Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/293:293 Maatstaf

Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/293

293 Maatstaf

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Vordert eiser schade van verweerder op grond van een normschending en betoogt verweerder dat dezelfde gebeurtenis voor de benadeelde naast schade tevens voordeel oplevert, dan is dit verweer te kwalificeren als een bevrijdend verweer.1 Het rechtsgevolg van het te verrekenen voordeel kan worden ingeroepen door de aansprakelijke partij: een beperking van zijn verplichting tot schadevergoeding. De ratio van art. 6:100 BW is dat de schade volledig moet worden vergoed, maar dat de benadeelde tegelijkertijd niet verrijkt mag worden door de schadevergoeding.2 Voor de vestiging van aansprakelijkheid volstaat dat eiser enige vorm van schade heeft geleden en dat de normschending van verweerder het c.s.q.n.-verband is voor deze schade. Is aan de voorwaarden voor aansprakelijkheid van verweerder voldaan, dan heeft eiser aanspraak op volledige vergoeding van de werkelijk geleden schade. Pas als de aansprakelijkheid van verweerder komt vast te staan, komt de rechter toe aan een beoordeling van het door verweerder aangevoerde voordeelstoerekeningsverweer.3 Een voordeelstoerekeningsverweer komt neer op de stelling dat de omvang van het recht van de benadeelde op schadevergoeding als gevolg van een normschending is verminderd naar gelang de benadeelde voordelen heeft genoten. Bij de beoordeling van een beroep op voordeelstoerekening gaat het erom dat genoten voordelen, voor zover dat redelijk is, mede in aanmerking behoren te worden genomen bij de vaststelling van de te vergoeden schade.

Het gaat om werkelijk genoten voordelen.4 Ook van derden ontvangen voordelen komen, indien aan de uit de maatstaf voortvloeiende eisen is voldaan, voor toerekening in aanmerking.5 Het kan gaan om een grote variatie aan voordelen: bespaarde kosten, rente-inkomsten, belastingvoordelen,6 inkomsten uit vervangende contracten, sociale uitkering, ‘aftrek nieuw-voor-oud’ bij herstel van roerende zaken ingeval van verzekeringsuitkeringen of schenkingen.7 Een hypothetisch voordeel zou onder de noemer van schadebeperkingsplicht tot vermindering van schadevergoeding kunnen leiden.8

Vereist is dat tussen de normschending en de gestelde voordelen een c.s.q.n.-verband bestaat, in die zin dat in de omstandigheden van het geval sprake is van een voordeel dat zonder de normschending niet zou zijn opgekomen (eenzelfde gebeurtenis van art. 6:100 BW).9

Het arrest TenneT/ABB

ABB blijkt onderdeel van een kartel te zijn en handelt dus onrechtmatig door inbreuk te maken op mededingingsrecht. TenneT heeft daardoor een (veel) te hoge prijs voor een schakelstation betaald en spreekt ABB aan voor de geleden schade. ABB verweert zich met een beroep op het doorberekeningsverweer. ABB betoogt dat het geen schadevergoeding hoeft te betalen aan haar afnemer TenneT: weliswaar betaalde deze een hogere prijs als gevolg van kartelafspraken, maar die prijs heeft zij weer doorberekend (doorgegeven, ‘passed on’) aan haar eigen afnemers.10

De centrale vraag was of het doorberekeningsverweer van ABB moet worden beoordeeld als een onderdeel van de vraag in hoeverre TenneT schade heeft geleden als gevolg van de onrechtmatige handelwijze van ABB (art. 6:98 BW) of als een vraag van voordeelstoerekening (art. 6:100 BW). De Hoge Raad oordeelt dat het doorberekeningsverweer zowel kan worden betrokken op het schadebegrip als op voordeelstoerekening. Bewijsrechtelijk leveren beide benaderingen een bevrijdend verweer voor verweerder op; de rechter kan bij beide benaderingen dezelfde bewijsregels hanteren.

De Hoge Raad herschikt tevens zijn rechtspraak inzake voordeelstoerekening: ‘eenzelfde gebeurtenis’ betekent — anders dan in eerdere rechtspraak is geoordeeld (bijvoorbeeld het arrest Vos/TSN)11 — niet meer dan dat er tussen schadeveroorzakende gebeurtenis en voordeel condicio sine qua non-verband bestaat, en dat de redelijkheidstoets van art. 6:100 BW dient te worden aangelegd volgens de in art. 6:98 BW besloten maatstaf.12 Na het TenneT/ABB- arrest worden de in het arrest Vos/TSN gestelde eisen voor het begrip ‘eenzelfde gebeurtenis’ niet meer gesteld.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.