HR, 10-11-2015, nr. 15/00215

1. De Rechtbank Amsterdam heeft bij beschikking van 6 november 2014 de door [klaagster 2] , [klaagster 3] , [klager 4] , [klaagster 6] , [klaagster 7] , [betrokkene 2] en [klaagster 5] (gezamenlijk) en door [klaagster 1] ex art. 552a Sv ingediende klaagschriften ten dele niet-ontvankelijk en voor het overige ongegrond verklaard.

2. Tegen deze uitspraak is namens klagers cassatieberoep ingesteld.

3. Namens klagers heeft mr. N. van der Laan, advocaat te Amsterdam, vier middelen van cassatie ingediend.

Klagers in deze zaak zijn een advocatenkantoor en bij dat kantoor werkzame advocaten. De klaagschriften strekken in de kern tot teruggave aan klagers van onder [betrokkene 1] en [A] in beslag genomen bescheiden, die aangemerkt zouden moeten worden als zogenoemde geheimhouderstukken.

Het betreft derhalve een beroep door “een persoon met bevoegdheid tot verschoning (als bedoeld in artikel 218)” waarvoor sinds de inwerkingtreding op 1 maart 2015 van de Wet verruiming mogelijkheden bestrijding financieel-economische criminaliteit (Stb. 2014, 445) nieuwe procedureregels gelden. De aanzegging als bedoeld in art. 447 lid 3 Sv is in deze zaak vóór de datum van inwerkingtreding gedaan. Daarom mist het nieuwe art. 552d lid 3 Sv toepassing.1.Dat neemt niet weg dat het wenselijk is in de geest van de nieuwe regeling te handelen en dus te streven naar een zo snel mogelijke afdoening. Om die reden concludeer ik bij vervroeging.

Het middel klaagt over het oordeel van de Rechtbank dat klagers ten dele niet-ontvankelijk zijn in het beklag. Hiertoe wordt aangevoerd dat ten aanzien van een aantal documenten het (kennelijke) oordeel van de Rechtbank dat zij niet onder [betrokkene 1] in beslag zijn genomen maar afkomstig zijn uit politiesystemen onbegrijpelijk is, althans onvoldoende is gemotiveerd.

De Rechtbank heeft in paragraaf 5.1 van haar beschikking geoordeeld dat niet is gebleken dat de in Bijlage I bij de beschikking weergegeven documenten op pagina 811 tot en met 1081, te weten correspondentie tussen klagers en (Bureau Juridische Zaken van) de politie, in beslag zijn genomen en dat klagers in zoverre niet-ontvankelijk moeten worden verklaard in het beklag. In de toelichting op het middel wordt erop gewezen dat de wijze waarop deze correspondentie is aangeduid (namelijk door een verwijzing naar een paginanummer) maakt dat daaronder ook de nummers 4, 5, 6 en 7 van Bijlage I vallen, terwijl deze nummers ook worden genoemd in Bijlage III, die betrekking heeft op stukken ten aanzien waarvan de Rechtbank het beklag ongegrond heeft verklaard. Met de steller van het middel moet worden aangenomen dat hier sprake is van een kennelijke misslag. De niet-ontvankelijkverklaring heeft kennelijk alleen betrekking op de correspondentie genoemd onder nummer 8 (pagina 811) t/m nummer 67 (pagina 1081).

Uit de overweging van de Rechtbank kan worden afgeleid dat de Rechtbank haar oordeel heeft gebaseerd op de mededeling van de officieren van justitie dat de betreffende correspondentie afkomstig is uit politiesystemen. Door één van de officieren van justitie is ter zitting van de raadkamer onder meer opgemerkt: “In ons Excel-overzicht staat vermeld waar alles is gevonden.” Tot de aan de Hoge Raad gezonden gedingstukken behoort een als “Bijlage 1: Documentenlijst klagers” aangeduid Excel-overzicht, dat onder meer de volgende inhoud heeft:

“Inhoud document: Correspondentie [klaagster 1] en politie (BJZ)

Pagina nummer: 240-244, 705-710, 811-833, 847, 848, 852-854, 861, 862, 868, 869, 893, 894, 897-899, 902, 906, 913-925, 929-932, 957, 958, 965, 966, 969, 970, 973, 974, 975, 979, 980, 985, 986, 990-1000

Aangetroffen: systemen politie

Nadere toelichting: geen vertrouwelijke informatie bovendien eigendom politie”.

Aangenomen mag worden dat dit het stuk is waarnaar de officier van justitie heeft verwezen. Gelet daarop is het feitelijke oordeel van de Rechtbank dat de bedoelde correspondentie afkomstig is uit politiesystemen, niet onbegrijpelijk. Nu wordt er in de toelichting op het middel op zich terecht op gewezen dat de nummers 23, 24, 25 en 67 van Bijlage I (aangeduid met de paginanummers 875, 876, 877 en 1081) niet voorkomen in de weergegeven passage uit het Exceloverzicht. Derhalve zou het oordeel van de Rechtbank in zoverre onbegrijpelijk zijn.

Ik zie dat anders. Ik wijs er daarbij op dat de bedoelde paginanummers in het geheel niet voorkomen op het genoemde Excel-overzicht en dat de daarmee aangeduide documenten daarin dus ook niet genoemd worden als stukken die inbeslaggenomen zijn. Ik wijs er voorts op dat de omschrijvingen die in Bijlage I van deze documenten worden gegeven – namelijk ‘Brief CS aan Politie AA’ (nrs. 23, 24 en 25) en ‘Brief CS 15 juni 2011 aan Politie Amsterdam’ (nr. 67)4.– overeenkomen met de omschrijvingen van de documenten die wel in de weergegeven passage uit het Exceloverzicht worden genoemd, terwijl ook die omschrijvingen zelf erop duiden dat de politie over deze documenten beschikte omdat zij haar zijn toegezonden. Dus wat er ook zij van de door de Rechtbank gegeven motivering, haar oordeel dat ook voor deze documenten geldt dat niet is gebleken dat zij in beslag zijn genomen en dat klagers (daarom) in zoverre niet kunnen worden ontvangen in hun beklag, is niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Het middel klaagt dat het oordeel van de Rechtbank dat de documenten genoemd in Bijlage II bij de beschikking ‘corpora et instrumenta delicti’ zijn, getuigt van een onjuiste rechtsopvatting, althans onbegrijpelijk is, althans onvoldoende is gemotiveerd.

Ingevolge art. 98 (oud) Sv mogen bij personen met een bevoegdheid tot verschoning als bedoeld in art. 218 Sv zonder hun toestemming brieven of andere geschriften tot welke hun plicht tot geheimhouding zich uitstrekt, niet in beslag worden genomen. Wel mogen, ook zonder hun toestemming, in beslag worden genomen brieven of geschriften die voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan hebben gediend, nu dergelijke brieven en geschriften geen object zijn van de aan even bedoelde personen toekomende bevoegdheid tot verschoning. De aard van de hier aan de orde zijnde bevoegdheid tot verschoning brengt mee dat het oordeel omtrent de vraag of brieven of geschriften object van de bevoegdheid tot verschoning uitmaken, in beginsel toekomt aan de tot verschoning gerechtigde persoon. Wanneer deze zich op het standpunt stelt dat het gaat om brieven of geschriften die noch voorwerp van het strafbare feit uitmaken noch tot het begaan daarvan hebben gediend en waarvan kennisneming zou leiden tot schending van het beroepsgeheim, dient dit standpunt door de organen van politie en justitie te worden geëerbiedigd, tenzij redelijkerwijze geen twijfel erover kan bestaan dat dit standpunt onjuist is.5.

In de onderhavige zaak is door de klagers gesteld dat de in beslag genomen stukken onder hun verschoningsrecht vallen, waarbij uitdrukkelijk is betwist dat deze stukken voorwerp uitmaken van een strafbaar feit of tot het begaan daarvan hebben gediend. Dat betekent dat de Rechtbank dit standpunt had te eerbiedigen, tenzij er redelijkerwijze geen twijfel over kan bestaan dat dit standpunt onjuist is. De Rechtbank heeft in paragraaf 5.3.3 van haar beschikking uitdrukkelijk overwogen dat dit het aan te leggen criterium is. Gelet daarop zou ik het ervoor willen houden dat de Rechtbank met haar in paragraaf 5.4.2 vervatte overweging dat zij “van oordeel [is]” dat “deze documenten (…) corpora et instrumenta delicti zijn”, haar eigen oordeel niet eenvoudig voor dat van de klagers in de plaats heeft gesteld, maar tot uitdrukking heeft willen brengen dat er redelijkerwijze geen twijfel over kan bestaan dat het andersluidende oordeel van klagers onjuist is. Voor zover het middel erover klaagt dat de beschikking op dit punt onduidelijk is, faalt het derhalve.

In paragraaf 5.4.2 verwijst de Rechtbank naar de eerder omschreven “verdenking jegens klagers”. De verdenking die jegens [betrokkene 1] is gerezen, wordt dus buiten beschouwing gelaten. Ik begrijp het oordeel van de Rechtbank daarom aldus dat zij enkel de strafbare feiten waarvan de klagers worden verdacht, heeft aangemerkt als de strafbare feiten waarvan de bedoelde documenten het voorwerp uitmaken of tot het begaan daarvan hebben gediend.6.De verdenking jegens klagers betreft volgens de Rechtbank onder 2.1 van haar beschikking “actieve omkoping en opzet- en schuldheling (artikel 177 en 416 c.q. 417 Sr)”. De delictuele gedraging van art. 177 Sr bestaat uit het doen van een gift of belofte dan wel uit het verlenen of aanbieden van een dienst. Het voorwerp van dit strafbare feit bestaat zo gezien uit een gift, een belofte of een dienst. Alleen de gift is daarbij een voorwerp dat inbeslaggenomen kan worden.7.Dat tot de inbeslaggenomen documenten aan [betrokkene 1] gedane giften behoren, kan ik uit de overwegingen van de Rechtbank niet opmaken. De verdenking van heling betreft blijkens paragraaf 2.3 het verwerven van goederen. Die goederen vormen de voorwerpen van het desbetreffende strafbare feit. Dat onder [betrokkene 1] goederen in beslag zijn genomen die klagers hebben verworven, heb ik evenmin uit de overwegingen van de Rechtbank kunnen opmaken. De vraag waarop het aankomt, is derhalve of de inbeslaggenomen documenten kunnen worden aangemerkt als hulpmiddelen waarmee de omkoping dan wel de heling is begaan. Dat zou ten aanzien van art. 177 Sr het geval kunnen zijn als het gaat om brieven waarin [betrokkene 1] een belofte wordt gedaan of een dienst wordt aangeboden. Ten aanzien van de heling zouden de giften, beloften en (aangeboden of verleende) diensten denk ik wel aangemerkt kunnen worden als de middelen waarmee het verwerven van de goederen is begaan. Daarbij geldt weer dat alleen een gift een voorwerp dat inbeslaggenomen kan worden, terwijl niet blijkt dat giften inbeslaggenomen zijn. Of brieven waarin aan [betrokkene 1] , mogelijk nadat zij is omgekocht, enkel wordt gevraagd om bepaalde documenten te verstrekken, aangemerkt kunnen worden als middelen waarmee het verwerven van de goederen is begaan, lijkt mij niet zeker. Op dergelijke stukken heeft het oordeel van de Rechtbank echter geen betrekking.8.

Over de aard van de documenten stelt de Rechtbank enkel vast dat het “immers” gaat om stukken die zien op door klagers aan [betrokkene 1] verleende diensten in verband met [A] of [B] . Dat feitelijk oordeel komt niet onbegrijpelijk voor, in aanmerking genomen dat de van de beschikking deel uitmakende Bijlage II als omschrijvingen van de desbetreffende stukken onder meer inhoudt “Not. [klager 4] i.v.m. brochure [datum]” (3x), “E-mail [klager 4] i.v.m. def Brochure” (3x), E-mailcorrespondentie [klager 4] , [betrokkene 2] - [betrokkene 1] over brochure [A] ”9.en “E-mail [klager 4] persbericht [datum]” (2x), terwijl andere omschrijvingen betrekking hebben op onder meer ANBI, (concept) vrijwilligersovereenkomst, sponsoring, PR, jaarrekening en subsidie. Ik neem daarbij ook in aanmerking dat de Rechtbank van de inhoud van de stukken heeft kennisgenomen (zie onder 5.2). Hoewel dus dit feitelijke oordeel toereikend is gemotiveerd, is daarmee, gelet op hetgeen ik onder 5.6 stelde, niet gezegd dat sprake is van corpora en instrumenta delicti. Dat die stukken “zien” op de door klagers aan [betrokkene 1] verleende diensten – waarmee de Rechtbank lijkt te bedoelen dat uit die stukken van die dienstverlening blijkt dan wel dat die stukken de stoffelijke of digitale neerslag zijn van die dienstverlening –, moge zo zijn, maar deze stukken kunnen niet, althans niet in alle gevallen, vereenzelvigd worden met de diensten die zijn verleend.

Dit brengt mee dat het middel gegrond is. Daarmee is nog niet gezegd dat het ook tot cassatie moet leiden. Ik kom daarop terug nadat ik het derde middel heb besproken.

Het middel klaagt dat het oordeel van de Rechtbank dat het beklag voor wat betreft de documenten genoemd in Bijlage III bij de beschikking ongegrond is omdat geen sprake is van informatie die door een cliënt aan klagers in hun hoedanigheid van advocaat is toevertrouwd, getuigt van een onjuiste rechtsopvatting, althans onbegrijpelijk is, althans onvoldoende is gemotiveerd.

Zoals hierboven reeds is aangegeven, brengt de aard van het verschoningsrecht mee dat het oordeel omtrent de vraag of bepaalde documenten object van de bevoegdheid tot verschoning uitmaken, in beginsel toekomt aan de tot verschoning gerechtigde persoon. Wanneer deze zich op het standpunt stelt dat kennisneming van de documenten zou leiden tot schending van het beroepsgeheim, dient dit standpunt te worden geëerbiedigd, tenzij redelijkerwijze geen twijfel erover kan bestaan dat dit standpunt onjuist is. Ook hier zou ik het ervoor willen houden dat de Rechtbank deze maatstaf niet heeft miskend en dat zij met haar in paragraaf 5.5 neergelegde oordeel dat de aldaar bedoelde documenten niet onder het verschoningsrecht van klagers vallen omdat het niet gaat om informatie die door een cliënt aan klagers in hun hoedanigheid van advocaat is toevertrouwd, tot uitdrukking heeft willen brengen dat redelijkerwijze geen twijfel erover kan bestaan dat het andersluidende standpunt van klagers onjuist is.

In de onderhavige zaak zijn de documenten waarop het beklag betrekking heeft, door of namens klagers onderverdeeld in categorieën. Daarvan zijn op de aangepaste Documentenlijst alleen de categorieën A en C overgebleven. Categorie A betreft volgens de overgelegde pleitnotities (p. 8/9) “processen-verbaal en andere gegevens over letselschade-patiënten, aangetroffen bij [betrokkene 1] ”. Het gaat hier, zo wordt gesteld, om “andere cliënten dan [betrokkene 1] ”. Deze stukken zouden desalniettemin onder het verschoningsrecht van klagers vallen omdat zij namen en andere gegevens over cliënten van het advocatenkantoor bevatten. In het licht van deze stellingname is het oordeel van de Rechtbank dat het niet gaat om informatie die door een cliënt aan klagers in hun hoedanigheid van advocaat is toevertrouwd, ten aanzien van de documenten van categorie A niet onbegrijpelijk te noemen. Erkend wordt immers dat deze categorie documenten geen deel uitmaakt van het vertrouwelijk verkeer tussen de klagers en [betrokkene 1] , terwijl niet is aangevoerd dat deze – onder [betrokkene 1] inbeslaggenomen – stukken onderdeel vormen van het vertrouwelijke verkeer tussen klagers en de desbetreffende cliënten. Ik merk daarbij op dat het enkele feit dat bepaalde stukken gegevens bevatten over cliënten van het advocatenkantoor, niet maakt dat die stukken onder het verschoningsrecht vallen. Ook voor de stukken die niet onder [betrokkene 1] inbeslaggenomen zijn, maar (direct) afkomstig waren uit de politiesystemen, geldt tenslotte dat zij gegevens bevatten over personen die beweerdelijk cliënt zijn van het advocatenkantoor. Ik wijs er daarbij ook nog op dat de klachten die in het middel worden geformuleerd, inhoudelijk gezien geen betrekking hebben op de documenten van categorie A.

Het voorgaande betekent dat het middel in elk geval niet tot cassatie kan leiden voor zover het betrekking heeft op de documenten van categorie A. Wat overblijft, zijn de documenten van Categorie C. Deze categorie betreft “gegevens t.a.v. [betrokkene 1] cq. [A] , bestaande uit rechtshulp van [klaagster 1] aan [betrokkene 1] zelf”. In de pleitnotities wordt aangevoerd dat [betrokkene 1] cliënte is geweest van klagers doordat zij [betrokkene 1] hebben bijgestaan bij het oprichten van [A] . De raadsvrouw van klagers heeft aangegeven dat “het opstellen van alle documenten, inclusief bijvoorbeeld persberichten of folder, [steeds plaatsvond] vanuit een juridisch perspectief en [aldus is] verricht in de hoedanigheid van advocaat”. Daarom zouden de stukken en correspondentie betreffende deze werkzaamheden onder het verschoningsrecht vallen. Het cassatiemiddel strekt ten betoge dat het andersluidende oordeel van de Rechtbank onbegrijpelijk is.

Ik stel voorop dat het middel raakt aan een problematiek die zijdelings aan de orde kwam in de parlementaire geschiedenis die leidde tot de onder 4.2 al even ter sprake gekomen Wet verruiming mogelijkheden bestrijding financieel-economische criminaliteit (Stb. 2014, 445). De Nota naar aanleiding van het Verslag (Kamerstukken II 2013-2014, 33685, nr. 6, p. 20) houdt dienaangaande het volgende in:

“De leden van de VVD-fractie merkten op dat de geheimhoudingsplicht van advocaten, notarissen en andere geheimhouders van essentieel belang is, doch gaven er blijk van zich te realiseren dat deze regeling ook kan bijdragen aan het (soms opzettelijk) frustreren van strafrechtelijk onderzoek. Zij vroegen om een reactie op het artikel van officier van justitie mevrouw Mooijen in het Financieele Dagblad van 18 mei 2013 over dit onderwerp. In dit artikel vraagt de auteur aandacht voor de discrepantie die in haar ogen bestaat tussen enerzijds de uitdijende dienstverlening van advocaten en anderzijds het gegeven dat het beroepsgeheim onveranderd blijft en zich bijgevolg dus ook over een steeds breder scala van diverse soorten activiteiten uitstrekt. De redenering van de auteur op dit punt is mijns inziens begrijpelijk. Zij richt zich vervolgens op het verschoningsrecht dat advocaten ter effectuering van hun geheimhoudingsplicht in het strafproces kunnen inroepen en stelt dat ter discussie. Het voorstel tot beperking van het verschoningsrecht heeft verstrekkende gevolgen – omdat dat ook alle andere verschoningsgerechtigden raakt – en lijkt eraan voorbijgegaan dat de reikwijdte van het verschoningsrecht mede wordt bepaald door internationale rechtspraak. Men zou zich daarom kunnen afvragen of de aandacht zich niet veeleer moet richten op de eerste vaststelling van de auteur, de steeds verder uitdijende dienstverlening van advocaten, en de vraag naar de wenselijkheid van het feit dat het beroepsgeheim onverkort van toepassing is. Maar ook dit vraagstuk is – in de eerste plaats door de beroepsgroep zelf – wellicht niet snel van een pasklaar antwoord te voorzien.”

Ik geloof niet dat het aangewezen is om het probleem van de uitdijende dienstverlening te laten voor wat het is totdat de beroepsgroep met een pasklaar antwoord is gekomen. Daarmee wil uiteraard niet gezegd zijn dat de Hoge Raad een dergelijk pasklaar antwoord zou kunnen geven. Maar wellicht kunnen in de jurisprudentie wel geleidelijk criteria worden ontwikkeld die behulpzaam kunnen zijn bij de beantwoording van de vraag of bepaalde gegevensuitwisseling onder het vertrouwelijk verkeer valt van een verschoningsgerechtigde met zijn cliënt. Uitgangspunt daarbij kan zijn dat niet alles wat bijvoorbeeld een advocaat al dan niet tegen betaling voor een als klant aangemerkte persoon verricht, onder diens geheimhoudingsplicht valt, ook niet als de dienstverlening van juridische aard is. Als bijvoorbeeld een advocaat in barre tijden van een teruglopend zaaksaanbod zijn boterham belegd poogt te houden door het geven van bijlessen aan rechtenstudenten, is van een vertrouwelijk verkeer van een raadsman met zijn cliënt geen sprake, hoe privacygevoelig de informatie die onderling wordt uitgewisseld misschien ook moge zijn. Wat nodig is om van vertrouwelijk verkeer als hier bedoeld te kunnen spreken, is tenminste dat de persoon in kwestie zich als rechtszoekende tot de advocaat heeft gewend vanwege diens hoedanigheid als advocaat.

Uit hetgeen in de pleitnotities wordt aangevoerd met betrekking tot de contacten die klagers met [betrokkene 1] onderhielden, blijkt zonneklaar dat het bij die contacten in elk geval niet uitsluitend ging om een relatie tussen een advocaat en een rechtzoekende. In een “Ten geleide” (p. 2 t/m 4) wordt geciteerd uit een uitvoerige brief die klagers aan het OM stuurden om “nuance in de zaak aan te brengen”. De strekking van de brief is dat het de normaalste zaak van de wereld was dat [betrokkene 1] politiegegevens aan letselschadeadvocaten verstrekte; dat zij dit al deed toen zij nog bij [D] werkte; dat ook andere vrijwilligers van [D] dat destijds deden en dat ook andere advocatenkantoren op deze wijze werden bediend. [betrokkene 1] zou op een gegeven moment gezegd hebben dat de politie haar gevraagd had om als contactpersoon op te treden, zodat de klagers te goeder trouw waren geweest. Wat van dat laatste ook moge zijn, in deze beklagzaak is buiten kijf dat de klagers met [betrokkene 1] geregeld contacten onderhielden die niets met een advocaat cliënt-verhouding hadden uit te staan.

Natuurlijk sluit dat niet uit dat daarnaast tevens sprake is geweest van een relatie tussen [betrokkene 1] en klagers die wel als een advocaat cliënt-verhouding moet worden aangemerkt. Zo is ook niet ondenkbaar dat de advocaat die een student bijles geeft, die student op zeker moment bijstaat in een klachtenprocedure over de beoordeling van een afgelegd tentamen. Dat maakt echter niet dat alles wat de student de advocaat tijdens de bijlessen heeft toevertrouwd opeens onder het verschoningsrecht van de advocaat komt te vallen. De vraag is en blijft welke informatie aan de advocaat in diens hoedanigheid van advocaat is toevertrouwd. Toegespitst op de onderhavige zaak betekent dit dat niet beslissend is of [betrokkene 1] zich op een gegeven moment inderdaad als klant tot klagers heeft gewend om een advies te krijgen over een door haar op te richten stichting. De vraag is wel of [betrokkene 1] in zoverre als een rechtszoekende kan worden aangemerkt die zich tot klagers heeft gewend in hun hoedanigheid van advocaat. De vraag is ook of, zo dit het geval is, of de inbeslaggenomen documenten informatie bevatten die door [betrokkene 1] in het kader van het gevraagde advies aan klagers is toevertrouwd.

Welnu, in aanmerking genomen dat (i) klagers zelf hebben gesteld dat zij een langdurige en werk gerelateerde relatie met [betrokkene 1] onderhielden waarbij [betrokkene 1] niet de klant, maar juist de dienstverlenende partij was; (ii) het geven van een advies over een op te richten stichting een vorm van dienstverlening is die heel wel door anderen dan advocaten kan worden verricht (zoals een notaris of een rechtenstudent); (iii) klagers een letselschadepraktijk uitoefenden waarbinnen het geven van adviezen over op te richten stichtingen als een wezensvreemde activiteit heeft te gelden, terwijl niet is aangevoerd dat [betrokkene 1] zich als klant met letselschade tot klagers heeft gewend; (iv) de inbeslaggenomen documenten, voor zover zij in een kenbaar verband met klagers staan, betrekking hebben op werkzaamheden die, zoals de Rechtbank overwoog, niet kunnen worden gerekend tot de beroepsuitoefening van een advocaat en (v) [betrokkene 1] tegenover de politie heeft verklaard dat die werkzaamheden “gewoon een gift” betroffen, acht ik het oordeel van de Rechtbank dat er redelijkerwijze geen twijfel over kan bestaan dat het standpunt van klagers dat hun verschoningsrecht zich tot de inbeslaggenomen documenten uitstrekte onjuist is, in het licht van (i) hetgeen door en namens klagers in raadkamer is aangevoerd, (ii) de omschrijvingen van de documenten van categorie C die in Bijlage III van de beschikking worden gegeven en (iii) het feit dat de Rechtbank van de inhoud van deze documenten heeft kennisgenomen, niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd.

Hetgeen in de toelichting op het middel wordt aangevoerd, kan daaraan niet afdoen. Anders dan in de schriftuur wordt gesteld, heeft het verschoningsrecht alleen betrekking op informatie die door de rechtszoekende aan de verschoningsgerechtigde is toevertrouwd. Uiteraard zal het vaak zo zijn dat brieven die een advocaat naar zijn cliënt stuurt, onder het verschoningsrecht vallen omdat uit die brieven direct of indirect blijkt dat (en waarom) de cliënt zich in vertrouwen tot de advocaat heeft gewend. Maar de opvatting dat het verschoningsrecht niet “alleen geldt voor informatie die een cliënt deelt met zijn advocaat”, maar ook “op informatie die de advocaat deelt met zijn cliënt”, is onjuist, zodat ook onjuist is dat alle brieven die een advocaat aan zijn cliënt stuurt “mitsdien” onder het verschoningsrecht vallen.

Anders dan in de schriftuur wordt aangevoerd, kan uit het feit dat de Rechtbank in haar beschikking spreekt van “een aantal brieven en geschriften [die] in beginsel [zouden] kunnen vallen onder het verschoningsrecht van klagers [en] zien op door klagers aan [betrokkene 1] verleende diensten in verband met [A] of [B] ”, niet worden afgeleid dat de Rechtbank uitgegaan is van de juistheid van de door klagers betrokken stelling dat [betrokkene 1] een cliënte van klagers was. In de bedoelde overweging kan niet meer worden gelezen dan dat de door de Rechtbank opgesomde kenmerken maken dat een nader onderzoek naar de vraag of die brieven en geschriften onder het verschoningsrecht vallen, op zijn plaats is. De Rechtbank heeft in het midden gelaten of [betrokkene 1] op enig moment klant van klagers is geweest. De Rechtbank kon dat ook in het midden laten, omdat het niet gaat om een gegeven dat beslissend is. Zie daarover punt 8.8 van deze conclusie.

Het middel faalt.

Ik concludeerde dat het tweede middel gegrond is, maar dat de vraag is of dat tot cassatie dient te leiden. Ik meen dat die vraag ontkennend moet worden beantwoord. Voor zover het bij de stukken vermeld in Bijlage II gaat om documenten van categorie A, meen ik onder verwijzing naar hetgeen ik over die categorie onder punt 8.3 opmerkte dat een ander oordeel dan dat die documenten geen deel uitmaken van het vertrouwelijke verkeer tussen klagers en een cliënt, onbegrijpelijk zou zijn. Voor zover het gaat om stukken van categorie C kan het er mijns inziens voor gehouden worden dat de Rechtbank, als zij niet had geoordeeld dat het hier om corpora et instrumenta delicti ging, tot dezelfde slotsom zou zijn gekomen als zij is gekomen met betrekking tot de documenten van categorie C die in Bijlage III staan vermeld, namelijk dat die documenten geen deel uitmaken van het vertrouwelijke verkeer van klagers met een cliënt. Gelet immers op hetgeen de Rechtbank met betrekking tot die documenten vaststelde (namelijk dat zij zien op door klagers aan [betrokkene 1] verleende diensten in verband met [A] of [B] ) en op de omschrijvingen die in Bijlage II van die documenten worden gegeven, is van enig relevant verschil met de documenten van Bijlage III geen sprake. Een en ander maakt dat klagers bij cassatie geen belang hebben.

Ik laat dan nog daar dat de Rechtbank weliswaar overweegt niet te zijn toegekomen aan de vraag of sprake is van zeer uitzonderlijke omstandigheden waarin het verschoningsrecht moet wijken voor het belang van de waarheidsvinding, maar dat in haar vaststellingen wel besloten ligt dat van dergelijke omstandigheden kan worden gesproken. Uit haar overwegingen kan immers worden afgeleid dat de Rechtbank van oordeel is dat sprake is van een redelijk vermoeden van schuld dat klagers zich ten behoeve van hun advocatenpraktijk hebben schuldig gemaakt aan actieve omkoping van een ambtenaar, terwijl dergelijke corruptie een ernstige aantasting vormt van het vertrouwen dat in de samenleving in de advocatuur moet kunnen worden gesteld en de inbreuk op het verschoningsrecht, zo daarvan al sprake is, beperkt is.

Ik merk ten slotte nog op dat de ratio legis van de wijzigingen die de Wet verruiming mogelijkheden bestrijding financieel-economische criminaliteit (Stb. 2014, 445) in de regeling van de cassatieprocedure heeft gebracht (namelijk dat in beklagzaken die betrekking hebben op het professionele verschoningsrecht met uiterste voortvarendheid gestreefd moet worden naar een definitieve beslissing), wellicht vraagt om een herbezinning op de wijze waarop met het voorschrift van art. 448 lid 1 Sv wordt omgegaan. Zou de Hoge Raad, indien hij de bestreden beschikking vernietigt, niet zelf in de zaak moeten voorzien als dat op basis van de stukken kan en de klager bij nader feitelijk onderzoek onvoldoende belang heeft?