Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/73:73 Bewijsovereenkomst (art. 153 Rv)

Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/73

73 Bewijsovereenkomst (art. 153 Rv)

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Als uitgangspunt geldt dat het partijen zijn die de omvang van de rechtsstrijd bepalen (de partijautonomie). Van de regels van het wettelijk bewijsrecht kan worden afgeweken door een bewijsovereenkomst te sluiten,1 een contractuele regeling waarbij partijen afspraken maken omtrent hun bewijspositie voor het geval partijen verwikkeld raken in een procedure.2 Bewijsovereenkomsten beogen de aan een proces verbonden risico’s zoveel mogelijk te beperken en procedures te stroomlijnen en voorspelbaar te maken.3 In het bijzonder geldt dat ook voor de stelplicht- en bewijslastverdeling. De te verwachten bewijslastverdeling leidt ertoe dat men bij voorbaat zijn positie zoveel mogelijk wil versterken.4

Voorbeelden van bewijsafspraken die kunnen worden gemaakt, zijn het van tevoren regelen van de bewijslastverdeling, het uitsluiten van tegenbewijs,5 het toekennen van dwingende bewijskracht aan bepaalde bewijsmiddelen, het beperken van bewijsmiddelen tot geschriften6 of het aanwijzen van exclusieve bewijsmiddelen om daarmee de bewijslast te beïnvloeden.

Voorbeelden

Overeengekomen kan worden dat aan machinaal vervaardigde bonnen, die geen akten zijn (zij zijn niet ondertekend) tussen partijen dwingende bewijskracht toekomt.

Art. 18 van de Algemene Bankvoorwaarden 2017 geeft een bewijsregel: “Tegenover de cliënt strekt een door de bank gewaarmerkt afschrift uit haar administratie tot volledig bewijs, behoudens door de cliënt geleverd tegenbewijs.”7 Wanneer de cliënt geen tegenbewijs heeft geleverd en ook geen nader bewijs heeft aangeboden, mag de rechter van de door de bank opgegeven bedragen uitgaan.8

Partijen kunnen overeenkomen dat een verklaring van een derde die als mediator tussen partijen is opgetreden is uitgesloten als bewijsmiddel in een geding tussen partijen.9

Wanneer partijen een bewijsovereenkomst hebben gesloten is de rechter hier aan gebonden.10

Ingeval van strijd met de regels van de openbare orde kan de bewijsovereenkomst buiten toepassing blijven (art. 153 Rv).11 De mogelijkheid om af te wijken van bepalingen van dwingend recht is uitgesloten.12 Aan een bewijsovereenkomst zal geen gevolg worden gegeven indien de overeenkomst buiten toepassing moet blijven op gronden krachtens het BW.13 Een bewijsovereenkomst is onder meer in strijd met het BW indien deze niet geldig tot stand is gekomen, een beroep daarop naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is (art. 6:2 lid 2 en 6:248 lid 2 BW) of indien deze onredelijk bezwarend is op grond van art. 6:233 sub a BW in het algemeen of op grond van art. 6:236 aanhef en sub k BW in het bijzonder (als de bewijsovereenkomst is opgenomen in algemene voorwaarden). Een bewijsbeding kan daarnaast mogelijk oneerlijk zijn in de zin van de EU-richtlijn en daarom buiten toepassing blijven.14

Voorbeeld

In huurovereenkomsten is regelmatig een clausule opgenomen dat de huurder zijn hoofdverblijf in de woning moet hebben c.q. onderhuur van de woning niet is toegestaan (op basis van art. 7:244 BW eerste volzin). In sommige sociale huurovereenkomsten wordt aangegeven dat bij de huurder de bewijslast berust dat hij zijn hoofdverblijf in de woning heeft c.q. geen onderhuur plaatsvindt.15 De verhuurder heeft er daarmee voor gezorgd dat de materieelrechtelijke positie van de verhuurder wordt versterkt. De rechter moet het beding ambtshalve toetsen.16 Er wordt verschillend geoordeeld of een dergelijk bewijsbeding met een natuurlijk persoon als onredelijk bezwarend moet worden aangemerkt (art. 6:236 aanhef en sub k BW; de zwarte lijst).17

Het bestaan van verkapte bewijsovereenkomsten

In sommige overeenkomsten kan het resultaat van een beding zijn dat de bewijslast wordt omgekeerd, zonder dat met zoveel woorden sprake is van een omkering van de bewijslast.

Voorbeelden

Op grond van de tussen partijen geldende algemene voorwaarden heeft een energieleverancier een opschortingsrecht ter zake van zijn energieleveranties; hij kan de afnemer afsluiten indien de afnemer betaling achterwege laat. Betaalt de afnemer gelet op deze algemene voorwaarde (hij dreigt van energie te worden afgesloten) de energieleverancier, dan bewerkstelligt de leverancier met de algemene voorwaarde een omkering van de bewijslast: indien de contractant niet had betaald en de leverancier in rechte betaling had gevorderd, had de bewijslast van de gebruikte energie bij de leverancier berust. Nu de afnemer onder druk van de situatie heeft betaald, zijn de verhoudingen omgekeerd en rust de bewijslast op de contractant dat hij onverschuldigd (te veel) heeft betaald.

In verzekeringsovereenkomsten kunnen garantieclausules in de polisvoorwaarden zijn opgenomen: er is in beginsel sprake van dekking, maar de niet-nakoming van bepaalde preventiemaatregelen bestraft de clausule met verval van recht op uitkering. De verzekerde zal ingeval hij uitkering vordert moeten bewijzen dat aan de voorwaarde is voldaan.18

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.