediging is het hof van oordeel dat prof. dr. [S.5] niet kan worden verweten zich schuldig te hebben gemaakt aan "bewijs uit het ongerijmde" waar hij ter terechtzitting heeft gesteld dat een ontregeling van centraal vegetatieve verschijnselen - waarop in het bijzonder de door de arts-assistent [B.3] om 11.30 uur geconstateerde versnelde ademhaling van ongeveer 60 teugen per minuut zou moeten wijzen - zich vaker bij [slachtoffer 4] heeft voorgedaan, hij daarvan altijd is hersteld en daarin mitsdien de oorzaak van zijn overlijden niet kan worden gezocht. Deze stelling moet immers worden bezien in het licht van zijn uiteenzetting over de zogenaamde beveiligingsmechanismen in de hersenen en met name ook tegen de achtergrond van hetgeen door hem reeds in zijn rapport is verwoord. Daar valt te lezen: "Er waren altijd perioden dat hij wat minder ademhaalde, maar dat gebeurde langzaam (cursivering hof) en herstelde zich vanzelf".

Primair kijkend, zoals uit zijn rapport blijkt, naar de decursus, niet naar de door de verdachte gemaakte rapportage - waarop in meerdere overwegingen overigens nog de aandacht zal worden gevestigd - heeft hij geconstateerd dat bij een op 25 oktober 2000 om 11.30 uur verricht lichamelijk onderzoek een versnelde ademhaling van 60 teugen per minuut is waargenomen, mogelijk een wat bemoeilijkte uitademing - een wat verlengd expirium -, doch overigens geen duidelijke afwijkingen zijn gezien. Ter zijde wordt alvast opgemerkt dat de door de arts-assistent geconstateerde versnelde ademhaling van 60 teugen per minuut beduidend lager ligt dan de door de verdachte op exact hetzelfde tijdstip in haar rapportage genoemde 90 tot 100 teugen per minuut. De bevindingen van het lichamelijk onderzoek in aanmerking genomen, heeft prof. dr. [S.5] voorts op basis van de medische gegevens vastgesteld dat [slachtoffer 4] slechts 20 minuten nadien blijkens de decursus geen spontane ademhaling meer had. Dát past niet binnen het ziektebeeld van [slachtoffer 4].

Indien dan vervolgens de verpleegkundige rapportage van de verdachte erop wordt nageslagen om te bezien welke symptomen zijn waargenomen door degene die bij het intreden van het incident aanwezig was en daar in wezen dienaangaande niet meer te lezen valt dan "was gestopt met ademhalen", is het voor het hof alleszins begrijpelijk dat prof. dr. [S.5] tot de conclusie komt: "Wat hier gebeurd is, is niet duidelijk. De toestand van het kind was niet anders dan voorheen. Er waren altijd perioden dat hij wat minder ademhaalde, maar dat gebeurde langzaam en herstelde zich vanzelf. En nu is hij volgens de verpleegkundige plotseling opgehouden met ademen, ± 20 minuten nadat hij door de arts is gezien."

10.5.5.

Zo kan prof. dr. [S.5], waar hij de mogelijkheid van een hersenbloeding uitsluit, ook niet worden verweten niet te hebben uitgelegd "waarom het niet mogelijk is dat de hersenbloeding al was ingezet voordat [B.3] rond 11.30 uur bij [slachtoffer 4] langs is geweest". Vooropgesteld: deze deskundige heeft er ter terechtzitting blijk van gegeven de medische dossiers ter zake waarvan hij in opdracht van het hof rapport heeft uitgebracht, óók het medisch dossier van [slachtoffer 4], van A tot en met Z te hebben bestudeerd. Er behoeft mitsdien geen twijfel over te bestaan dat hij zich er terdege van bewust was dat [slachtoffer 4] in een (sub)comateuse toestand verkeerde en er behoeft mitsdien ook geen twijfel over te bestaan dat hij dat bij zijn oordeelsvorming heeft betrokken. Naar het hof uit de door prof. dr. [S.5] afgelegde verklaring heeft begrepen is het van tweeën één. Ofwel de hersenbloeding was om 11.30 uur reeds ingezet, doch dan gelden zijn - overigens onder meer ook op een toename van de hydrocephalus toepasselijke - opmerkingen: "Ook in het geval van een ernstige neurologische beschadiging zal een ademstilstand of apneu een aanloop gehad hebben, dat gebeurt niet van het ene moment op het andere. Twintig minuten tevoren is het kind nog gezien, dat had opgemerkt moeten zijn." Dat had opgemerkt moeten zijn, niettegenstaande - zo voegt het hof er voor een goed begrip, gezien het vorenstaande, aan toe - de (sub)comateuse toestand van [slachtoffer 4]. Ofwel de hersenbloeding was op genoemd tijdstip nog niet ingezet, in welk geval zijn opmerkingen gelden: "Indien sprake zou zijn geweest van een hersenbloeding, had deze zich zo snel moeten voordoen dat deze binnen 20 minuten tot de dood zou hebben geleid. Dat is voor een hersenbloeding buitengewoon snel. Bij een eerdere bloeding is [slachtoffer 4] na een langzaam traject in een coma terechtgekomen. Een apneu is secundair aan een hersenbloeding omdat door de bloeding druk wordt uitgeoefend op de vitale centra die vervolgens de ademhaling tot stilstand brengen. In zo'n situatie word je niet blauw. Een bloeding begint evenwel nooit bij de vitale centra maar aan de periferie, dus het lijkt mij heel onwaarschijnlijk dat die bloeding zo snel druk zou kunnen uitoefenen op de vitale centra." In deze laatste opmerkingen komt ook een van belang zijnd "detail" naar voren, gegeven de zin "in zo'n situatie word je niet blauw". In dit verband vestigt het hof er de aandacht op dat blijkens de decursus en haar verklaring d.d. 2 oktober 2001 de arts-assistent [B.3] en blijkens haar verklaring d.d. 30 september 2001 de verpleegkundige [Z.1] cyanose respectievelijk blauwe lippen, blauwe vingertoppen en verkleuringen op de armen hebben waargenomen. Een symptoom dat niet past bij de door de verdediging als mogelijke doodsoorzaak naar voren geschoven hersenbloeding.

10.5.6.

Nog één opmerking ter zake de hiervoor reeds genoemde en door de verdediging mogelijk geachte doodsoorzaak: toename van de hydrocephalus. Het hof wijst erop dat èn prof. dr. [S.5] èn prof. dr. [V.1] èn de kinderneuroloog [S.4] met deze aandoening van [slachtoffer 4] bekend waren, doch dat geen van hen dit als mogelijke verklaring voor het overlijden van [slachtoffer 4] heeft genoemd.

10.5.7.

En tot slot een afzonderlijke overweging ten aanzien van een door de verdediging mogelijk geachte epileptische aanval. Trekkerige bewegingen, zo lijkt ook de verdediging als vaststaand aan te nemen, zijn niet waargenomen. Zij hebben er evenwel op gewezen dat prof. dr. [S.5] heeft verklaard dat de met een epileptische aanval gepaard gaande en waarneembare fysieke verschijnselen niet per definitie uit trekkerige bewegingen behoeven te bestaan, doch dat ook het slap worden daarop kan duiden. Vervolgens is gewezen op de verklaringen van de teamleidster [K.3] d.d. 5 september 2001 en 27 september 2001, inhoudende dat zij, toen de verdachte haar riep en zij vervolgens op de kamer van [slachtoffer 4] kwam, zag dat [slachtoffer 4] slap was en ook de verdachte de opmerking heeft geplaatst "Linda, hij ademt zo gek, hij wordt zo slap, hij stopt met ademen". Het hof wijst erop dat genoemde teamleidster blijkens laatstgenoemde verklaring nóg een waarneming heeft gedaan nadat de verdachte haar had geroepen en zij op de kamer van [slachtoffer 4] was gearriveerd: zij zag dat [slachtoffer 4] slap was èn geen ademhaling had op dat moment. Het hof wijst er voorts op dat blijkens de verklaring van prof. dr. [S.5] bedoelde waarneembare fysieke verschijnselen met de epileptische aanval gepaard behoren te gaan en niet eerst behoren te worden geconstateerd op het moment dat vitale levensfuncties zijn uitgevallen. Dat dán slapte wordt waargenomen - bij wijze van voorbeeld wordt, zo al nodig, verwezen naar de toestand waarin [slachtoffer 2] door de verpleegkundige [M.3] is aangetroffen - behoeft geen verwondering te wekken, doch valt geenszins als een symptoom van een epileptische aanval te beschouwen. Nog daargelaten het feit dat in de rapportage van de verdachte niets anders is vermeld dan "gestopt met ademhalen", dat zij blijkens de verklaring van de arts-assistent [B.3] d.d. 2 oktober 2001 desgevraagd te kennen heeft gegeven geen enkele aanloop, dus ook geen slapte, te hebben gezien, dat de verdachte ook ter terechtzitting van 18 maart 2004, uitdrukkelijk naar de door haar waargenomen verschijnselen gevraagd, niet meer heeft aangegeven dan dat tijdens het sprayen de ademhaling van [slachtoffer 4] verslechterde en dat hij bleek werd - waarin het hof geen enkel symptoom van een epileptische aanval vermag te onderscheiden - verdient daarenboven de verklaring van prof. dr. [V.1], afgelegd ter terechtzitting van 12 februari 2004 de aandacht, inhoudende: "Als er sprake is van een langer durende convulsie met zuurstoftekort zouden er ademhalingsproblemen kunnen ontstaan." Gelet op de snelheid waarmede het incident zich heeft voltrokken is daar in ieder geval geen sprake van geweest. Het komt het hof voor dat, dat alles in aanmerking genomen, óók de epileptische aanval gevoeglijk als mogelijke doodsoorzaak kan worden geëcarteerd. Ter zijde: het niet waarnemen van "enige aanloop" door de verdachte onderstreept nog eens de conclusie van prof. dr. [S.5] dat in de neurologische beschadiging ook overigens geen verklaring voor het overlijden, zoals een hersenbloeding of een toegenomen hydrocephalus, kan zijn gelegen.

10.5.8.

Zoals reeds overwogen, wordt voor hetgeen overigens in dit kader door de verdediging is aangevoerd volstaan met een verwijzing naar de bewijsmiddelen. Achterliggende reden daarvan is dat de stellingen van de verdediging in feite alle zijn gebaseerd op een aantekening in de decursus van de arts-assistent [B.3], de brief van haar hand d.d. 30 oktober 2000 en een deel van de verklaring van de kinderneuroloog [S.4] d.d. 24 september 2001.

10.5.9.

Om met deze laatste te beginnen. De verklaring houdt onder meer het navolgende in: "De reden dat [slachtoffer 4] op 25 oktober 2001 (het hof leest: 25 oktober 2000) kwam te overlijden, was voor mij niet duidelijk. Hij had best nog enkele jaren ouder kunnen worden. Het kind was natuurlijk al wel slecht en er was afgesproken dat er bij mogelijke problemen niet actief zou worden ingegrepen (non-reanimatiebeleid). Toch was er van een levensbedreigende situatie op dat moment geen sprake (...) U vraagt mij wat de doodsoorzaak van [slachtoffer 4] zou kunnen zijn. Het zou kunnen dat hij opnieuw een hersenbloeding heeft gehad. Ook zou het kunnen dat er longproblemen zijn ontstaan. Verder kan het zijn dat hij een plotselinge ademstilstand tijdens een epilepsie-aanval heeft gehad." Voor wat betreft het - door de verdediging in de stellingen evenzeer genoemde - NTBR-beleid kan in dit verband daarenboven worden gewezen op hetgeen dienaangaande is overwogen ten aanzien van de bewezen verklaarde moord op [slachtoffer 3] naar aanleiding van de ter zake op de terechtzitting van 16 februari 2004 door prof. dr. [V.1] afgelegde verklaring.

10.5.10.

Vorenstaande verklaring van de kinderneuroloog [S.4] bevat niet meer dan theoretische beschouwingen, waaraan geen enkel voor één van de genoemde "zou-kunnen-doodsoorzaken" van belang te achten en waargenomen symptoom ten grondslag ligt. Dat valt de betreffende kinderneuroloog ook niet kwalijk te nemen: zij was er niet bij toen het incident zich voordeed en de enige die ter zake meer helderheid via haar verpleegkundige rapportage dan wel een mondelinge toelichting zou hebben kunnen verschaffen was de verdachte. Maar nogmaals: in de verpleegkundige rapportage is alleen vermeld "gestopt met ademhalen" en ten overstaan van de arts-assistent [B.3] is te kennen gegeven dat er geen enkele aanloop - en dus geen enkel symptoom - viel waar te nemen.

10.5.11.

De brief d.d. 30 oktober 2000 van de arts-assistent [B.3], waarmee is beoogd aan de huisarts van [slachtoffer 4] tekst en uitleg omtrent diens overlijden te geven, houdt onder meer in: "Meest waarschijnlijke oorzaak toch een centrale apneu bij een ernstige neurologische beschadiging."

10.5.12.

Een nog meer nietszeggende diagnose is niet goed voorstelbaar, maar het is ook deze arts-assistent niet kwalijk te nemen dat zij geen medisch verklaarbare doodsoorzaak heeft kunnen aangeven. Wat wordt met haar diagnose bedoeld? Kennelijk is aan een cerebrale oorzaak gedacht, maar welke? Hersenbloeding? Toename hydrocephalus? Convulsie? Het is allemaal in haar aantekening in de decursus terug te vinden, evenals de gedachte dat de dood wellicht niet tot een apneu en mitsdien respiratoire insufficiëntie, maar tot een circulatoire insufficiëntie is terug te voeren. Het aantal door haar in de decursus geplaatste vraagtekens overtreft het aantal door haar in theorie bedachte mogelijke doodsoorzaken. Zij kan immers ook geen enkel symptoom aan ongeacht welke in theorie denkbare mogelijke doodsoorzaak ten grondslag leggen.

10.5.13.

De betreffende arts-assistent heeft een proces doorlopen dat prof. dr. [S.5] aldus heeft verwoord: "Indien een kind zo plotseling overlijdt, loop je een lijst met mogelijkheden na. Dat is een algemene lijst."

10.5.14.

Het incident inzake [slachtoffer 4] is daarmede één van de meest sprekende voorbeelden uit alle bewezen verklaarde feiten dat steun biedt voor het oordeel dat aan het enkele feit, dat een differentiaal diagnose, een werkdiagnose, een waarschijnlijkheidsdiagnose, een gelegenheidsdiagnose - welke term daarvoor ook mag worden gebruikt - is gesteld, in de context van de onderhavige strafzaak geen enkele betekenis valt toe te kennen.

10.5.15.

Prof. dr. [S.5] heeft alle voorhanden zijnde gegevens in aanmerking genomen: de voorgeschiedenis, het ziektebeeld, het ziektebeloop, ook tijdens de dagen voorafgaande aan het overlijden en de bevindingen van het lichamelijk onderzoek dat op 25 oktober 2000 om 11.30 uur heeft plaatsgevonden. Het hof vermag niet in te zien op welke grond aan zijn oordeel, inhoudende dat het overlijden van [slachtoffer 4] medisch onverklaarbaar is - tot welk oordeel prof. dr. [V.1] overigens evenzeer is gekomen - zou moeten worden getwijfeld. Tijdens het onderzoek ter terechtzitting is eerder bedoelde lijst met mogelijkheden met prof. dr. [S.5] doorgenomen. Met het schrappen van elke daarop voorkomende optie, blijft dan ook maar één optie over: aan het overlijden van [slachtoffer 4] ligt een onnatuurlijke, externe oorzaak ten grondslag, waarbij opzet en voorbedachte raad in het spel zijn geweest. Voor die conclusie is niet alleen al hetgeen hiervoor is overwogen redengevend, doch ook hetgeen dienaangaande later bij de algemene bewijsoverwegingen zal worden uiteengezet, welke uiteenzetting mede dient te worden beschouwd in het licht van de navolgende overwegingen.

10.5.16.

Konden bij de bespreking van het onderhavige incident de overwegingen met betrekking tot het door de verdediging ingenomen standpunt dat het bewijs, dat aan het overlijden van [slachtoffer 4] een onnatuurlijke oorzaak ten grondslag ligt, niet geleverd is, afgezet tegen het aantal in dat kader gevoerde verweren, al relatief beperkt in aantal en omvang zijn, zulks heeft ook te gelden waar het de nog resterende overwegingen betreft, die uiteindelijk - al het overwogene in onderling verband en samenhang beschouwd - onvermijdelijk tot de conclusie leiden dat het de verdachte is geweest die [slachtoffer 4] op 25 oktober 2000 opzettelijk en met voorbedachten rade van het leven heeft beroofd.

10.5.17.

Inmiddels bij de bespreking van het vijfde incident aanbeland zijnde blijkt het patroon zichtbaar te worden: discrepanties tussen haar rapportages en verklaringen enerzijds en het overige onderzoeksmateriaal anderzijds, discrepanties tussen haar rapportages enerzijds en haar verklaringen anderzijds, innerlijke inconsistenties in haar verklaringen, herziene verklaringen, kennelijk leugenachtige verklaringen, een noodbel die beweerdelijk is ingedrukt dan wel een alarm dat beweerdelijk is afgegaan doch door niemand is gehoord, kortom, allerlei aspecten ter zake waarvan vragen zijn gerezen, ter zake waarvan van haar - zeker indien de feiten in onderling verband en samenhang worden beschouwd - uitleg kan worden vereist, ter zake waarvan zij - doorgaans bij herhaling - in de gelegenheid is gesteld die uitleg te geven, doch ter zake waarvan zij het antwoord schuldig is gebleven.

10.5.18.

Ter terechtzitting van 18 maart 2004 heeft zij verklaard dat zij om 11.30 uur - gezien de verklaring van de vader van [slachtoffer 4] d.d. 4 oktober 2001: een half uur nadat deze op instigatie van de verdachte naar huis was gegaan, zijn zoontje stabiel achterlatend - de arts-assistent heeft ingeschakeld om reden dat [slachtoffer 4] een verhoogde ademhaling en hartactie had. In zoverre strookt haar verklaring met de door haar opgemaakte rapportage. In die rapportage valt onder meer te lezen dat [slachtoffer 4] om 11.30 uur tachypneu was, te weten een versnelde ademhaling van 90 à 100 teugen per minuut had, duidelijk moeite met ademhalen had, alsmede tachycard was, te weten een versnelde hartactie van 160 à 180 slagen per minuut had, en dat om die reden de arts op de hoogte is gesteld.

10.5.19.

Uit de in de decursus door de arts-assistent [B.3] gemaakte aantekening valt te lezen dat zij metterdaad om 11.30 uur [slachtoffer 4] heeft onderzocht. Zij heeft een ademhaling van 60 - niet van 90 à 100 - teugen per minuut geconstateerd, geen bemoeilijkte ademhaling oftewel dyspnoe, doch slechts een iets verlengd expirium, en heeft geen bijzonderheden ten aanzien van de hartactie vastgesteld. Hoe valt de verklaring en de rapportage van de verdachte daarmede te rijmen?

10.5.20.

Afgaande op de infuuslijst, waar tevens de door de verpleegkundigen gehouden controles van onder meer hartactie, ademhalingsfrequentie, bloeddruk en saturatie staan aangegeven, heeft er niet om 11.30 uur een controle van de ademhaling en hartactie plaatsgevonden, maar om 11.00 uur en om 12.00 uur. Hoe valt de rapportage van de verdachte daarmede te rijmen?

10.5.21.

Ter terechtzitting van 18 maart 2004 heeft de verdachte verklaard dat zij in opdracht van de arts-assistent onder meer de bloeddruk moest meten. Nadat een eerste meting een "rare" waarde had opgeleverd, zou door haar bij een tweede meting een bloeddruk van 143/71 zijn geconstateerd. Deze waarde is - zo is door haar ook bevestigd - op de infuuslijst terug te vinden achter het tijdstip van 12.00 uur, mitsdien ná het bezoek van de arts-assistent en nádat, mede op basis van de uit de mond van de verdachte opgetekende anamnese, een medicatiespray was voorgeschreven. Eerst achter dát tijdstip blijkt volgens de infuuslijst een hartactie en een ademhalingsfrequentie in de orde van grootte van de volgens haar rapportage reeds een half uur voordien gemeten frequenties - die de aanleiding zouden zijn geweest om de arts-assistent in te schakelen - te zijn gemeten, namelijk een hartactie van 174 slagen per minuut en een ademhalingsfrequentie van 90 teugen per minuut. Hoe vallen haar verklaring en haar rapportage enerzijds te rijmen met deze infuuslijst anderzijds?

En: waarom moest, afgaande op deze infuuslijst, überhaupt om 11.30 uur een arts-assistent ingeschakeld worden?

10.5.22.

In haar rapportage staat achter het tijdstip 11.50 uur - 20 minuten nadat zij de arts-assistent had ingeschakeld en deze bij [slachtoffer 4] was geweest - dat de ademhaling van [slachtoffer 4] was gestopt terwijl hij bij haar op schoot zat. Uit de decursus blijkt dat zij een mededeling van dezelfde inhoud op datzelfde tijdstip aan de arts-assistent heeft gedaan, hetgeen door laatstgenoemde in haar verklaring van 2 oktober 2001 nog eens is bevestigd. Ter terechtzitting van 18 maart 2004 heeft de verdachte verklaard dat bij [slachtoffer 4], terwijl hij op haar schoot zat en zij hem aan het sprayen was, een verslechtering van de ademhaling optrad, maar geen ademstilstand. Hoe valt dat met elkaar te rijmen?

10.5.23.

[slachtoffer 4] behoorde, in geval zich een ernstige complicatie in zijn gezondheidstoestand zou voordoen, blijkens de in het multidisciplinair afsprakenblad neergelegde non-reanimatie-afspraak in ieder geval zuurstof te worden toegediend, onder meer om een dood door verstikking te voorkomen. Toen de arts-assistent [B.3] na de door de teamleidster [K.3] gedane oproep van 11.50 uur bij [slachtoffer 4] arriveerde bleek deze, gezien haar verklaring d.d. 2 oktober 2001, nog niet dood te zijn en heeft zij - omdat er niets gebeurde - [slachtoffer 4] op de kap genomen en zuurstof toegediend, hetgeen in wezen door de verdachte tijdens haar in eerste aanleg afgelegde verklaring is bevestigd. Waarom heeft de verdachte als eerst verantwoordelijk verpleegkundige voor [slachtoffer 4] geen zuurstof aan hem toegediend?

10.5.24.

Nadat de zorgonderzoeker [L.1] ter terechtzitting van 11 maart 2004 over deze "nalatigheid" van de verdachte is gehoord, heeft de verdachte ter terechtzitting van 18 maart 2004 - in strijd met haar in eerste aanleg afgelegde verklaring - beweerd dat zij, tezamen met de teamleidster [K.3], wel degelijk "iets met zuurstof" heeft gedaan, zij het dat zij op nadere vragen niet weet aan te geven wat dat "iets" dan precies geweest is. Waarom heeft de verdachte haar verklaring herzien? Waarom vindt deze herziene verklaring geen steun in eerder bedoelde verklaring van de arts-assistent [B.3], noch in de verklaringen van genoemde [K.3] d.d. 5 september 2001 en 27 september 2001?

10.5.25.

De verdachte heeft ter terechtzitting van 18 maart 2004 verklaard dat zij de bloeddruk niet meteen - ten derde male - opnieuw kon meten vanwege de door de opgeblazen cuff veroorzaakte afknelling van de bloedstroom. De verdachte heeft bij dat verhoor aangegeven dat het tegelijk sprayen en bloeddruk meten geen probleem was omdat er voor de laatste handeling slechts één knop behoefde te worden ingedrukt en de cuff immers nog om het armpje zat. Later in dat verhoor heeft zij verklaard dat ze de cuff van de eerste twee metingen niet heeft laten zitten, maar naar de andere arm verplaatst had. Hoe valt dit met elkaar te rijmen? Waarom kon de bloeddruk dan, als de cuff was verplaatst, niet meteen, alvorens met sprayen te beginnen, worden overgemeten? Waarom kon de bloeddruk niet pas na het sprayen worden overgemeten?

10.5.26.

De verdachte is voorgehouden dat [slachtoffer 4], afgaande op haar rapportage, tijdens het sprayen aan de saturatiemeter moet hebben gelegen, al was het maar daarom dat zij achter het tijdstip van 11.50 uur, dus op een na het bezoek van de arts-assistent gelegen tijdstip, een saturatiewaarde heeft genoteerd. De verdachte heeft beaamd dat [slachtoffer 4] op dat moment aan de saturatiemeter lag. Gevraagd of dan, gegeven het feit dat bij een daling van de ademhaling ook de saturatiewaarde daalt, bij het intreden van het incident het alarm is afgegaan, heeft zij geantwoord zich dit niet te kunnen herinneren. Waarom is - ook nu - in geen van de door anderen afgelegde verklaringen vermeld dát het saturatiealarm is afgegaan?

10.5.27.

De slotsom moge duidelijk zijn: op grond van al hetgeen hiervoor is overwogen, mede bezien in het licht van hetgeen daaromtrent in paragraaf 11 bij de algemene bewijsoverwegingen nog zal worden uiteengezet, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte zich op 25 oktober 2000 schuldig heeft gemaakt aan de moord op [slachtoffer 4].

10.6.

Nadere bewijsoverwegingen betreffende de moord op [slachtoffer 5]

10.6.1.

Op 9 oktober 2000 blijkt [slachtoffer 5] bloed in zijn ontlasting te hebben en donkere maaginhoud op te geven. Omdat hij ook toenemend bleek wordt, wordt hij op 10 oktober 2000 rond het middaguur naar de afdeling Spoedeisende Hulp van het Westeinde Ziekenhuis gebracht. Geconstateerd wordt dat sprake moet zijn van een ernstige bloedarmoede. Zijn polsslag/hartslag ligt op dat moment op 140 slagen per minuut, zijn bloeddruk bedraagt 125/80. In overleg met de kinderarts [R.1] wordt hij overgebracht naar de afdeling Spoedeisende Hulp van het Juliana Kinderziekenhuis. Aldaar blijkt inmiddels sprake te zijn van een polsslag/hartslag van 162 slagen per minuut en een bloeddruk van 93/42. Bij een gehouden bloedonderzoek wordt een Hb-gehalte van 2,3 mmol/l gemeten, waarmee de bloedarmoede vaststaat. Omdat sprake is van circulatoire insufficiëntie wordt hem nog op de afdeling Spoedeisende Hulp van het Juliana Kinderziekenhuis vaatvulling, extra vocht, gegeven, waarna zo spoedig mogelijk met bloedtransfusie/erytrocytentransfusie is gestart. Bij een nog die avond plaatsgehad hebbende duodenoscopie wordt een ernstige ontsteking van de slokdarm vastgesteld waarmede het op 9 oktober 2000 ontstane bloedverlies was verklaard. Van een bloedende slokdarm was tijdens de scopie geen sprake meer. [slachtoffer 5] heeft het onderzoek goed doorstaan en is vervolgens overgebracht naar de MCU I. Gedurende de nacht van 10 op 11 oktober 2000 is hij voor zijn verzorging aangewezen op de verdachte. Bij een die nacht om 02.58 uur gehouden bloedonderzoek blijkt zijn Hb-gehalte dankzij de toegediende bloedtransfusies opgelopen te zijn tot 6,7 mmol/l. Haemodynamisch is hij weer volledig stabiel. Ongeveer een half uur later - om 03.30 uur - krijgt de assistent-kinderarts [D.1] een noodoproep. Als zij op de MCU I arriveert, blijkt [slachtoffer 5] cyanotisch te zijn, geen ademhaling en een vertraagde hartslag - een bradycardie - van ongeveer 60 slagen per minuut te hebben. Hij is gedurende een half uur gereanimeerd. Tevergeefs. Op 11 oktober 2000 om 04.00 uur is [slachtoffer 5], na een leeftijd van nog geen 16 maanden te hebben bereikt, dood verklaard. In een na zijn overlijden afgenomen bloedmonster is een Hb-gehalte gemeten van 5,1 mmol/l.

10.6.2.

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat, niettegenstaande het feit dat sprake is van een onverwacht en plotseling overlijden, geenszins valt uit te sluiten dat de ten dezen gestelde werkdiagnose juist is en mitsdien aan het overlijden een natuurlijke oorzaak ten grondslag ligt.

10.6.3.

Heeft het hof bij de bewezen verklaarde moord op [slachtoffer 4] in dit verband overwogen zich niet geroepen te voelen tot in detail alle door de verdediging aangevoerde stellingen langs te lopen om reden dat in de bewijsmiddelen reeds de weerlegging van die stellingen te vinden was, bij het onderhavige incident geldt dat nagenoeg alle argumenten om het standpunt van de verdediging te verwerpen al in een notendop in de eerste overweging zijn verwerkt.

10.6.4.

Desalniettemin komt het het hof geraden voor toch ruim aandacht aan de door de verdediging bedoelde werkdiagnose te besteden. Het onderhavige incident is namelijk hét meest sprekende voorbeeld uit alle bewezen verklaarde feiten aan de hand waarvan kan worden aangetoond dat een werkdiagnose - het hof beperkt zich thans maar tot deze veelal als synoniem voor een gelegenheidsdiagnose gehanteerde term - in de context van deze strafzaak van nul en generlei waarde is. Zijn voor het overlijden van [slachtoffer 4] bij gebreke van enig waargenomen en mitsdien daartoe redengevend symptoom desalniettemin verschillende werkdiagnoses gesteld, voor het overlijden van [slachtoffer 5] is destijds, zoals hieronder zal blijken, een werkdiagnose gesteld niettegenstaande het feit dat alle waargenomen symptomen een contra-indicatie voor die diagnose boden.

10.6.5.

De werkdiagnose luidde: "circulatoir falen als gevolg van acute verbloeding, eventueel in combinatie met decompensatio cordis".

10.6.6.

Tijdens het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep is gebleken dat geen van de ter zake deskundigen deze werkdiagnose heeft onderschreven. Alleen al uit de voor de bewezenverklaring gehanteerde bewijsmiddelen vallen de navolgende reacties te destilleren: "zeker is geen verbloeding opgetreden" en "de werkdiagnose ontbeert elke grond", aldus prof. dr. [S.5], "er kan redelijkerwijs geen ernstige bloeding hebben plaatsgevonden", aldus prof. dr. [V.1], "er was zeker geen sprake van een nieuwe bloeding", aldus de kinderarts/gastro-enteroloog [G.1] die de duodenoscopie heeft verricht, en "die werkdiagnose wordt echter niet door de feiten gesteund", aldus de (toenmalige assistent-)kinderarts [D.1] die de werkdiagnose heeft gesteld.

10.6.7.

Desalniettemin heeft de verdediging aangevoerd dat de in de betreffende werkdiagnose gegeven oorzaak van het overlijden niet valt uit te sluiten, omdat de ter zake deskundigen, zo vat het hof het verweer kort samen, hun oordeel grotendeels op het post mortem vastgestelde Hb-gehalte van 5,1 mmol/l hebben gebaseerd, ondanks het feit dat niet vaststaat dat dat een zuivere waarde is, en voor het overige alle ter zake deskundigen de waargenomen symptomen wel eens foutief zouden kunnen hebben geïnterpreteerd.

10.6.8.

Waar het het Hb-gehalte van 5,1 mmol/l betreft, heeft de verdediging erop gewezen dat, zakelijk weergegeven, uit het onderzoek ter terechtzitting is gebleken dat de werkelijke waarde, indien te snel na overlijden intracardiaal bloed is afgenomen, enerzijds weleens hoger zou kunnen liggen, namelijk indien eerst sereus vocht is opgetrokken hetgeen een verdunningseffect kan hebben opgeleverd, anderzijds evenwel, omdat het bloed alsdan te snel na het acute bloedverlies is afgenomen, wel eens lager zou kunnen liggen. Om deze stelling verder handen en voeten te geven hebben ze uit het dossier één verklaring gelicht, te weten die van de kinderarts [R.1] d.d. 27 september 2001, waarin valt te lezen dat het bloed nog tijdens de reanimatie is geprikt. De conclusie van de verdediging luidt dat niet duidelijk is hoe hoog het daadwerkelijke Hb-gehalte is geweest, zodat de waarde van 5,1 mmol/l niet redengevend kan zijn voor het oordeel dat acuut bloedverlies als doodsoorzaak uitgesloten moet worden geacht.

10.6.9.

Een passage uit de ter terechtzitting van 17 februari 2004 door de kinderarts [G.1] afgelegde verklaring is door de verdediging in dit verband niet belicht, terwijl de passage toch een antwoord inhoudt op een expliciet door de verdediging aan deze getuige-deskundige gestelde vraag. Het hof zal die verklaring in zoverre op deze plaats alsnog belichten. De betreffende passage luidt: "De conclusies dat als er een Hb-gehalte van 5,1 is gemeten, hetgeen door direct meten hoger zou zijn dan in werkelijkheid, dit een indicatie is van een zodanig bloedverlies dat dat een shock c.q. de dood ten gevolge zou kunnen hebben en dat de dood het gevolg is van een acute verbloeding zijn te vergaand en te speculatief. Je kunt niet de conclusie trekken dat de waarde van het Hb in feite geen 5,1 had moeten zijn maar zoveel lager dat het kind daaraan dood had kunnen gaan."

10.6.10.

De verdediging heeft bij het door hun ingenomen standpunt inzake het Hb-gehalte van 5,1 mmol/l daarenboven juist dat tot het procesdossier behorende stuk buiten beschouwing gelaten op grond waarvan het tijdstip van bloedafname op objectieve wijze valt vast te stellen, te weten het zich in het patiëntendossier bevindende hematologierapport. Uit dat rapport blijkt dat het bloedmonster, op basis waarvan het Hb-gehalte van 5,1 mmol/l is vastgesteld, op 11 oktober 2000 om 08.45 uur is afgenomen, mitsdien vijf uren en een kwartier na het intreden van het - volgens de verdediging mogelijkerwijze door acuut bloedverlies - ingetreden incident dan wel vier uren en drie kwartier nadat [slachtoffer 5] officieel dood was verklaard.

10.6.11.

Indien de hiervoor aangehaalde verklaring van de kinderarts [G.1] en bedoeld hematologierapport bij de beoordeling worden betrokken - en die worden door het hof bij de beoordeling betrokken - is daarin toch reeds, mede gegeven het feit dat alle ter zake deskundigen de werkdiagnose verwerpen, een sterke contra-indicatie voor die diagnose gelegen.

10.6.12.

Indien thans die werkdiagnose onder het licht wordt gehouden voor zover deze inhoudt "eventueel in combinatie met decompensatio cordis", dan is de ter terechtzitting van 17 februari 2004 door de kinderarts [D.1] afgelegde verklaring het hof niet ontgaan, voor zover deze inhoudt: "Aan mij wordt voorgehouden een rapport d.d. 10 oktober 2000 van de radiodiagnost dr. [H.1]. In dit rapport wordt onder het kopje THORAX vermeld: "Vergrote hartschaduw. Ook toegenomen longvaattekening. Beeld verdacht voor een decompensatio cordis." De vergrote hartschaduw en de toegenomen longvaattekening wijzen er op dat er zich meer vocht of bloed dan gebruikelijk is in de longvaten bevindt hetgeen onder andere bij een decompensatio cordis het geval kan zijn (...) Een vergrote hartschaduw en een toegenomen longvaattekening kunnen op een decompensatio cordis duiden doch hoeven hier niet per definitie op te duiden (...) Er is vaatvulling, dus extra vocht, gegeven. Op het moment dat er meer dan normaal vocht in de bloedvaten zit en het hart derhalve meer aan vocht moet rondpompen, kun je dat ook zien op een foto als een overvullingsbeeld. Het kan zijn dat het hart het bloed niet weg kan pompen zodat het blijft stuwen in de longen of het kan zijn dat er veel vocht is gegeven en dat er daardoor veel vocht in de vaten zichtbaar is. Ik zou puur op basis van een foto niet de diagnose decompensatio cordis durven stellen (...) Een hartslag van 116, 110, 109 na een scopie is een keurige hartslag voor een jongen van die leeftijd. De diagnose van decompensatio cordis wordt ook op grond hiervan niet door de thoraxfoto gesteund."

10.6.13.

Op de hartslag was zijdens het hof de aandacht van deze kinderarts reeds ter terechtzitting gevestigd. Het hof heeft het tot zijn taak gerekend nadien nog na te gaan of [slachtoffer 5] metterdaad vaatvulling is gegeven voordat de X-thorax is gemaakt. Die zoekactie heeft het navolgende resultaat opgeleverd. Blijkens het formulier van de afdeling Spoedeisende Hulp van het Juliana Kinderziekenhuis is van die afdeling slechts het verzoek richting de afdeling Radiodiagnostiek gegaan om een echo abdomen - een echo dus van de buik - te maken, níet om een X-thorax te maken. Voorts valt op dat formulier te lezen: "Medicatie toegediend op Spoedeisende Hulp: 90 ml GPO in 30 minuten" en wordt het advies gegeven: "Therapie: 1x GPO, erytransfusie, opname en monitorbewaking".GPO blijkt vaatvulling te betreffen, zo leert de brief, waarin tevens de werkdiagnose is verwoord, d.d. 31 oktober 2000, getuige de passage: "In verband met de matige circulatie werd [slachtoffer 5] gevuld met 10 ml/kg GPO. Zo spoedig mogelijk daarna werd gestart met erytrocytentransfusie."

Indien dan tot slot de decursus er nog een keer op wordt opengeslagen, volgt uit een door de kinderarts [G.1] gemaakte aantekening dat het bloed - de erytrocytentransfusie - om 17.30 uur "aanhangt" en constateert zij dat [slachtoffer 5] een snelle hartactie heeft, maar volgt uit die aantekening niet dat zij al op de hoogte is van een uitslag van de X-thorax. De conclusie kan geen andere zijn dan dat [slachtoffer 5] metterdaad vaatvulling heeft gekregen en al direct na aankomst op de afdeling Spoedeisende Hulp, welke afdeling niet om een X-thorax heeft verzocht. Hoewel de verdediging kan worden nagegeven dat uit het rapport d.d. 10 oktober 2000 van de radiodiagnost [H.1] niet blijkt hoe laat de X-thorax is gemaakt, is ook in de hiervoor aangehaalde stukken - bezien in verband met vorenbedoelde verklaring van de kinderarts [D.1], waarin al was aangegeven dat [slachtoffer 5] vaatvulling had gekregen en waarin tevens was aangegeven dat die vaatvulling tot het overvullingsbeeld kon hebben geleid, op grond waarvan de diagnose decompensatio cordis, temeer indien de keurige hartslag ook nog in aanmerking wordt genomen, niet zomaar valt te stellen - toch ook al een sterke contra-indicatie voor de werkdiagnose "circulatoir falen als gevolg van acute verbloeding, eventueel in combinatie met decompensatio cordis" gelegen.

10.6.14.

Terug naar het eerste deel van de werkdiagnose. Wat zijn de symptomen van een acute verbloeding? Ook daar zijn alle ter zake deskundigen het over eens: een snelle hartactie en een lage bloeddruk. Ter terechtzitting van 17 februari 2004 heeft de kinderarts [G.1] het aldus uitgedrukt: "Als het waar zou zijn dat het kind in een uur tijd een ernstige bloeding had, had er eerst een versnelde hartactie en een lage bloeddruk moeten zijn. Dat is het meest directe waar je naar moet kijken en wat gezien had moeten zijn." En waar het het effect van een en ander op de ademhaling aangaat, heeft de kinderarts [D.1] op diezelfde terechtzitting verklaard: "Het eerste dat er gebeurt als je veel bloed verliest, is dat het hart zich aan gaat passen door het bloed sneller rond te pompen. De eerste alarmtekenen zullen derhalve zijn dat je een hoge hartactie hebt. Pas in een later stadium zal de bloeddruk gaan dalen. Het stoppen van de ademhaling gebeurt nog veel later."

10.6.15.

De kinderarts [G.1] heeft in het begin van het verhoor aangegeven dat opname op 10 oktober 2000 en een spoedscopie geboden waren omdat op dat moment niet bekend was of sprake van doorgaand bloedverlies was. De verdediging heeft gesteld dat de hartactie en bloeddruk van [slachtoffer 5], toen deze in het Westeinde Ziekenhuis en daarna bij opname in het Juliana Kinderziekenhuis werden gemeten, niet exceptioneel waren. Wat er van die stelling zij - de waarden van de voor de scopie en na de scopie gedane metingen zijn ter adstructie bij de bewijsmiddelen opgenomen - de daaraan door de verdediging verbonden conclusie, inhoudende dat deze kinderarts heeft onderkend dat ook dan van een verbloeding sprake kan zijn indien niet bij voortduring een versnelde hartactie en een lage bloeddruk worden gemeten, neemt het hof uitdrukkelijk niet voor zijn rekening. Alsdan zou immers - gegeven het feit dat het bloedverlies, dat uiteindelijk de reden vooropname van [slachtoffer 5] op 10 oktober 2000 is geweest, zich al op 9 oktober 2000 heeft gemanifesteerd, getuige het feit dat hij toen bloed in zijn ontlasting had, donkere maaginhoud opgaf en toenemend bleek werd - worden miskend dat onderscheid moet worden gemaakt tussen een acute verbloeding en doorgaand bloedverlies. Volledigheidshalve wordt in aansluiting hierop nog een - door de verdediging in ander verband ook aangehaalde passage - uit de verklaring van de kinderarts [D.1] weergegeven: "Als er sprake is van een langdurig laag Hb-gehalte en dit geleidelijk is ontstaan, kan, hoe laag het Hb-gehalte ook is, het lichaam zich daar redelijk aan aanpassen. Als je echter in een korte tijd van een Hb-gehalte van 10 acuut naar een Hb-gehalte van vijf gaat, kan het lichaam wel in de problemen raken. De snelheid van het ontstaan van bloedarmoede speelt derhalve een grote rol."

10.6.16.

De werkdiagnose welke de basis van het bewijsverweer vormt gaf acute verbloeding als mogelijke doodsoorzaak. Bij acute verbloeding is, zo valt op grond van het vorenoverwogene vast te stellen, de volgorde: snelle hartactie, gevolgd door een lage bloeddruk, gevolgd door een ademstilstand.

10.6.17.

Welke symptomen zijn bij [slachtoffer 5] kort voorafgaande aan en kort na het intreden van het incident waargenomen? Het antwoord zou te vinden moeten zijn in de rapportage van de verdachte: zij was de eerst verantwoordelijk verpleegkundige, belast met de zorg voor [slachtoffer 5], en zij heeft ook als eerste geconstateerd dat hij in doodsnood verkeerde. Het hof heeft het verpleegkundig dossier er ook ter beoordeling van de aan de verdachte ten laste gelegde moord op [slachtoffer 5] wederom tevergeefs op opengeslagen. Inmiddels het zesde incident op rij besprekende en meermalen op de gebrekkige rapportages van de verdachte gestuit zijnde, valt niet langer aan de gedachte te ontkomen dat het stellen van een juiste werkdiagnose door de diverse artsen bij de verschillende incidenten daardoor ook wel in aanmerkelijke mate is bemoeilijkt. Hetgeen óók steun biedt voor het oordeel dat aan het enkele feit, dat een werkdiagnose is gesteld, in de context van de onderhavige strafzaak geen enkele betekenis valt toe te kennen.

10.6.18.

Ter terechtzitting van 18 maart 2004 heeft zij ter zake nog wel enige opheldering gegeven. Om 02.50 uur - 40 minuten voordat de noodoproep uitgaat naar de toenmalige assistent-kinderarts [D.1] - zou zij een nogal lage bloeddruk van 83/46 hebben gemeten, maar er zou geen sprake van een versnelde hartactie zijn geweest, hetgeen ook haar tot de conclusie bracht dat op dat moment in ieder geval geen sprake van acuut bloedverlies kan zijn geweest. Het hof heeft met alle door deskundigenverhoren vergaarde informatie zelf kunnen vaststellen dat er om 02.58 uur, gegeven het toen gemeten Hb-gehalte van 6,7 mmol/l, ook geen sprake van acuut bloedverlies kan zijn geweest. De verdachte heeft verklaard om 03.05 uur de bloeddruk nogmaals te hebben gemeten. De waarde is in geen enkele aantekening terug te vinden, maar deze zou goed zijn geweest en ook toen - 25 minuten voordat de noodoproep naar de assistent-kinderarts uitgaat - zou geen sprake van een versnelde hartactie zijn geweest. Het enige dat we dan nog aan de hand van haar aantekeningen te weten komen is dat [slachtoffer 5] om 03.20 uur in slaap viel. Blijkens haar verklaring zou op enig moment het monitoralarm zijn afgegaan - dat moet dan, bezien in verband met de decursus, tegen 03.30 uur zijn geweest - en wel, naar zij zich meent te herinneren het alarm van de saturatie en de ademhaling. Als ze dan naar de kamer loopt, ziet ze dat [slachtoffer 5] in ademnood verkeert en grauw wordt.

10.6.19.

Degene die na haar op de kamer van [slachtoffer 5] arriveert, is de kinderverpleegkundige [B.2]. Deze ziet blijkens haar verklaring d.d 1 oktober 2001 dat [slachtoffer 5] blauw aanloopt, niet meer ademt en dat zijn hartactie steeds langzamer wordt om uiteindelijk onder de 60 slagen per minuut uit te komen: teken dat hartmassage geboden is. De assistent-kinderarts wordt opgeroepen en ziet na aankomst dat [slachtoffer 5] cyanotisch is, geen ademhaling heeft en bradycard is, een hartslag heeft van ongeveer 60 slagen per minuut.

Het stónd eigenlijk ook al in haar brief van 31 oktober 2000, waarin meergenoemde werkdiagnose was gesteld, in welke brief nog een symptoom valt terug te vinden: "Het Hb was bij controle om 03.00 uur 's nachts 6,7 mmol/l. Een half uur later (...) kreeg [slachtoffer 5] plots een apnoe met daarbij een bradycardie tot 60/minuut. Neurologisch gezien waren de pupillen na circa 5 minuten reeds onveranderd wijd en lichtstijf."

10.6.20.

Volledigheidshalve wordt nog opgemerkt dat de door de verdediging aangehaalde verklaring van de kinderarts [R.1] d.d. 27 september 2001 door het hof in dit kader van geen enkel belang wordt geacht. De assistent-kinderarts [D.1] heeft niet in de decursus genoteerd noch is ergens anders uit haar mond opgetekend dat zij [slachtoffer 5] in een op een acute verbloeding wijzende toestand van shock heeft aangetroffen.

Dat zou ook niet logisch zijn, anders zou ze in haar optiek haar werkdiagnose nu juist wel - in tegenstelling tot hetgeen zij dienaangaande op 4 oktober 2001 en ter terechtzitting van 17 februari 2004 heeft verklaard - hebben kunnen bewijzen. De kinderarts [R.1] kan het ook niet telefonisch van genoemde assistent-kinderarts hebben gehoord, zoals haar verklaring lijkt te suggereren, aangezien zij tevens heeft verklaard namens die assistent-kinderarts te zijn gebeld. Dat de kinderarts [R.1], eerst 10 minuten na dat telefoontje ter plaatse arriverend, op een moment dat [slachtoffer 5] al is geïntubeerd, een toestand van shock vaststelt, behoeft geen verwondering te wekken: een apneu heeft invloed op de hartactie en de bloeddruk geeft weer de druk van de linkerhartkamer weer. Verwezen wordt naar de bij de bewijsmiddelen opgenomen verklaring van de kindercardioloog [F.2], afgelegd ter terechtzitting van 26 februari 2004.

10.6.21.

Primair een adembelemmering resulterend in een ademstilstand mitsdien. Tot die conclusie waren prof. dr. [V.1] en prof. dr. [S.5] blijkens hun rapporten ook gekomen, dus mede op basis van hun deskundigenoordeel kan dat thans als vaststaand worden aangenomen.

10.6.22.

Daarmede is de decompensatio cordis als mogelijke doodsoorzaak volledig uitgesloten, evenals - gegeven de volgorde: snelle hartactie, lage bloeddruk, ademstilstand - de acute verbloeding. Waar de kinderarts [D.1] al ter terechtzitting van 17 februari 2004 had verklaard: "De reden dat ik aan de werkdiagnose acute verbloeding dacht, is het verhaal en de voorgeschiedenis van het kind en de uitgevoerde scopie. Op grond daarvan achtte ik een acute bloeding het meest waarschijnlijk. Op dat moment kon ik geen ander mechanisme bedenken dan dat. Die werkdiagnose wordt vervolgens echter niet gesteund door feiten.", kan thans worden vastgesteld dat geen enkel waargenomen symptoom binnen die werkdiagnose past, in tegendeel, alle waargenomen symptomen juist een contra-indicatie voor die werkdiagnose inhouden.

10.6.23.

Al hetgeen hiervoor is overwogen voert tot de slotsom dat het plotselinge overlijden van [slachtoffer 5] op 11 oktober 2000 medisch onverklaarbaar is gebleken, temeer waar in alle op dit incident betrekking hebbende verklaringen en medische stukken geen andere concrete oorzaken - zelfs niet bij wijze van een andere werkdiagnose - zijn te traceren dan de reeds door de verdediging als mogelijkheid aangedragen en hiervoor besproken oorzaak van "circulatoir falen als gevolg van acute verbloeding, eventueel in combinatie met decompensatio cordis". Voor de daaruit voortvloeiende conclusie dat het overlijden mitsdien aan een onnatuurlijke, externe oorzaak dient te worden toegeschreven, waarbij opzet en voorbedachte raad in het spel zijn geweest, wordt verwezen naar hetgeen daaromtrent later in dit arrest bij de algemene bewijsoverwegingen zal worden uiteengezet, welke uiteenzetting mede dient te worden bezien in het licht van de navolgende overwegingen.

10.6.24.

De verdediging heeft zich nog op het - inmiddels al impliciet verworpen - standpunt gesteld dat, zo meerbedoelde werkdiagnose al geen verklaring voor het overlijden van [slachtoffer 5] zou kunnen bieden, daarmede nog immer niet is gezegd dat aan zijn overlijden een onnatuurlijke oorzaak ten grondslag ligt en een parallel getrokken met hetgeen het neefje van [slachtoffer 5], [slachtoffer 2], beide geretardeerde kindertjes, op 1 september 2001 is overkomen. Die parallel heeft zich bij het hof inmiddels ook opgedrongen, maar voert het hof tot een andere conclusie dan de verdediging. De overeenkomsten zijn evident: primaire apneu, secundaire hartstilstand, medisch onverklaarbaar incident, lichtstijve pupillen, wijzend op een langer durend zuurstoftekort. Het hof roept in herinnering dat bij de bespreking van het incident dat [slachtoffer 2] is overkomen is vastgesteld dat de verdachte, stellende dat zij [slachtoffer 2] "Basic Life Support" had gegeven toen deze in doodsnood verkeerde, een kennelijk leugenachtige verklaring heeft afgelegd.

10.6.25.

Er zijn méér overeenkomsten tussen de beide incidenten die mede het reeds bij [slachtoffer 4] in beeld gebrachte patroon, dat ook bij alle overige incidenten waarneembaar is, bevestigen.

10.6.26.

Waarom heeft de verdachte haar rapportage niet afgemaakt en valt aldaar niets te lezen over de door haar waargenomen symptomen en verrichte handelingen vanaf het moment dat zij constateerde dat [slachtoffer 5] in ademnood verkeerde?

10.6.27.

Hoe valt te verklaren dat zij in haar rapportage nog wel heeft opgenomen dat [slachtoffer 5] om 03.20 uur in slaap is gevallen, maar de door haar beweerdelijk om 03.05 uur gemeten bloeddruk en van de monitor afgelezen hartactie nergens in het medisch dossier zijn terug te vinden?

10.6.28.

Is er om 02.50 uur wel een bloeddruk gemeten van 83/46? De kinderverpleegkundige [T.2], met wie de verdachte ter zake overleg heeft gevoerd, heeft die bloeddruk zelf niet geconstateerd. Zij heeft blijkens haar verklaring ter terechtzitting van 17 februari 2004 wel gezien dat alstoen de monitor aanstond en dat de waarde van de hartactie binnen de afgestelde grenzen lag. Hoe kan het dan dat niemand bij het intreden van het incident een alarm heeft gehoord?

10.6.29.

In een tweetal door de verdachte met het oog op haar ontslagprocedure geschreven notities valt te lezen dat zij tijdens een controle constateerde dat het niet goed met [slachtoffer 5] ging. Die versie valt ook te lezen in meergenoemde brief van 31 oktober 2000. Nadat de kinderarts [G.1] ter terechtzitting van 17 februari 2004 had verklaard dat alle alarmbellen hadden moeten gaan rinkelen, maar dat dat kennelijk niet was gebeurd, heeft de verdachte ter terechtzitting van 18 maart 2004 verklaard dat zij naar aanleiding van het alarm bij [slachtoffer 5] is gaan kijken. Hoe valt dat met eerder bedoelde notities en brief te rijmen?

10.6.30.

Uitgaande van haar verklaring ter terechtzitting van 18 maart 2004: hoe valt daarmee te rijmen dat noch de kinderverpleegkundige [B.2], noch de kinderverpleegkundige [T.2] heeft verklaard het alarm te hebben gehoord, doch op roepen van de verdachte te hebben gereageerd?

10.6.31.

Is dan eigenlijk wel om 03.05 uur een - nergens in de stukken terug te vinden - hartactie van de monitor afgelezen? Nogmaals: waarom is die waarde niet genoteerd en is nog wel genoteerd dat [slachtoffer 5] om 03.20 uur in slaap is gevallen? Stond de monitor wel aan na de beweerdelijke eerste bloeddrukmeting van 83/46?

10.6.32.

Het hof gaat er, gezien de verklaringen van de kinder-verpleegkundigen [T.2] en [B.2] zonder meer vanuit dat de verdachte [slachtoffer 5] heeft beademd. Maar wanneer is zij daarmee begonnen? Op welk moment heeft zij voornoemde verpleegkundigen erbij geroepen?

10.6.33.

Want: hoe valt te verklaren dat, indien de verdachte - zoals zij ter terechtzitting van 18 maart 2004 heeft verklaard - op het alarm heeft gereageerd en direct met beademing is begonnen, [slachtoffer 5], niettegenstaande het feit dat hij alsdan vrijwel vanaf het moment van het ontstaan van de ademhalingsproblemen onafgebroken is beademd en volgens de assistent-kinderarts blijkens de decursus sprake was van een goede air entry, wijde en lichtstijve pupillen, wijzend op een langer durend zuurstoftekort had?

10.6.34.

Wederom talloze vragen, vragen waarop de verdachte het van haar te verlangen antwoord is schuldig gebleven. Het hof kan dan ook, mede in het licht van al hetgeen hiervoor is overwogen en hetgeen hierna bij de algemene bewijsoverwegingen nog zal worden overwogen, slechts tot de conclusie komen dat wettig en overtuigend is bewezen dat de verdachte zich op 11 oktober 2000 schuldig heeft gemaakt aan de moord op [slachtoffer 5].

10.7.

Nadere bewijsoverwegingen betreffende de poging tot moord op [slachtoffer 6]

10.7.1.

Op 18 september 2000 is de verdachte nog anderhalve week verwijderd van de uitreiking van haar diploma kinderverpleegkundige. Zij loopt op dat moment stage op de afdeling Intensive Care/High Care (IC/HC) van het Juliana Kinderziekenhuis. Eén van de patiëntjes op de High Care is de één week oude [slachtoffer 6], die bij haar geboorte een zuurstoftekort heeft opgelopen maar inmiddels stabiel is. Als alle kinderverpleegkundigen, behoudens de verdachte, op de IC doende zijn een patiëntje te reanimeren, treedt bij [slachtoffer 6] op 18 september 2000 tegen 04.30 uur een bradycardie en apneu op. Ondanks beademing, waartoe zij is geïntubeerd, hartmassage en drie toedieningen van adrenaline via de tube geeft zij nog geen teken van leven. Pas na een intracardiale toediening van adrenaline komt haar hartje weer op gang. De reanimatie heeft ongeveer 25 minuten geduurd. De hartactie blijft stabiel, ze ademt al weer snel zelf mee en kan, niettegenstaande de ernst van het plaatsgehad hebbende incident, in de loop van de avond van 18 september 2000 alweer worden geëxtubeerd.

10.7.2.

In de decursus valt te lezen dat de plotselinge bradycardie en apneu "zeer onverwacht" kwamen. Er zijn verschillende werkdiagnoses gesteld, waaronder meningitis, bloeding in cerebro en convulsie. Met de verdediging is het hof van oordeel dat op basis van de nadien verrichte medische onderzoeken en mede gelet op hetgeen prof. dr. [S.5] dienaangaande ter terechtzitting van 23 maart 2004 heeft verklaard deze drie werkdiagnoses onmiddellijk als mogelijke verklaring voor het incident kunnen worden geëcarteerd.

10.7.3.

Uiteindelijk is in een aan de huisarts van [slachtoffer 6] gerichte brief d.d. 17 april 2001 gesteld dat waarschijnlijk een centrale apneu is opgetreden bij sepsis met daardoor een bradycardie en saturatiedaling, leidende tot een asystolie. Onder verwijzing naar de door prof. dr. [V.1] ter terechtzitting van 12 februari 2004 afgelegde verklaring en vooropstellende dat in wezen geen sprake is van een onverwacht incident, heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat deze overgebleven werkdiagnose niet valt uit te sluiten.

10.7.4.

Prof. dr. [V.1] blijkt zijn oordeel enerzijds te hebben gebaseerd op het feit dat bij een bloedkweek op 17 september 2000 is gebleken dat [slachtoffer 6] een coagulase negatieve staphylococ had, bij welke sepsis - zeker bij te vroeg geboren kinderen, hetgeen bij [slachtoffer 6] overigens niet het geval was - een apneu kan optreden, anderzijds op een rapportage van de hand van de verdachte, inhoudende dat om 01.00 uur die nacht al sprake was van een forse saturatiedaling waarbij het vier minuten duurde alvorens [slachtoffer 6], inmiddels grauw weggetrokken, op de zuurstof reageerde. Hij vindt die eerdere saturatiedaling bevestigd in de decursus. Die eerdere saturatiedaling past volgens hem ook in het beeld van een sepsis, te weten dat zich daarbij inderdaad meerdere apneu-aanvallen kunnen voordoen. "Zo onverwacht was de apneu derhalve niet", aldus prof. dr. [V.1].

10.7.5.

Prof. dr. [V.1] heeft tevens verklaard dat er, los van de concreet voorliggende zaak, een scala aan symptomen is op grond waarvan in het algemeen reeds klinisch de diagnose sepsis valt te stellen: een grauwe kleur, een afwijkende ademhaling, minder goed drinken, inactiviteit en infectieuze verschijnselen. Alsmede: "In de kindergeneeskunde vindt het grootste deel van de reanimaties (...) plaats naar aanleiding van een primaire apneu, dus op het niveau van het ademhalingscentrum. Juist bij een kind dat in de ziekenhuissituatie aan de monitor ligt zou je op grond hiervan niet verwachten, ook niet bij een apneu bij een sepsis, dat het zo ver zou komen als bij [slachtoffer 6] het geval was."

10.7.6.

Prof. dr. [F.3] heeft aan het slot van zijn aan de hand van het medisch dossier van [slachtoffer 6] opgemaakte verslag de navolgende opmerking geplaatst: "Dit betreft een op tijd geboren zuigeling. Behandeling met antibiotica, waarvoor de CNS gevoelig was, was reeds gestart. Desondanks ontstond zo'n ernstig incident. Juist bij een infectie met CNS is dit, met name bij op tijd geboren kinderen, niet zo gebruikelijk."

10.7.7.

Prof. dr. [S.5] heeft zich ter terechtzitting van 23 maart 2004 op het standpunt gesteld dat de symptomatologie van [slachtoffer 6] niet sterk genoeg was om van een echte sepsis te kunnen spreken. Hij heeft daarnaast aangegeven dat hij er, niettegenstaande de positieve kweek, ook niet van overtuigd is dat de CNS bij [slachtoffer 6] in het bloed heeft gezeten, aangezien deze zich normaal gesproken op de huid bevindt en via de prik door de huid in het bloedmonster terecht kan zijn gekomen. Blijkens deze verklaring is het in zijn rapport neergelegde deskundigenoordeel, inhoudende dat het onderhavige incident medisch onverklaarbaar moet worden geacht, mede gebaseerd op het spoedige herstel van [slachtoffer 6]. Dienaangaande heeft hij meer in het bijzonder opgemerkt: "Een centrale apneu bij sepsis zou betekenen dat de hersenen zodanig moeten zijn aangetast dat op grond van de invloed van de sepsis op de hersenen, dat wil zeggen op de hersenkern, een ademstilstand zou zijn ontstaan. Als dat zich bij [slachtoffer 6] zou hebben voorgedaan, kan ik niet begrijpen dat zij daarna zo snel opgeknapt kan zijn. Dat de stap van de sepsis naar een centrale apneu zich zo snel weer kan hebben hersteld, wil er bij mij niet in."

10.7.8.

Aan het deskundigenoordeel van prof. dr. [S.5] kent het hof ten dezen meer waarde toe dan aan het deskundigenoordeel van prof. dr. [V.1]. Daaraan ligt een aantal argumenten ten grondslag.

In de eerste plaats kan niet worden ontkend dat de door prof. dr. [V.1] aan het slot van zijn verhoor uitgesproken verbazing over de ernst van het incident dat zich bij [slachtoffer 6] heeft voorgedaan - gegeven het feit dat zij aan de monitor lag en in geval van alarm derhalve tijdig ingegrepen moet kunnen zijn om de secundaire gevolgen van de apneu te voorkomen dan wel tot een minimum te beperken - in lijn ligt met de door prof. dr. [F.3] bij zijn verslag geplaatste opmerking, temeer indien wordt bedacht dat het in geval van [slachtoffer 6] niet om een te vroeg geborene gaat, blijkens de gebezigde bewijsmiddelen reeds vanaf 11 september 2000 met een antibioticabehandeling was gestart en de antibiotica op 17 september 2000 zijn gewijzigd, in die zin, dat zij vanaf dat moment onder meer vancomycine kreeg toegediend, waarvoor CNS "goed gevoelig" is.

10.7.9.

In de tweede plaats heeft het hof aan de hand van het medisch dossier niet kunnen vaststellen dat bij [slachtoffer 6] voorafgaande aan het incident de door prof. dr. [V.1] genoemde symptomen zijn waargenomen, behoudens de op 18 september 2000 om 01.00 uur volgens de verpleegkundige rapportage van de verdachte opgetreden saturatiedaling en de, afgaande op die rapportage, in verband met een daardoor ontstane afwijkende ademhaling gebleken noodzaak tot toediening van zuurstof. Het hof heeft evenmin aan de hand van het medisch dossier kunnen vaststellen dat zich, buiten deze door de verdachte gerapporteerde saturatiedaling en de bij het incident opgetreden apneu, meerdere apneu-aanvallen hebben voorgedaan die het beeld van een sepsis zouden kunnen bevestigen.

10.7.10.

Het hof heeft in de derde plaats met prof. dr. [S.5] - vide zijn rapport - moeten vaststellen dat de forse saturatiedaling van 01.00 uur, als gerapporteerd door de verdachte, geen bevestiging vindt in de decursus.

Het moge zo zijn, zoals prof. dr. [V.1] heeft opgemerkt, dat van die saturatiedaling in de decursus op zich wel melding is gemaakt, doch de betreffende aantekening is niet op eigen waarneming van een arts gebaseerd, getuige het feit dat deze eerst is terug te vinden in de aantekening: "Om ± 04.30 uur plotselinge bradycardie met apnoe. Zeer onverwacht. Had tevoren kortdurende saturatiedaling gehad. Met O2 geleidelijk weer goede saturatie". Dat deze saturatiedaling niet door de betreffende arts zelf is geconstateerd, is ook in wezen ter terechtzitting van 18 maart 2004 door de verdachte bevestigd, nu zij heeft verklaard dat naar aanleiding van de door haar gerapporteerde saturatiedaling om 01.00 geen arts is ingeschakeld. Opvalt bovendien dat in de rapportage sprake is van een forse saturatiedaling waarop [slachtoffer 6] pas na vier minuten op de zuurstof reageerde, terwijl in de decursus wordt gesproken over een "tevoren kortdurende" saturatiedaling. In het licht van de ter zake door de - bij de reanimatie van [slachtoffer 1] betrokken - voormalige arts-assistent [P.1] ter terechtzitting van 19 februari 2004 afgelegde verklaring valt ook niet goed te begrijpen dat, als metterdaad sprake zou zijn geweest van een "echte" CNS, waarbij zich meerder apneu-aanvallen zouden kunnen voordoen, bij een forse en vier minuten durende saturatiedaling geen arts is ingeschakeld.

10.7.11.

Zoals hierna nog nader zal worden overwogen, hecht het hof geen enkel geloof aan de rapportage van de verdachte en haar ter zake ter terechtzitting van 18 maart 2004 afgelegde verklaring. Daarmede komt de conclusie in zicht dat, zoals prof. dr. [S.5] heeft uiteengezet, de symptomatologie van [slachtoffer 6] metterdaad niet zodanig ernstig was dat van een echte sepsis kan worden gesproken en met het uitsluiten van de beweerdelijk om 01.00 uur plaatsgehad hebbende saturatiedaling komt tevens de conclusie in zicht dat het incident wel degelijk plotseling en onverwacht was.

10.7.12.

Daaraan vermag geen van de door de verdediging genoemde symptomen af te doen. De eerdere saturatiedaling van 01.00 uur is reeds als symptoom van een sepsis geëcarteerd met het buiten beschouwing laten van de betreffende door de verdachte gemaakte aantekening in het rapportageblad. De bloedgassen waar de verdediging op doelt dateren alle van 18 september 2000 te 05.10 uur of later, mitsdien van na het incident, en zijn blijkens de verklaring van prof. dr. [S.5] nu juist een gevolg van dat incident waarbij reanimatie noodzakelijk was. De op 17 september 2000 om 18.00 uur geconstateerde temperatuur van 39,5° C was na een bijstelling naar beneden van de couveusetemperatuur en het verwijderen van de dubbele wand van de couveuse blijkens de zich in het verpleegkundig dossier bevindende aantekeningen om 21.00 uur al gedaald tot 37,6° C en is in de loop van de nacht nog verder gedaald. Daarenboven valt tevens uit het medisch dossier af te leiden dat [slachtoffer 6] doorlopend temperatuurschommelingen had welke een neurologische oorzaak hadden.

De stelling van prof. dr. [S.5] dat de temperatuur van 39,5° C om 18.00 uur op 17 september 2000 niet als een symptoom van sepsis kan worden geduid, kan aldus worden onderschreven.

10.7.13.

Het hof is in dit verband tevens van oordeel dat prof. dr. [S.5] niet de lange duur van de reanimatie heeft miskend, doch dat de verdediging, dit stellende, miskent dat prof. dr. [S.5] met die opmerking niet het oog heeft gehad op de bijna een half uur durende reanimatie waarbij zelfs intracardiaal adrenaline moest worden toegediend, doch op het spoedige herstel van [slachtoffer 6] nadien, zoals in de inleidende overweging al nader in het kort is geschetst, en dat dát er bij hem "niet in wil" als metterdaad sprake zou zijn geweest van een centrale apneu bij sepsis waarbij de hersenen zodanig moeten zijn aangetast dat op grond van de invloed van die sepsis op de hersenkern een ademstilstand zou zijn ontstaan. Als detail heeft hij daarbij ook aangehaald dat [slachtoffer 6] voorafgaande aan het intreden van het incident om 03.00 uur nog zelf per speen heeft gedronken, hetgeen inderdaad eveneens, kijkende naar de door prof. dr. [V.1] genoemde symptomen, een contra-indicatie voor een centrale apneu bij sepsis is.

10.7.14.

Al hetgeen hiervoor is overwogen brengt het hof tot het oordeel dat het op 18 september 2000 omstreeks 04.30 uur bij [slachtoffer 6] ingetreden incident medisch onverklaarbaar is gebleken, temeer waar reeds drie van de vier in het dossier voorkomende werkdiagnoses onmiddellijk konden worden geëcarteerd, de vierde werkdiagnose thans is geëcarteerd en in alle op dit incident betrekking hebbende verklaringen en medische stukken geen andere concrete oorzaken - zelfs niet bij wijze van een werkdiagnose - zijn te traceren dan de vier bedoelde werkdiagnoses. Het hof vermag meer in het bijzonder bij [slachtoffer 6] niet in te zien op welke "voorgeschiedenis" de verdediging doelt indien voor de zevende maal in rij wordt beweerd dat kinderen met een dergelijke voorgeschiedenis nu eenmaal met een plotseling incident kunnen worden geconfronteerd zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak, welk onbegrip zijdens het hof is ingegeven door het "ziektebeeld" van [slachtoffer 6] - die toch in ieder geval niet als een syndroomkindje valt te beschouwen - en, naast onder meer het deskundigenoordeel van prof. dr. [S.5], meer in het bijzonder ook door de verklaring van de kinderarts in opleiding De Heus d.d. 3 oktober 2001.

10.7.15.

Voor de uit het vorenstaande voortvloeiende conclusie dat het incident mitsdien aan een onnatuurlijke, externe oorzaak dient te worden toegeschreven, waarbij opzet en voorbedachte raad in het spel zijn geweest, wordt verwezen naar hetgeen daaromtrent later in dit arrest bij de algemene bewijsoverwegingen zal worden uiteengezet, welke uiteenzetting mede dient te worden bezien in het licht van de navolgende overwegingen.

10.7.16.

Het hof heeft reeds aangegeven geen enkel geloof te hechten aan de rapportage van de verdachte inzake de eerdere en forse saturatiedaling en haar dienaangaande ter terechtzitting van 18 maart 2004 afgelegde verklaring. Het bij de bespreking van de moord op [slachtoffer 4] in beeld gebrachte patroon, dat ook bij alle overige incidenten waarneembaar is, zet zich voort.

10.7.17.

Hoe valt te verklaren dat bij deze forse saturatiedaling geen arts is ingeschakeld? Hoe valt te verklaren dat deze forse saturatiedaling in geen enkel stuk of geen enkele verklaring, in het bijzonder niet in de door de kinderverpleegkundige [B.4] afgelegde verklaring d.d. 1 november 2001 - die volgens de verdachte de zuurstof aan [slachtoffer 6] zou hebben toegediend -, steun vindt? Hoe valt te verklaren dat in de verklaring van genoemde [B.4] zelfs geen bevestiging is te vinden van het beweerdelijk door haar toedienen van de zuurstof? Hoe valt te verklaren dat, nu bij deze daling het saturatiealarm had moeten afgaan, niemand daaromtrent maar iets tijdens de verhoren heeft aangegeven? Hoe valt dat temeer te verklaren indien in aanmerking wordt genomen dat, zoals door de verdachte is beaamd, de IC/HC slechts een kleine afdeling is, door midden gedeeld door een schot, waar in de IC alles te horen is wat op de HC gebeurt en in de HC alles te horen is wat op de IC gebeurt?

10.7.18.

Hoe valt te verklaren dat, nu bij het intreden van het incident het monitoralarm evenzeer heeft moeten afgaan, wederom daarvoor in geen enkele verklaring steun is te vinden? Het feit dat de andere verpleegkundigen op de IC doende waren met een reanimatie en om die reden - geen van drieën - het alarm zouden hebben kunnen horen, ondanks een afstand van enkele luttele meters, lijkt toch nauwelijks meer redengevend als het alarm van 01.00 uur al nergens bevestiging vindt?

10.7.19.

Hoe valt te verklaren dat, indien de verdachte metterdaad, zoals zij heeft aangegeven, net de HC op kwam lopen en "prompt" het saturatiealarm van [slachtoffer 6] is afgegaan en indien de verdachte toen metterdaad, zoals zij heeft aangegeven, onmiddellijk hulp is gaan halen en die hulp ook onmiddellijk is gekomen, [slachtoffer 6] er zo slecht aan toe bleek te zijn dat zelfs een intracardiale toediening van adrenaline nodig is gebleken?

10.7.20.

Hoe valt te verklaren dat de verdachte enerzijds aangeeft niet meer te hebben kunnen en mogen doen dan een prikkel, bestaande uit een tik tegen het hieltje, toe te dienen, terwijl zij anderzijds aangeeft dat zij toen inmiddels al geruime tijd de aantekening "Basic Life Support" op zak had? Hoe valt dat te rijmen met de door de zorgonderzoeker [L.1] ter terechtzitting van 3 februari 2004 genoemde stelregel: "je bent bekwaam en bevoegd"? Hoe valt dat te rijmen met de door dr. [V.2] ter terechtzitting van 12 februari 2004 afgelegde verklaring, inhoudende dat je als verpleegkundige in beginsel verplicht ben Basic Life Support toe te passen als je de bevoegdheid hebt behaald om dat toe te passen? Hoe valt dat te rijmen met de door de verpleegkundige [R.2] afgelegde verklaring d.d. 23 september 2001, inhoudende dat de verdachte zelfstandig handelingen mocht verrichten op de HC mits de kinderen stabiel waren en boven de 1500 gram wogen, gegeven het feit dat [slachtoffer 6] tot aan het intreden van het incident stabiel was en gegeven het feit dat [slachtoffer 6] 2510 gram woog?

10.7.21.

Waarop ten tweede male de vraag rijst: hoe valt te verklaren dat [slachtoffer 6] er zo slecht aan toe bleek te zijn dat zelfs een intracardiale toediening van adrenaline nodig is gebleken?

10.7.22.

Slotsom: op grond van al hetgeen hiervoor is overwogen, mede bezien in het licht van hetgeen daaromtrent later in dit arrest bij de algemene bewijsoverwegingen nog zal worden uiteengezet, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte zich op 18 september 2000 schuldig heeft gemaakt aan de poging tot moord op [slachtoffer 6].

10.8.

Nadere bewijsoverwegingen met betrekking tot de moord op mevrouw [slachtoffer 7]

10.8.1.

Blijkens de akte van overlijden is mevrouw [slachtoffer 7], geboren op [datum] 1924, op 27 november 1997 om 13.30 uur overleden. Zij werd op afdeling 41 van het Rode Kruis Ziekenhuis op een éénpersoonskamer verpleegd. Blijkens een werkbriefje van het uitzendbureau Medi Interim had de verdachte op 27 november 1997 van 07.30-16.00 uur op die afdeling dienst.

10.8.2.

Uit de verklaringen van de echtgenoot van mevrouw [slachtoffer 7], de heer [echtgenoot van slachtoffer 7], haar zoon, de heer [zoon van slachtoffer 7] en mevrouw [patiënt] blijkt dat de verdachte ten tijde van het overlijden, kort daarvoor en kort daarna bij mevrouw [slachtoffer 7] op de kamer was. De verdachte was uitgeleend aan afdeling 41 en had omstreeks 13.30 uur dienst. De verpleegkundige [Z.2], die ook op die afdeling werkte en die omtrent het overlijden van mevrouw [slachtoffer 7] aantekeningen heeft gemaakt op het verpleegkundig rapportageformulier was, blijkens haar verklaring, op dat moment met lunchpauze. De echtgenoot van mevrouw [slachtoffer 7] heeft verklaard dat hij gedurende oktober 1997 tot en met de dag van het overlijden van zijn vrouw dagelijks in het ziekenhuis kwam, vaak de hele dag bleef, alle artsen en verpleegkundigen kende en op 27 november 1997, toen hij omstreeks 10.00 uur op bezoek ging, zag dat er een voor hem vreemde verpleegkundige zijn vrouw verzorgde. Ook de zoon van mevrouw [slachtoffer 7], die later op de ochtend zijn moeder bezocht, kende de verpleegkundige niet. De chirurg [L.3] heeft ter terechtzitting van 11 mei 2004 verklaard dat hij, op het moment dat hij hoorde dat mevrouw [slachtoffer 7] tijdens zijn afwezigheid was overleden, direct is gaan vragen wie hierbij aanwezig was geweest en dat het antwoord daarop was dat niemand van zijn vaste verpleegkundigenstaf bij het overlijden van deze patiënte was geweest, alleen zuster [verdachte], maar die kende hij niet. Het verhaal van de echtgenoot van mevrouw [slachtoffer 7], dat een onbekende verpleegkundige hem had verteld dat ze zijn vrouw nog wat te drinken had gegeven en dat ze, toen ze bij de wasbak stond de boel opruimde, achter zich een zucht had gehoord en dat zijn vrouw was overleden, wordt bevestigd door de verklaring van de toenmalige patiënt, mevrouw [patiënt]. Deze verklaarde tegenover de politie dat de verdachte opeens huilend de rook-recreatiekamer in kwam, dat zij uitgeleend was aan een andere afdeling, dat zij dacht dat dit afdeling 41 was, dat de verdachte haar vertelde dat zij een patiënt aan het wassen was, dat zij zich omdraaide om het waswater weg te gooien, dat zij een zucht hoorde en zag dat de patiënt dood was en dat de verdachte tegen haar zei "het lijkt wel dat waar ik kom, er iemand dood gaat" of woorden van gelijke strekking.

10.8.3.

De verdediging heeft aangevoerd dat de medische conditie van mevrouw [slachtoffer 7] van dien aard was dat zij ieder moment zou kunnen te komen overlijden, dat haar acute overlijden niet onverwacht was en dat zij als gevolg van een natuurlijke oorzaak is overleden. In ieder geval zijn er, behalve de constatering dat de dood acuut was, geen aanwijzingen voor een onnatuurlijke oorzaak. Kort samengevat komt de verdediging tot de conclusie dat de dood voortvloeit uit een conglomeraat van medische problemen die waarschijnlijk hebben geleid tot fatale hartritmestoornissen.

10.8.4.

Dat er sprake is geweest van een acuut overlijden van mevrouw [slachtoffer 7] wordt door de verdediging niet betwist en blijkt uit de verklaringen van de echtgenoot van mevrouw [slachtoffer 7], de heer [echtgenoot van slachtoffer 7], en haar zoon, de heer [zoon van slachtoffer 7]. De echtgenoot van mevrouw [slachtoffer 7] was de hele ochtend bij haar op bezoek. De zoon kwam later. Beiden zijn op een gegeven moment naar huis gegaan om te eten, volgens de echtgenoot omstreeks 12.30 uur, volgens de zoon omstreeks 13.00 à 13.15 uur. Om 13.30 uur overleed mevrouw [slachtoffer 7].

10.8.5.

Naar het oordeel van het hof staat op grond van de verklaringen van de toenmalige arts-assistente chirurgie in opleiding [L.4], de chirurg [L.3] ter terechtzitting van 11 mei 2004, de toenmalige assistent, thans chirurg, [W.1] tegenover de politie en ter terechtzitting van 23 februari 2004, de verpleegkundige [Z.2] en de schoondochter van mevrouw [slachtoffer 7], mevrouw [schoondochter van slachtoffer 7], in onderling verband en samenhang bezien, vast dat dit overlijden zowel onverwacht als medisch onverklaarbaar is waarbij alle in aanmerking komende natuurlijke doodsoorzaken van de patiënt als boven iedere redelijke twijfel verheven kunnen worden uitgesloten.

10.8.6.

De chirurg [L.3] heeft mevrouw [slachtoffer 7] op de dag van haar overlijden, 27 november 1997, 's ochtends tussen 7:30 en 8:30 uur nog gezien en gesproken. Zij was op dat moment in een redelijke tot matige toestand, in ieder geval niet benauwd. Er was geen reden om aan te nemen dat zij die dag plotseling zou komen te overlijden. Hij heeft bij deze patiënt met een uitgezaaide kanker geen bijkomend ziektebeeld, zoals een longontsteking, geconstateerd. Daarom heeft hij ook aangedrongen op een obductie. In zijn brief aan de huisarts van 9 januari 1998 heeft hij cachexie, algehele verzwakking waardoor je langzaam wegglijdt en tenslotte overlijdt, genoemd als waarschijnlijke doodsoorzaak om een reden voor het overlijden te hebben tegenover hemzelf en de huisarts van mevrouw [slachtoffer 7], alsmede als troost voor de familie die geen afscheid heeft kunnen nemen op de gebruikelijke wijze. Cachexie is geen goede verklaring voor het acute overlijden van mevrouw [slachtoffer 7]. Zij is immers niet langzaam weggezakt en uiteindelijk overleden, aldus de chirurg [L.3]. Mevrouw [slachtoffer 7] was uiteraard wel verzwakt door haar ziekte, maar niet in die mate dat sprake was van cachexie. Cachexie kan dagen tot weken spelen alvorens tot de dood te leiden. Het proces is te vergelijken met dat van versterving, dat wil zeggen dat iemand stopt met eten, daardoor steeds zwakker wordt en tenslotte overlijdt. Het overlijden van mevrouw [slachtoffer 7] was voor hem verklaarbaar, doch niet het acute overlijden van deze patiënte. Noch door de obductie, noch op andere wijze is vast komen te staan wat de reden van het acute overlijden was; niet kon worden vastgesteld dat een hartinfarct, een grote longembolie of een maagdilatatie (uitzetting van de maag waardoor je massaal kunt gaan braken tengevolge waarvan je kunt stikken) had plaatsgevonden voorafgaand aan het overlijden. De pericarditis, zoals beschreven in het obductieverslag, kan geen reden zijn geweest voor het acute overlijden van mevrouw [slachtoffer 7]. Zij had geen hartproblemen; ze had uitzaaiingen op het hartvliesje, maar niet zodanig dat zich rondom het hart vocht bevond waardoor het hart moeizaam functioneerde. Hartritmestoornissen zie je aankomen bij de patiënt: er ontstaat stuwing, de toevloed van het bloed naar het hart wordt bemoeilijkt omdat het hart niet goed functioneert en de patiënt wordt vervolgens benauwd. Dit zijn symptomen die duiden op een verslechtering van de toestand van de patiënt. Bij een pericarditis carcinomatosa krijgt het hart geen prikkeling die acuut tot hartritmestoornissen leidt. Bij mevrouw [slachtoffer 7] heeft de chirurg [L.3] wel achteruitgang gezien, doch heel langzaam.

10.8.7.

Volgens de verklaring van de toenmalige arts-assistent [W.1] bleek uit de obductie geen duidelijke doodsoorzaak. Een hartritmestoornis of een verstopping van de luchtpijp of een longembolie is bij de obductie niet aangetroffen. Mevrouw [slachtoffer 7] was niet, qua conditie, hard aan het achteruit gaan. Bij de obductie werd geen grote hoeveelheid voedsel in de longen gevonden die verstikking als doodsoorzaak zou kunnen verklaren.Als getuige-deskundige heeft de chirurg [W.1] vervolgens nog verklaard dat mevrouw [slachtoffer 7] in zijn herinnering een redelijk goed hart had en dan verwacht je geen acute hartdood als oorzaak van het overlijden. Overlijden als gevolg van het aspireren van voedsel of maaginhoud gebeurt volgens deze getuige-deskundige meestal niet acuut. Het aspireren heeft meestal tot gevolg dat door een vagale prikkeling het hart stopt met kloppen. Dit komt niet vaak voor. Meestal is het zo dat wanneer mensen aspireren ze het benauwd krijgen en nog wel de tijd hebben om op een belletje te drukken om een verpleegkundige te roepen. Aspiratie is hoorbaar doordat iemand begint te proesten en te kuchen. Voorts loopt men blauw aan. Als bij aspiratie de patiënt niet adequaat uitgezogen wordt, kan deze stikken. De patiënt is dan blauw in het gelaat en heeft een dikke tong. Je hebt dan derhalve een aantal uiterlijke kenmerken die specifiek zijn voor de verstikkingsdood. Meestal is het zo dat als een patiënt aspireert dit tot gevolg heeft dat deze een longontsteking krijgt, omdat dat braaksel bijtende stoffen en bacteriën bevat, doch niet dat de patiënt direct overlijdt. Het overlijden tengevolge van deze longontsteking treedt echter pas in de loop van een week of langer na het moment van aspiratie in en daar is hier duidelijk geen sprake van geweest. Verstikking vindt niet plaats bij elke vorm van aspiratie doch alleen bij een massale aspiratie.

10.8.8.

Als de getuige-deskundige [W.1] het obductieverslag van mevrouw [slachtoffer 7] wordt voorgehouden verklaart hij dat, als je aspiratie als doodsoorzaak aanwijst omdat het tot verstikking heeft geleid, je zou verwachten dat de centrale luchtpijp afgesloten is, doch dat is hier duidelijk niet teruggevonden. In het obductieverslag van mevrouw [slachtoffer 7] valt hem op dat hij geen opmerkingen vindt over de toestand van het hart. Als het een myocardinfarct is geweest, vind je dat volgens deze getuige-deskundige wel terug bij de obductie. Bij een hartritmestoornis ten gevolge van aspiratie zie je bij de obductie evidente tekenen van aspiratie. Een gedilateerd hart is een teken dat hartfalen de doodsoorzaak is. Een hart dat fibrilleert en derhalve niet goed contraheert, hetgeen bij ritmestoornissen het geval is, is wijd. Hij leest het niet terug in het obductieverslag. Mevrouw [slachtoffer 7] had een sterk hart. Als het hart niet goed geweest was, bijvoorbeeld als er sprake zou zijn geweest van ernstig verstopte kransslagaders, zou de patholoog-anatoom dit overigens teruggevonden hebben en hier melding van gemaakt hebben. Je vindt niets terug over een slechte hartfunctie.

10.8.9.

Blijkens het verslag van een thoraxfoto van de radioloog [L.5], gedateerd 18 november 1997, was sprake van een normale hartgrootte.

10.8.10.

Volgens de arts-assistente [L.4] kreeg mevrouw [slachtoffer 7] op 18 november 1997 een bloedkweek, welke een positieve uitslag gaf. Ze kreeg daartegen antibiotica. Het is volgens haar onwaarschijnlijk dat deze positieve bloedkweek mee heeft gespeeld bij haar overlijden. Het was een plotseling onverklaard overlijden.

10.8.11.

In het obductieverslag van dr. [S.3] d.d. 31 december 1997 wordt niet gesproken over een hartinfarct of een longembolie of een maagdilatatie.

10.8.12.

Volgens de verpleegkundige [Z.2] werd niet verwacht dat mevrouw [slachtoffer 7] ging overlijden. Toen zij met lunchpauze ging lag ze slecht maar zij verwachtte pertinent niet dat ze tijdens haar lunch zou overlijden.

10.8.13.

De schoondochter van mevrouw [slachtoffer 7], mevrouw [schoondochter van slachtoffer 7] die inclusief haar opleiding, 5 jaar in de A-verpleging heeft gewerkt en aansluitend nog in de wijkzorg en bij de GGD heeft gewerkt heeft verklaard dat ze nog sterk genoeg was om rechtop in het bed te gaan zitten en zich om te draaien, dat ze bekend was met CARA en goed wist hoe ze om moest gaan met "sputum" (consumptief hoesten) in haar mond en dat, indien ze braaksel in haar longen had ze dat kon weg hoesten.

10.8.14.

Het hof hecht voorts in bewijsrechtelijke zin grote betekenis aan de aantekening die de verdachte op 27 november 1997 om 17.30 uur in haar dagboek heeft gemaakt: "Vandaag m'n laatste dag in het RKZ gewerkt. (...)

Vandaag weer toegegeven aan m'n compulsie. Toch maak ik er veel mensen gelukkig mee! Vreemd hoor! Ik hoop dat ik in de PEN daar toch geen kans voor krijg! Na afloop van vandaag van 15.45 tot 17.00 uur met [v.V.] gepraat".

10.8.15.

Gelet op hetgeen in paragraaf 9 over het gebruik van het woord "compulsie" in deze dagboekaantekening is uiteengezet begrijpt het hof deze aantekening aldus dat de verdachte op 27 november 1997 heeft toegegeven aan haar vreemde dwangmatige drang om een ernstig zieke patiënte om het leven te brengen.

10.8.16.

Die actieve betrokkenheid van de verdachte impliceert dat het overlijden van mevrouw [slachtoffer 7] een externe oorzaak heeft. De conclusie van de deskundige prof. dr. [F.1], die in zijn rapportage van 18 maart 2004 noteert dat het overlijden op grond van de diagnose verklaarbaar is, kan daarom in dit geval niet worden gevolgd.

10.8.17.

Ook om een andere reden neemt het hof afstand van deze conclusie. Blijkens zijn verklaring, afgelegd op de terechtzitting van 23 maart 2004, heeft de deskundige met de diagnose bedoeld de heel erg ernstig uitgezaaide kanker die niet meer met leven verenigbaar was, maar waarvan niet gezegd kon worden op welk moment de patiënte zou overlijden. Doordat zoveel kwaadaardige cellen zich in het lichaam bevonden zouden op een goed moment de functies van de verschillende organen stoppen, maar waardoor die precies zouden stoppen is volgens deze deskundige moeilijk aan te geven. Indien mevrouw [slachtoffer 7] op zijn afdeling zou hebben gelegen, zou hij zeggen dat ze binnen enkele dagen zou komen te overlijden. Hij heeft geen aantekening in het medisch dossier gevonden dat de verpleging of de arts de familie heeft verzocht naar het ziekenhuis te komen omdat de patiënte zou gaan overlijden. Al met al kan uit de rapportage en diens op de terechtzitting in hoger beroep gegeven toelichting geen verklaring worden gevonden voor het acute overlijden van mevrouw [slachtoffer 7].

10.8.18.

Als de verdachte ter terechtzitting van 9 maart 2004 wordt gevraagd of zij zich zelf herkent in het door de dochter van mevrouw [slachtoffer 7] gegeven signalement - een tenger mager gezicht, donkerblond haar en geen bril had en met een Haags woordgebruik sprak - antwoordt de verdachte hierop dat zij eigenlijk altijd lichtblond is, dat er meer verpleegkundigen met een Haags accent in het RKZ werkten aangezien dit ziekenhuis in Den Haag staat, dat het zou kunnen dat zij het was maar dat het zou ook iemand anders geweest kunnen zijn en dat zij niet weet wat voor kleur haar mevrouw [Z.2] had met wie zij die dag dienst had. Het hof heeft naderhand aan de hand van een door een toenmalige patiënte mevrouw [patiënt] ter beschikking gestelde foto kunnen vaststellen dat de verdachte in die tijd geen lichtblond maar donkerblond haar had.

10.8.19.

Als de voorzitter van de rechtbank haar blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in eerste aanleg van 17 september 2002 voorhoudt dat haar paraaf is vermeld op de medicijnenstaat antwoordt de verdachte:"Het kan zijn dat één collega, mogelijk ik, de medicijnen aan de patiënten op de hele afdeling heeft gegeven. Ik vermoed dan ook dat daarom mijn paraaf op de medicijnstaat is vermeld. Het toedienen van medicijnen aan een patiënt wil dus niet zeggen dat ik daarmee ook de zorg voor de betreffende patient heb gehad."

10.8.20.

Uit deze verklaringen blijkt dat de verdachte iedere aanwijzing dat juist zij de verpleegkundige is geweest die ten tijde van het overlijden van mevrouw [slachtoffer 7] in haar kamer was heeft willen ontkrachten.

10.8.21.

Dat de verdachte zich niet meer kan herinneren dat zij de verpleegkundige is geweest die ten tijde van het overlijden, kort daarvoor en kort daarna bij mevrouw [slachtoffer 7] op de kamer was, valt te meer op omdat, toen zij werd geconfronteerd met de verklaring van de echtgenoot van mevrouw [slachtoffer 7] dat die onbekende verpleegkundige - de verdachte dus - hem vertelde dat ze zijn vrouw nog wat te drinken had gegeven en dat ze, toen bij de wasbak stond de boel opruimde, achter zich een zucht had gehoord en dat zijn vrouw was overleden, verklaart dat zij het een raar verhaal vindt en dat zij nog nooit eerder van zoiets heeft gehoord.

10.8.22.

In het licht van die verklaring is het eveneens merkwaardig dat de verdachte omtrent deze door haar als raar beschouwde gebeurtenis niets in het verpleegkundig dossier heeft aangetekend. Ook blijkt niet uit het dossier dat zij over dit "rare" verhaal iets aan een collega of de behandelend arts heeft gemeld. De verdachte erkent overigens dat als je als verpleegkundige een overlijden meemaakt je dat in het verpleegkundig verslag behoort te schrijven ongeacht of de patiënt onder jouw zorg valt of niet. Een gebrek aan tijd ligt niet in de rede gezien het feit dat de verdachte, uitgaande van haar lezing van de feiten, tijdens haar dienst nog naar afdeling 42 heeft kunnen gaan om daar voor een patiënt tarotkaarten te leggen en voorts van 15.45 uur tot 17.00 nog met [v.V.] heeft gepraat.

10.8.23.

Als we de verklaring van mevrouw [patiënt] bezien valt op dat het overlijden van mevrouw [slachtoffer 7] kennelijk zoveel indruk op de verdachte heeft gemaakt dat zij opeens huilend de rook-recreatiekamer in kwam en tegen haar zei "het lijkt wel dat waar ik kom, er iemand dood gaat" of woorden van gelijke strekking.

10.8.24.

Haar verklaring stemt voorts niet overeen met de waarneming van de verpleegkundige [Z.2]. Deze zag immers, toen zij bij de overleden mevrouw [slachtoffer 7] kwam dat ze erg gebraakt had en blauw aangelopen was. En die waarneming past juist weer bij de verklaring van de patholoog-anathoom [S.3] dat bij de obductie aspiratie gevonden is en hetgeen de chirurg [W.1] omtrent het verschijnsel aspiratie heeft verklaard: "Meestal is het zo dat wanneer mensen aspireren ze het benauwd krijgen en nog wel de tijd hebben om op een belletje te drukken om een verpleegkundige te roepen. Aspiratie is hoorbaar doordat iemand begint te proesten en te kuchen. Voorts loopt men blauw aan. Als bij aspiratie de patiënt niet adequaat uitgezogen wordt, kan deze stikken. De patiënt is dan blauw in het gelaat en heeft een dikke tong".Volgens de deskundige prof. dr. [F.1] is het normaal dat iemand alvorens te overlijden een laatste ademzucht uitstoot, maar als iemand braakt is dat een duidelijk en vervelend geluid, dat niet overeenkomt met een ademzucht. Het zou - aldus deze deskundige - mogelijk kunnen zijn dat na het overlijden maaginhoud opgegeven wordt. Het is wel afhankelijk van de positie waarin de patiënte lag of zat. Indien de maag vol was en de patiënte zou vanuit een zittende positie na het overlijden platgelegd zijn, dan is het mogelijk dat maaginhoud via de slokdarm en de mond naar buiten siepelt. Dat is niet te definiëren als braken en zal niet per se hoorbaar zijn. Actief braken is daarentegen wel duidelijk op te merken. Gezien de verklaring van de schoondochter van mevrouw [slachtoffer 7] dat haar schoonmoeder nog in staat was om in bed te gaan zitten, zich om te draaien en eventueel braaksel weg te hoesten en de verklaring van de chirurg [L.3] ter terechtzitting van 11 mei 2004 dat mevrouw [slachtoffer 7] halfzittend in bed lag kan volgens het hof alleen van actief braken sprake zijn geweest en dat moet voor de verdachte duidelijk hoorbaar zijn geweest.

10.8.25.

Een en ander kan de aanwezige verpleegkundige dan ook volgens het hof ook niet ontgaan zijn en zij zou in dat geval direct handelend hebben moeten optreden, zoals de verdachte ook zelf ter terechtzitting van 9 maart 2004 heeft bevestigd. Als je een zucht hoort, onderneem je actie door te kijken wat er met de patiënt aan de hand is en hulp in te schakelen, aldus de verdachte. Ik heb hier lang over nagedacht maar ik kan dit niet plaatsen. Als ik daar bij was geweest, weet ik zeker dat ik actie ondernomen zou hebben. Dat zij actie heeft ondernomen blijkt evenwel nergens uit.

10.8.26.

Tenslotte valt ook hier het selectieve geheugen van de verdachte op. Zij weet zich wèl te herinneren dat zij aan het einde van haar dienst voor een patiënte op een andere afdeling nog tarotkaarten heeft gelegd doch als haar wordt gevraagd naar haar herinneringen omtrent het overlijden van mevrouw [slachtoffer 7], dat haar kennelijk toen aanleiding gaf om huilend de rook-recreatiekamer binnen te komen, laat haar geheugen haar in de steek. [B.5], coördinerend hoofdverpleegkundige in het Rode Kruis Ziekenhuis te Den Haag weet zich blijkens haar verklaring van 10 oktober 2001 nog te herinneren dat zij een keer de verdachte gehurkt zittend op de gang aantrof en dat zij erg overstuur was. De verdachte was toen weer betrokken bij een sterfgeval en dat vond zij zo erg, aldus deze coördinerend hoofdverpleegkundige. Het komt het hof onbegrijpelijk voor dat de verdachte zich het overlijdensgeval op haar laatste werkdag in het Rode Kruis Ziekenhuis, en zeker nu daaraan gedurende de vier maanden dat zij in het Rode Kruis ziekenhuis werkzaam is geweest andere tijdens haar dienst voorgevallen overlijdensgevallen zijn voorafgegaan, niet weet te herinneren.

10.8.27.

Op grond van de bewijsmiddelen en hetgeen hiervoor is overwogen, mede in het licht van de in paragraaf 11 opgenomen algemene bewijsoverwegingen, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte de moord op mevrouw [slachtoffer 7] heeft gepleegd.

10.9.

Nadere bewijsoverwegingen betreffende de moord op [slachtoffer 8]

10.9.1.

Blijkens de akte van overlijden d.d. 12 november 1997 is de heer [slachtoffer 8], geboren op [datum] 1906, op 6 november 1997 om 01.00 te 's-Gravenhage overleden. De [slachtoffer 8] lag op afdeling 42, kamer 402, een éénpersoonskamer, van het Rode Kruis Ziekenhuis.

In de decursus is 6 november 1997 - kennelijk door arts [T.3] - aangetekend: "3.00: door verpleging dood in bed aangetroffen, reeds koud". De verdachte had op afdeling 42 samen met de verpleegkundige [F.4]

nachtdienst van 22.45 uur tot 07.45 uur.

10.9.2.

De zoon van [slachtoffer 8], [zoon van slchtoffer 8], heeft op 30 juli 2002 tegenover de politie verklaard dat hij op 5 november 1997 om 18.00 uur een afspraak had met een vrouwelijke arts met de naam [S.1], dat zijn zuster om 04.00 uur werd gebeld met de mededeling dat haar vader was overleden, dat zij bij aankomst in het ziekenhuis bij de verpleegsterspost zijn opgevangen door een nachtverpleegster, [verdachte], ongeveer 40 jaar oud, normaal postuur, slank, blanke huidskleur, dat hij haar naam nog zo goed weet omdat hij dat zag op haar naamkaartje wat ze op haar uniform droeg, dat [verdachte] vertelde dat zij 's nachts om 3 uur bij zijn vader is gaan kijken en zag dat hij was overleden en dat diens handen koud waren en dat de mannelijke arts die erbij geroepen [T.3] was.

10.9.3.

De dochter van [slachtoffer 8], [dochter van slachtoffer 8], heeft op 29 juni 2002 tegenover de politie verklaard dat zij op 6 november 1997 omstreeks 04.00 uur werd gebeld vanuit het ziekenhuis door een vrouw die haar mededeelde dat haar vader was overleden, dat zij en haar broer, om 04.30 uur aangekomen in het ziekenhuis, werden aangesproken door een verpleegkundige die hun mededeelde dat ze omstreeks 00.00 uur het infuus had verwisseld en dat ze vervolgens omstreeks 03.00 uur naar de kamer van haar vader was gegaan en bemerkte dat deze al dood was en koud aanvoelde en dat de arts ook ter plaatse was geweest.

10.9.4.

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat de verklaring van [zoon van slachtoffer 8] niet voor het bewijs zou kunnen worden gebruikt, omdat de verdediging deze getuige niet heeft kunnen ondervragen, de verdediging diens verklaring betwist en alleen op grond van diens verklaring een rechtstreekse betrokkenheid van de verdachte bij de zorg en eventueel het overlijden van [slachtoffer 8] zou kunnen worden vastgesteld.

10.9.5.

Met betrekking tot de vraag of de verklaring van de zoon van [slachtoffer 8] wel voor het bewijs gebruikt mag worden overweegt het hof het volgende. Uit het proces-verbaal van de Politie Haaglanden van 4 februari 2004 blijkt dat deze zoon, die op verzoek van de verdediging als getuige ter terechtzitting in hoger beroep was opgeroepen, wegens een ernstige ziekte niet in staat was vanuit China naar Nederland te reizen.

Hoewel de verdachte derhalve niet in de gelegenheid is geweest deze getuige te ondervragen brengt dat in dit geval niet mee dat diens verklaring zoals afgelegd tegenover de politie niet voor het bewijs gebezigd mag worden. Criterium is of de betrokkenheid van de verdachte bij het onderhavige feit in voldoende mate wordt bevestigd door ander bewijsmateriaal (zie HR 11 juni 2002, NJ 2002/459). Het hof is van oordeel dat aan dat criterium is voldaan.

10.9.6.

Op de terechtzitting van 8 maart 2004 heeft de verdachte verklaard dat zij zich altijd met haar voornaam voorstelt. De beschrijvingen van de bewuste verpleegkundige met wie de dochter en de zoon van [slachtoffer 8] in de nacht van 5 op 6 november 1997 contact hebben gehad stemmen overeen. De verdachte had toen nachtdienst. Op evengenoemde terechtzitting heeft de verdachte verklaard dat één van de aanwezige verpleegkundigen, mevrouw [F.4] of zij zelf, meneer [slachtoffer 8] dood in zijn kamer moet hebben aangetroffen. De verpleegkundige [F.4] is nimmer gehoord. De verdediging heeft daar ook tijdens de behandeling in hoger beroep niet op aangedrongen. Het hof acht deze omstandigheid van belang omdat het hof talrijke verzoeken van de verdediging tot het horen van getuigen en getuige-deskundigen heeft gehonoreerd en de verdediging pas bij pleidooi bovengenoemd verweer heeft aangevoerd en ook op dat moment niet heeft verzocht de verpleegkundige [F.4] als getuige te horen. De verdediging volstaat in haar pleidooi met de constatering dat de getuige [F.4] nimmer is gehoord.

10.9.7.

Ongeloofwaardig acht het hof de door de verdachte ter terechtzitting van 8 maart 2004 afgelegde verklaring dat zij enerzijds zich wel herinnert dat een belangrijke Chinese meneer op afdeling 42 was opgenomen en in een kamer apart lag en dat in de bewuste nacht iemand plotseling was overleden en anderzijds zich niet herinnert of dit [slachtoffer 8] was en wie van de beide verpleegkundigen [slachtoffer 8] dood in bed heeft aangetroffen.

Ook haar op genoemde terechtzitting afgelegde verklaring, dat zij als uitzendkracht geen bemoeienis met [slachtoffer 8] had omdat het vaste personeel vond dat het beter was dat de vaste krachten hem zouden verzorgen, dat dat niet expliciet tegen haar was gezegd, dat gewoon zo was en dat zij dat accepteerde, acht het hof ongeloofwaardig, omdat deze verklaring geen steun vindt in enige andere door een in het Rode Kruis Ziekenhuis werkzame verpleegkundige afgelegde verklaring en ook niet past bij de verklaring van de verdachte dat in het Rode Kruis Ziekenhuis geen sprake was van een strikte patiëntgerichte verdeling.

10.9.8.

De andere door de zoon van heer [slachtoffer 8] in zijn verklaringen genoemde namen, [S.1] en [T.3], zijn juist. [S.1] en [T.3] waren toentertijd beiden arts-assistent op afdeling 42 van het Rode Kruis Ziekenhuis. De arts-assistent [T.3] had dienst tijdens het overlijden van [slachtoffer 8]. De toenmalige arts-assistente [S.1] heeft na het overlijden van [slachtoffer 8] daarover een brief aan de huisarts geschreven.De omstandigheid dat de dochter van [slachtoffer 8], die eveneens door de politie is gehoord, zich de naam van de verpleegkundige niet meer kan herinneren en op sommige punten anders verklaard heeft dan haar broer brengt niet mee dat de verklaring van haar broer als onbetrouwbaar ter zijde gesteld dient te worden. Na een tijdsverloop van bijna vijf jaren is het niet verwonderlijk dat die verklaringen uiteenlopen en dat de getuige [zoon van slachtoffer 8] zich niet meer alle details kan herinneren. Het feit dat de verdachte in november 1997 geen naamkaartje zou dragen vindt alleen steun in de verklaring van de verdachte en het hof heeft reeds in het voorgaande tot uitdrukking gebracht welke waarde aan die verklaring moet worden gehecht. In de door de verdediging bij pleidooi overgelegde persberichten staat overigens niets over een naamplaatje vermeld.

10.9.9.

Volgens het hof is voldoende komen vast te staan dat het de verdachte is geweest over wie de zoon en de dochter van [slachtoffer 8] spreken. Tevens is komen vast te staan dat de verdachte om 24.00 uur bij [slachtoffer 8] op de kamer is geweest en hem een injectie heeft gegeven. De paraaf AB heeft betrekking op een medicijn dat niet om 24.00 uur, zoals de verdediging veronderstelt, maar om 21.00 uur moest worden toegediend en is afkomstig van een verpleegkundige uit de avonddienst. Tenslotte staat vast dat de verdachte [slachtoffer 8] om 03.00 uur dood en koud in bed heeft aangetroffen.

10.9.10.

De verdediging komt tot de conclusie dat er bij [slachtoffer 8] sprake is van een onverwacht overlijden, zonder aanwijsbare oorzaak, die overigens wel kan passen in het beloop van de ziekte van een 91-jarige man. Het hof overweegt daartoe het volgende.

10.9.11.

Volgens de chirurg [B.1] was het opmerkelijk dat [slachtoffer 8] dood in bed door de verpleging werd aangetroffen en "al koud" was. Hij overleed plotseling. De opnamereden bij [slachtoffer 8] was een levensbedreigende

sepsis. Deze sepsis is echter goed behandeld binnen het ziekenhuis. Hij had last van pleuravocht (vocht in de longen). Dat is niet dodelijk tenzij dit pleuravocht zeer "massaal" aanwezig is. Daar was echter geen sprake

van. De man ademde adequaat. Noch in het medisch dossier noch in de status komt tot uiting dat het overlijden van deze man aanstaande was. Het overlijden werd op dat moment niet verwacht.

10.9.12.

Volgens [S.11], directeur medische zaken van het VU Medisch Centrum, is er geen verklaring voor het overlijden van [slachtoffer 8]. Bij hem wordt een grote afwijking van de lever gevonden waarvoor veel onderzoek wordt gedaan, röntgenologisch en pathologisch. Er lijkt geen sprake te zijn van een kwaadaardige ziekte. Met de hulp van antibiotica gaat het geleidelijk beter met hem, in de rapportage wordt geen onrustbarende vermelding gedaan, op de dag van overlijden heeft hij geen koorts. De medicatie is niet bijzonder. De doodsoorzaak is onduidelijk. Er zijn geen aanwijzingen dat de dood zou intreden, en ook geen onverwachte bevindingen in de periode voor het overlijden.

10.9.13.

De deskundige prof. dr. [F.1] achtte het plotselinge overlijden van [slachtoffer 8] gezien zijn deskundigenrapport onverklaard en zeker niet te verwachten op grond van de klinische toestand van de patiënt. Hij merkt op dat de klinische conditie van [slachtoffer 8] volgens het verpleegkundig verslag redelijk was.

10.9.14.

Noch uit het medisch dossier noch uit het verpleegkundig dossier blijkt dat zich in de periode na de opname van [slachtoffer 8] plotselinge, hevige koortspieken met zogenaamde koude rillingen hebben voorgedaan. Als een dergelijk verschijnsel zich desondanks al, onopgemerkt door zowel artsen als verpleegkundigen, zou hebben voorgedaan, mag er van uit worden gegaan dat [slachtoffer 8] of zijn familie hier melding van zou hebben gemaakt, zoals zij ook ter gelegenheid van de anamnese op 1 oktober 1997 hebben gedaan. In die zelfde anamnese wordt melding gemaakt van hartkloppingen. Dat zich dat verschijnsel na opname bij [slachtoffer 8] heeft voorgedaan blijkt evenmin uit de medische en verpleegkundige rapportage. Ook een hartstilstand als natuurlijke doodsoorzaak is niet aannemelijk, nu de chirurg [S.1] ter terechtzitting van 23 februari 2004 heeft verklaard dat je een hartstilstand kunt onderkennen doordat je bepaalde dingen ziet aankomen en noch uit het verpleegkundig verslag noch uit de hiervoor opgenomen verklaring van de zoon van [slachtoffer 8] blijkt dat door de verdachte om 24.00 uur, derhalve een uur voor het intreden van de dood, bijzonderheden zijn geconstateerd.

10.9.15.

Op grond van het vorenstaande kan het hof de stelling van de verdediging dat diens onverwachte overlijden kan passen in het beloop van de ziekte van [slachtoffer 8] niet onderschrijven.

10.9.16.

Het hof heeft hiervoor de ongeloofwaardigheid van de door de verdachte afgelegde verklaringen waar het haar herinneringen omtrent haar bemoeienis met het overlijden van [slachtoffer 8] betreft reeds aangestipt.

10.9.17.

Evenals in de zaken van mevrouw [slachtoffer 7] en mevrouw [slachtoffer 9] is omtrent de nachtdienst niets in het verpleegkundig dossier genoteerd. Dat is merkwaardig, gezien het plotselinge overlijden van [slachtoffer 8] en de contacten van de verdachte met zijn zoon en dochter. De verdachte kan daarvoor geen aannemelijke verklaring geven. Zij kan niet uitleggen waarom de laatste pagina, die juist betrekking zou moeten hebben op het geven van de injectie 's nachts, in het verpleegkundig dossier mist.

10.9.18.

Op grond van de bewijsmiddelen en hetgeen hiervoor is overwogen, mede in het licht van de in paragraaf 11 opgenomen algemene bewijsoverwegingen, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte de moord op [slachtoffer 8] heeft gepleegd.

In ieder geval staat vast dat die moord tijdens de dienst van de verdachte door haar is gepleegd. Niet is komen vast te staan of het overlijden van [slachtoffer 8] is veroorzaakt door de door de verdachte aan [slachtoffer 8] gegeven injectie - in dat geval is de moord om middernacht gepleegd - of door het verrichten van een andere (medische) handeling. In het laatste geval is de moord op 5 november 1997 tussen 22.45 uur en 24.00 uur of op 6 november 1997 tussen 00.00 uur en 01.00 uur gepleegd.

10.10.

Nadere bewijsoverwegingen betreffende de moord op [slachtoffer 9]

10.10.1.

Mevrouw [slachtoffer 9] is blijkens de betreffende aantekeningen van de arts-assistent [H.2] in de decursus op 9 mei 1997 om 07.30 uur overleden, nadat gedurende een half uur getracht was haar te reanimeren. Zij werd opgenomen op 30 april 1997. De reden daarvoor was volgens de door de arts-assistent Swinkels afgenomen anamnese: braken en buikklachten. Zijn algemene indruk was dat mevrouw [slachtoffer 9] niet acuut ziek was. Samenvattend noteert hij: braken, buikklachten, slecht gereguleerde suiker. In de decursus wordt op 6 mei vermeld: Geen braken meer. Ook nadien wordt noch in de decursus noch in het verpleegverslag van braken melding gemaakt.

10.10.2.

In de nacht van 9 mei 1997 wordt de arts-assistent [H.2] bij mevrouw [slachtoffer 9] geroepen. Hij verklaart op 26 april 2002: "In de decursus lees ik dat ik omstreeks 05.00 uur bij de patiënt geroepen ben door een

verpleegkundige. Ik lees dat de patiënt op dat moment buikklachten had. Ik lees dat de patiënt diffuus geringe drukpijn had, dat wil zeggen dat de patiënt een lichte pijn over de gehele buik had. Ik lees dat ik het medicijn buscopan heb voorgeschreven om de pijn te verlichten. Buscopan is geen sterk medicijn. In de status stond niets verontrustends. Ik lees dat ik om 05.00 uur geen overleg heb gepleegd met een specialist.

Daaruit blijkt dat ik niets ernstigs heb geconstateerd. Ik zie dat ik omstreeks 06.55 uur opnieuw bij de patiënt werd geroepen. De patiënt werd gereanimeerd en kreeg adrenaline in een infuusnaald gespoten. Enige tijd daarna ontstonden hartritmestoornissen waarvoor de patiënt onder meer gedefibrilleerd is. Er is adrenaline in de tube gespoten. Ik lees dat er daarna diverse hartritmestoornissen zijn geconstateerd, waarna nog eenmaal adrenaline is ingespoten.

Na ongeveer 30 minuten is de reanimatie gestopt omdat het niet het gewenste resultaat had. Het tijdstip waarop de patiënt de hartstilstand heeft gekregen, waarmee zij bij aanvang van de reanimatie gevonden werd, is onduidelijk en daardoor ook de tijd tussen de hartstilstand en het moment van de reanimatieoproep. [H.2] zelf verklaart op 26 april 2002 dat de patiënt bij de aanvang van de reanimatie gevonden werd met een hartstilstand. Op welk moment die is ontstaan is onduidelijk. Gezien het feit dat er nog elektrische en tijdelijk ook mechanische hartactiviteit is geweest tijdens de reanimatie, lijkt het mij onwaarschijnlijk dat hier een lange periode tussen heeft gezeten."

10.10.3.

In de nacht van 8 op 9 mei 1997 had de verdachte dienst samen met haar collega [G.3]. Uit dier verklaring van 20 maart 2002 kan afgeleid worden dat de nachtdienst loopt van 23.00 uur tot 07.30 uur. De verdachte verklaart ter terechtzitting van 8 maart 2004 dat zij zich die nacht intensief met mevrouw [slachtoffer 9] heeft bezig gehouden, maar over de aanloop naar de reanimatie, de reanimatie zelf en het overlijden verklaart zij niets, behalve dan dat het "pas mis is gegaan met deze patiënte toen we de rapportages al geschreven hadden en dat de reanimatie op dat moment volledig onverwacht kwam". Ook in het verpleegverslag heeft zij hieromtrent geen notities gemaakt. [G.3] verklaart ter terechtzitting op 25 februari 2004 hierover het volgende: "Tegen het einde van de dienst, zo rond 07.00 uur à 07.15 uur, vond de reanimatie plaats. [verdachte] heeft mevrouw [slachtoffer 9] aangetroffen in een zodanige toestand dat een reanimatie nodig geoordeeld werd en mij vervolgens op de hoogte gesteld. Ik hoorde dat [verdachte] mij riep. Vervolgens ben ik naar haar toe gelopen.

Op het moment dat ik aan kwam lopen haalde mevrouw [slachtoffer 9] geen adem meer. Ik herinnerde (het hof leest: herinner) me dat [verdachte] hartmassage gaf". Vervolgens is het reanimatieteam geroepen en is met de reanimatie begonnen.

10.10.4.

De arts-assistente [P.2] schrijft in haar brief van 26 mei 1997 mede namens de internist [W.3] aan de verpleeghuisarts dat deze patiënte totaal onverwacht zonder pols en ademhaling in bed werd aangetroffen. De arts-assistent [H.2] verklaart op 26 april 2002 dat hij zich herinnert dat hij verbaasd was dat de patiënt was overleden op dat moment. Het beeld van die patiënt wees niet in die richting en de patiënt lag niet terminaal.

De internist en maag-darm-leverarts [M.4] verklaart op 8 mei 2002, nadat hij kennis had genomen van het medische dossier van mevrouw [slachtoffer 9], dat hij, als zij zijn patiënt geweest was, wel verbaasd zou zijn dat zij op juist dit tijdstip was overleden.

De deskundige prof. dr. [F.1] noteert in zijn rapport van 18 maart 2004 dat haar dood plotseling is.

10.10.5.

Op grond van het voorgaande staat naar het oordeel van het hof vast dat hier sprake is van een plotselinge en onverwachte dood. Ook de verdediging neemt dat standpunt in.

10.10.6.

Omtrent mogelijke natuurlijke doodsoorzaken overweegt het hof het volgende.

10.10.7.

Gelet op de verklaringen van prof. dr. [F.1] en de internist en maag-darm-leverarts [M.4] daaromtrent ter terechtzitting op respectievelijk 23 maart 2004 en 25 februari 2004 komt een hypoglycaemie als mogelijke natuurlijke doodsoorzaak niet in aanmerking. Evenmin is coeliakie, die als differentiaaldiagnose door de arts-assistent [H.2] in de decursus op 9 mei om 05.00 uur is genoteerd, volgens de internist en maag-darm-leverarts [M.4] in verband te brengen met het acute moment dat hier beschreven is.

10.10.8.

Omtrent de mogelijke doodsoorzaak heeft de verdediging het volgende aangevoerd. Mevrouw [slachtoffer 9] was op leeftijd en had buikklachten. Bij een plotseling overlijden wordt dan aan hartfalen gedacht als oorzaak. De verdediging geeft toe dat er in het dossier geen aanknopingspunten zijn te vinden voor een hartziekte die (mede) ten grondslag kan liggen aan een acute hartdood. Een acute hartdood kan in dit geval, zo wordt gesteld, wel zijn oorzaak vinden in hartritmestoornissen -al dan niet gevoed door stress van een ileus- of in een infarct.

10.10.9.

Dat een ileus (darmafsluiting) ten grondslag heeft gelegen aan het overlijden is niet aannemelijk. Zowel op 7 als op 8 mei 1997 is er een röntgenfoto gemaakt van de buik.

De conclusie van de radioloog was in beide gevallen dat er geen sprake was van een ileus. In de decursus van 7 mei wordt weliswaar als differentiaaldiagnose (gelegenheidsdiagnose) een ileus gesteld, om 21.15 uur wordt in de decursus op basis van de foto echter geen melding gemaakt van een ileus. Wel wordt genoteerd dat er o.m. een verdikte darmwand zichtbaar was, doch van dit laatste wordt weer geen melding gemaakt in het rapport van radiodiagnostiek van 7 mei. Ook de chirurg [V.1], die op 7 mei in de avond vervolgens in consult is geroepen, noteert niet dat zich een ileus voordoet. De aantekening "X-BOZ: dunne darm ileus" is in een ander handschrift er bij geschreven. Blijkens de decursus adviseert de chirurg om de volgende dag (8 mei) weer een X-BOZ (röntgenfoto buikoverzicht) te laten nemen en een consult van de chirurg te vragen. Hij adviseert voorts: niets per os en een infuus. In de decursusaantekeningen van 8 mei valt te lezen dat de buik niet bol /gespannen is, dat er een rustige peristaltiek is, er drie maal dunne ontlasting is geweest en dat de X-BOZ minder spiegels laat zien en verbeterd is t.o.v. 7 mei. In deze aantekeningen wordt dus geen melding gemaakt van een ileus en overleg met de chirurg levert op dat "zo door gegaan" moet worden en indien verdere verbetering optreedt er "oraal belast" mag worden. Gelet op deze omstandigheden houdt het hof de visie van de internist en maag-darm-leverarts [M.4] voor juist dat er klinisch bezien is gedacht aan een ileus, mede op basis van een foto die door een arts-assistent (en/of een chirurg - het medisch dossier verschaft hier geen duidelijkheid over) is geïnterpreteerd, maar dat de radioloog bij bestudering van de foto's van 7 en 8 mei de blijkens de decursus kennelijk waargenomen spiegels binnen de normale grenzen acht en geen ileus aanwezig acht.

10.10.10.

Ook al zou aan de conclusies van de radioloog geen doorslaggevende betekenis kunnen worden gehecht, dan zou er hooguit op basis van genoemde röntgenfoto's in combinatie met het ziektebeeld sprake kunnen zijn van een sub-ileus (gedeeltelijke darmafsluiting). Het hof baseert dit oordeel op het feit dat uit de aantekeningen in de decursus van 9 mei om 05.00 uur blijkt dat mevrouw [slachtoffer 9] waterdunne diarree heeft en dat de deskundige prof. dr. [F.1] ter terechtzitting van 23 maart 2004 verklaard heeft dat hij denkt dat de darmafsluiting van mevrouw [slachtoffer 9] niet totaal was gelet op het feit dat de waterige diarree wel doorgang vond. Prof. dr. [F.1] verklaart verder dat een ileus of een gedeeltelijke afsluiting van de darmen een bijdrage zouden kunnen leveren aan één of meer acute oorzaken van overlijden indien complicaties tengevolge van die afsluiting zijn opgetreden, zoals een buikvliesontsteking of een perforatie waardoor ontlasting in de buikholte kan lopen. Dat zich dergelijke complicaties hebben voorgedaan blijkt naar het oordeel van het hof niet uit het medisch dossier. Prof. dr. [F.1] heeft verder verklaard dat het beeld van de ileus dan wel sub-ileus in de onderhavige zaak naar zijn idee niet heeft bijgedragen aan het overlijden van deze patiënte. Bij buikverschijnselen wordt de buik plankhard. Uit de decursusnotities van 9 mei om 05.00 uur blijkt daar in het geheel niet van. Daar wordt juist melding gemaakt van een soepele buik. Op grond van het vorenoverwogene is het hof van oordeel dat boven iedere redelijke twijfel verheven kan worden uitgesloten dat er kort voor het overlijden van [slachtoffer 9] sprake is geweest van een ileus. Maar ook al zou dat wel zo zijn geweest of indien er sprake is geweest van een subileus dan leidt dat toch tot de conclusie dat boven iedere redelijke twijfel verheven kan worden uitgesloten dat deze verschijnselen (mede) als oorzaak van het overlijden zijn aan te merken.

10.10.11.

Zoals hierboven reeds werd overwogen neemt de verdediging het standpunt in dat er geen aanknopingspunten zijn voor een hartziekte die (mede) ten grondslag kan liggen aan een acute hartdood. Wel wordt als mogelijkheid geopperd dat een acute hartdood is veroorzaakt door hartritmestoornissen, door een infarct of door een longembolie.

10.10.12.

De internist en maag-darm-leverarts [M.4] wijst op de mogelijkheid van een longembolie. Ook prof. dr. [F.1] merkt op dat een longembolie niet is uit te sluiten, doch voegt daaraan toe dat iemand niet direct daaraan overlijdt, maar vaak eerst kortademig wordt. Noch uit de verklaring van de arts-assistent [H.2] noch uit diens aantekeningen in de decursus van 9 mei om 05.00 uur blijkt dat hij kortademigheid of

benauwdheid bij mevrouw [slachtoffer 9] heeft geconstateerd. Evenmin blijkt dat zij daarover geklaagd heeft.

Ook voor stuwing van het hoofd, een verschijnsel dat volgens de internist en maag-darm-leverarts [M.4] bij een longembolie optreedt, zijn geen aanwijzingen in het dossier te vinden.

De verdachte heeft evenmin van dergelijke verschijnselen in het verpleegverslag melding gemaakt, terwijl zij zich volgens eigen zeggen die nacht toch intensief met [slachtoffer 9] heeft beziggehouden en rond 06.00 uur ongeveer 20 minuten bij haar gezeten heeft. Een longembolie als doodsoorzaak kan derhalve als boven iedere redelijke twijfel verheven worden uitgesloten.

10.10.13.

In zijn notie over overlijden, welke is gevoegd bij zijn rapport van 18 maart 2004, schrijft de deskundige prof. dr. [F.1] dat hartritmestoornissen en een hartinfarct zich kunnen voordoen bij een acuut onverwacht overlijden. De arts-assistent [H.2] verklaart ter terechtzitting op 25 februari 2004 dat de patiënt tijdens de reanimatie aan de hartmonitor is gelegd, dat er na toediening van adrenaline hartritmestoornissen zijn ontstaan en dat er sprake was van een breed hartcomplex. Hij verklaart verder dat je een dergelijk complex vaker ziet als er al langere tijd geen circulatie meer is. Indien het ritme weer op gang komt nadat het hart al enige tijd in de problemen is geweest, zie je volgens hem vaak een breed hartcomplex omdat er geleidestoornis is. Er is dan al sprake geweest van een hartstilstand.

Voor de stelling dat zich voorafgaande aan de reanimatie bij mevrouw [slachtoffer 9] hartritmestoornissen hebben voorgedaan zijn geen aanwijzingen gevonden. Ook de verdachte heeft daaromtrent niets verklaard.

Omtrent hartritmestoornissen en een hartinfarct merkt prof. dr. [F.1] ter terechtzitting van 23 maart 2004 op dat het vaak gelegenheidsdiagnoses betreft en daarmee tot de categorie "niet uit te sluiten valt" behoort. In zo'n geval is er geen klinisch bewijs voor een bepaalde doodsoorzaak en wordt de dood toegeschreven aan hartfalen.

Nu in de onderhavige zaak geen aanwijzingen omtrent een achterliggende oorzaak van hartfalen zijn gevonden kan de door de verdediging gestelde mogelijke doodsoorzaak hooguit de status van een gelegenheidsdiagnose hebben.

10.10.14.

Uit het voorgaande volgt dat het plotselinge en onverwachte overlijden van [slachtoffer 9] niet past in het ziekteverloop en medisch onverklaarbaar is waarbij alle in aanmerking komende natuurlijke doodsoorzaken van die patiënt als boven iedere redelijke twijfel verheven kunnen worden uitgesloten.

10.10.15.

Met betrekking tot de betrokkenheid van de verdachte bij de dood van mevrouw [slachtoffer 9] overweegt het hof het volgende.

10.10.16.

Uit het verpleegkundig dossier blijkt dat de verdachte zowel in de vier voorafgaande nachten vóór de nacht van overlijden van mevrouw [slachtoffer 9] als in de nacht van overlijden de zorg over haar had. De verdachte zegt dat zij zich in die overlijdensnacht zelfs intensief met [slachtoffer 9] heeft bezig gehouden, zo heeft zij genoteerd dat zij rond 06.00 uur ongeveer 20 minuten bij haar gezeten heeft. Desondanks en ondanks het feit dat nog gepoogd is mevrouw [slachtoffer 9] te reanimeren verklaart de verdachte dat zij zich mevrouw [slachtoffer 9] niet kan herinneren. Dit komt het hof heel ongeloofwaardig voor. Omstreeks 05.00 uur is de arts-assistent [H.2] bij mevrouw [slachtoffer 9] geroepen. Hij heeft met de patiënt gesproken en heeft toen buscopan voorgeschreven. Eerst na dit artsenbezoek noteert de verdachte in het verpleegverslag dat de IVAC steeds op occlusion ging. Zij noteert tevens dat de venflon wel goed doorgankelijk was. Dat moet zij dus geconstateerd hebben. De verdachte heeft verklaard dat zij het zou hebben gemerkt als de venflon subcutaan liep, ook als die op een minder gunstige plek in de ader zat, want ook in dat geval loopt de infuusvloeistof niet goed door. Er mag dus van worden uitgegaan dat die oorzaak zich niet voordeed. Een andere oorzaak voor die occlusion - voor zover zij die zou kunnen nagaan zoals bijv. een knik in de slang - vermeldt zij echter niet. Uit niets blijkt verder dat de oorzaak bij het infuus lag. De vraag naar de oorzaak van de beweerdelijke occlusion blijft derhalve onbeantwoord.

10.10.17.

De verdachte heeft verklaard dat het probleem van de occlusion plaatsvond vlak voor de aanvang van de dagdienst. Er mag op grond daarvan ook van worden uitgegaan dat er na 21.30 uur - het tijdstip waarop de verpleegkundige [D.3] van de avonddienst noteert dat de venflon subcutaan liep - een nieuwe venflon is aangebracht. Immers als dat niet het geval was geweest, was de oude venflon subcutaan blijven doorlopen, hetgeen een vloeistofbult onder de huid veroorzaakt zou hebben, die waargenomen zou moeten zijn door hetzij de verdachte hetzij de andere nachtverpleegkundige [G.3] hetzij de arts-assistent [H.2]. Bovendien zou de verpleegkundige [D.3], als hij het infuus zou hebben dichtgedraaid, ook de pomp moeten hebben dichtdraaien.

Indien hij dat laatste niet zou hebben gedaan dan was het alarm en/of de occlusion de hele nacht al een probleem geweest en niet pas tegen de ochtend. Nu de reden waarom het infuus van de IVAC is gehaald niet is opgehelderd acht het hof het geenszins aannemelijk dat zich daadwerkelijk een occlusion heeft voorgedaan. Bovendien dient op grond van de verklaring van de verdachte omtrent het tijdstip waarop de vermeende occlusion zich voordeed, te weten vlak voor het begin van de dagdienst, geconcludeerd te worden dat ook het infuus dus vlak voor het begin van de dagdienst, in ieder geval na 05.00 uur van de IVAC is gehaald.

10.10.18.

Pas na het bezoek van de arts-assistent [H.2] om 05.00 uur noteert de verdachte symptomen als angst en huilen van de patiënt. Opvallend is dat deze symptomen niet in de decursus vermeld staan, terwijl de anamnese (deels) van de patiënt is afgenomen, die toen aanspreekbaar was. Kennelijk heeft mevrouw [slachtoffer 9] daar toen zelf niet over gerept, heeft de arts-assistent [H.2] deze evenmin geconstateerd en heeft noch de verdachte noch de verpleegkundige [G.3] deze symptomen aan de arts gemeld. Van [G.3] is dat voor te stellen. Zij verklaarde immers ter terechtzitting op 25 februari 2004 dat zij geen bijzonderheden bij mevrouw [slachtoffer 9] heeft aangetroffen toen zij tijdens de rondes bij haar ging kijken, dat zij met de verdachte drie rondes heeft gelopen, zoals normaal is, en dat er in haar beleving niets verontrustends bij mevrouw [slachtoffer 9] was waar te nemen. Van de verdachte is dat niet goed voor te stellen, aangezien zij volgens [G.3] (zie haar verklaring op 20 maart 2002) al de hele nacht over de patiënt gesproken had en gezegd had dat het niet goed met haar ging en dat zij ([verdachte]) het niet vertrouwde. De verdachte noteerde zelf ook in het verpleegverslag dat mevrouw [slachtoffer 9] halverwege de nacht onrustig werd.

10.10.19.

Hiervoor is reeds overwogen dat het infuus na 05.00 uur en kort voor de aanvang van de dagdienst van de Ivac moet zijn gehaald. De vraag is wie dat gedaan heeft. Ter terechtzitting van 25 februari 2004 heeft de verdachte verklaard: "Als ik de notitie "IVAC ging steeds op occlusion, venflon was wel goed doorgankelijk. Dus infuus loopt buiten de IVAC" teruglees interpreteer ik het zo dat ik geen andere keus had: er was waarschijnlijk geen andere pomp en de pomp die er stond sprong steeds op occlusion, dan hadden we dus geen andere mogelijkheid. Ik zal het zeker in overleg met [G.3] hebben gedaan."

Uit deze verklaring valt naar het oordeel van het hof af te leiden dat de verdachte het infuus buiten de IVAC heeft geplaatst. Dat wordt ook bevestigd door haar verklaring ter terechtzitting in eerste aanleg van 19 september 2002. Zij verklaart daar: "De IVAC is een infuussysteem. Het slangetje gaat normaal gesproken door de IVAC. Vervolgens kan worden ingesteld hoe hard het infuus moet doorlopen. Indien het slangetje buiten de IVAC loopt, moet de druppelsnelheid handmatig worden ingesteld. Het is eigenlijk een soort kokertje met een tandwiel dat ingesteld kan worden door (het hof leest: voor) het tellen van druppels. Een pomp is uiteraard beter, maar als daarvan steeds het alarm afgaat, is de andere methode beter. Ik kon alleen deze methode gebruiken omdat de IVAC steeds occlusion aangaf, wat verstopping inhoudt, en er geen andere pomp voorhanden was, terwijl de medicatie toch moest doorgaan". De verdachte heeft voor het eerst in hoger beroep verklaard dat zij wel wist dat zij als eindejaarsleerling niet aan de pomp mocht zitten. Dat zij overleg met [G.3] heeft gehad over het buiten de IVAC laten lopen van het infuus valt echter niet aan te nemen. De verpleegkundige [G.3] herinnert zich daar niets van, ook niet van het probleem van de occlusion. Zij neemt enkel aan dat er overleg heeft plaatsgevonden omdat het zo hoort, zo verklaart zij ter terechtzitting van 25 februari 2004. De verdachte verklaart ook niet expliciet dat zij over de pomp overleg met [G.3] heeft gehad. Zij verklaart met betrekking tot de bewuste notitie over de IVAC ter terechtzitting van 8 maart 2004: "Ik kan uit deze notitie afleiden dat ik bij de patiënt ben geweest, anders zou ik het niet genoteerd hebben. Ik weet wel dat ik eindejaarsleerling was, dat ik niet aan de pompen zat en dat ik niet aan de pompen mocht zitten en dat ik die nacht samenwerkte met [G.3]. Uit deze feiten kan ik opmaken dat de pomp inderdaad op occlusion ging, dat ik [G.3] heb gewaarschuwd, dat zij met de pomp aan de gang is gegaan maar dat ik dat heb opgeschreven. Hoewel ik bij de rechtbank de indruk heb gewekt dat het mijn beslissing geweest is om het infuus buiten de IVAC te laten lopen is dat niet zo. Ik heb nu langer kunnen nadenken, ik heb de getuigen hier ter zitting gehoord". In tegenstelling tot haar eerdere verklaringen verklaart de verdachte hier dus opeens dat niet zijzelf maar [G.3] aan de pomp heeft gezeten. Het hof acht deze lezing in het licht van het voorgaande ongeloofwaardig, waarbij het hof er nog aan toevoegt dat de verdachte -ondanks dat zij wist dat zij niet aan pompen mocht zitten- drie maanden voor dit incident aan de spuitpomp van mevrouw [naam 2] heeft gezeten.

Het hof gaat er op grond van het voorgaande vanuit dat de verdachte het infuus van de IVAC heeft gehaald.

10.10.20.

Het hof stelt vast dat het buiten de IVAC laten lopen van het infuus de mogelijkheid opent iets via het kraantje op de -doorgankelijke- venflon direct in de ader in te spuiten zonder dat het alarm afgaat. Deze methode is ook bij [slachtoffer 1] gevolgd.

10.10.21.

Het hof stelt vast dat de verdachte geen aannemelijke verklaring heeft gegeven voor het feit dat zij niets heeft genoteerd omtrent de wijze waarop zij mevrouw [slachtoffer 9] heeft aangetroffen vlak voor de reanimatie -dit terwijl de arts-assistent [H.2] verklaart dat mevrouw [slachtoffer 9] bij aanvang van de reanimatie een hartstilstand had-, ook niet over de reanimatie zelf en over het overlijden, terwijl zij evenmin daar een aannemelijke verklaring voor heeft gegeven. Dit is des te verbazingwekkender als haar eigen lezing voor juist gehouden zou worden dat de IVAC vlak voor het begin van de dagdienst op occlusion sprong -hetgeen naar het oordeel van het hof ook betekent dat dit vlak vóór de aanvang van de reanimatie om 06.55 uur gebeurd zou moeten zijn- en zij vervolgens uit de feiten afleidt dat [G.3] er door haar bij is gehaald, die dan het infuus van de IVAC gehaald zou hebben. Indien deze lezing juist zou zijn, zou dat naar het oordeel van het hof betekenen dat zowel de verdachte als [G.3] bij mevrouw [slachtoffer 9] aanwezig zouden zijn geweest kort voor het moment, dan wel tijdens of vlak na dat moment dat deze ophield met ademen en een hartstilstand kreeg. In die situatie is het helemaal onbegrijpelijk dat zowel de verdachte als [G.3] niets zouden hebben genoteerd danwel verklaard over de plotseling veranderde toestand van [slachtoffer 9]. Het kan dan ook niet anders dat die lezing van de verdachte onjuist is.

10.10.22.

Tot slot valt op dat de verpleegkundige [G.3] ter terechtzitting van 25 februari 2004 heeft verklaard dat [verdachte] haar op een gegeven moment riep, dat zij naar haar is toegelopen en vervolgens zag dat [slachtoffer 9] geen adem meer haalde en dat [verdachte] hartmassage gaf. Dit komt het hof voor als een op dat moment niet adequate handeling. Immers de kindercardioloog [F.2] heeft ter terechtzitting van 26 februari 2004 verklaard dat je in geval van een reanimatie moet zorgen dat de ademhaling goed is. Indien de ademhaling niet goed is moet je masker en ballon geven. Je kunt niet alleen maar hartmassage geven.

Dat heeft geen zin als een patiënt geen zuurstof binnen krijgt, dus moet je eerst weten of de patiënt spontaan ademt, en zo niet, dan moet de patiënt beademd worden. Voor het feit dat zij de patiënt op dat moment niet beademde heeft de verdachte geen aannemelijke verklaring gegeven. Het hof is van oordeel dat zij met dit handelen de schijn heeft willen ophouden dat zij haar best deed mevrouw [slachtoffer 9] te redden.

10.10.23.

Op grond van de bewijsmiddelen en hetgeen hiervoor is overwogen, mede in het licht van de in paragraaf 11 opgenomen algemene bewijsoverwegingen, acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte de moord op mevrouw [slachtoffer 9] heeft gepleegd.

10.11.

Nadere bewijsoverwegingen betreffende de meineed

10.11.1.

De verdachte heeft ter terechtzitting van 16 maart 2004 het volgende verklaard:

"Het klopt dat ik op 29 januari 1999 te 's-Gravenhage ten overstaan van mijn Hoofd van de Diensteenheid als ambtenaar heb verklaard: "ik zweer dat ik noch direct, noch indirect in welke vorm dan ook valse informatie heb verstrekt in verband met het verkrijgen van mijn aanstelling", terwijl ik eerder al in strijd met de waarheid aan mijn toekomstige werkgever had gemeld dat ik in Canada een High School-diploma had gehaald."

10.11.2.

Het openbaar ministerie heeft bij gelegenheid van het requisitoir op 18 mei 2004 de vraag opgeworpen of degene die bezig is -mondeling of schriftelijk- een zuiveringseed af te leggen op dat moment tevens een "verklaring onder ede aflegt", zoals de wet vereist, daar men zou kunnen menen dat iemand (de iurandus) niet reeds tijdens de beëdigingsprocedure zelf onder ede staat, doch eerst door de voltooiing van de formele beëdigingsprocedure onder ede komt te staan (en dus pas door die voltooiing iuratus wordt).

In die visie zouden dan alleen nadien afgelegde verklaringen meinedig kunnen zijn. Naar het oordeel van het openbaar ministerie is dit een te strikte uitleg van de woorden "onder ede afleggen" en pleegt ook degene die bezig is een zuiveringseed af te leggen en daarbij een valse verklaring aflegt het delict zoals omschreven in artikel 207 van het Wetboek van Strafrecht.

10.11.3.

De verdediging heeft bij haar pleidooi als haar standpunt naar voren gebracht dat het hof gelet op het bepaalde in artikel 1 van het Wetboek van Strafrecht die ruime uitleg niet zou moeten volgen.

10.11.4.

Blijkens de Memorie van Toelichting behorende bij artikel 228 van het Ontwerp-Wetboek van Strafrecht(Kamerstukken II, 1878-1879, 110, nr. 3), thans artikel 207 van het Wetboek van Strafrecht, bestaat er een

verklaring onder ede, zodra die verklaring aan enige afgelegde eed een bijzonder karakter ontleent. Onverschillig is of de eed aan de verklaring voorafgaat of haar volgt. Daarom is "een verklaring onder ede" juister geacht dan een "beëdigde verklaring".

10.11.5.

Indien een persoon ingevolge een wettelijk voorschrift gehouden is een ambtseed af te leggen, ontleent volgens het hof de door deze afgelegde verklaring aan de daaraan voorafgegane woorden "ik zweer" een bijzonder karakter. Er bestaat daarom geen goede grond om een dergelijke verklaring te onttrekken aan de werking van artikel 207 van het Wetboek van Strafrecht waarin zij volkomen past. Die uitleg is niet zodanig ruim dat strijd zou ontstaan met het bepaalde in artikel 1 van het Wetboek van Strafrecht.

11.1

11.2

a)

opzettelijk en met voorbedachte raad op 3 september 2001 in het Juliana Kinderziekenhuis te 's-Gravenhage [slachtoffer 1] intraveneus één direct letale dosis digoxine heeft toegediend (het onder 1 bewezenverklaarde feit), en

b)

opzettelijk en met voorbedachte raad op 25 januari 2001 in het Juliana Kinderziekenhuis te 's-Gravenhage [slachtoffer 3] heeft gepoogd van het leven te beroven door hem een overdosis chloralhydraat toe te dienen (het onder 5 primair bewezenverklaarde feit).

11.3

11.4

11.5

11.6

11.7

11.8

A.

sprake is geweest van een plotseling en onverwacht overlijden of levensbedreigend incident;

B.

sprake is geweest van een medisch onverklaarbaar overlijden of levensbedreigend incident waarbij alle in aanmerking komende natuurlijke oorzaken als boven iedere redelijke twijfel verheven kunnen worden uitgesloten;

C.

het overlijden of het levensbedreigende incident heeft plaatsgevonden op een moment dat de verdachte op de afdeling waar de desbetreffende patiënt lag aanwezig was.

11.9

11.10

11.11

11.12

11.13

11.14

11.15

11.16

11.17

11.18

11.19

11.20

11.21

11.22

11.23

11.24

A.

dat de verdachte de onder 1 en 5 primair bewezenverklaarde levensdelicten op een specifieke wijze, namelijk door toediening van een niet door een arts voorgeschreven (potentieel) letale dosis van een geneesmiddel, en in een specifieke context, te weten in een ziekenhuis, heeft gepleegd,

B.

dat de verdachte bij herhaling ten aanzien van die levensdelicten kennelijk leugenachtige verklaringen heeft afgelegd;

C.

dat de overlijdensgevallen en levensbedreigende incidenten waarop de tenlastelegging betrekking heeft soortgelijk zijn, in die zin dat:

-

steeds sprake was van een plotseling en onverwacht overlijden of levensbedreigend incident,

-

steeds sprake was van een medisch onverklaarbaar overlijden of levensbedreigend incident waarbij alle in aanmerking komende natuurlijke oorzaken als boven iedere redelijke twijfel verheven kunnen worden uitgesloten en

-

het overlijden of het levensbedreigende incident steeds heeft plaatsgevonden op een moment dat de verdachte op de afdeling waar de desbetreffende patiënt lag aanwezig was.

D.

dat de verdachte met het gebruik van het woord "compulsie" in haar dagboekaantekeningen niets anders kan hebben bedoeld dan daarmede tot uitdrukking te brengen dat bij haar sprake was van een vreemde dwangmatige drang om (ernstig) zieke patiënten om het leven te brengen althans pogingen daartoe in het werk te stellen.

E.

dat de zeven overlijdensgevallen en levensbedreigende incidenten die in het Juliana Kinderziekenhuis hebben plaatsgevonden een betrekkelijke korte periode bestrijken (18 september 2000 - 4 september 2001);

F.

dat zes van deze overlijdensgevallen en levensbedreigende incidenten op een gewone verpleegafdeling hebben plaatsgevonden en hiervoor geen aannemelijke verklaring kan worden gevonden;

G.

dat, indien de handelingen van de verdachte en de daaraan door haar gegeven explicaties in hun totaliteit in ogenschouw worden genomen, een herkenbaar en gelijksoortig patroon kan worden vastgesteld in die zin dat die handelingen en explicaties als buitengewoon suspect dienen te worden aangemerkt, valt, mede in het licht van het reeds per feit aangedragen bewijsmateriaal, te bewijzen dat ieder overlijden onderscheidenlijk ieder levensbedreigend incident waarop de tenlastelegging betrekking heeft kan worden verklaard door een door de verdachte veroorzaakt strafbaar feit.

11.25

11.26

11.27

12.1

12.2

12.3

12.4

12.5

12.6

12.7

2.

primair, 5 primair, 9 primair: Poging tot moord, meermalen gepleegd;

22.

primair: Diefstal;

23.

primair: Medeplegen van valsheid in geschrift, meermalen gepleegd;

14.1

14.2

14.3

14.4

14.5

14.6

14.7

14.8

14.9

14.10

14.11

14.12

15.1

15.2

15.3

15.4

15.5

15.6

15.7