4.3.2 De ‘strafvorderlijke’ doelstellingen van voorlopige hechtenis

Op basis van de wettelijke gronden voor voorlopige hechtenis, die zijn neergelegd in artikel 67a, eerste en tweede lid Sv en in paragraaf 4.4.2.3 uitvoeriger worden besproken, kunnen grofweg vier door de wetgever gerechtvaardigd geachte doelstellingen van voorlopige hechtenis worden onderscheiden.1

1) Een eerste, uitdrukkelijk uit deze bepaling voortvloeiende doelstelling van voorlopige hechtenis is de waarheidsvinding.2 Het in hechtenis nemen van een verdachte kan noodzakelijk zijn om te voorkomen dat de verdachte lopende het strafrechtelijke onderzoek de waarheidsvinding belemmert, door bijvoorbeeld getuigen te beïnvloeden of bewijsmateriaal te vernietigen.3

2) Voorts kan de voorlopige hechtenis worden aangewend ten behoeve van de berechting van de verdachte en de tenuitvoerlegging van eventueel op te leggen sancties.4 In het geval sprake is van een ernstig gevaar dat de verdachte vlucht, kan door het aanwenden van voorlopige hechtenis worden voorkomen dat een verdachte zich aan de berechting, dan wel tenuitvoerlegging van een eventueel op te leggen straf of maatregel zal onttrekken.5

3) Een derde door de wetgever legitiem geachte doelstelling van voorlopige hechtenis is de bescherming van de maatschappij tegen recidivegevaarlijke verdachten.6 Voorlopige hechtenis kan worden ingezet om te voorkomen dat een verdachte (wederom) een strafbaar feit pleegt gedurende het strafproces. Het gaat hier uitdrukkelijk om speciale preventie: door het insluiten van de verdachte wordt acuut recidivegevaar bedwongen.7 Generale preventie of afschrikking is daarentegen geen legitieme doelstelling van voorlopige hechtenis.8

4) Tot slot kan voorlopige hechtenis tot doelstelling hebben het voorkomen van maatschappelijke onrust.9 De wetgever onderkent dat (zeer) ernstige strafbare feiten een grote impact kunnen hebben op de samenleving en dat voorlopige hechtenis kan worden ingezet om direct op dergelijke feiten te reageren door de verdachte vast te zetten. Hiermee kan tegemoet worden gekomen aan de maatschappelijke onrust die door het strafbare feit is ontstaan en verdere onrust worden voorkomen.10

Uit Beijerse stelt zich op het standpunt dat de twee laatstgenoemde doelstellingen van voorlopige hechtenis – de bescherming van de maatschappij en het voorkomen van maatschappelijke onrust – zich moeizaam verdragen met het dwangmiddelkarakter van de voorlopige hechtenis, daar deze niet direct betrekking hebben op het waarborgen van een deugdzaam verloop van het strafproces.11 De wetgever heeft deze doelstellingen om instrumentele redenen niettemin aanvaardbaar geacht.12 De doelstellingen van voorlopige hechtenis zijn in principe gericht op het afwenden van acuut gevaar – voor belemmering van de waarheidsvinding, vlucht, recidive of maatschappelijke onrust – en daarmee beperkt tot de korte termijn, althans tot de periode voorafgaand aan de onherroepelijke uitspraak van de rechter.13 Verderstrekkende doelstellingen zullen de voorlopige hechtenis al snel het karakter geven van een zelfstandige interventie.14 Dit zou niet alleen op gespannen voet staan met het dwangmiddelkarakter van de voorlopige hechtenis, maar ook met de onschuldpresumptie.15