HvJ EU, 03-09-2015, nr. C-110/14

De vijfde, negende en tiende overweging van richtlijn 93/13 luiden:

Artikel 1, lid 1, van die richtlijn luidt:

Artikel 2 van die richtlijn bepaalt:

Artikel 6, lid 1, van die richtlijn luidt:

Artikel 2, leden 1 en 2, van wet 193/2000 betreffende oneerlijke bedingen in overeenkomsten tussen verkopers en consumenten, zoals die gold op de datum waarop de in het hoofdgeding aan de orde zijnde kredietovereenkomst werd gesloten, luidt:

In zijn verwijzingsbeslissing stelt de verwijzende rechter vast dat in de in het hoofdgeding aan de orde zijnde kredietovereenkomst niet wordt vermeld voor welke doeleinden de betrokken lening is toegekend.

De Roemeense regering en de Europese Commissie merken daarentegen op dat in die overeenkomst, in het onderdeel betreffende het doel van de overeenkomst, wordt vermeld dat de lening is verstrekt ‘ter dekking van gewone persoonlijke onkosten’ van Costea.

Volgens vaste rechtspraak van het Hof is het Hof krachtens artikel 267 VWEU, dat op een duidelijke afbakening van de taken van de nationale rechterlijke instanties en die van het Hof berust, uitsluitend bevoegd zich op basis van de door de nationale rechterlijke instantie omschreven feiten over de uitlegging of geldigheid van een Uniebepaling uit te spreken. Wat inzonderheid de gestelde feitelijke vergissingen in de verwijzingsbeslissing betreft, kan worden volstaan met eraan te herinneren dat het niet aan het Hof staat, doch aan de nationale rechter, om de aan het geding ten grondslag liggende feiten vast te stellen en daaruit de conclusies te trekken voor de door hem te geven beslissing (zie arrest Traum, C-492/13, EU:C:2014:2267, punt 19 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 2, onder b), van richtlijn 93/13 aldus moet worden uitgelegd dat een natuurlijke persoon die het beroep van advocaat uitoefent en met een bank een kredietovereenkomst sluit waarin het doel van de lening niet is vermeld, als een ‘consument’ in de zin van die bepaling kan worden aangemerkt. Voorts vraagt die rechter het Hof wat in dit verband het belang is van het feit dat de uit die overeenkomst voortvloeiende schuldvordering is gedekt door een door die persoon als vertegenwoordiger van zijn advocatenkantoor verstrekte hypothecaire waarborg met als onderpand goederen die bestemd zijn voor de uitoefening van de beroepsactiviteit van die persoon, zoals een onroerend goed dat toebehoort aan dat kantoor.

In dit verband zij opgemerkt dat, zoals in de tiende overweging van richtlijn 93/13 staat te lezen, de eenvormige voorschriften op het gebied van oneerlijke bedingen van toepassing moeten zijn op alle overeenkomsten tussen ‘verkopers’ en ‘consumenten’. Deze laatste begrippen zijn in artikel 2, onder b) en c), van die richtlijn gedefinieerd.

Volgens die definities is een ‘consument’ iedere natuurlijke persoon die bij onder die richtlijn vallende overeenkomsten handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen. Voorts is een ‘verkoper’ iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die bij onder richtlijn 93/13 vallende overeenkomsten handelt in het kader van zijn publiekrechtelijke of privaatrechtelijke beroepsactiviteit.

Die richtlijn bepaalt de overeenkomsten waarop zij van toepassing is dus aan de hand van de hoedanigheid van de contractspartijen, naargelang zij al dan niet in de uitoefening van hun beroep of bedrijf handelen (arresten Asbeek Brusse en de Man Garabito, C-488/11, EU:C:2013:341, punt 30, en Šiba, C-537/13, EU:C:2015:14, punt 21).

Dit criterium strookt met de gedachte waarop het beschermingsstelsel van deze richtlijn berust, namelijk dat de consument zich tegenover de verkoper in een zwakke onderhandelingspositie bevindt en over minder informatie dan deze laatste beschikt, wat ertoe leidt dat hij met de door de verkoper tevoren opgestelde voorwaarden instemt zonder op de inhoud daarvan invloed te kunnen uitoefenen (arresten Asbeek Brusse en de Man Garabito, C-488/11, EU:C:2013:341, punt 31, en Šiba, C-537/13, EU:C:2015:14, punt 22).

Gelet op deze zwakke positie bepaalt artikel 6, lid 1, van richtlijn 93/13 dat oneerlijke bedingen de consument niet binden. Het gaat om een dwingende bepaling die beoogt het in de overeenkomst vastgelegde formele evenwicht tussen de rechten en verplichtingen van de contractpartijen te vervangen door een reëel evenwicht dat de gelijkheid tussen die partijen kan herstellen (arrest Sánchez Morcillo en Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, punt 23 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Tegelijkertijd zij eraan herinnerd dat eenzelfde persoon bij bepaalde verrichtingen als consument en bij andere verrichtingen als verkoper kan handelen.

Zoals de advocaat-generaal in de punten 28 tot en met 33 van zijn conclusie heeft opgemerkt, is het begrip ‘consument’ in de zin van artikel 2, onder b), van richtlijn 93/13 een objectief begrip dat losstaat van de concrete kennis waarover de betrokkene kan beschikken of van de informatie waarover die persoon werkelijk beschikt.

De nationale rechter bij wie een geding aanhangig is over een overeenkomst die binnen de werkingssfeer van die richtlijn kan vallen, moet, rekening houdend met alle bewijsstukken en in het bijzonder met de bewoordingen van die overeenkomst, nagaan of de kredietnemer als ‘consument’ in de zin van die richtlijn kan worden aangemerkt (zie naar analogie arrest Faber, C-497/13, EU:C:2015:357, punt 48).

Daartoe moet de nationale rechter rekening houden met alle omstandigheden van de zaak, met name met de aard van het goed of de dienst waarop de betrokken overeenkomst betrekking heeft, waaruit kan blijken met welk doel dat goed is gekocht of die dienst is ontvangen.

Aangaande door advocaten krachtens overeenkomsten voor juridische dienstverlening verleende diensten heeft het Hof reeds rekening gehouden met de onevenwichtigheid die tussen ‘cliënten/consumenten’ en advocaten bestaat, met name omdat de mate waarin die contractpartijen over informatie beschikken, verschillend is (zie arrest Šiba, C-537/13, EU:C:2015:14, punten 23 en 24).

Die overweging kan echter niet de mogelijkheid uitsluiten om een advocaat als ‘consument’ in de zin van artikel 2, onder b), van die richtlijn aan te merken wanneer die advocaat handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen (zie naar analogie arrest Di Pinto, C-361/89, EU:C:1991:118, punt 15).

Een advocaat die in het kader van zijn beroepsactiviteit met een natuurlijke persoon of rechtspersoon een overeenkomst sluit die, met name omdat zij geen betrekking heeft op de activiteit van zijn kantoor, geen verband houdt met de uitoefening van het beroep van advocaat, bevindt zich tegenover die persoon immers in een zwakke positie als bedoeld in punt 18 van het onderhavige arrest.

Ook al moet een advocaat worden geacht over verregaande technische bekwaamheden te beschikken (zie arrest Šiba, C-537/13, EU:C:2015:14, punt 23), in een dergelijk geval rechtvaardigt dat niet de veronderstelling dat hij geen zwakke partij is tegenover een verkoper. Zoals in punt 18 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, heeft de zwakke positie van de consument tegenover de verkoper, die het beschermingsstelsel van richtlijn 93/13 tracht te verhelpen, immers zowel betrekking op het informatieniveau van de consument als op zijn onderhandelingspositie tegenover door de verkoper tevoren opgestelde voorwaarden op de inhoud waarvan die consument geen invloed kan uitoefenen.

Het feit dat de uit de betrokken overeenkomst voortvloeiende schuldvordering is gedekt door een door een advocaat als vertegenwoordiger van zijn advocatenkantoor verstrekte hypothecaire waarborg met als onderpand goederen die bestemd zijn voor de uitoefening van de beroepsactiviteit van die advocaat, zoals een onroerend goed dat toebehoort aan dat kantoor, heeft, zoals de advocaat-generaal in de punten 52 tot en met 54 van zijn conclusie in wezen heeft opgemerkt, geen invloed op de beoordeling in de punten 22 en 23 van het onderhavige arrest.

In het hoofdgeding gaat het er immers om de hoedanigheid (van consument dan wel persoon die handelt in het kader van zijn beroepsactiviteit) te bepalen van de persoon die de hoofdovereenkomst (de kredietovereenkomst) heeft gesloten, en niet de hoedanigheid van die persoon bij de ondergeschikte overeenkomst (de hypothecaire waarborg), die de betaling van de uit de hoofdovereenkomst voortvloeiende schuld garandeert. In een zaak als in het hoofdgeding kan de kwalificatie van de advocaat voor zijn verbintenis als hypothecaire borg als consument dan wel persoon die handelt in het kader van zijn beroepsactiviteit, derhalve niet zijn hoedanigheid bij de hoofdovereenkomst (de kredietovereenkomst) bepalen.

Gelet op een en ander moet op de prejudiciële vraag worden geantwoord dat artikel 2, onder b), van richtlijn 93/13 aldus moet worden uitgelegd dat een natuurlijke persoon die het beroep van advocaat uitoefent en met een bank een kredietovereenkomst sluit waarin het doel van de lening niet is vermeld, als een ‘consument’ in de zin van die bepaling kan worden aangemerkt wanneer die overeenkomst geen verband houdt met de beroepsactiviteit van die advocaat. Het feit dat de uit die overeenkomst voortvloeiende schuldvordering is gedekt door een door die persoon als vertegenwoordiger van zijn advocatenkantoor verstrekte hypothecaire waarborg met als onderpand goederen die bestemd zijn voor de uitoefening van de beroepsactiviteit van die persoon, zoals een onroerend goed dat toebehoort aan dat kantoor, is in dit verband niet relevant.