4.1 Geen familierecht zonder administratieve procedures

Op dit ogenblik beheerst al een groot aantal administratieve procedures het tot stand komen van familierechtelijke betrekkingen tussen het, ook soms nog niet geboren, kind en de ouders. Zonder een streven naar volledigheid kunnen hier worden genoemd de geboorteakte, inschrijving bij de burgerlijke stand, notariële akte van erkenning dan wel akte van erkenning van de ambtenaar van de burgerlijke stand, gerechtelijke procedures ter vaststelling van het vaderschap, van de adoptie en vervangende rechterlijke toestemming. Ook de registratie van de gametendonors behoort hiertoe, maar bij draagmoederschap bestaat nog steeds geen speciale regeling voor wensouders. Op dit moment is de enige mogelijkheid de adoptie met de daarmee gepaard gaande talrijke administratieve, deels rechterlijke, procedures.

De eis dat minstens één van de wensouders ook de genetische ouder is, zoals dat o.a. ook in Engeland en Victoria (Australië) nog het geval is, is reeds in paragraaf 3.6 beschreven.

In de voorliggende voorstellen zijn de wensouders altijd al vóór de geboorte de juridische ouders. Er is dus geen afstand/adoptieprocedure nodig. Hoewel later in paragraaf 4.21 uitgebreid de huidige procedure zal worden beschreven, worden hier al enkele kernpunten vermeld die vooral de adoptie betreffen. Hoewel deze wensouders op zijn minst één genetische band met het kind hebben, moeten zij toch voldoen aan de algemene wettelijke adoptievereisten.

Het met toestemming van de raad voor de kinderbescherming geplaatste kind moet minstens gedurende één jaar door de wensouders worden verzorgd en opgevoed. In deze periode kan de raad voor de kinderbescherming een verzoek bij de rechtbank indienen om de draagmoeder resp. de draagouders van het ouderlijk gezag te ontheffen (art. 1:266 BW). Pas nadat de draagmoeder of draagouders ontheven is of zijn van het ouderlijk gezag, kunnen de wensouders een verzoek indienen tot adoptie. Overigens kunnen tot het moment van in kracht van gewijsde gaan van de adoptie-uitspraak van de rechter draagouders en wensouders op hun beslissing tot adoptie terugkomen. Het feit dat de geadopteerde zelf de adoptie binnen de grenzen van de art. 1:231 en 232 BW kan herroepen, valt buiten het kader van dit proefschrift. Merkwaardig genoeg speelt in deze fase het belang van het kind geen enkele rol meer. Weliswaar wijst de rechter het verzoek tot adoptie alleen toe indien aan de voorwaarden van art. 1:227 lid 3 jo. art. 1:228 BW is voldaan. Echter, als draagouders en wensouders op hun beslissing terugkomen, komt de rechter aan deze belangenafweging voor het kind niet toe. Het kind wordt de speelbal van twee paren. Puur theoretisch kunnen in het ergste geval beide paren het kind niet willen ‘hebben’.

In paragraaf 3.4 is het voorstel besproken om alle gametendonaties (ook ‘embryodonaties’) te laten plaatsvinden bij notariële akte. Een ondersteuning voor een notariële akte is ook terug te vinden in de aanbeveling van het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-Ethiek,2 dat de juridische akte waarbij de gameten geschonken worden, juridisch gelegitimeerd is en dat daarin de rechten en plichten van donoren en acceptoren worden gepreciseerd. Het schenken en het verbod aan de donor om contact te zoeken met het uit zijn gameten ontstane kind zijn absolute condities in deze akte.