HR, 11-04-2000, nr. 112785

1.

Bij uitspraak van 1 mei 1998 heeft het Gerechtshof te Amsterdam, recht doende bij verstek, de verdachte ter zake van 1. “deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven”, 2. primair “medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 3, eerste lid, onder A van de Opiumwet gegeven verbod” en 3. “handelen in strijd met artikel 26, eerste lid van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot meer dan één schietwapen in de vorm van een pistool” en “handelen in strijd met artikel 26 ,eerste lid van de Wet wapens en munitie, meermalen gepleegd” veroordeeld tot acht maanden gevangenisstraf en een geldboete van ƒ 15.000,- subsidiair 110 dagen hechtenis.

2.

3.

Het eerste middel behelst de klacht dat sprake is van schending van de redelijke termijn van berechting in de cassatiefase.

4.

Het cassatieberoep werd ingesteld op 15 mei 1998. De stukken van het geding zijn op 22 april 1999 bij de Hoge Raad ingekomen. De zaak is behandeld op 14 december 1999, nadat de behandeling op 16 november 1999 op verzoek van mr Kuijper is aangehouden. Door Uw Raad wordt tegenwoordig als uitgangspunt genomen dat tussen het instellen van het cassatieberoep en de binnenkomst van de stukken bij de Hoge Raad niet meer dan acht maanden mogen verstrijken, en dat indien wordt geklaagd over over-schrijding van die termijn van acht maanden in het algemeen het oordeel zal volgen dat de redelijke termijn van berechting is overschreden.1 Van bijzondere omstandigheden die in casu tot een ander oordeel zouden moeten leiden blijkt niet. Het middel treft derhalve doel.

5.

Aangezien voren-bedoelde termijn van acht maanden met slechts drie maanden en één week is overschreden, is er geen reden om het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk te verklaren in de strafvervolging en zou Uw Raad - indien het cassatieberoep voor het overige zou worden verworpen - kunnen volstaan met vermindering van de opgelegde straf. In zijn tussenarrest van 2 mei 1997 heeft het Hof overwogen dat de verdachte op 1 september 1995 in vrijheid is gesteld, omdat de tijd die hij op dat moment in voorlopige hechtenis had doorgebracht gelijk was aan de in eerste aanleg opgelegde gevangenisstraf. Aangezien het Hof evenals de Rechtbank de verdachte heeft veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van acht maanden, heeft het geen zin, thans een lagere gevangenisstraf op te leggen dan door het Hof is opgelegd, en dient de strafvermindering te worden gevonden in het verlagen van de opgelegde geldboete. 2

6.

Het tweede middel behelst de klacht dat het Hof het verweer, dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard nu de verdachte ten gevolge van zijn detentie in Zwitserland niet in de gelegenheid was om de behandeling van de strafzaak in hoger beroep bij te wonen, ten onrechte, althans ontoereikend gemotiveerd, heeft verworpen.

7.

Voor de beoordeling van het middel is het volgende van belang:

8.

Ingevolge art. 19, eerste lid, van het tussen onder andere Nederland en Zwitserland geldende Europees Uitleveringsverdrag (EUV) kan de aangezochte staat de overdracht van de opgeëiste persoon uitstellen, met het oog op diens vervolging door de autoriteiten van die staat, of ter executie van een straf die aan hem is opgelegd wegens een ander feit dan met betrekking waartoe zijn uitlevering is verzocht. Ingevolge art. 19, tweede lid, EUV kan in plaats daarvan de opgeëiste persoon op tussen de beide betrokken staten overeen te komen voorwaarden tijdelijk worden overgedragen. Ingevolge art. 39 Uitleveringswet komen de beslissingen daaromtrent toe aan de Minister van Justitie.

9.

Een zich bij de stukken van het geding bevindende beschikking van de Minister van Justitie van 29 juni 1995 houdt in dat de uitlevering zonder enig voorbehoud is toegestaan.

10.

Bij de stukken van het geding bevindt zich voorts een kopie van een brief gedateerd 7 mei 1996 van de Procureur-Generaal bij het Hof aan de Afdeling Internationale Rechtshulp (Zwitserland) van het Ministerie van Justitie, inhoudende het verzoek om een rechtshulpverzoek aan de Zwitserse autoriteiten te doen toekomen waarin om de tijdelijke overbrenging naar Nederland van de verdachte wordt verzocht zodat hij bij de berechting in hoger beroep aanwezig kan zijn. Bij zich eveneens bij de stukken bevindende brief van 24 juli 1996 heeft het Hoofd van het Bureau Internationale Rechtshulp onder meer het volgende medegedeeld:

“Bij brief van 27 juni 1996 hebben de Zwitserse autoriteiten mij bericht dat in de onderhavige zaak slechts op grond van artikel 19 van het Europees Verdrag betreffende de uitlevering overgegaan kan worden tot de tijdelijke overbrenging van betrokkene, indien de Nederlandse justitie tevens een bevel tot aanhouding kan overleggen.

Het artikel waarnaar de Zwitserse autoriteiten verwijzen ziet op de volgende situaties. Het eerste lid behandelt de mogelijkheid voor de aangezochte staat om de daadwerkelijke uitlevering (overlevering) uit te stellen opdat de opgeëiste persoon eerst door de aangezochte staat vervolgd kan worden, of zijn straf eerst in de aangezochte staat kan ondergaan. In plaats van de overlevering uit te stellen kan de aangezochte staat de opgeëiste persoon tijdelijk aan de verzoekende staat overleveren op door de beide staten onderling vast te stellen voorwaarden (lid 2 van artikel 19).

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

Het derde middel houdt twee klachten in.

18.

Vooreerst klaagt het middel erover dat de behandeling van de zaak in hoger beroep bij verstek heeft plaatsgevonden, terwijl niet is gebleken dat de verdachte tijdens zijn detentie in Denemarken ondubbelzinnig afstand had gedaan van zijn recht om in zijn tegenwoordigheid te worden berecht. Deze klacht stuit af op hetgeen hiervoren is opgemerkt met betrekking tot het tweede middel.

19.

De tweede klacht van het middel is dat het Hof onvoldoende onderzoek heeft gedaan naar mogelijkheden om de verdachte zonder verdragsbasis naar Nederland te laten overbrengen.

20.

Aangezien uit de processen-verbaal van de terechtzittingen in hoger beroep niet blijkt dat de raadsman om een zodanig onderzoek heeft verzocht moet ervan worden uitgegaan dat een zodanig verzoek niet is gedaan. Zulks in aanmerking genomen was het Hof niet gehouden van zijn desbetreffende onderzoek te doen blijken. De tweede klacht van het middel is derhalve ongegrond.

21.

Het middel faalt derhalve.

22.

Terzijde zij nog opgemerkt dat de stukken inhouden dat de Procureur-Generaal bij het Hof heeft geïnformeerd bij het Bureau Internationale Rechtshulp van het Ministerie van Justitie of Denemarken, waar de verdachte inmiddels gedetineerd was, het een gedetineerde toestaat om bij de behandeling van de strafzaak in een ander land aanwezig te zijn. Bij brief van 10 april 1998 heeft het hoofd van het Bureau Internationale rechtshulp daarop medegedeeld:

“Op grond van de tussen Nederland en Denemarken in werking zijnde rechtshulpverdragen is het in beginsel alleen mogelijk om [verdachte] tijdelijk naar Nederland over te brengen indien zich omstandigheden voordoen als bedoeld in artikel 19 lid 2 van het Europees uitleveringsverdrag. Daarvan is mij niet gebleken.”

23.

24.

De onder de genoemde nummers gebezigde bewijsmiddelen dragen het opschrift “proces-verbaal” en “in de wettelijke vorm opgemaakt” maar houden telkens in dat zij (uitsluitend, of in het geval van bewijsmiddel 6: mede) zijn opgemaakt door met codenaam aangeduide verbalisanten, met vermelding van de functies van die verbalisanten en het dienstonderdeel waarbij zij werkzaam zijn. Met uitzondering van het als bewijsmiddel 6 gebezigde proces-verbaal, dat mede is opgemaakt door een wel met name genoemde opsporingsambtenaar, behelst de bestreden uitspraak niets waaruit kan worden afgeleid dat de bedoelde bescheiden zijn opgemaakt door daartoe bevoegde personen als bedoeld in art. 344, eerste lid onder 2º, Sv.4 Kennelijk heeft het Hof de overige bedoelde bescheiden in verband met de inhoud van de niet aan dit euvel lijdende bewijsmiddelen tot bewijs gebezigd als andere geschriften in de zin van art. 344, eerste lid aanhef en onder 5º, Sv.5

25.

Dat aan de, voor het tot bewijs bezigen van schriftelijke bescheiden welke verklaringen inhouden van personen wier identiteit niet blijkt, in art. 344, derde lid, Sv gestelde voorwaarden is voldaan, wordt in het middel niet bestreden. Wel klaagt het middel erover dat niet is voldaan aan het in art. 360, eerste lid in fine in samenhang met het derde lid, Sv op straffe van nietigheid vervatte voorschrift6 dat de rechter van het voor het bewijs bezigen van een schriftelijk bescheid houdende de verklaring van een persoon wiens identiteit niet blijkt in zijn uitspraak in het bijzonder reden geeft. Dat voorschrift - ingevolge art. 415 Sv is het ook van toepassing op de berechting in hoger beroep - heeft Uw Raad met verwijzing naar de wetsgeschiedenis aldus uitgelegd dat de rechter in zijn uitspraak niet alleen uitdrukkelijk moet doen blijken dat is voldaan aan de in art. 344, derde lid, Sv genoemde voorwaarden, maar ook uitdrukkelijk ervan blijk moet geven dat hij zelfstandig de betrouwbaarheid van de desbetreffende verklaringen heeft onderzocht.7 Dat heeft het Hof verzuimd te doen.

26.

Het middel is derhalve terecht voorgesteld.

27.

Het vijfde middel behelst de klacht dat de bewezenverklaring van de feiten 1 en 2 niet naar de eis der wet met redenen is omkleed. Uit de gebezigde bewijsmiddelen kan niet worden afgeleid, aldus het middel, (feit 1:) dat de verdachte aan de desbetreffende organisatie heeft deelgenomen, en (feit 2) dat hij het buiten het grondgebied brengen van de desbetreffende hashish heeft medegepleegd.

28.

Het Hof heeft uit de gebezigde bewijsmiddelen kunnen afleiden dat:

de garage aan de [adres] te [woonplaats] in gebruik was bij een organisatie als bedoeld in art. 140 Sr die zich bezig hield met de handel in hashish (bewijsmiddel 2);

in die garage hashish in auto’s werd ingebouwd (bewijsmiddel 2) en dat er een hashpers aanwezig was (bewijsmiddel 5);

[medeverdachte 1] en [medeverdachte 2] binnen de organisatie een leiding-gevende positie innamen (bewijsmiddelen 2, 3, 4, 5, 6);

de verdachte over de sleutel van de garage aan de [adres] te [woonplaats] beschikte (bewijsmiddel 8) en daar op 17 en 18 augustus 1994 met [medeverdachte 1] en op 1 september 1994 met [medeverdachte 2] is gesignaleerd;

de verdachte op 11 september 1994 telefonisch contact heeft gehad met een onbekend gebleven persoon omtrent de levering van een partij hashish (bewijsmiddel 9: verdachte: “Normaal is het met plakband afgewerkt.”, NN: “Het moet in dozen. Twintig tot vijfentwintig in elk. Kunnen de dozen ook nog in plastic tasjes.”, verdachte: “Ja, maar dan kun je het nog ruiken.”, NN: “Wat is de prijs?”, verdachte: “Ik weet het niet precies, het moet nog gedrukt worden.”).

[medeverdachte 3] een aantal transporten heeft gereden voor de organisatie waarvan het grootste 450 kilogram betrof (bewijsmiddel 2);

[medeverdachte 3] op 9 januari 1995 bij de verdachte is geweest, omdat hij de volgende dag iets moet doen en daarvoor een bus moest regelen (bewijsmiddel 11);

de verdachte op 10 januari 1995 met [medeverdachte 3] heeft afgesproken dat hij hem zal oppiepen, waarna [medeverdachte 3] hem zal bellen om te horen wanneer hij op “dezelfde plaats” moet zijn (bewijsmiddel 11);

[medeverdachte 3] op 10 januari 1995 via een semafoonoproep vanuit de organisatie de opdracht heeft gekregen om te gaan naar de “sportzaak”; de code voor de hoek [adres] te [woonplaats] (bewijsmiddel 2);

[medeverdachte 3] op 10 januari 1995 om 20.02 vanuit een telefooncel in Amsterdam op de [adres] belt waarop om 20.06 twee mannen met een Toyotabusje komen aanrijden. [medeverdachte 3] stapt in dit busje en rijdt er vervolgens mee naar de Mac Donalds langs de snelweg richting Hengelo. Daar arriveert ook een vrachtwagen waar [medeverdachte 3] met het busje achteraan rijdt naar een stille plek op een andere parkeerplaats. Het busje wordt vlak achter de vrachtwagen geparkeerd en er wordt veel heen en weer gelopen. De vrachtwagen wordt over de Duitse grens aangehouden en blijkt in totaal 450 kilogram hashish te bevatten (bewijsmiddel 11).

29.

Uit dit alles heeft het Hof kunnen afleiden dat de verdachte deel uitmaakte van het samenwerkingsverband en een aandeel had in, dan wel ondersteunde, gedragingen die strekten tot of rechtstreeks verband hielden met de verwezenlijking van het criminele oogmerk van de organisatie8 alsmede dat de verdachte bij de uitvoer van 450 kilogram hashish op 10 januari 1995 desbewust zo nauw en volledig heeft samengewerkt met anderen (waaronder [medeverdachte 3]) dat hij als medepleger kan worden aangemerkt.9

30.

Het middel is mitsdien tevergeefs voorgesteld.

31.

In het zesde middel wordt erover geklaagd dat de gebruikte bewijs-middelen 9, 10 en 11, voorzover inhoudende dat de verdachte ook wel [verdachte] wordt genoemd, niet berusten op eigen waarneming of ondervinding van de desbetreffende verbalisanten.

32.

Vorenbedoelde bewijsmiddelen bevatten weergaven van delen van afgeluisterde telefoongesprekken. Voorafgaand aan die weergaven is telkens een korte verklaring van de verbalisant opgenomen, onder meer inhoudende dat de verdachte ook wel [alias 1] wordt genoemd. Niet blijkt dat die wetenschap op eigen waarneming berust. Dit behoeft echter niet tot cassatie te leiden, nu de juistheid van die mededeling door andere bewijsmiddelen, die van latere datum zijn dan de bewijsmiddelen waarover het middel klaagt, wordt bevestigd. Bewijsmiddel 1 houdt in dat aan alle aangehouden verdachten foto’s zijn getoond en dat op foto 4 de verdachte stond afgebeeld. De als bewijsmiddel 2 gebruikte verklaring van medeverdachte [3] houdt in dat hij de man op foto 4 herkent als [alias 2], bewijsmiddel 3 houdt als verklaring van [getuige 1] in “foto 4 is [alias 1]” en [getuige 2] verklaart in bewijsmiddel 7 “de man op foto 4 ken ik als [alias 3]”. Kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft het Hof aangenomen dat met [alias 1], [alias 2] en [alias 3] steeds dezelfde persoon werd bedoeld.

33.

Het middel faalt dus.

34.

Het eerste en het vierde middel gegrond achtende concludeer ik tot vernietiging van de bestreden uitspraak, met verwijzing van de zaak naar het Gerechtshof te ‘s-Gravenhage teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

2.

Vgl. HR 13 oktober 1998, NJ 1999, 27.

3.

EHRM 23 februari 1999, NJ 1999, 641 m.nt. Kn.

4.

Vgl. HR 17 januari 1989, NJ 1989, 558, m.nt. ThWvV, en HR 14 maart 1989, NJ 1989, 880, eveneens m.nt. ThWvV.

5.

Vgl. HR 16 oktober 1990, NJ 1991, 203 m.nt. ‘tH.

6.

HR 14 april 1987, NJ 1988, 584, waarin Uw Raad oordeelde dat de stelling dat dienaangaande een bijzondere motiveringsplicht gold geen steun vond in het recht, is door die wetsbepaling achterhaald.

7.

Vgl. HR 20 mei 1997, NJ 1998, 22 m.nt. JR; HR 11 mei 1999, NJ 1999, 526.

8.

Vgl. HR 18 november 1997, NJ 1998, 225.

9.

Vgl. M.M. van Toorenburg, Medeplegen (diss. K.U.B. 1998) blz. 133-149; A.M. Van Woensel in: T&C Sr, aant. 6 op art. 47 Sr.