HR, 18-04-2023, nr. 20/04205

De rechtbank Midden-Nederland, zittingsplaats Utrecht, heeft bij beschikking van 1 december 2020 het klaagschrift van de klager voor zover strekkende tot teruggave van een inbeslaggenomen jas, gegrond verklaard en het klaagschrift van de klager voor zover strekkende tot teruggave van een geldbedrag van € 2.570,- ongegrond verklaard.

Er bestaat samenhang met de zaak 20/04206 B. In deze zaak zal ik vandaag ook concluderen.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de klager. T.P.A.M. Wouters en R.I. Takens, beiden advocaat te Amsterdam, hebben twee middelen van cassatie voorgesteld.

Op 29 mei 2019 is onder [betrokkene 1], de broer van de klager, op grond van art. 94 Sv, een geldbedrag van € 5.030,- en een jas van het merk Woolrich in beslag genomen. [betrokkene 1] is op 20 september 2019 door de rechtbank veroordeeld voor het handelen in cocaïne en heroïne. In het (onherroepelijke) vonnis is geen beslissing genomen over het beslag.

Uit van het openbaar ministerie ontvangen informatie blijkt dat de officier van justitie per e-mail van 15 oktober 2019 aan de raadsman van [betrokkene 1] in de ontnemingszaak een schikkingsvoorstel heeft gedaan. Dat voorstel houdt in dat als [betrokkene 1] afstand doet van het onder hem in beslag genomen geldbedrag van € 5.030,-, de officier van justitie geen ontnemingsvordering bij de rechtbank aanhangig zal maken. In een e-mail van 22 oktober 2019 heeft de raadsman van [betrokkene 1] daarop geantwoord: “Cliënt accepteert uw aanbod en doet afstand van het inbeslaggenomen geld. Hiermee is conform uw toezegging de ontnemingszaak geschikt”.

Op 2 december 2019 is namens de klager een klaagschrift als bedoeld in art. 552a Sv ingediend waarin hij stelt eigenaar te zijn van de jas en van een deel van het in beslag genomen geld, te weten € 2.570,-, aangetroffen in een vaas in de woonkamer.

Namens [betrokkene 2] (de klaagster in de samenhangende zaak en naar ik begrijp de halfzus van de [broers]) is op 18 december 2019 een op art. 552a Sv gebaseerd klaagschrift ingediend, strekkende tot opheffing van het beslag met last tot teruggave van de rest van het in beslag genomen geld, te weten € 2.460,-, aangetroffen in een kast in de woonkamer.

Per brief van 3 januari 2020 heeft de officier van justitie aan [betrokkene 1] laten weten dat er geen ontnemingsprocedure tegen hem wordt gestart en dat het geldbedrag van € 5.030,-. zal worden overgemaakt naar de Staatskas.

Ter afwikkeling van het beslag heeft de officier van justitie op 7 februari 2020 op grond van art. 116 lid 2 aanhef en onder c Sv de (beslag)administratie opgedragen het totale geldbedrag van € 5.030,- te behandelen “als ware het verbeurd verklaard”. Op het opdrachtformulier heeft de officier van justitie genoteerd: “[betrokkene 1] heeft afstand gedaan, ten gevolge waarvan tegen hem geen ontnemingsvordering aanhangig zal worden gemaakt”.1.

Het klaagschrift van de klager is vanwege de beperkende maatregelen in verband met de Corona-uitbraak – na schriftelijke uitwisseling van stukken – op 22 april 2020 zonder mondelinge behandeling in de raadkamer aan de orde geweest. Bij tussenbeschikking van 7 mei 2020 is beslist dat het klaagschrift te zijner tijd op een reguliere zitting zal worden aangebracht en is bepaald dat de klager en zijn raadsman daartoe zullen worden opgeroepen. Vervolgens is het klaagschrift op 17 november 2020 in openbare raadkamer inhoudelijk behandeld. De enkelvoudige raadkamer van de rechtbank heeft daar op 1 december 2020 op beslist en het beklag voor zover strekkende tot teruggave van een inbeslaggenomen jas, gegrond verklaard en het klaagschrift van de klager voor zover strekkende tot teruggave van een geldbedrag van € 2.570,- ongegrond verklaard.

Voorafgaand aan de bespreking van de middelen, dient in deze zaak de vraag naar de ontvankelijkheid van het cassatieberoep aan de orde te worden gesteld.

Relevante wetsartikelen

Art. 116 lid 2 aanhef en onder c Sv luidt:

“Indien degene bij wie het voorwerp in beslag is genomen ten overstaan van de rechter-commissaris, de officier van justitie of een opsporingsambtenaar schriftelijk verklaart afstand te doen van het voorwerp, kan de hulpofficier van justitie of het openbaar ministerie:

a. (…)

b. (…)

c. in geval degene bij wie het voorwerp is in beslag genomen verklaart dat het hem toebehoort, gelasten dat daarmee wordt gehandeld als ware het verbeurd verklaard of onttrokken aan het verkeer.”

Art. 134 lid 2 aanhef en onder b Sv luidt:

“2. Het beslag wordt beëindigd doordat hetzij

a. (…)

b. het openbaar ministerie de last geeft als bedoeld in artikel 116, tweede lid, onder c;

c. (…)

d. (…).”

Anders dan art. 116 lid 2 aanhef en onder c Sv vereist, blijkt niet dat [betrokkene 1] heeft verklaard dat het geld hem toebehoort. Ook heeft hij niet zelf schriftelijk verklaard dat hij afstand doet van het geld. Een door een ander – zoals in het onderhavige geval zijn raadsman – per e-mail overgebrachte verklaring van [betrokkene 1] kan daarmee niet worden gelijk gesteld.2.Gelet hierop was de officier van justitie niet bevoegd te beslissen dat met het inbeslaggenomen geld kon worden gehandeld als ware het verbeurd verklaard. Doordat die beslissing wettelijke grondslag mist, is het beslag niet geëindigd op grond van art. 134 lid 2 aanhef en onder b Sv.3.

De klager is daarom ontvankelijk in zijn cassatieberoep.

In het middel wordt geklaagd dat de rechtbank het klaagschrift “tegen de voortduring van de inbeslagname van een geldbedrag van € 2.570,00 ongegrond heeft verklaard zonder daarbij andere belanghebbenden in kennis te hebben gesteld van het klaagschrift en zonder die belanghebbenden de gelegenheid te bieden zelf een klaagschrift in te dienen betrekking hebbend op hetzelfde geldbedrag, hetzij tijdens de behandeling van het klaagschrift te worden gehoord, althans heeft de rechtbank die beslissing onbegrijpelijk en/of ontoereikend gemotiveerd.”

In de toelichting op het middel wordt in het bijzonder het volgende aangevoerd. De rechtbank heeft vastgesteld dat de moeder van de klager op enig moment heeft verklaard dat het inbeslaggenomen geldbedrag van haar was. Daarmee rustte, volgens de stellers van het middel, op de rechtbank op grond van art. 552a lid 5, tweede volzin, Sv de plicht om, daartoe op grond van art. 552ca lid 3 Sv geïnformeerd door de officier van justitie, de moeder van de klager ambtshalve in kennis te stellen van de behandeling in raadkamer van het klaagschrift. Volgens de stellers van het middel is het onbegrijpelijk dat de rechtbank de moeder van de klager niet als belanghebbende heeft aangemerkt en waarom – zo nodig met aanhouding van de behandeling van het namens de klager ingediende klaagschrift – zij als belanghebbende niet in de gelegenheid is gesteld om te worden gehoord en om desgewenst zelf een klaagschrift in te dienen.

In een aanvulling op het middel verwijzen de stellers van het middel ter onderbouwing van hun klacht naar de in de bestreden beschikking vermelde schriftelijke reactie van de raadsman van de klager van 17 april 2020. Deze reactie houdt onder meer in:

“Subsidiair, mocht u op basis van de schriftelijke stukken en standpunten niet tot gegrondverklaring over kunnen gaan, verzoek ik u om de zaak aan te houden tot een latere datum. Dan kan cliënt zelf ter zitting een verklaring afleggen en kunnen meegenomen getuigen zijn stelling bevestigen.”

De rechtbank heeft in haar tussenbeslissing van 7 mei 2020 onder meer het volgende overwogen:

“De rechtbank heeft kennis genomen van de inhoud van voornoemd klaagschrift, van het schriftelijk advies van de officier van justitie d.d. 1 april 2020 en de schriftelijke reacties van zowel de raadsman als de officier van justitie.

Vanwege de beperkende maatregelen in verband met de Corona-uitbraak heeft de griffier de officier van justitie en de raadsman per e-mail van 10 april 2020 gevraagd of ingestemd kan worden met een schriftelijke uitwisseling van stukken en het achterwege blijven van een mondelinge behandeling.

Hierop is door zowel de officier van justitie als de raadsman schriftelijk gereageerd met een (nadere) toelichting op de ingenomen standpunten.

Het verzoek is op 22 april zonder mondelinge behandeling aan de orde geweest in raadkamer.

Na bestudering van de stukken komt de rechtbank vooralsnog tot de conclusie dat klager ontvankelijk is in zijn beklag. Daarmee komt de vraag aan de orde of klager als rechthebbende van de inbeslaggenomen goederen kan worden aangemerkt. In dat kader heeft de raadsman aangegeven om klager en mogelijk anderen als getuige ter zitting te willen horen.

De rechtbank overweegt hieromtrent dat zonder de uitbraak van het Coronavirus en alle daaruit voortkomende maatregelen, klager zou zijn uitgenodigd om ter zitting te verschijnen op welke zitting naast klager ook mogelijke getuigen gehoord hadden kunnen worden.

De rechtbank zal bepalen dat de inhoudelijke beoordeling van het klaagschrift dient plaats te vinden op een reguliere rekestenzitting opdat klager en mogelijke getuigen dan gehoord kunnen worden. Klager en de raadsman zullen te zijner tijd daartoe worden opgeroepen.”

De bestreden beschikking houdt onder meer in:

“Strafvorderlijk belang

De eerste vraag die bij de beoordeling van het onderhavige klaagschrift dient te worden beantwoord is of het belang van strafvordering zich verzet tegen opheffing van het beslag en teruggave van de in beslag genomen voorwerpen.

Op grond van de zich op dit moment in het dossier bevindende stukken en het verhandelde in raadkamer is de rechtbank van oordeel dat het belang van strafvordering zich in dit geval niet verzet tegen beëindiging van het beslag.

Rechthebbende

Met betrekking tot de jas is de rechtbank van oordeel dat klager redelijkerwijs als rechthebbende hiervan kan worden aangemerkt. De rechtbank zal het beklag daarom gegrond verklaren met betrekking tot de jas en gelasten dat deze jas aan klager dient te worden teruggegeven.

Met betrekking tot het geldbedrag is de rechtbank van oordeel dat klager niet redelijkerwijs als rechthebbende hiervan kan worden aangemerkt. De rechtbank overweegt hierbij dat klager tijdens de huiszoeking, waar hij bij aanwezig was, geen recht op het in beslag genomen geld heeft doen gelden. De moeder van klager heeft tijdens de huiszoeking verklaard dat het geld niet van klager, maar van haar was. De broer van klager, onder wie het geld formeel in beslag is genomen, heeft op enig moment verklaard dat het geld van zijn ouders is. Door akkoord te gaan met het schikkingsvoorstel van de officier van justitie en afstand te doen van het geldbedrag, heeft hij daarnaast de schijn gewekt dat niet klager maar hij eigenaar was van het geldbedrag. Al deze factoren maken dat niet kan worden vastgesteld dat klager redelijkerwijs als rechthebbende van het geldbedrag kan worden aangemerkt.

Het beklag zal dan ook ongegrond worden verklaard met betrekking tot het geldbedrag.”

Juridisch kader

Art. 552a lid 5 Sv luidt:

“De griffier van het gerecht dat tot afdoening bevoegd is, zendt aan degene bij wie het voorwerp is in beslag genomen, indien hij noch de klaagster is, noch afstand van het voorwerp heeft gedaan, en zijn adres bekend is, onverwijld een afschrift van het klaagschrift en deelt hem mee dat hij zijnerzijds een klaagschrift kan indienen. Op last van de voorzitter van het gerecht stelt de griffier tevens andere belanghebbenden van het klaagschrift in kennis, hun de gelegenheid biedende hetzij zelf binnen een in de kennisgeving te vermelden termijn een klaagschrift in te dienen, betrekking hebbend op hetzelfde voorwerp of dezelfde gegevens, hetzij tijdens de behandeling van het klaagschrift te worden gehoord. In het laatste geval geldt de kennisgeving als oproeping.”

Art. 552ca Sv houdt in:

“1. Zodra het openbaar ministerie reden heeft om aan te nemen dat een inbeslaggenomen voorwerp niet uitsluitend aan de verdachte toebehoort, doet het de nodige naspeuringen naar degene die als rechthebbende zou kunnen gelden en stelt het, wanneer het toepassing wil geven aan het bepaalde in artikel 116, derde lid, degene bij wie het voorwerp in beslag is genomen in kennis van de bevoegdheden die deze heeft ingevolge artikel 552a.

2. (…)

3. De officier van justitie die van de griffier bericht ontvangt dat een klacht is ingediend ingevolge artikel 552a, deelt de voorzitter van het gerecht mede wie naar zijn oordeel als rechthebbende op het inbeslaggenomen voorwerp waarop de klacht betrekking heeft, kan gelden.

(…)”

De in art. 552a lid 5 Sv in twee afzonderlijke volzinnen neergelegde informatieverplichtingen zijn stapsgewijs ingevoerd. De verplichting om de beslagene die geen afstand heeft gedaan van het in beslag genomen voorwerp te informeren over een door een ander ingediend klaagschrift over het beslag, is sinds 1 januari 1992 in art. 552a lid 4 Sv (oud) opgenomen.4.Ruim een jaar later, op 1 maart 1993, is daar een tweede volzin aan toegevoegd. Daarin is een vergelijkbare verplichting opgenomen om ook andere belanghebbenden dan de beslagene te informeren over een door een derde ingediend klaagschrift.5.Door een vernummering als gevolg van een andere wetswijziging zijn beide verplichtingen sinds 1 juni 2004 opgenomen in het vijfde lid van art. 552a Sv.6.Uit de wetsgeschiedenis op art. 552a lid 5 Sv is af te leiden dat de wetgever met de in dit artikel neergelegde informatieverplichtingen heeft willen waarborgen dat degenen die belang (kunnen) hebben bij een in beslag genomen voorwerp tijdig worden geïnformeerd over een door een ander met betrekking tot dat voorwerp ingediend klaagschrift, zodat zij eventueel ook zelf een klaagschrift met betrekking tot dat voorwerp kunnen indienen, dan wel door de raadkamer over hun aanspraak op het voorwerp kunnen worden gehoord.7.Om te voorkomen dat het alleen bij woorden zou blijven, heeft de wetgever in art. 552ca Sv opgenomen dat zodra het openbaar ministerie reden heeft om aan te nemen dat een in beslag genomen voorwerp niet uitsluitend aan de verdachte toebehoort, “naspeuringen” worden gedaan naar degene die als rechthebbende zou kunnen gelden. In art. 552a lid 5 Sv staat voor de wetgever de procespositie van de beslagene (eerste volzin) en van derden (tweede volzin) voorop.

Uit het wettelijk stelsel volgt dat als het openbaar ministerie reden heeft te veronderstellen dat een in beslag genomen voorwerp niet uitsluitend aan de verdachte toebehoort, het verplicht is onderzoek te doen naar degene die de rechthebbende zou kunnen zijn. Wanneer een klaagschrift wordt ingediend als bedoeld in art. 552a Sv is de officier van justitie, die via de griffier op de hoogte moet zijn gesteld van het ingediende klaagschrift, verplicht aan de voorzitter van de raadkamer te laten weten wie naar zijn oordeel als rechthebbende op het voorwerp kan gelden. Op de rechter rust de plicht om, alvorens op het klaagschrift te beslissen, aan de hand van de hem ter beschikking staande gegevens na te gaan of een ander dan de klager als belanghebbende8.moet worden aangemerkt. In dat geval mag de rechter niet treden in de beoordeling van het klaagschrift zonder dat die belanghebbende – indien deze bekend of gemakkelijk traceerbaar is – in de gelegenheid is gesteld om te worden gehoord en om desgewenst zelf een klaagschrift in te dienen (art. 552a lid 5, tweede volzin, Sv).9.Ook de beslagene die niet zelf het klaagschrift heeft ingediend en geen afstand heeft gedaan van het in beslag genomen voorwerp, moet door de griffier worden geïnformeerd over het door een ander ingediende klaagschrift. De griffier dient de beslagene daarbij bovendien te wijzen op de mogelijkheid om zelf een klaagschrift in te dienen (art. 552a lid 5, eerste volzin, Sv). De Hoge Raad casseert wanneer is verzuimd de in art. 552a lid 5 Sv bedoelde belanghebbenden (de beslagene en andere belanghebbenden) in kennis te stellen van het ingediende klaagschrift.10.Hij zal dat alleen niet doen wanneer die belanghebbenden door dat verzuim niet in hun belangen zijn geschaad. Daarvan is sprake wanneer het klaagschrift ongegrond wordt verklaard.11.

Bespreking van het middel

Terug naar het middel. De stellers van het middel menen dat de rechtbank, door te overwegen dat de moeder van de klager op enig moment heeft verklaard dat het inbeslaggenomen geld van haar was, kennelijk [cursivering AG] voor ogen heeft gehad dat het geldbedrag mogelijk aan de moeder van de klager toebehoort en niet aan de klager en dat de moeder daarom in de gelegenheid had moeten worden gesteld om te worden gehoord.

Daargelaten of deze (kennelijke) interpretatie van een overweging van de rechtbank juist is, vast staat dat de stukken van het geding niets inhouden waaruit kan volgen dat de moeder van de klager als belanghebbende is aangemerkt en waaruit kan volgen dat zij – met aanhouding van de behandeling van het door de klager ingediende klaagschrift – in de gelegenheid is gesteld om te worden gehoord en om desgewenst zelf een klaagschrift in te dienen.12.In cassatie moet ervan worden uitgegaan dat dit niet is gebeurd.

Gelet op de hiervoor bedoelde overweging van de rechtbank over de moeder van de klager en gelet op de omstandigheid dat de in beslag genomen voorwerpen zijn aangetroffen in de woning van de ouders van de klager13.en de moeder van de klager derhalve gemakkelijk traceerbaar was, is het niet oproepen van de moeder van de klager als belanghebbende zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet (zonder meer) begrijpelijk.14.In het middel wordt dan ook terecht geklaagd dat de rechtbank in strijd met art. 552a lid 5, tweede volzin, Sv heeft verzuimd om de moeder van de klager als belanghebbende in kennis te stellen van het klaagschrift en te wijzen op de mogelijkheid om zelf een klaagschrift in te dienen of tijdens de behandeling van het klaagschrift te worden gehoord.

Uit de hiervoor besproken rechtspraak van de Hoge Raad volgt dat aan de niet-inachtneming van de in art. 552a lid 5 Sv neergelegde verplichtingen in cassatie geen consequenties behoeven te worden verbonden als het klaagschrift ongegrond is verklaard. Dat is wat hier is gebeurd. Door die ongegrondverklaring zijn belangen van eventuele andere belanghebbenden niet geschaad. Dat de klager met die ongegrondverklaring aan het kortste eind trekt, moge zo zijn, maar wanneer wordt bedacht dat de wetgever met de voorziening van art. 552a lid 5 Sv niet het belang van de klager heeft willen veilig stellen, maar de belangen van eventuele andere procesdeelnemers, dan behoort een uitkomst als deze tot de mogelijkheden.

Ik heb mij nog afgevraagd waarom de raadsman van de klager op de zitting van de raadkamer op 17 november 2020 niet nog eens zelf expliciet heeft gevraagd om het horen van de moeder. Als ik het goed zie is daar enkel schriftelijk om verzocht voor de eerste zitting van 22 april 2020. Ik kan het niet helemaal doorzien, maar mogelijk wreekt zich hier dat de raadsman die de verdachte/beslagene heeft bijgestaan in diens strafzaak én in diens (getransigeerde) ontnemingszaak, ook de klager in de onderhavige beklagzaak én de klaagster in de samenhangende beklagzaak heeft bijgestaan. Dat zit gelet op de familiaire relaties en de met betrekking tot het in beslag genomen geld gevoerde procedures (de schikking en de beide klaagschriften als bedoeld in art. 552a Sv) allemaal wel heel dicht op elkaar. Mogelijk hebben die relationele en zakelijke connecties ertoe geleid dat er rechtsbijstand is verleend “met de voet op de rem” en heeft de raadsman om die reden ter zitting niet (verder) aangedrongen op het horen van de moeder.

Dit alles zal de rechter, die zich op basis van de inhoud van het dossier kennelijk voldoende voorgelicht heeft geacht om zich een oordeel over de zaak te vormen, niet zijn ontgaan. Dat hij, anders dan is voorgeschreven in art. 552a lid 5 Sv, niet ambtshalve opdracht heeft gegeven andere belanghebbenden te informeren over het klaagschrift van de klager, moge zo zijn, maar dat verzuim hoeft niet tot cassatie te leiden omdat i) die informatieverplichting niet strekt tot bescherming van het belang van de klager, ii) het dossier geen enkele indicatie bevat dat de belanghebbende die niet langs formele weg over het klaagschrift van de klager is geïnformeerd, daardoor in haar belangen is getroffen en iii) het klaagschrift van de klager voor zover strekkende tot teruggave van het geldbedrag ongegrond is verklaard, waarmee elk belang voor cassatie ontbreekt.

Voor zover de stellers van het middel mochten hebben beoogd te betogen dat door het niet naleven van art. 552a lid 5 Sv het onderzoek in raadkamer niet volledig is geweest en enkel en alleen daarom al het onderzoek nietig moet worden verklaard, stelt dat het voorgaande niet in een ander daglicht. In de onderhavige zaak heeft de raadkamer ook zonder kennisgeving van het ingediende klaagschrift aan de moeder van de klager zich voldoende geïnformeerd kunnen achten om een verantwoorde beslissing op het klaagschrift te nemen. Dit impliciete oordeel acht ik gelet op de context en de eerder door [betrokkene 1] afgelegde verklaring over de rechthebbende op het geld, niet onbegrijpelijk.

Het middel is gegrond. De voorschriften van art. 552a lid 5 Sv zijn niet nageleefd. Tot cassatie behoeft dit verzuim, bij gebrek aan belang, echter niet te leiden.

In het middel wordt geklaagd over de beslissing van de rechtbank tot ongegrondverklaring van het klaagschrift tegen de voortduring van de inbeslagname van een geldbedrag van € 2.750,- op de grond dat de klager “ten aanzien van dat geldbedrag (…) niet redelijkerwijs als rechthebbende kan worden beschouwd, althans (dat) de rechtbank die beslissing onbegrijpelijk en/of ontoereikend (heeft) gemotiveerd”.

Voor de inhoud van de bestreden beschikking volsta ik op deze plaats met een verwijzing naar randnr. 4.5.

In een geval waarin het belang van strafvordering het voortduren van een op de voet van art. 94 Sv gelegd beslag niet meer vordert en waarin een derde op de voet van art. 552a Sv een klaagschrift heeft ingediend strekkende tot teruggave, dient de rechter te beoordelen of de klager die stelt rechthebbende te zijn, inderdaad redelijkerwijs als rechthebbende op het inbeslaggenomene kan worden aangemerkt. De rechter behoort hierbij niet te treden in de beslechting van burgerrechtelijke eigendoms- en bezitskwesties, maar zal daarbij wel civielrechtelijke aspecten mogen betrekken. “Het gaat in de beslagprocedure immers om een (voorlopig) oordeel omtrent de eigendoms- en bezitsrechten ten aanzien van het in het geding zijnde voorwerp.”15.

De rechtbank heeft het zojuist aangehaalde toetsingskader toegepast. Zij heeft allereerst geoordeeld dat het belang van strafvordering zich niet verzet tegen beëindiging van het beslag. Over dat oordeel wordt in cassatie begrijpelijkerwijs niet geklaagd. Wel wordt in de toelichting op het middel geklaagd over het oordeel van de rechtbank dat de klager niet redelijkerwijs als rechthebbende kan worden aangemerkt. Dat oordeel is volgens de stellers van het middel onbegrijpelijk, althans ontoereikend gemotiveerd. In dat verband wordt aangevoerd dat de rechtbank ongemotiveerd voorbij is gegaan aan het feit dat de moeder van de klager in rechte geen aanspraak heeft gemaakt op het inbeslaggenomen geldbedrag en dat de rechtbank heeft verzuimd de moeder van de klager in kennis te stellen van de behandeling van het namens verzoeker tot cassatie ingediende klaagschrift. Daarnaast wordt aangevoerd dat voor zover in het oordeel van de rechtbank ligt besloten dat de beslagene door het afleggen van de in art. 116 lid 2 Sv bedoelde afstandsverklaring de schijn heeft gewekt dat niet de klager maar hijzelf eigenaar was van het geldbedrag, dit oordeel onjuist, althans niet zonder meer begrijpelijk is. Volgens de stellers van het middel impliceert een afstandsverklaring geen eigendomsclaim. Bovendien zou de rechtbank hierbij hebben miskend dat de beslagene een groot belang had de door de officier van justitie verlangde afstandsverklaring te accepteren, teneinde een ontneming te voorkomen.

Anders dan de stellers van het middel, acht ik de omstandigheid dat de rechtbank ongemotiveerd voorbij is gegaan aan het (kennelijke) gegeven dat de moeder van de klager in rechte geen aanspraak heeft gemaakt op het inbeslaggenomen geldbedrag, niet onbegrijpelijk. Dat zij op dat geldbedrag geen verdere aanspraak heeft gemaakt betekent immers nog niet dat de klager redelijkerwijs als rechthebbende op het geldbedrag kan worden aangemerkt. De omstandigheid dat de rechtbank heeft verzuimd de moeder van de klager in kennis te stellen van de behandeling van het namens de klager ingediende klaagschrift maakt dit niet anders.

In het oordeel van de rechtbank dat de beslagene de schijn heeft gewekt dat niet de klager maar hijzelf eigenaar was van het geldbedrag ligt, anders dan de stellers van het middel menen, niet besloten dat de beslagene door het afleggen van de in artikel 116 lid 2 Sv bedoelde verklaring tevens zou hebben aangegeven rechthebbende te zijn. Dat de beslagene de schijn heeft gewekt rechthebbende te zijn van het geldbedrag is immers iets anders dan dat hij aangeeft dat hij rechthebbende is. De stellers van het middel merken terecht op dat de in art. 116 lid 2 aanhef bedoelde afstandsverklaring “geen voorafgaande eigendomsclaim impliceert”. Dat de rechtbank de door de verdachte gewekte schijn van eigenaarschap heeft meegewogen in het oordeel dat de klager niet redelijkerwijs als rechthebbende van het geldbedrag kan worden aangemerkt, acht ik niet onbegrijpelijk. Dat de rechtbank zou hebben miskend dat de beslagene een groot belang had bij het doen van afstand van het in beslag genomen geld, kan ik niet uit de bestreden beschikking afleiden. Het lijkt er eerder op dat de stellers van het middel hebben miskend dat de door de verdachte gewekte schijn één van de argumenten is dat de klager niet redelijkerwijs als rechthebbende op het in beslag genomen geld kan worden aangemerkt.

Ik resumeer. De rechtbank heeft de vraag of de klager redelijkerwijs als rechthebbende op het in de vaas in de woonkamer aangetroffen geldbedrag van € 2.570,- kan worden aangemerkt, ontkennend beantwoord. De rechtbank heeft dat oordeel gegrond op de vaststellingen dat (i) de klager tijdens de huiszoeking aanwezig was maar geen recht op het in beslag genomen geld heeft doen gelden, (ii) de moeder van de klager aldaar heeft verklaard dat het geld niet van de klager, maar van haar was, (iii), de beslagen broer van de klager, heeft verklaard dat het geld van zijn ouders is en (iv) deze broer daarnaast de schijn heeft gewekt dat hijzelf eigenaar was van het geld. Daarmee heeft de rechtbank haar oordeel dat de klager redelijkerwijs niet als rechthebbende kan worden aangemerkt, zonder meer toereikend gemotiveerd.

In zoverre faalt het middel.

Bij nadere schriftuur is een aanvulling gegeven op het tweede middel. Deze aanvulling houdt in dat “nu de rechtbank bij de beslissing tot ongegrondverklaring van het namens [de klager] ingediende klaagschrift (mede) acht heeft geslagen op ‘de schriftelijke reactie van de raadsman op het OM-advies d.d. 17 april 2020’, terwijl deze reactie niet (meer) beschikbaar is en de griffier van de rechtbank daarbij heeft verklaard dat de e-mail van de raadsman van 19 april 2020 met bijlagen niet meer beschikbaar is, kan uw Hoge Raad niet (voldoende) beoordelen of (…) Middel II terecht is voorgesteld, althans draagt het ontbreken van de hierboven bedoelde stukken bij aan de onbegrijpelijkheid van de bestreden beschikking.”

Na een speurtocht door het dossier kom ik tot de conclusie dat de aanvulling op het middel feitelijke grondslag mist. Op 17 april 2020 heeft de officier van justitie in één document zowel zijn standpunt over het klaagschrift van de klager als zijn standpunt over het klaagschrift van de klaagster in de samenhangende zaak uiteengezet. De raadsman, die – als gezegd – zowel voor de klager in de onderhavige zaak als voor de klaagster in de samenhangende zaak optreedt, heeft daarop per zaak gereageerd. In de onderhavige zaak is dat een document dat is gedateerd op 17 april 2020, in de samenhangende zaak een document dat is gedateerd op 19 april 2020. Beide documenten zijn tegelijkertijd als bijlagen bij één e-mail van 19 april 2020 aan de rechtbank verzonden.16.Die e-mail van 19 april 2020 bevindt zich als doorgestuurde mail – enigszins verstopt – in het dossier. De oorspronkelijk bij die e-mail gevoegde bijlagen bevinden zich als ‘losse’ documenten in de respectievelijke dossiers. Met andere woorden: de reactie van de raadsman in de onderhavige zaak (als gezegd gedateerd op 17 april 2020) is gevoegd in het onderhavige dossier (en de reactie van de raadsman in de samenhangende zaak (als gezegd gedateerd op 19 april 2020) is gevoegd in het dossier van de samenhanger).

Hieruit volgt dat de aanvulling op het tweede middel feitelijke grondslag mist. Zowel ‘de schriftelijke reactie van de raadsman op het OM-advies d.d. 17 april 2020’ als de e-mail van 19 april 2020 waarin die reactie aan de rechtbank is verzonden, bevinden zich tussen de stukken van de Hoge Raad. Dat de griffier van de rechtbank aan de Hoge Raad een verklaring heeft doen toekomen dat “het e-mailbericht van de raadsman met bijlagen van 19 april 2020” niet meer beschikbaar is, doet hieraan niet af.

Het middel faalt.

Het eerste middel slaagt, maar behoeft bij gebrek aan belang niet tot cassatie te leiden. Het tweede middel faalt. Beide middelen kunnen worden afgedaan met een op art. 81 lid 1 RO gebaseerde motivering.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden beschikking aanleiding behoren te geven.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG