4.3.6.2 Stap 1: onderzoek

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de kredietgever inlichtingen moet inwinnen over de inkomens- en vermogenspositie van de consument.1 Dienovereenkomstig ligt in de feitenrechtspraak de nadruk op het inkomen en de vaste uitgaven. Hoewel de kredietgever de kosten voor levensonderhoud mag schatten,2 is een specifieker onderzoek vereist naar de overige vaste uitgaven van de consument.3 Bovendien mag de kredietgever alleen rekening houden met het bestendige deel van het inkomen.4 Zo heeft een rechter bijvoorbeeld geoordeeld dat de kredietwaardigheid niet mocht worden afgestemd op het inkomen dat de consument in een bepaald jaar uit zijn onderneming heeft gekregen.5 De onderneming bestond namelijk vier jaar en maakte pas een jaar aanmerkelijke winst. Mede kijkend naar de (verwachte) jaarcijfers uit de omringende jaren, kon destijds niet worden aangenomen dat er sprake was van een bestendig inkomen.6 In een andere zaak heeft het hof in soortgelijke zin geoordeeld dat er geen rekening mocht worden gehouden met ontvangen bonussen.7 Uit de verstrekte jaaropgaven bleek dat de consument in het ene jaar veel meer bonussen heeft ontvangen dan in het andere jaar. Als de kredietgever zou hebben doorgevraagd, zou al snel duidelijk zijn geworden dat de consument in bepaalde jaren een ‘extreme onkostenvergoeding’ heeft gekregen omdat hij moest verhuizen in verband met zijn werk.8

In de rechtspraak zijn verificatieplichten aangenomen als er een concrete aanleiding is om te twijfelen aan de juistheid van de ontvangen gegevens. Zo heeft de Hoge Raad een uitspraak bevestigd waaruit blijkt dat de kredietgever niet had mogen uitgaan van de inkomstengegevens die hij heeft gekregen van een tussenpersoon.9 In dat verband is waarde gehecht aan het feit dat er discrepanties waren tussen bepaalde gegevens, dat de consument niet wist dat de juiste gegevens onjuist zijn doorgegeven door de tussenpersoon en dat de kredietgever een hoger rentepercentage heeft gehanteerd waardoor hij kennelijk bekend was met de risico’s van zijn keuze om niet te verifiëren.10 Ook in de feitenrechtspraak worden verificatieplichten doorgaans gekoppeld aan de omstandigheden van het geval.11 Een voorbeeld daarvan is de uitspraak waaruit volgt dat de kredietgever het opgegeven inkomen had moeten verifiëren mede omdat de consumenten het geld nodig hadden voor hun onderneming en akkoord gingen met een kredietproduct dat bedoeld was voor ondernemers en waaraan een hoger rentepercentage was verbonden dan gebruikelijk.12 Opmerkelijk is dat de rechter in een aantal uitspraken ook aandacht heeft voor de specifieke ervaring of deskundigheid van de consument. Zo heeft een kredietgever het opgegeven inkomen terecht niet geverifieerd mede omdat de consument ‘ten tijde van de aanvraag al gedurende zo’n zeven jaar werkzaam was als hypotheekadviseur, zodat van hem verwacht mocht worden te overzien waar een te rooskleurige opgave van het inkomen toe zou kunnen leiden.’13 Eenzelfde gedachte ligt besloten in de uitspraak waarin de rechter het de kredietgever niet kwalijk neemt een onjuist inkomen te hebben gebruikt mede omdat de consument ‘gedurende twaalf jaar werkzaam was als zelfstandig woninginrichter zodat van hem verwacht mocht worden dat hij inzicht had in zijn eigen jaarinkomen.’14 Hoewel het in deze uitspraken is gegaan over kredietovereenkomsten die geen verband houden met de beroepsactiviteit van de consument, bevestigen deze rechters dat de consument – juist vanwege die beroepsactiviteiten – kan worden geacht te beschikken over een zekere kennis en ervaring die relevant kan zijn bij het bepalen van de concrete inhoud van de bijzondere zorgplicht.15